Teamt: Co oznacza stabilizacja kursu Walutowego w ERM2, dlaczego wejście do mechanizmu jest warunkiem przyjęcia wspólnej waluty. Oceń doświadczenia wybranych krajów w przystępowaniu do unii walutowej.
Mechanizm Kursów Walutowych (ang. European Exchange Rate Mechanism – ERM) został wprowadzony przez Wspólnotę Europejską w marcu 1979 r., jako część Europejskiego Systemu Walutowego, w celu redukcji wahań kursowych walut państw członkowskich Unii Europejskiej. Mechanizm stabilizacji walut krajowych był niezbędny w procesie tworzenia Unii Gospodarczej i Walutowej oraz do wprowadzenia wspólnej waluty – euro.
Mechanizm ERM oparty jest na powiązaniu i usztywnieniu kursów wymiany walut państw członkowskich. Dopuszczane są jedynie tzw. wahania normalne. Zakres wahań zmieniał się w czasie. Przed wprowadzeniem euro kursy walutowe były związane z ECU. ECU było walutą "koszykową", której kurs wyznaczała średnia ważona koszyka walut poszczególnych państw członkowskich.
Wąż walutowy, czyli maksymalny dopuszczalny zakres wahań kursowych w stosunku do kursu centralnego, ustalany był dla wszystkich walut. W pierwszym okresie wahania te nie mogły przekraczać 2,25%. Jedynie Włochy korzystały z możliwości rozszerzenia wahań do ±6%. Wszelkie ponadnormatywne wahania kursowe miały być niwelowane poprzez interwencję państwa.
W świetle obowiązujących procedur od momentu podjęcia przez dany kraj decyzji o wprowadzeniu swojej waluty do ERM II do momentu wejścia do strefy euro upływają co najmniej trzy lata.
Proces ten można podzielić na trzy etapy:
Etap I (około sześciu miesięcy) obejmuje nieformalne konsultacje z KE i EBC w celu określenia poziomu kursu centralnego danej waluty w ramach ERM II oraz daty przystąpienia do mechanizmu stabilizacji kursów. Etap ten kończy się wraz z wprowadzeniem waluty danego kraju do ERM II.
Etap II (minimum dwa lata) to okres wypełniania przez dany kraj kryteriów konwergencji.
Etap III (około sześciu miesięcy) obejmuje: – przygotowanie przez KE i EBC raportów o konwergencji oceniających, czy został osiągnięty (w sposób trwały) wysoki stopień nominalnej konwergencji oraz czy odpowiednie ustawodawstwo krajowe jest zgodne z prawem wspólnotowym; – podjęcie przez Radę ECOFIN
Warunkiem przystąpienia krajów do strefy euro jest utrzymanie przez dwa kolejne lata swojej waluty w systemie ERM II. Konieczne jest ponadto spełnienie pozostałych czterech kryteriów konwergencji.
Kryteria konwergencji:
wysoki stopień ustabilizowania cen – stopa inflacji w danym kraju nie powinna być wyższa o więcej niż 1,5 punktu procentowego od inflacji w 3 krajach o najniższym jej wskaźniku;
2) utrzymywanie rygoru budżetowego – jego ewentualne zadłużenie nie powinno być wyższe niż 3 proc. produktu krajowego brutto (PKB) danego kraju;
3) zadłużenie państwa – nie powinno przekroczyć 60 proc. jego PKB;
4) stabilność walut – w ciągu 2 lat przed przystąpieniem do UGW waluta danego państwa musi być stabilna, tzn. jej wahania nie mogą wykraczać poza przyjęte ramy, waluta ta nie może być w tym okresie dewaluowana względem innych walut europejskich;
5) wysokość oprocentowania – stawka oprocentowania długoterminowego nie powinna być wyższa o więcej niż 2 punkty procentowe od przeciętnej wysokości stóp procentowych w krajach o największej stabilności cenowej.
UNIA WALUTOWA :
Powstanie Unii Walutowej
1.01 1999 utworzenie unii walutowej i wprowadzenie euro
11 krajów członkowskich: Austria, Belgia, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Niemcy, Portugalia, Włochy.
