Esej Współczesne Kierunki Wychowania
Twórcą pedagogiki nieautorytarnej jest Thomas Gordon. Był on pedagogiem i psychoterapeutom. Jest autorem wielu poradników zarówno dla nauczycieli jak i rodziców. Jego pedagogika jest określana mianem wychowania bez zwycięzców i bez pokonanych, bo opiera się na teorii równoważnych stosunków pomiędzy ludźmi, traktuje ludzi podmiotowo i szanuje ich prawa, i potrzeby. Gordon uważa, że dziecko jest człowiekiem, który posiada wszystkie ludzkie cechy uczucia czy reakcje, dlatego też jest wolnym człowiekiem, a nie własnością swoich rodziców. Gordon za preferowane cele wychowania stawia: autonomię, samodzielność, zdolność do zaspokajania własnych potrzeb, autoafirmację, autentyzm w wyrażaniu uczuć, umiejętność współpracy z innymi, umiejętność samodzielnego samo-ograniczania własnej swobody, wewnętrzne zdyscyplinowanie, produktywność w realizowaniu życiowych możliwości. Za naczelny cel uważa natomiast szeroko rozumiany rozwój dziecka, który nie powinien być podporządkowany zewnętrznym ideałom czy wzorom. Następnym celem jest spowodowanie tego, aby dziecko polubiło i zaakceptowało siebie, sprawienie aby poczuło własną wartość, bo to umożliwi mu rozwijanie swoich możliwości1.
Antypedagogika to nurt przeciwstawny pedagogice, stworzony z myślą o negowaniu założeń tradycyjnych i ukazaniu dziecka w innym świetle. W jej myśl dziecko samo o sobie może decydować bo jest osobą pełnoprawną, a nauczyciel, opiekun, rodzic, czy też wychowawca powinien wspierać go w pełniejszym stawaniu się człowiekiem. Podstawowym warunkiem aby tak się działo jest dobrowolność działająca po obu stronach. Zarówno nauczyciel jak i wychowanek nie powinni być przymuszani do tego czego nie akceptują. Z zasady jako wychowawcy powinniśmy zaufać podopiecznemu i przyjąć iż wie on lepiej co jest dla niego dobre a co nie, powinniśmy mu w tym względzie dać wolną rękę. B. Śliwerski zauważa, że „rezygnacja z wychowania nie oznacza pozostawienia dzieci samych sobie, nie jest odrzuceniem troski o dziecko. Chodzi tu o pozostawienie ich w spokoju, ale nie w samotności czy osamotnieniu, a uświadomienie sobie, iż poza wychowaniem są jeszcze inne formy kontaktów międzyludzkich, jak m.in. bycie z nimi, towarzyszenie im w drodze bez manipulacji, nawiązywanie z nimi kontaktu, ponieważ on sam sprawia już radość itp. Odrzucenie wychowania wiąże się z refleksyjną rezygnacją z intencjonalnych aktów pedagogicznych, ukierunkowanych na zaplanowane i zamierzone zmiany w zachowaniach innych osób” 2 .
Psychologia humanistyczna jak mogłam wyczytać w jednej z pozycji książkowych3 jest bardzo podobna do wcześniejszych przedstawionych przeze mnie teorii. Bardzo dobrze opisał ją Kamiński, który mówił iż pedagogika humanistyczna powinna uwzględniać autonomię ucznia, wychowanie powinno mieć wymiar interpersonalny, a więc jako wychowawcy powinniśmy prowadzić uczniów do samokształcenia i pracy nad sobą, ukazywać mu krytyczne podejście do świata, a jednocześnie powinniśmy być nauczycielami z pasją, nie powinien on trzymać się twardo ustalonych reguł a podejść do wychowania twórczo. Jak mówi Kamiński: „Dopiero w duszy człowieka, który się jakąś metodą zainteresował, zrozumiał ją, ogrzał żarem swego serca i ożywił wyobraźnią, dopiero w duszy ludzkiej powstaje cud ożywienia się martwej konstrukcji: metoda staje się wówczas czynnikiem twórczym, zdolnym wywoływać oddźwięki w innych sercach i umysłach. Oddźwięki tym bardziej płodne, im zdolniejszy jest człowiek, który ją stosuje.4” Dlatego też powinniśmy wierzyć w to co przekazujemy swoim podopiecznym, dzięki temu będą oni pod naszym kierownictwem pełniej i lepiej stawać się człowiekiem.
