1. POZNANIE SPOŁECZNE

• Poznanie społeczne- sposób, w jaki ludzie myślą o sobie samych i o świecie społecznym; a dokładniej, jak selekcjonują, interpretują, zapamiętują i wykorzystują informację społeczną w wydawaniu sądów i w podejmowaniu decyzji

• Oszczędność poznawcza- teza mówiąca, że ludzie uczą się stosować efektywne uproszczenia myślowe i praktyczne reguły zdroworozsądkowe, które pomagają im zrozumieć rzeczywistość społeczną, ponieważ nie są zdolni przetwarzać całej oddziałującej na nich informacji społecznej

• Eksperyment Kelleya- Studentom z różnych sekcji na pewnym roku ekonomii w jednym z college'ów mówiono, że prowadzący zajęcia wyjechał i tego dnia gościnnie zastąpi go inny wykładowca. Ażeby wytworzyć schemat dotyczący tego wykładowcy, Kelley powiedział studentom, że wydział ekonomii interesuje się tym, jak słuchacze poszczególnych lat reagują na różne osoby prowadzące zajęcia, i z tego powodu przed pojawieniem się wykładowcy otrzymają jego krótką notkę biograficzną. Notka zawierała dane o wieku, wykształceniu i dotychczasowej pracy nauczycielskiej. Dostarczała również jednego z dwóch opisów osobowości wykładowcy. Jedna wersja głosiła, że ”ludzie, którzy go znają, uważają go za osobę raczej chłodną, pracowitą, krytyczną, praktyczną i zdecydowaną". Druga wersja była identyczna, i tym wyjątkiem, że określenie „osoba raczej chłodna" zastąpiono określeniem „osoba bardzo ciepła". Studenci losowo otrzymywali jeden z tych dwóch opisów osobowości. Następnie zaproszony wykładowca przeprowadzał trwającą dwadzieścia minut dyskusję w grupie, po czym studenci dokonywali ocen, kierując się wrażeniem, jakie na nich wywarł. Co z jego poczuciem humoru? Czy jest towarzyski? Delikatny w kontaktach z innymi? Ponieważ sytuacja była do pewnego stopnia niejednoznaczna — w końcu studenci widzieli wykładowcę tylko przez krótki czas — Kelley zakładał, że aby odpowiedzieć na te pytania, posłużą się oni swoim schematem, wytworzonym na podstawie notki biograficznej. Hipoteza ta została potwierdzona. Studenci, którzy spodziewali się, że wykładowca będzie „ciepły", oceniali go znacznie wyżej studenci oczekujący od niego zachowania „chłodnego", chociaż jedni i drudzy obserwowali tego samego nauczyciela, zachowującego się w ten sam sposób. Ci, którzy oczekiwali, że wykładowca będzie „ciepły", częściej również zadawali mu pytania i częściej zabierali głos w dyskusji.

• Schematy- struktury poznawcze, za pomocą których ludzie organizują swoją wiedzę o świecie według pewnych tematów; schematy silnie wpływają na to, co w otrzymanej informacji zauważamy, o czym myślimy i co później pamiętamy

• Dostępność schematów- łatwość, z jaką możemy sobie uświadomić rozmaite myśli i idee; idea dostępna to taka, która jest obecnie uświadamiana albo która może zostać łatwo przywołana do świadomości

• Efekt pierwszego wrażenia- proces, za sprawą którego nasze pierwsze wrażenie dotyczące innej osoby wpływa na to, że jej późniejsze zachowanie interpretujemy w sposób zgodny z tym pierwszym wrażeniem efekt uporczywości- odkrycie, że przekonania ludzi dotyczące ich samych i świata społecznego utrzymują się nawet wtedy, gdy dane wspierające te przekonania zostały podważone

• Samospełniające się proroctwo- zjawisko polegające na tym, że ludzie: (a) mają określone oczekiwania dotyczące innej osoby, co (b) wpływa na ich postępowanie względem tej osoby, które (c) powoduje, że zachowuje się ona w sposób zgodny z ich wyjściowymi oczekiwaniami

• Heurystyki wydawania sądów- uproszczone reguły wnioskowania, którymi posługują się ludzie, by wydawać sądy w sposób szybki i efektywny

• Heurystyka dostępności: nieformalna reguła umysłowa, na mocy której ludzie wydają sądy kierując się tym, jak łatwo mogą coś przywołać do świadomości heurystyka reprezentatywności: uproszczona metoda wnioskowania polegająca na tym, że klasyfikacji czegoś dokonuje się na podstawie stopnia podobieństwa do przypadku typowego

• Heurystyka zakotwiczenia/dostosowania: uproszczona metoda wnioskowania, która polega na posłużeniu się jakąś liczbą czy wartością jako punktem wyjściowym i następnie na sformułowaniu odpowiedzi na pytanie przez zmodyfikowanie tej wartości stanowiącej zakotwiczenie; ludzie często nie modyfikują jej w stopniu wystarczającym punkty odniesienia- dany obiekt może wydawać nam się lepszy lub gorszy w zależności od obiektów, z którym go porównujemy

• Efekt kontrastu- wykorzystuje fakt, że ludzie formułując sądy i opinie zawsze posługują się porównaniami.

• Aktywizacja i dostępność pojęć-To, jak interpretujemy zdarzenia społeczne- zwłaszcza niejednoznaczne- często zależy od tego, o czym w danej chwili myślimy, jakimi przekonaniami i kategoriami się posługujemy, aby nadać sens wydarzeniom. Nasza interpretacja może także zależeć od tego, co uwydatnia się w danej sytuacji. >>> takie uwydatnienie, zaś można spowodować za pomocą wstępnej aktywizacji (priming) – procedury opartej na założeniu, że pojęcia napotkane niedawno lub często aktywizowane zwykle łatwiej przychodzą na myśl, a zatem są używane do interpretowania zdarzeń społecznych. Środki masowego przekazu czynią pewne zagadnienia i idee łatwo dostępnymi i w ten sposób tworzą program społeczny i polityczny społeczeństwa.