2001 dołączenie Grecji
Podstawowymi kryteriami przynależności do Unii Walutowej są kryteria spójności zawarte w Traktacie z Maastricht :
roczny wskaźnik wzrostu cen w państwie członkowskim nie może być wyższy niż 1,5 punktu procentowego od średniej stopy inflacji w trzech krajach UE o najlepszych pod tym względem wskaźnikach;
wysokość deficytu budżetowego nie może przekroczyć 3% PKB;
wysokość długu publicznego nie może przekroczyć 60% PKB;
wysokość średniej nominalnej, długookresowej stopy procentowej nie może przekroczyć 2 punktów procentowych średniej nominalnej długookresowej stopy procentowej w trzech krajach UE o najniższym rocznym wskaźniku inflacji;
państwo członkowskie w ramach mechanizmu kursowego Europejskiego Systemu Walutowego (ERM II - przez co najmniej dwa lata musi zachować normalny przedział wahań kursów walut. W tym okresie waluta tego państwa nie może być dewaluowana w stosunku do walut innych krajów UE.
Korzyści z unii walutowej
-Korzyści z nieodwołalnego przyjęcia stałych kursów walutowych lub wprowadzenia wspólnej waluty wynikają z wyeliminowania niepewności oraz kosztów transakcyjnych związanych z koniecznością posługiwania się różnymi walutami oraz zmiennością kursów walutowych (są to tzw. korzyści zwiększenia efektywności walutowej );
korzyści te zależą od zakresu integracji gospodarczej:
im większy jest handel między krajami członkowskimi tym większe korzyści ze zmniejszenia kosztów transakcyjnych;
im większe są przepływy kapitału tym większe są korzyści z ograniczenia niepewności dotyczącej stóp zysku od inwestycji w innych krajach członkowskich;
im większe przepływy pracowników tym większe korzyści z ograniczenia niepewności dotyczącej płac osiąganych w innych krajach członkowskich
Koszty wejścia do unii walutowej
Koszty stałych kursów wynikają z utraty możliwości stosowania polityki pieniężnej dla stabilizowania produkcji i cen oraz utratę możliwości wykorzystywania zmian kursów walutowych dla utrzymania wewnętrznej stabilności gospodarczej w przypadku negatywnych szoków zewnętrznych np. spadku zagregowanego popytu.
SŁOWENIA
Średnia stopa inflacji w Słowenii w ciągu 12 miesięcy poprzedzających sierpień 2004 roku wynosiła 4,1 %. Słowenia nie spełnia kryterium stabilności cen.
Analiza danych historycznych wskazuje, że Słowenia odnotowuje niską inflację stosunkowo od niedawna. Inflacja mierzona wzrostem cen konsumpcyjnych na Słowenii spadła znacznie pomiędzy rokiem 1995 a 2005. Jest to wynikiem szeregu istotnych decyzji politycznych, przede wszystkim wprowadzenia w 2001 r. nowych ramowych zasad polityki pieniężnej, której głównym celem stało się utrzymanie stabilności cen, oraz przystąpienia w czerwcu 2004 r. do mechanizmu ERM II. Po przystąpieniu do ERM II Banka Slovenije wykorzystywała operacje swapów walutowych dla banków komercyjnych, aby utrzymać stabilny kurs tolara w stosunku do euro, utrzymując jednocześnie krajowe stopy procentowe na poziomie wyższym niż stopy w strefie euro.
W 2006 r. roczna stopa inflacji HICP wyniosła 2,6% w styczniu, a następnie spadła do 2,0% w marcu. Z możliwych do przewidzenia czynników, które będą wpływać na wzrost inflacji na Słowenii należy wspomnieć o harmonizacji podatku akcyzowego na wyroby tytoniowe.
W 2005 r. Słowenia odnotowała deficyt budżetowy na poziomie 1,8% PKB, czyli znacznie poniżej wartości referencyjnej. Kraj ten nie znajduje się w sytuacji nadmiernego deficytu. . Ogólny deficyt budżetowy wynosił w 2003 roku 2,0 % PKB, podczas gdy dług publiczny był na poziomie 29,4 % PKB. Słowenia spełnia kryterium sytuacji budżetowej. W 2005 r. Słowenia odnotowała deficyt budżetowy na poziomie 1,8% PKB, czyli znacznie poniżej wartości referencyjnej.
Według najnowszych projekcji Komitetu Polityki Gospodarczej UE oraz Komisji Europejskiej wzrost wydatków związanych ze starzeniem się społeczeństwa w Słowenii będzie znaczny i do 2050 r. wyniesie 9,7 punktu procentowego PKB.