Zobaczmy sami wszystkie te współczesne kierunki wychowania łączą się ze sobą nieodmiennie. W każdej z przedstawionych nurtów możemy zauważyć iż dziecko przedstawiane jest jako osoba sama o sobie stanowiąca, mająca własne pojęcie o sobie i mogąca podejmować własne decyzje, popełniać własne błędy i na nich się uczyć. Większość kierunków wychowania we współczesnym świecie przedstawia nam dziecko jako osobę wolną, samodzielnie myślącą, która nie jest niczyją własnością, a także osobą którą nie powinniśmy poddawać jakimś ramom pedagogicznym. Ważne jest by dziecko akceptowało siebie takim jakie jest bo to sprawi, że lepiej będzie mogło pracować nad sobą, a my jako wychowawcy możemy mu w tym pomóc, ukierunkować go, ale jednocześnie nie ingerować i nie nakazywać, dziecko musi samo podjąć decyzję znając wszystkie możliwości, które przedstawi mu kreatywny wychowawca.
Osobiście podoba mi się podejście do nauczyciela jako osoby wspierającej, kreatywnej i aktywnej w wychowaniu dziecka. Wychowanie w tych nurtach stawia wychowawcom nie lada zadanie, by być jakoby aniołem stróżem dziecka, który ukazuje mu dobro i zło, ale nie zamyka dziecka w żelaznych kratach określonego nurtu pedagogicznego, który przejęliśmy od naszych przodków. Według tych kierunków wychowawca powinien mieć powołanie, tak jak archeolog powinien mieć syndrom Indiany Jonsa. Bez powołania, akceptacji samego siebie nie jesteśmy w stanie być kierownikami i wsparciem dla tych do których jesteśmy wysłani z misją do wychowanka, któremu mamy pomóc stawać się pełniej człowiekiem, który sam o sobie stanowi i podejmuje właściwe i dobre decyzje.
Ostatnio natrafiłam na bardzo fajna pozycję książkową5, w której autor mówi: „ Z praktycznego punktu widzenia możemy stwierdzić, że miłość bezwarunkowa przynosi pozytywne skutki. Jest nie tylko słuszna z moralnego punktu widzenia, ale także mądra. Dzieci chcą być kochane takie, jakie są, i za to, że są. Taka miłość pozwala im akceptować siebie w każdej sytuacji, w powodzeniu i niepowodzeniu. Łatwiej akceptują wtedy także innych ludzi. Krótko mówiąc, miłość, która nie stawia warunków, jest tym, czego dzieci potrzebują do pełnego rozwoju6”. Gdybyśmy tak właśnie kochali nasze dzieci, nie umieszczali w jakiś ramach dla nas wygodnych, stawiali dziecku warunek Będę cię kochać jeżeli zrobisz coś tak jak ja tego chcę, lub po prostu narzucali mu nasze marzenia. Myślę że w nowoczesnej pedagogice nie chodzi o nas wychowawców- rodziców a o indywidualność jednostki bo każdy z nas jest inny, ma inne marzenia i my także nie chcemy być wpychani w jakieś ściśle określone ramy. Bądźmy więc na miarę nowych czasów i współczesnej pedagogiki kreatywnymi wychowawcami, którzy dają wolność dziecku. Bo czyż nie lepiej zamiast stosowania tradycyjnych nagród i kar, których każdy z nas nie lubił w dzieciństwie, być stanowczym rodzicem, który jednocześnie daje wolność dziecku w wyborach.
Dorobek dzisiejszej pedagogiki jest ogromny, jest wiele nurtów, wielu pedagogów, każdy z nas postrzega wychowanie inaczej, każdy z nas inaczej wychowuje swoje dzieci, ale myślę iż najtrudniej okazać nam miłość tą bezwarunkową i dać dziecku wybór, by samo decydowało o sobie.
B. Śliwerski, Współczesne teorie i nurty wychowania, Wydawnictwo Impuls, Kraków 2010.↩
B. Śliwerski, Antypedagogika, w: Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, T. Pilch (red), Warszawa 2003, s. 430.↩
B. Śliwerski Współczesne teorie i nurty wychowania, Wydawnictwo Impuls, Kraków 2010↩
A. Kamiński, Nauczanie i wychowanie metodą harcerską, w: B. Śliwerski, Współczesne teorie i nurty wychowania, Wydawnictwo Impuls, Kraków 2010↩
A. Kohn „Wychowanie bez nagród i kar. Rodzicielstwo bezwarunkowe” Wyd. MiND, Podkowa Leśna 2013↩
Tamże, s. 17↩