• Efekt pierwszeństwa- proces, za sprawą którego nasze pierwsze wrażenie dotyczące innej osoby wpływa na to, że jej późniejsze zachowanie interpretujemy w sposób zgodny z tym pierwszym wrażeniem

• Efekt świeżości- największy wpływ ma informacja uzyskana na końcu

• Efekt rozcieńczenia- Zjawisko polegające na tym, że dodatkowe nieistotne informacje o jakiejś sprawie zwykle osłabiają naszą ocenę tej sprawy, czy też wywierane przez nią wrażenie

1. POSTRZEGANIE SIEBIE I AUTOPREZENTACJA

• Prywatna samoświadomość – uświadomienie sobie prywatnych, osobistych aspektów własnego Ja, np. odbicie w lustrze lub pobudzenie fizjologiczne, które skłania do refleksji nad własnym zachowaniem, skutkuje to nasiloną reakcją emocjonalną (refleksja sprawia, że czujemy się jeszcze lepiej), klaryfikacją wiedzy (relacjonowanie wydarzeń wewnętrznych z większą dokładnością) i byciem wiernym swoim standardom zachowania;

• Publiczna samoświadomość – uświadomienie sobie z publicznych aspektów własnego Ja, które jest obserwowane i oceniane przez innych, np. gdy ktoś na nas patrzy (filmowanie lub fotografowanie), wiąże się z lękiem przed oceną (obniżeniem samooceny) i trzymaniem się społecznych standardów

• Schematy „ja” – odzwierciedlają to, czego spodziewamy się po sobie, swoich myślach, uczuciach, zachowaniach; każdy z nas utrzymuje złożony z kilku schematów Ja obraz siebie

• Teoria samoregulacji – głównym jej elementem jest pętla sprzężenia zwrotnego, teoria ta pozwala nam poprawiać własne zachowanie, gdy odbiega od prywatnych lub społecznych standardów Ja; eksperyment ze stosem czekoladowych ciasteczek i rzodkiewek

• Teoria rozbieżności ja – porównanie Ja realnego z Ja idealnym lub Ja powinnościowym (tj. w teorii samoregulacji), rozbieżności między tymi schematami Ja powodują (w kolejności) przygnębienie, niepokój, co motywuje do redukcji tych rozbieżności

• Ja realne, idealne, powinnościowe – odzwierciedla to, jacy jesteśmy teraz; jacy chcielibyśmy być; jacy powinniśmy być i jakie powinniśmy posiadać w związku z tym cechy

• Teoria porównań społecznych(Festinger) – porównujemy swoje Ja z innymi osobami z naszego otoczenia; to jak widzimy siebie jest jedynie subiektywną naszą oceną, porównanie zatem dostarcza obiektywnego wzorca, co do którego możemy porównać nasze myśli, zachowanie, uczucia

• Model podtrzymywania samooceny(Tesser) – reagowanie na cudzy sukces: społeczne odbicie – naszą samoocenę czerpiemy z cudzych osiągnięć; społeczne porównanie w górę – zestawienie naszych własnych osiągnięć z osiągnięciami innej osoby

• Teoria tożsamości społecznej – aspekty własnego Ja dzielą się na te, które odzwierciedlają naszą tożsamość osobistą lub społeczną; osobista tożsamość obejmuje cechy charakteru, społeczna tożsamość związana jest ze zbiorem norm grupowych, zestawieniem wspólnych przekonań i zachowań

• Teoria autokategoryzacji – gdy tożsamość społeczna staje się wyrazista jej widzenie siebie i innych ulega depersonalizacji, nie widzimy siebie jako jednostkę wyjątkową, lecz patrzymy przez pryzmat wspólnych cech, myśli, zachowań wynikających z norm grupowych

• Teoria dysonansu poznawczego – wg niej doświadczamy przykrego napięcia spowodowanego informacją, która jest sprzeczna z naszymi schematami Ja, wtedy jesteśmy pobudzeni do zlikwidowania tego dysonansu przez zmianę swego zachowania lub przez usprawiedliwienie go tak by było zgodne z pozytywnym obrazem samego siebie

• Sposoby redukcji dysonansu:

  • Przez zmianę naszego zachowania, aby było ono zgodne z dysonansowym elementem poznawczym

  • Przez uzasadnienie naszego zachowania zmieniając jeden z elementów poznawczych tak aby był on mniej sprzeczny z zachowaniem.

  • Przez uzasadnienie naszego zachowania dodając nowe elementy poznawcze, które są zgodne z zachowaniem i je wspierają

• Formy redukcji dysonansu:

  • Poprzez zachowanie racjonalizujące (nie mylić z racjonalnym!) – przekonywanie samego siebie, iż zawsze postępowaliśmy właściwie, co prowadzi do zachowań irracjonalnych (np.”ktoś sfałszował wyniki badań!”)

  • Poprzez nawrócenie, czyli przekonywanie innych, aby przyjęli przekonania jednostki.

  • Poprzez „zniekształcenie” naszych sympatii i antypatii – po dokonaniu wyboru przypisywanie innych cech niż przed podjęciem decyzji, podwyższenie atrakcyjności wybranej alternatywy.

  • Poprzez uzasadnianie wysiłku – kiedy dobrowolnie przeżywamy przykre lub trudne doświadczenia, cel lub przedmiot dążeń staje się dużo atrakcyjniejszy.