Tolar słoweński uczestniczy w mechanizmie ERM II od około 22 miesięcy, czyli krócej niż dwa lata do momentu przeprowadzania oceny przez EBC. Przez część okresu referencyjnego przed przystąpieniem do ERM II tolar ulegał stopniowej deprecjacji w stosunku do euro. Wchwili przystąpienia Słowenii do ERM II kurs ustalono na poziomie 239,64 tolarów za euro, czyli zgodnie z aktualnym wówczas kursem rynkowym. Po przystąpieniu do ERM wycofano się z polityki deprecjacji tolara względem euro. W ramach mechanizmu ERM II Słowenia nie przeprowadziła z własnej inicjatywy dewaluacji kursu centralnego tolara w stosunku do euro i zdołała utrzymać jego kurs na poziomie zbliżonym do kursu centralnego, utrzymując jednocześnie krajowe krótkoterminowe stopy procentowe na poziomie wyższym niż poziom stóp w strefie euro..
W kwietniu 2006 r. realny kurs tolara (zarówno dwustronny względem euro, jak i w ujęciu efektywnym) był zbliżony do historycznej średniej z okresu od stycznia 1996 r. oraz od momentu wprowadzenia euro. Jeżeli chodzi o sytuację zewnętrzną, Słowenia od dziesięciu lat odnotowuje zrównoważone saldo na rachunkach obrotów bieżących oraz kapitałowym.
W okresie referencyjnym średni poziom długoterminowych stóp procentowych wyniósł 3,8%, czyli znacznie poniżej wartości referencyjnej dla kryterium stopy procentowej. Długoterminowe stopy procentowe stale zbliżały się do poziomu średniej rentowności obligacji w strefie euro, odzwierciedlając przede wszystkim zaufanie rynku do prowadzonej przez Banka Slovenije polityki pieniężnej i kursowej oraz do perspektyw ogólnego rozwoju sytuacji gospodarczej i fiskalnej w Słowenii.
Podsumowując, w celu zapewnienia wysokiego stopnia trwałej konwergencji duże znaczenie dla Słowenii będzie mieć wejście na ścieżkę konsolidacji fiskalnej, co pozwoli również na ograniczenie potencjalnej presji popytowej, oraz polityka umiarkowanego wzrostu płac, odzwierciedlającego wzrost wydajności pracy oraz rozwój sytuacji w krajach konkurencyjnych Zasadnicze znaczenie ma także kontynuacja reform strukturalnych. W szczególności zwiększenie elastyczności rynku pracy (poprzez dezindeksację) oraz kontynuacja liberalizacji gospodarki, której skutkiem będzie zwiększenie konkurencji na rynkach produktów, pomogą stworzyć warunki sprzyjające utrzymaniu stabilności cen. W wyniku ostatnich nowelizacji ustawy o Banka Slovenije statut Banka Slovenije jest zgodny z wymogami Traktatu i Statutu dotyczącymi trzeciego etapu Unii Gospodarczej i Walutowej.
CYPR
W okresie referencyjnym 12-miesięczna średnia stopa inflacji HICP na Cyprze wyniosła 2,0%, czyli znacznie poniżej 3-procentowej wartości referencyjnej określonej w Traktacie. Najnowsze dane wskazują, że w ciągu najbliższych miesięcy średnia 12-miesięczna stopa inflacji HICP nieznacznie spadnie.
Od dłuższego czasu inflacja mierzona zharmonizowanym wskaźnikiem cen konsumpcyjnych
(HICP) na Cyprze utrzymywała się na niskim poziomie, z wyjątkiem sporadycznych okresów stosunkowo wysokiego wzrostu cen. W latach 1997-2006 inflacja HICP oscylowała przeważnie wokół poziomu 2-3%, lecz w 2000 r. wzrosła do 4,9%, a w 2003 r. do 4,0%, głównie w wyniku znacznego wzrostu cen energii i żywności, a także stopniowego wzrostu stawek akcyzy na nośniki energii oraz podatku VAT (z 10% do 15% w latach 2002-2003) w ramach ujednolicania stawek po przystąpieniu do UE. Taka długoterminowa sytuacja cenowa odzwierciedla wiele ważnych decyzji dotyczących polityki pieniężnej, w tym zwłaszcza długoletnią, sięgającą lat sześćdziesiątych XX w., tradycję prowadzenia polityki sztywnego kursu walutowego.