• Dysonans podecyzyjny- dysonans, który zostaje nieuchronnie wzbudzony po podjęciu decyzji. W takiej sytuacji dysonans jest najczęściej likwidowany przez podwyższenie atrakcyjności wybranej alternatywy i zdewaluowanie alternatywy odrzuconej

• Zniekształcanie sympatii i antypatii – sposób redukcji dysonansu przez zniekształcenie oceny jak coś lubimy, bądź nie. Eksperyment Brehma: klientki szacują atrakcyjność kilku produktów; później otrzymują jeden z nich; po 20 minutach od otrzymania prezentu klientki oceniają swój prezent nieco wyżej

• Nieodwołalność decyzji – jeśli ktoś podejmuje ostateczną i nieodwołalną decyzję, to pojawia się większa potrzeba redukcji dysonansu. Eksperyment Knox i Inkster – dwudolarowe zakłady konne; po przyjęciu zakładu szanse konia w oczach osoby zakładającej się rosną

• Technika niskiej piłki: pozbawiona skrupułów strategia, mocą której sprzedawca nakłania klienta, aby zgodził się kupić produkt po bardzo niskiej cenie. Następnie twierdzi, ze to była pomyłka i podnosi cenę. Często klient godzi się na zakup po zawyżonej cenie.

• Samoakceptacja(motyw samopoznania)- określenie postawy nacechowaną wiarą, zaufaniem i zdrowym szacunkiem dla samego siebie. Postawa taka sprawia, że jednostka może wykonywać i realizować swoje potencjalne możliwości, a także potrafi skorygować swoje zachowanie pod wpływem innych. Osoby, które akceptują siebie, mają pozytywne mniemanie o sobie i dobre samopoczucie.

• Teoria samopotwierdzenia – teoria sugerująca, że ludzie posiadają potrzebę potwierdzania swojego pojęcia Ja, bez względu na to, czy to pojęcie jest pozytywne czy negatywne. W pewnych sytuacjach ta tendencja może być w konflikcie z podwyższaniem własnej wartości i usprawiedliwianiem siebie; osoba mająca złą samoocenę, może odczuwać dysonans wtedy kiedy ktoś dostarcza jej pozytywnej informacji zwrotnej; badania wskazują na wyższość tego zjawiska nad podwyższaniem własnej samooceny.

• Teoria autoafirmacji – ludzie likwidują wpływ dysonansu wzbudzającego zagrożenie dla ich samooceny poprzez potwierdzanie swojej kompetencji w dziedzinie, która nie jest związana z zagrożeniem.

• Niewystarczające uzasadnienie postępowania – gdy presja zewnętrzna wystarcza do podjęcia zachowania sprzecznego z własnymi wartościami i zasadami, ale wystarcza do jego wytłumaczenia. Wyjaśnienie jakie podajemy dla swojego zachowania wskazujące na przyczynę poza nami, np. gdy chcemy uzyskać nagrodę lub uniknąć kary.

• Uzasadnienie zewnętrzne – wyjaśnienie jakie podaje osobą dla swojego dysonansowego zachowania, wskazujące na przyczynę, która znajduje się poza nią samą (np ktoś coś robi dla nagrody lub żeby uniknąć kary)

• Uzasadnienie wewnętrzne – likwidowanie dysonansu poprzez dokonanie jakiejś zmiany w sobie (np. zmiana postawy czy zachowania)

• Podstawowy błąd atrybucji – pojęcie wprowadzone do psychologii społecznej przez Lee Rosa. Opisuje powszechną skłonność do wyjaśniania zachowania obserwowanych osób w kategoriach przyczyn wewnętrznych i stałych (np. cech charakteru) przy jednoczesnym niedocenianiu wpływów sytuacyjnych, zewnętrznych.

I tak na przykład 90% nauczycieli matematyki ankietowanych przez Meyera i Butzkamma w 1975 r. różnice w postępach w nauce swoich uczniów wiązało przede wszystkim ze zdolnościami" oraz "innymi czynnikami osobowościowymi" (np. brakiem koncentracji). W odpowiedziach ankietowanych zabrakło przyczyn zewnętrznych, np. uwzględniania warunków do nauki w domu ucznia.

Przykład: Uczeń pokłócił się z wychowawcą. Wychowawca prawdopodobnie uzasadni zachowanie ucznia jego krnąbrnością i nieposłuszeństwem. Pominie w ocenie fakt, że uczeń miał (na przykład) zły dzień (umarła mu mama, przypadkiem zabił kota czy podpalił kwiatki – są to okoliczności zewnętrzne). Nauczyciel "dostrzeże" w uczniu te stałe cechy charakteru, które uzasadnią jego ocenę (atrybucję). Użycie ich właśnie do uzasadnienia postępowania ucznia jest popełnieniem podstawowego błędu atrybucji.

Prawdopodobnie ten podstawowy błąd jest efektem automatycznego przetwarzania informacji, bez udziału świadomości. Zjawisko to w znaczący sposób wpływa na nasze codzienne formułowanie ocen na temat innych ludzi (oszczędność poznawcza). Tłumaczy się je w związku z tzw. perspektywą spostrzeżeniową – aktor, czyli osoba której zachowanie jest wyjaśniane, znajduje się w centrum naszego pola spostrzeżeniowego (wobec czego to jego dyspozycjom przypisujemy odpowiedzialność za jego zachowanie).

Innym wytłumaczeniem powszechności podstawowego błędu atrybucji jest fakt, że tego typu atrybucje są łatwiejsze niż atrybucje sytuacyjne ze względu na mniejszą ilość rezultatów nietożsamych (szerzej zobacz: Teoria wnioskowania z czynników towarzyszących, teoria atrybucji).

Podstawowy błąd atrybucji posiada kilka specyficznych odmian:

• Efekt halo

• Błąd pierwszego rzutu oka

• Błąd łagodności

• Błąd tendencji centralnej

1. EMOCJE:

• Jak spostrzegamy emocje u innych- Darwin

Pierwszym człowiekiem, który położył nacisk na zachowanie i ekspresję emocji, był Karol Darwin. W swej książce z 1872 roku „The expresion of the emotions in

man and animals” (O wyrazie uczuć u człowieka i zwierząt) wysunął tezę, że wzorce

emocjonalne są w dużej mierze dziedzicznymi, wrodzonymi reakcjami, które były użyteczne biologicznie w trakcie ewolucji. Na przykład zwierzęta, które przygotowują się do odparcia napaści, obnażają zęby, warczą i jeżą sierść. Jeśli takie demonstracje skutecznie odstraszają napastnika, to oczywiście miały one adaptacyjne znaczenie dla utrzymania się przy życiu. Pozostałości tego zachowania możemy zaobserwować u niektórych ludzi, którzy uśmiechają się szyderczo i zgrzytają zębami wtedy, gdy odczuwają wobec kogoś wrogość.

W jakim stopniu przejawy emocji są wrodzone (jak twierdził Darwin), a w jakiej mierze wchodzą tu w grę czynniki uczenia się społecznego?

Dla poparcia swego stanowiska Darwin wskazał na fakt, że na twarzach dzieci niewidomych i dzieci widzących w tych samych sytuacjach występują te same przejawy emocji. Jednakże nie możemy wykluczyć uczenia się w tym wypadku, ponieważ niewidome dzieci mogły być nagradzane za prawidłową reakcję i poprawiane, gdy wykazywały reakcję niewłaściwą. Darwin powoływał się także na uniwersalność przejawów emocji, zwłaszcza u niemowląt.

• Schlosberg- eksperyment dotyczący wyrazu twarzy

Badanych poproszono, aby przyglądali się obrazkom przedstawiającym twarze ludzkie i określali emocje, jakie ich zdaniem wyrażają te twarze. Wbrew oczekiwaniom eksperymentatorów oceny poszczególnych osób badanych różniły się znacznie, co wskazywało, że ludzie nie potrafią zbyt dokładnie oceniać emocji. Jednakże badania Schlosberga (1952) wykazały, że wyrazy twarzy można określać za pomocą dwóch wymiarów: przyjemność- przykrość i odrzucenie - uwaga, uzyskując dość wysoki stopień zgodności między oceniającymi (ryc. 9.3). Później Schlosberg (1954) wykrył trzeci wymiar w wyrazach twarzy (intensywność, czyli poziom aktywacji) i opracował trójwymiarowy model emocji, który wywarł wpływ na wiele późniejszych badań. Niedawne eksperymenty wykazały, że badani oceniający wyrazy twarzy przy zastosowaniu tego modelu wykazują bardzo dużą dokładność i zgodność(90% lub więcej) przy ocenianiu podstawowych, prostych emocji, takich jak strach, zdziwienie, szczęście, gniew, smutek, wstręt i zainteresowanie, a ponadto zgodność taka ma charakter międzykulturowy (Ekman, Sorenson, Friesen, 1969).

• Wnioskowanie z kontekstu sytuacyjnego

• W jaki sposób ludzie określają dokładnie te stany emocjonalne, skoro sygnały, aczkolwiek silne, są tak złożone? Jedno z rozwiązań polega na wnioskowaniu o emocji kontekstu sytuacyjnego. Jeśli więc widzimy kobietę płaczącą, gdy wita syna, gdy powrócił szczęśliwie z wojny, to powiemy, że jest ona szczęśliwa, uradowana i odczuwa ogromną ulgę. Gdybyśmy natomiast zobaczyli ją płaczącą po usłyszeniu wiadomości, że jej syn zginął, to określilibyśmy jej emocję jako smutek i rozpacz. Takie opieranie się na sygnałach sytuacyjnych, gdy przejawy emocji są raczej niejednoznaczne, zostało zademonstrowane eksperymentalnie (Munn, 1940). Badanym pokazywano fotografię wziętą z magazynu „Life” i proszono ich, aby oceniali emocje doznawane przez osobę przedstawioną na tej fotografii. Z niektórych odbitek tej fotografii wycięto tło, tak że była widoczna jedynie dana osoba. Munn stwierdził, że badani określali emocje znacznie dokładniej, a ponadto zgodność między nimi była znacznie większa wtedy, gdy fotografie zawierały sygnały sytuacyjne w postaci tła. Doniosłe znaczenie tych sygnałów podkreślał także Frijda (1970), który twierdził, że emocje |zawsze interpretuje się w kategoriach ich związku z sytuacją. Zauważył on, że badani, którzy oceniali wyrazy twarzy, rzadko posługiwali się prostymi słowami, takimi jak „rozgniewany” czy „szczęśliwy”. Zamiast tego zwykle opisywali jakąś sytuację, o której wnioskowali na podstawie ocenianego wyrazu twarzy - na przykład: „Ktoś opowiedział jej jakąś wstrętną historyjkę” lub „Ona zdaje się patrzeć na malutkiego kotka”.

• Jak spostrzegamy emocje u siebie- komponent fizjologiczny- teoria Jamesa- Langego

Komponent fizjologiczny. Podejmowano różne próby zmierzające do ustalenia związku między emocjami a procesami fizjologicznymi lub nawet do całkowitego wyjaśnienia emocji w tych kategoriach.