Od 1992 r. funt cypryjski został sztywno powiązany z ECU, a następnie z euro; z dniem 2 maja 2005 r. Cypr przystąpił do ERM II ze standardowym pasmem wahań w przedziale ±15%. Stosunkowo niski poziom inflacji był również wynikiem liberalizacji rynków produktów oraz sektora usług publicznych. Z drugiej strony od 1996 r. polityka fiskalna
generalnie nie w pełni sprzyjała osiągnięciu stabilności cen, chociaż w ostatnich latach
zaczęła w większym stopniu się do tego przyczyniać. Względnie niski ogólny wzrost
cen w latach 1998-2001 należy rozpatrywać w zestawieniu z wysokim realnym tempem
wzrostu gospodarczego, które przez większość tego okresu wynosiło około 5%. W latach
2002-2003 realne tempo wzrostu PKB spadło do około 2%, lecz wzrosło ponownie do niemal
4% w latach 2004-2006. Stopa bezrobocia była stosunkowo niska, chociaż od 2002 r.
nieznacznie wzrosła, a rynek pracy na Cyprze jest dość elastyczny. Po bardzo wysokim
wzroście płac w 2002 i 2003 roku, zwłaszcza w sektorze publicznym, w ciągu kolejnych
dwóch lat presja na wzrost płac znacznie osłabła, dzięki czemu jednostkowe koszty pracy
wzrosły jedynie umiarkowanie. Ceny importu wykazywały pewną zmienność, a od 2003 r.
nieco rosły w odpowiedzi na podwyżki cen ropy naftowej. W bliższej przeszłości inflacja
HICP zaczęła stopniowo rosnąć na początku 2006 r., by osiągnąć 2,7% w sierpniu, a następnie, wraz ze stabilizacją cen energii, zaczęła spadać i w marcu 2007 r. wyniosła
1,4%.
W dalszej perspektywie najnowsze prognozy opracowane przez główne instytuty
międzynarodowe przewidują, że w 2007 r. inflacja wyniesie między 1,3% a 2,1%, zaś
w 2008 r. – miedzy 1,9% a 2,1%. Zagrożenia dla tego scenariusza przechylają się na stronę
wzrostu inflacji. Wiążą się one z: planowaną w ramach dostosowań do UE podwyżką niższej
stawki podatku VAT od niektórych towarów i usług, która ma przypuszczalnie podwyższyć
inflację o około 1 punktu procentowego, możliwymi wtórnymi skutkami
dotychczasowego i oczekiwanego w przyszłości wzrostu inflacji, przyszłymi podwyżkami cen ropy naftowej oraz niekorzystnym rozwojem sytuacji płacowej w warunkach szybkiego
wzrostu popytu krajowego i ekspansji kredytowej. Dodatkowe zagrożenia mogące
wpłynąć na wzrost inflacji obejmują obniżanie oprocentowania kredytów w walucie krajowej
do poziomu notowanego w strefie euro oraz zmniejszenie wymogów wobec monetarnych
instytucji finansowych dotyczących rezerw obowiązkowych. Z kolei na spadek inflacji
będą wpływać skutki liberalizacji, m.in.w sektorach telekomunikacyjnym i energetycznym,
oraz ograniczenie wzrostu płac w sektorze publicznym, zwiększony napływ pracowników – który będzie nadal wywierał presję na spowolnienie tempa wzrostu płac – oraz korzystne ceny ropy naftowej. Do spadku inflacji może się ponadto przyczynić możliwe słabienie popytu międzynarodowego i jego wpływ na eksport turystyczny.
Cypr nie jest obecnie objęty decyzją Rady o istnieniu nadmiernego deficytu. W roku
referencyjnym 2006 Cypr odnotował deficyt budżetowy na poziomie 1,5% PKB, czyli znacznie poniżej wartości referencyjnej. Na rok 2007 Komisja Europejska prognozuje deficyt
na poziomie 1,4% PKB. Wskaźnik zadłużenia sektora instytucji rządowych i samorządowych
w stosunku do PKB spadł w 2006 r. do poziomu 65,3%, a na 2007 r. prognozuje się jego dalszy spadek do poziomu 61,5%; tym samym pozostanie on powyżej wartości referencyjnej 60%.