„Teoria Jamesa-Langego”. Bez wątpienia zawsze wtedy, gdy doświadczyłeś silnej emocji, miałeś uczucie, że jesteś wewnętrznie rozbity z powodu różnych zmian fizjologicznych. Gdyby ktoś zapytał cię, w jaki sposób powstaje ten stan wewnętrznego rozbicia, to prawdopodobnie odpowiedziałbyś, że twoje odczucie emocji (np. „ja się boję”) wywołuje następujące po nim fizjologiczne przejawy tej emocji (np. „a więc drżę”). Większość ludzi zgodziłaby się z twoim stwierdzeniem - ale nie William James. W roku 1884 wysunął on tezę, że kolejność występowania odczucia emocji i zmian fizjologicznych jest |odwrotna w stosunku do „zdroworozsądkowej” kolejności, jaką przed chwilą sformułowałeś; innymi słowy, nasze odczucia zmian zachodzących w organizmie |są emocją(James, 1884), a posługując się współczesną terminologią można by powiedzieć, że „zmiany te stanowią proces pośredniczący”. Inaczej mówiąc, James sadził, że poznawczo doświadczane aspekty emocji są wynikiem wzbudzenia fizjologicznego, a nie na odwrót. Posługując się jego klasycznym przykładem, możemy stwierdzić, że widok niedźwiedzia wywołuje stan wewnętrznego wzbudzenia, który następnie spostrzega się jako strach.

• Duński uczony pod nazwiskiem Lange zaprezentował podobną koncepcję mniej więcej w tym samym czasie i dlatego teoria ta jest znana jako |teoria |emocji |Jamesa-|Langego. Jej doniosłość polega na tym, iż jako pierwsza postulowała, że procesy trzewne („visceral”) wywierają pewien wpływ na zachowanie emocjonalne i w ten sposób poddała w wątpliwość pogląd, że procesy psychiczne rządzą reakcjami organizmu.

• Jak spostrzegamy emocje u siebie- komponent fizjologiczny- teoria Jamesa- Langego

Było wielu ludzi, którzy na teorię Jamesa- Langego zareagowali

okrzykiem „To po prostu niemożliwe!”. Jednym z nich był fizjolog Walter Cannon. (Cannon oznacza po angielsku „działo” - przyp. tłum.). Jego krytyka (1929) była najpoważniejszym atakiem przeciw tej teorii i wywarła duży wpływ na wiele późniejszych badań nad emocjami. Z teorii Jamesa-Langego wynika, że aby dana osoba doświadczała różnych emocji, muszą u niej występować dające się rozróżnić zespoły zmian fizjologicznych, które służą jej za sygnały. Cannon zakwestionował tę ideę przytaczając materiał dowodowy, świadczący, iż:

• różnym emocjom towarzyszy |ten |sam stan narządów wewnętrznych,

• narządy wewnętrzne są zbyt mało wrażliwe, aby zmiany w nich mogły być zauważone i wykorzystane jako sygnały

• zmiany w narządach wewnętrznych zachodzą zbyt powoli, aby mogły być źródłem odczuć emocjonalnych, które zmieniają się bardzo szybko.

Wskazał on także na wyniki badań Maranona (1924), które były sprzeczne z teorią Jamesa-Langego; Maranon stwierdził, iż sztuczna stymulacja narządów wewnętrznych dokonywana za pomocą iniekcji adrenaliny wywoływała u danej osoby jedynie „zimne”, „pozorne” emocje (na przykład: „czuję się, |jak |gdybym się bała”), a nie prawdziwe emocje.

• Komponent poznawczy- eksperyment Schachtera i Singera

Według Schachtera doświadczenie emocji jest łącznym efektem pobudzenia fizjologicznego i oceny poznawczej, przy czym oba te czynniki są niezbędne do wystąpienia emocji. Przyjmuje on, że pobudzenie jest zawsze uogólnione i niezróżnicowane oraz pojawia się jako pierwsze w sekwencji procesów emocjonalnych. Procesy poznawcze służą do ustalenia, jak zostanie nazwany ten wieloznaczny stan wewnętrzny. Stanowisko to stało się znane jako dwuczynnikowa teoria emocji lub teoria Lazarusa – Schachtera. Czynniki organiczne, trzewne wchodzą w interakcję z czynnikami psychicznymi, dając w wyniku emocję. Kiedy więc wystąpi pobudzenie układu sympatycznego bez znanego, określonego źródła, wówczas dana osoba będzie szukać w środowisku odpowiednich, zwracających uwagę elementów poznawczych, których będzie mogła użyć do nazwania tego pobudzenia i nadania mu emocjonalnego znaczenia. Ta koncepcja emocji i pomysłowe badania przeprowadzone w celu jej sprawdzenia zwróciły uwagę na role interpretacji poznawczych w doświadczeniu emocjonalnym. Wykazały także, że niezależnymi komponentami emocji – stanem pobudzenia i sygnałami sytuacyjnymi – można manipulować eksperymentalnie i badać je w warunkach laboratoryjnych. Jednakże niektóre specyficzne aspekty teorii dwuczynnikowej zostały zakwestionowane. Zdawanie sobie sprawy z własnego pobudzenia fizjologicznego nie jest koniecznym warunkiem doświadczenia emocjonalnego. Gdy osoby badane po otrzymaniu środków farmakologicznych zmniejszających tempo pracy serca są poddawane działaniu bodźców wywołujących emocje, nadal doświadczają one lęku czy gniewu, mimo że ich odczucia fizyczne są minimalne. Ponadto doznawanie silnego pobudzenia bez żadnej oczywistej przyczyny nie prowadzi do neutralnego, niezróżnicowanego stanu, jak zakłada teoria dwuczynnikowa. Niewyjaśnione pobudzenie fizyczne interpretuje się na ogół jako negatywne, stawiając diagnozę, że coś jest nie w porządku, a poszukiwanie wyjaśnienia jest zwykle tendencyjnie ukierunkowane na znalezienie bodźców, które wyjaśnią czy uzasadnią te negatywną interpretację.

• Teorie oceny poznawczej(M. Arnold, R. Lazarus)

Koncepcja teorii oceny poznawczej zakłada, że jakieś pojawiające się zdarzenie, sytuacja jest przedmiotem oceny poznawczej (interpretacji) podmiotu, która z kolei wpływa na stan uczuciowy (kombinacje pobudzeni i myśli). Np. spotykasz jakąś nowe osobę. Oceniasz ją jako zachwycającą, co daje Ci podst. do przyjaznych uczuć wobec niej.

Teoria oceny poznawczej. Zdarzenia i wzorce pobudzenia są oceniane przez jednostkę, emocje zaś są rezultatem tej oceny. Pierwotność myślenia w stosunku do emocji Gordon Bower, Richard Lazarus. Stanley Schachter, Robert Zajonc.

Richard Lazarus nie zgadza się z Zajoncem . Choć nie zaprzecza, że nasz mózg nieświadomie przetwarza duże ilości informacji, to jednak nawet emocje odczuwane natychmiast wymagają pewnego rodzaju oceny sytuacji, w przeciwnym razie nie wiedzielibyśmy, na co reagujemy. Rozpoznanie sytuacji może być błędne, może być również nieuświadomione, ale mimo o pozostaje czynnością umysłu. Emocje powstają, gdy rozpoznamy zdarzenie jako dla nas korzystne lub niekorzystne.

Wg Lazarusa choć emocje wpływają na myślenie, poznawcza ocena sytuacji zawsze poprzedza emocje. Zając uważa, że niektóre reakcje emocjonalne poprzedzają przetwarzanie poznawcze

• Emocje pierwotne i wtórne( Ekman, Plutchnik, Turner, Kemper)

Emocje pierwotne- inaczej wrodzone, są dzielone z naczelnymi, np. strach, ból

Emocje wtórne- inaczej nabyte- są specyficzne dla ludzi

1. JĘZYK I KOMUNIKACJA

• Rozwój mowy u dzieci

Rozwój mowy u dzieci zestawienie slow rozwój mowy u dziecka można podzielić na cztery stadia. Stadium1.Badania nad rozwojem mowy zaczynają się od momentu wydania pierwszego krzyku. Przez pierwsze trzy tygodnie repertuar wokalny noworodka jest bardzo ograniczony. Podstawowy krzyk może być nieco modyfikowany dzięki czemu rodzice mogą wywnioskować o gniewie czy bólu fizycznym. Stadium2. 3tyg do 4lub5 miesięcy pojawia się pseudopłacz – płaczliwe wokalizacje. Niemowlę urozmaica dźwięki zmieniając ich czas trwania, wysokość i artykulacje. Stadium3. „stadium gaworzenie” dziecko wydaje dźwięki podobne do samogłosek i spółgłosek, zaczyna naśladować intonacje dorosłych. Stadium4. Początki strukturalizowanej „prawdziwej mowy przypada ok. pierwszego roku życia. Okres paralingwistyczny obejmujący 3poprzednie stadia kończy się z chwilą pierwszych dających się rozpoznać słów, pierwszymi sensownymi wypowiedziami są pojedyncze słowa, które często oznaczają tyle co pełne zdania. Później dziecko zaczyna tworzyć zdania złożone z dwóch słów. Niektórzy badacze twierdza ze w stadium gaworzenia występuje uporządkowana sekwencja rozwojowa; dziecko jest zaabsorbowane najpierw dźwiękami samogłoskowymi, potem spółgłoskowymi, następnie zestawieniem samogłoska-spółgłoska, następnie jednostkami spółgłoska-samogłoska-spółgłoska-samogłoska mającymi intonacje prawdziwej mowy. Inni uważają ze dźwięki gaworzenia tworzą się same i nie maja określonej funkcji. Zaczątki słownika rocznego dziecka składa się z 2,3 słów.

• Słowo osiowe- jest to takie słowo, które można połączyć z wieloma innymi słowami, tworząc sensowne zdania np. więcej, bardziej jest słowem osiowym , ponieważ dziecko może powiedzieć wiele rzeczy bardziej gorące, więcej mleka, bardziej mokre łącząc je z różnymi słowami z klasy „słownikowej”. Pozycja słowa osiowego w zdaniu składającym się z dwóch słów jest zawsze stała

• Słowo słownikowe- zdania te zdaja się wyrażać różne relacje miedzy rzeczami np. zdanie kubek szklanka może oznaczać koniunkcje, podobnie położenie może być wyrażone zdaniem kapelusz krzesło co oznaczałoby kapelusz jest na krześle podczas gdy przyjęcie kapelusz mogłoby oznaczać atrybucje – to jest kapelusz na przyjecie, zaś zdanie Marysia piłka mogłaby oznaczać posiadanie albo relacje miedzy przedmiotem.

• Reguły gramatyczne- kiedy język dziecka staje się coraz bardziej złożony zaczyna ono wprowadzać pewne porządki. Dziecko zaczyna wprowadzać ogólnie przyjęte wzorce czyli reguły, stosuje je jak często jest to możliwe., niekiedy przypisuje jej zbyt szerokie zastosowanie i tworzy niepoprawne formy językowe np. gdy dziecko nauczy się ogólnej zasady tworzenia liczby mnogiej rozszerza te regułę na wszystkie rzeczowniki, podobnie kiedy nauczy się reguł czasu przyszłego. Reguła ta występuje zwykle po tym jak dziecko nauczyło się już poprawnych form czasowników i rzeczowników, tzn. najpierw dziecko używa poprawnych form czasowników gdyż nauczyło się ich jako odrębnych slow , kiedy nauczy się jednak reguł tworzenia czasu przeszłego rozciąga ja na wszystkie czasowniki.

• Transformacje- Stopniowo dziecko zaczyna stosować reguły transformacyjne , konstruować zdania pytające i przeczące. Początkowo gdy dziecko uczy się dokonywać transformacji nie potrafi przeprowadzić w jednym zdaniu więcej niż jednej np. dziecko doda do zdania why lecz nie potrafi zmienić miejsca He i is. W późniejszym rozwoju dziecko opanowuje umiejętności dokonywania dwóch transformacji na raz. Jednak aby tworzyć zdania wymagające trzech transformacji musi osiągnąć jeszcze wyższy poziom rozwoju językowego.