Funt cypryjski należy do mechanizmu ERM II od 2 maja 2005 r., czyli przez wymagane dwa
lata (okres referencyjny od maja 2005 r. do kwietnia 2007 r.). Kurs centralny waluty został
ustalony na poziomie 0,585274 funta za euro – według tego samego kursu funt został
związany jednostronnie z euro na początku 1999 r. – przy standardowym paśmie wahań
±15%. Zawierając umowę o uczestnictwie w ERM II, władze Cypru podjęły zobowiązanie
wpływające na różne dziedziny polityki. Od momentu przystąpienia do mechanizmu
ERM II Cypr prowadzi politykę ukierunkowaną na utrzymanie stabilnego kursu walutowego
wobec euro.
Jeżeli chodzi bilans płatniczy, Cypr prawie stale wykazywał (okresowo znaczne)
deficyty na połączonym rachunku obrotów bieżących i kapitałowym. W ostatnich latach
deficyty te wzrosły – z 2% PKB w 2003 r. do 5,9% PKB w 2006 r. – głównie z powodu
powiększenia się deficytu towarowego przy prawie niezmienionej nadwyżce w handlu
usługami.
W okresie referencyjnym poziom długoterminowych stóp procentowych wyniósł
4,2%, czyli znacznie poniżej wartości referencyjnej, która dla kryterium stopy
procentowej wynosi 6,4%. W ostatnich latach zarówno poziom długoterminowych stóp
procentowych, jak i różnica w stosunku do rentowności obligacji skarbowych strefy euro
prawie wyłącznie spadały.
Podsumowując, Cypr powinien nadal podążać ścieżką trwałej i wiarygodnej konsolidacji
fiskalnej opartej na działaniach strukturalnych, a także poprawić sytuację budżetową poprzez
wyraźną redukcję wysokiego wskaźnika zadłużenia. Ważnym elementem, zwłaszcza
w sektorze publicznym, będzie także utrzymanie wzrostu płac na umiarkowanym poziomie
i powiązanie go ze wzrostem wydajności pracy, sytuacją na rynku pracy oraz sytuacją w krajach konkurencyjnych. Podstawowe znaczenie będzie miała również kontynuacja reform
strukturalnych na rynkach pracy i produktów.
Po ostatnich zmianach w ustawie o banku centralnym Cypru jego statut jest zgodny
z wymogami Traktatu i Statutu dotyczącymi trzeciego etapu Unii Gospodarczej
i Walutowej.
ESTONIA
Władze Estonii zgłosiły zamiar wprowadzenia euro z dniem 1 stycznia 2011 r.
Poniżej przedstawiono ocenę tego kraju według Raportu o konwergencji 2010.
W okresie referencyjnym, od kwietnia 2009 r. do marca 2010 r., średnia stopa inflacji HICP za 12 miesięcy wyniosła w Estonii ‑0,7%, czyli była wyraźnie niższa od wartości referencyjnej 1,0% przyjętej dla kryterium stabilności cen. Na podstawie najnowszych informacji oczekuje się, że w nadchodzących miesiącach 12-miesięczna średnia stopa inflacji HICP wzrośnie.
Utrzymujący się obecnie w Estonii niski poziom inflacji wynika głównie z czynników przejściowych (w tym procesu poważnych dostosowań gospodarczych), które w 2009 r. doprowadziły do spadku realnego PKB o 14,1%, po długim okresie nawarstwiania się nierównowagi makroekonomicznej i podatności na destabilizację. Ponadto obecny brak presji inflacyjnej w Estonii wynika z procesu odrabiania strat konkurencyjności przy stałym kursie walutowym. Gdy proces ten dobiegnie końca, dalsze utrzymanie inflacji na niskim poziomie będzie stanowić poważne wyzwanie z uwagi na ograniczone pole manewru w polityce pieniężnej. W nadchodzących latach na inflacji prawdopodobnie będzie się odbijać proces nadrabiania dystansu rozwojowego, związany z tym, że PKB per capita oraz poziom cen są w Estonii wciąż niższe niż w strefie euro. Gdy PKB zacznie ponownie rosnąć, to przy systemie kursu stałego dostosowania realne prawdopodobnie przejawią się w wyższej inflacji. Z uwagi na istnienie izby walutowej oraz ograniczony charakter innych narzędzi polityki antycyklicznej może być trudno przeciwdziałać ponownemu nawarstwieniu się nierównowagi makroekonomicznej, w tym powrotowi wysokiej inflacji. Doświadczenie kilkuletniego silnego wzrostu gospodarczego w Estonii pokazuje, z jakimi wyzwaniami muszą się uporać władze tego kraju, aby osiągnąć stabilność cen przy faktycznym braku niezależnej polityki pieniężnej. Podsumowując, istnieją obawy co do trwałości konwergencji inflacji w Estonii.