• Teoria uczenia się i jej wady wg Skinnera

Dzieci uczą się języka poprzez naśladowanie zachowań językowych dorosłych w taki sam sposób jak uczą się innych rzeczy. Naśladują one zachowania językowe dorosłych z otoczenia i gdy czynią to poprawnie dorośli nagradzają chwaląc ze zrobiło to dobrze , jeśli popełni błąd dorośli nie dostarczają im wzmocnienia, a niekiedy karzą ich słowami

Wady:

• Różnorodność warunków środowiskowych i warunków wzmacniania u poszczególnych dzieci powinna powodować różnice pod względem rodzaju mowy. Chociaż środowiska społeczne w których zachodzi ten proces różnią się bardzo jeżeli chodzi o sposób ćwiczenia i dostarczania wzmocnienia społecznego

• Dzieci mówią różne rzeczy, które nie są naśladownictwem mowy dorosłych, tworzą zdania których nigdy nie słyszały, aby dorośli mówili w ten sposób. Rodzice nie korygują mowy dziecka tak często, chodzi o to żeby zrozumieć, co dziecko chce powiedzieć niż o to jak ono to mówi

• Gdyby dzieci potrafiły wypowiadać te zdania, które udatnie naśladowały otrzymując za to wzmocnienia to nie mogłyby tworzyć zdań których nie słyszały nigdy przedtem

• Podejście psycholingwistyczne wg Chomsky-ego- dziecko uczy się złożonego systemu reguł, a nie sekwencji slow i takie system pozwala tworzyć nieskończoną sekwencje zdań. Zdolność rozwijania złożonego abstrakcyjnego systemu językowego występuje tylko u ludzi. Nasze zdolności mówienia i rozumienia mowy są w dużym stopniu zdeterminowane przez genetyczne wyposażenie.

• Powierzchowne struktury językowe- odnoszą się do części składowych zdania jak podmiot orzeczenie i sposobu ich powiązania, odgrywa ważną rolę w determinowaniu jego znaczenia.

• Głębokie struktury językowe- znaczenie zdania (jego struktura semantyczna) jest intuicyjna i nieświadomie przekształcana za pomocą reguł transformacyjnych w strukturę powierzchowną np. Mężczyzna, który siedzi u szczytu stołu jest moim ojcem , możemy je uważać za złożone przekształcenie zdania Ten mężczyzna jest moim ojcem i ten mężczyzna siedzi u szczytu stołu. Mówiący przekształcił nieświadomie dwa odrębne zdania w pojedyncze które wypowiada. Zastosowane zostały pewne zmiany transformacyjne aby osadzić jedno zdanie w drugim i dokonać zmian morfologicznych i składowych niezbędnych do utworzenia poprawnej konstrukcji.

• Komunikacja werbalna i typy ekspresji niewerbalnej- Komunikacja werbalna (słowna) charakteryzuje się tym, że w wymianie komunikatów używamy wypowiadanych słów, które za pomocą określonych reguł gramatycznych są przekształcane w zdania. 

Typy ekspresji niewerbalnej:

• mimika - odzwierciedla określone stany emocjonalne oraz postawy, główne stany emocjonalne, które są wyrażane za pomocą mimiki to szczęście, zdziwienie, strach, smutek, gniew, pogarda

• proksemika - określa wzajemny wpływ relacji przestrzennych między rozmówcami na proces komunikacji, proksemika dostarcza wiedzy na temat sposobu strukturyzacji i wykorzystania określonej przestrzeni przez rozmówców, na proksemikę wpływają dwie sprzeczne potrzeby - potrzeba prywatności i potrzeba afiliacji

• kinezjetyka - zajmuje się postawami ciała, np. gestami, ruchy ciała są niezwykle istotne, gdyż można przestać komunikować się w sposób werbalny, ale nie da się zapanować nad ciałem, które nieustannie wysyła określone sygnały i informacje, np. określona postawa, gest, napięcie, wysyłanie informacji za pomocą ciała może być intencjonalne lub nieintencjonalne

• parajęzyk - podczas mówienia pojawiają się znaki świadczące o naszych uczuciach i emocjach, np. ton głosu, tempo mówienia, wysokość i natężenie głosu

  • Komunikacja interpersonalna- taki proces, który umożliwia jednostce w ramach bezpośredniego kontaktu wymianę informacji z drugą osobą. Proces komunikacji interpersonalnej charakteryzuje się określoną dynamiką. Każdy bodziec w postaci słowa, gestu czy mimiki powoduje u odbiorcy komunikatu pojawienie się określonych myśli i pewnych stanów uczuciowo - emocjonalnych, zwane intencjami, które czasami zostają przez odbiorcę ujawnione na zewnątrz. Intencje mogą być uświadomione lub przeciwnie – nieuświadomione. to proces, który zachodzi nieustannie. Skutkiem niemal każdej sytuacji jest przekazywanie i odbieranie określonych komunikatów. Nawet jeżeli jednostka nie wypowiada ani jednego słowa, to jej ciało przekazuje sygnały, które świadczą o jej samopoczuciu, postawie i nastawieniu. Komunikacja bezsłowna jest procesem o charakterze spontanicznym, który często zachodzi bez udziału świadomości. Jest to proces ciągły, w skład którego wchodzą wszelkie zachowania o charakterze nielingwistycznym. Nawet w przypadku, gdy jednostka uświadamia sobie, że jej ciało przekazuje otoczeniu dane sygnały, to najczęściej nie jest w stanie tego kontrolować.