Estonia nie jest przedmiotem decyzji Rady UE w sprawie istnienia nadmiernego deficytu. W referencyjnym roku 2009 kraj ten odnotował deficyt budżetowy w wysokości 1,7% PKB, czyli wyraźnie poniżej wartości referencyjnej. Wskaźnik długu publicznego brutto do PKB wyniósł 7,2% PKB, czyli był znacznie niższy od wartości referencyjnej, wynoszącej 60%.
Korona estońska została objęta mechanizmem kursowym ERM II ponad dwa lata przed badaniem konwergencji. Estonia przystąpiła do mechanizmu kursowego z istniejącym systemem izby walutowej na zasadzie jednostronnego zobowiązania. W analizowanym okresie korona estońska była stabilna i nie wykazywała żadnych odchyleń od kursu centralnego wobec euro w ERM II, co wynikało z niezmiennej polityki kursowej w systemie izby walutowej. Ponadto w ERM II Estonia nie zdewaluowała z własnej inicjatywy centralnego kursu swojej waluty wobec euro.
Cechą systemu finansowego Estonii jest brak rozwiniętego rynku długoterminowych dłużnych papierów wartościowych w koronach estońskich, co wynika z niskiego poziomu długu publicznego i bardzo powszechnego użycia euro. W tej sytuacji niemożliwe jest wyznaczenie wskaźnika, który byłby porównywalny z oprocentowaniem długoterminowych obligacji skarbowych lub mógłby posłużyć jako jego zamiennik, co komplikuje proces oceny trwałości konwergencji w Estonii. Zastępczo przeprowadzono kompleksową analizę rynków finansowych, biorąc przy tym pod uwagę wiele istotnych wskaźników. Całościowa ocena sytuacji na rynkach finansowych w okresie referencyjnym prowadzi do mieszanych wniosków. Z wielu wskaźników wynika, że uczestnicy rynku mieli znaczne obawy co do trwałości konwergencji w Estonii. Obawy te były szczególnie wyraźne w szczytowym okresie kryzysu światowego. Od jesieni 2009 r. nastąpiło złagodzenie presji rynkowych, na co wpłynęły: obniżenie globalnej niechęci do podejmowania ryzyka, rozwój sytuacji budżetowej oraz ocena przez uczestników rynku perspektyw przyjęcia przez Estonię wspólnej waluty.
Stworzenie w Estonii warunków sprzyjających trwałej konwergencji wymaga polityki gospodarczej ukierunkowanej na ogólną stabilność makroekonomiczną, w tym trwałą stabilność cen. Ponieważ w systemie izby walutowej pole manewru w polityce pieniężnej jest ograniczone, konieczne jest, by polityka w pozostałych dziedzinach zapewniła środki potrzebne do przezwyciężania wewnętrznych szoków gospodarczych i zapobiegania ponownemu wystąpieniu nierównowagi makroekonomicznej.
Proces tworzenia Unii Gospodarczej i Walutowej można podzielić na trzy następujące etapy:
Etap I – trwał od lipca 1990 do końca 1993r. – głównym celem było utworzenie jednolitego rynku wewnętrznego.
Etap II – rozpoczął się 01.01.1994 i trwał do 31.12.1998 – głównym zadaniem było stworzenie instytucjonalnej infrastruktury dla funkcjonowania unii walutowej. Powołano Europejski Instytut Monetarny (EIM), określono wskaźnik dla kryteriów konwergencji, których spełnienie gwarantowało przejście do III Etapu.
Etap III – rozpoczął się w 1999r., EIM przekształcił się w Europejski Bank Centralny i został utworzony Europejski System Banków Centralnych.
Akcję wprowadzania nowej waluty podzielono na dwie fazy:
01.01.1998 – 31.12.2001 – ustalono nieodwołalne kursy walut narodowych do euro (zastąpiło ECU)
01.01.2002 – 30.06.2002 – euro funkcjonowało wspólnie z walutami narodowymi
Kryteria inflacji, deficytu budżetowego i długoterminowej stopy procentowej nie nastręczały Niemcom problemów, jedynie dług publiczny nieznacznie przekraczał wymagane 60proc. PKB.
Tabela 1. Realizacji kryteriów określonych w traktacie z Maastricht.
| Roczny wskaźnik inflacji w % | Deficyt budżetowy w % PKB | Dług publiczny w % PKB | Długoterminowa stopa procentowa | |
|---|---|---|---|---|
| 1997 | 1998 | 1997 | 1998 | |
| Kryteria traktatu z Maastricht | 3,2 | 3,0 | 60,0 | 7,7 |
| Niemcy | 1,4 | 1,7 | 2,7 | 2,5 |
Źródło: Rzeczpospolita 21.04.1999
Tabela 2. Niemcy, a kryteria konwergencji w 1999 roku
| Kryterium | Próg | Niemcy |
|---|---|---|
| Stabilność cen (wskaźnik inflacji) | 2,1 | 0,5 |
| Długookresowe stopy procentowe | 6,8 | 4,5 |
| Deficyt budżetowy | 3% PKB | -1,1 |
| Dług publiczny | 60%PKB | 61,1 |
| Udział w mechanizmie kursowym ERM (przez 2 lata) | Tak | Tak |
Źródło: Convergence Reports, 2000 (EC. ECB)
Kurs wymiany waluty niemieckiej wynosił: 1 EUR=1,95583 DEM. (marka przewartościowana o ok. 20proc.)
Na podstawie powyższych danych widać wyraźnie, iż Niemcy spełniały i to bardzo dobrze kryteria konwergencji, poza kryterium długu publicznego – przekroczenie o 1,1 proc.
Marka Niemiecka była najsilniejszą i najbardziej stabilną waluta w Unii Europejskiej.
Tabela 3. PKB, index CPI, stopa bezrobocia w pierwszych latach funkcjonowania Euro.
| PKB | CPI | Bezrobocie | |
|---|---|---|---|
| Zmiana w stosunku do roku poprzedniego w % | |||
| 2002 | 2003 | 2002 | |
| Obszar EURO | +0,9 | +0,4 | 2,3 |
| Niemcy | +0,2 | -0,1 | 1,3 |
Źródło: Deutsche Bank
Analizując podstawowe wartości, można zaobserwować, że sytuacja gospodarcza naszego sąsiada ulega stopniowemu pogorszeniu, na co z pewnością wpływ miało wprowadzenie wspólnej waluty. Rezygnacja z Banku Narodowego i oddanie jego kompetencji Europejskiemu Bankowi Centralnemu zabrała Niemcom możliwość pobudzenia gospodarki poprzez obniżkę stóp procentowych, a rząd nie mógł skorzystać ze zwiększenia wydatków, ponieważ deficyt i tak był już zbyt duży. Siłą napędową był jeszcze eksport, który mógł rozwijać się dzięki powolnemu wzrostowi płac i niskiej inflacji.
Tabela 4. Najważniejsze wskaźniki makroekonomiczne Niemiec.
| 1996 | 1997 | 1998 | 1999 | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005* | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| PKB per capita w realcji do śr. UE=100 | 119.9 | 117.4 | 115.5 | 114.5 | 112.6 | 110.5 | 109.3 | 108.5 | 108.7 | 108.3 |
| Wzrost gospodarczy (%PKB) | 1.0 | 1.8 | 2.0 | 2.0 | 3.2 | 1.2 | 0.1 | -0.2 | 1.6 | 0.8 |
| Długoterminowa stopa procentowa | 6.22 | 5.64 | 4.57 | 4.49 | 5.26 | 4.80 | 4.78 | 4.07 | 4.04 | - |
| Roczny wskaźnik inflacji w % | 1.2 | 1.5 | 0.6 | 0.6 | 1.4 | 1.9 | 1.3 | 1.0 | 1.8 | - |
| Dług publiczny w % PKB | 59.8 | 61.0 | 60.9 | 61.2 | 60.2 | 59.6 | 61.2 | 64.8 | 66.4 | - |
| Deficyt budżetowy w % PKB | -3.4 | -2.7 | -2.2 | -1.5 | 1.3 | -2.9 | -3.8 | -4.1 | -3.7 | - |
| St. bezrobocia | 8.5 | 9.1 | 8.8 | 7.9 | 7.2 | 7.4 | 8.2 | 9.0 | 9.5 | - |
| Wzrost jednostkowych kosztów pracy | -0.5 | -1.4 | -0.4 | 0.1 | 1.3 | -0.4 | -0.7 | -0.4 | -1.7 | 1.5 |
| Eksport (in 1000 million ECU/EUR) | 555.9 | 608.4 | 648.2 | 685.2 | 810.5 | 856.8 | 876.1 | 889.1 | - | - |
| import (in 1000 million ECU/EUR) | 566.7 | 616.0 | 658.7 | 707.6 | 838.4 | 855.1 | 830.4 | 841.0 | - | - |
| saldo bilansu handlowego (in 1000 million ECU/EUR) | -10.8 | -7.6 | -10.5 | -22.5 | -27.9 | 1.7 | 45.7 | 48.1 | - | - |
Źródło: opracowane na podstawie EUROSTAT
* prognoza
Na podstawie analizy wykresu, który widnieje na Rysunku 3 można zaobserwować następujące zależności. Wyraźny okres prosperity w 2000 roku, o wręcz nadwyżce budżetowej, wysokim wzroście gospodarczym, wysokich stopach procentowych i wzrastającej inflacji, lecz malejącym długu publicznym. Spadające stopy procentowe w kolejnym okresie prowadzą do wzrostu PKB. Wzrost gospodarczy powoduje w kolejnym okresie spadek długu publicznego, który wykazuje bardzo podobny trend jak stopa bezrobocia i odwrotnie proporcjonalny do deficytu budżetowego. Równocześnie podniesienie stóp procentowych przy wysokim wzroście gospodarczym powoduje tylko wzrost presji inflacyjnej, którą w następnym okresie trzeba zmniejszać np. poprzez obniżkę stóp procentowych, dusząc gospodarkę.
Rysunek 3. Kształtowanie się wskaźników makroekonomicznych w latach 1996-2004.
Źródło: opracowane na podstawie EUROSTAT
Wprowadzenie wspólnej waluty z pewnością pomogło wzrostowi eksportu do pozostały krajów UGW, co wiązało się z licznymi ułatwieniami w zawieraniu transakcji handlowych.
Tabela 5. Korzyści, jakie osiągnęły Niemcy po przystąpieniu do Unii Gospodarczo Walutowej.
| REALIZACJA KORZYŚCI Z WEJŚCIA DO UGW | |
|---|---|
| stabilizacja gospodarki | nie |
| spadek inflacji, | nie |
| niskie stopy procentowe | były |
| eliminacja ryzyka walutowego w transakcjach | tak |
| zredukowanie kosztów transakcyjnych wymiany walut | tak |
| większa efektywność i płynność rynków finansowych | tak |
| dużo więcej możliwości inwestycyjnych | tak |
| spadek kosztów transakcyjnych oraz kosztów operacji bankowych | tak |
| dostęp do nowych źródeł finansowania | tak |
| większa przejrzystość cen | tak |
| korzystniejsza oferta cenowa usług bankowych | tak |
| większa konkurencja ze strony firm z obszaru UGW | tak |
| wzrost innowacyjności przedsiębiorstw | tak |
| niższe koszty finansowania się na rynku kapitałowym | tak |
| wyrównanie poziomu cen w UGW | tak |
| ułatwienia w podróżowaniu | tak |
| ułatwienie ekspansji na rynki krajów sąsiadujących z UGW | tak |
Tabela 6. Koszty, jakie poniosły Niemcy po przystąpieniu do Unii Gospodarczo Walutowej.
| REALIZACJA KOSZTÓW WEJŚCIA DO UGW | |
|---|---|
| brak możliwości korzystania z instrumentów makroekonomicznych | tak |
| konieczność przeprowadzenia głębokich reform strukturalnych | tak |
| koszty procesu dostosowawczego | tak |
| koszt wprowadzenia euro do obiegu (bankomaty, automaty, informatyka) | tak |
| spadek przychodów kantorów i banków | tak |