  • Komunikacja jako akcja poza polem widzenia znajduje się kontakt miedzy zaangażowanymi w nią osobami, widoczne są tylko wybory i zachowania jednej osoby.

  • Komunikacja jako interakcja Komunikowaniem można nazwać interakcję, w której partnerzy mogą się wzajemnie obserwować lub porozumiewać nadając i odbierając wzajemne sygnały. jak wzajemne spostrzeganie się, motywacja, zachowanie, zainteresowanie i upodobanie. Nie dostrzega się kontaktu miedzy osoba a i b.

  • Komunikacja jako transakcja- człowiek zmienia się pod wpływem komunikowania się . kiedy patrzymy na cos transakcyjnie to kim są uczestnicy (ich istnienie i natura) wynika z samego wydarzenia. Przy transakcyjnym punkcie widzenia obserwuje się kontakt miedzy uczestniczącymi osobami i to w jaki sposób w trakcie komunikowania się ich tożsamości są definiowane i zmieniają się .

1. ATRAKCYJNOŚĆ INTERPERSONALNA

• Efekt częstości kontaktów- zjawisko polegające na tym, że im częściej widzimy i kontaktujemy się z drugą osobą, tym większe prawdopodobieństwo, że zostanie ona naszym przyjacielem. Ujawnia się ono na każdym, nawet najniższym poziomie i w zachowaniu ludzi w każdym wieku.

• Odległość psychologiczna: jest wyznaczona określonymi elementami projektu architektonicznego zwiększającego prawdopodobieństwo, że niektórzy ludzie będą częściej sie kontaktować właśnie ze sobą nawzajem, a nie z innymi.

• Efekt czystej ekspozycji: zjawisko polegające na tym, że im częściej jesteśmy wystawieni na ekspozycje bodźca, tym bardziej jesteśmy w stanie ten bodziec polubić. Powstaje jako wynik naszego oswojenia się z innymi osobami czy też prostej dostępności do osób, które są blisko nas. Sami wolimy te podobizny naszej osoby, do których jesteśmy najbardziej przyzwyczajeni. 

• Atrakcyjność fizyczna: Piękno tworzy silny stereotyp, polegający na przeświadczeniu, że pozytywne cechy idą w parze z urodą. Ludzie atrakcyjni mogą myśleć o sobie jako o osobach dobrych bądź miłych, ponieważ są w konsekwencji traktowani w taki sposób. Prawdą jest, że bardziej lubimy atrakcyjnych fizycznie, a także prawdą jest, że to, jak bardzo lubimy innych, wpływa na to, co myślą oni o swojej atrakcyjności. Piękno jest cechą patrzącego. Im bardziej kogoś lubimy, tym przyjemniejszy wydaje nam się jego wygląd. Eksperyment z ślepymi randkami: W jednym z badań Elaine Hatfieid (Walster) wraz z zespołem (1966) wyznaczyła losowo „ślepe" randki 752 świeżo upieczonym studentom uniwersytetu w Minnesocie. Mieli się oni spotkać na zabawie tanecznej, zorganizowanej w trakcie obchodów dni studenta pierwszego roku. Mimo że studenci zostali wcześniej przebadani baterią testów osobowości i zdolności, badacze połączyli ich w pary całkowicie losowo. W noc zabawy pary spędziły ze sobą kilka godzin, tańcząc i rozmawiając. Następnie badani mieli ocenić swoją randkę i określić, jak bardzo chcieliby się spotkać z tą samą osobą ponownie., Z wielu możliwych cech, które mogłyby determinować to, czy ludzie będą się nawzajem lubić — takich jak inteligencja partnera, męskość, kobiecość, dominacja, uległość, zależność, niezależność, wrażliwość czy szczerość — zdecydowanie dominująca była atrakcyjność fizyczna, .Co więcej, nie zanotowano w tym względzie dużej różnicy między opiniami kobiet i mężczyzn. Uzyskane dane zburzyły popularny mit, że to jedynie mężczyźni zwracają głownię uwagę na atrakcyjność fizyczną swoich partnerek.

• Zjawisko Aureoli: tendencja do automatycznego, pozytywnego lub negatywnego przypisywania cech osobowościowych na podstawie pozytywnego lub negatywnego wrażenia. Polega na tym, że przypisanie jednej ważnej pozytywnej lub negatywnej właściwości wpływa na skłonność do przypisywania innych, niezaobserwowanych właściwości, które są zgodne ze znakiem emocjonalnym pierwszego przypisanego atrybutu.

• Założenia przyjmowane w stosunku do osób atrakcyjnych:

powszechne przeświadczenie, iż atrakcyjność fizyczna jest ściśle powiązana z innymi pożądanymi cechami: ludzie atrakcyjni odnoszą więcej sukcesów, są bardziej inteligentni, lepiej przystosowani, bardziej sprawni społecznie, bardziej interesujący, zrównoważeni, fascynujący, niezależni i bardziej atrakcyjni seksualnie w porównaniu z osobami mniej atrakcyjnymi fizycznie 

osoby bardzo atrakcyjne spostrzegamy jako mające określoną władzę i nieco ich się obawiamy sądząc, że mogliby użyć swojej siły, aby nami manipulować.

• Kulturowe standardy piękna: Są one wcześnie przyswajane. Szczególnie dotyczy to dzieci, które są głównymi odbiorcami lalek Barbie czy kreskówek Disneya. Okazało się, że atrakcyjność fizyczna była ważnym determinantem popularności. Jedną z przyczyn tego, że dzieci wolą atrakcyjnych rówieśników, może być naśladowanie zachowań dorosłych. Dorośli, bowiem także mają tendencję do faworyzowania ludzi atrakcyjnych. Karen Dion (1972) poprosiła kobiety o przeczytanie sprawozdania nauczyciela, w którym opisywał on swoje kłopoty w prowadzeniu klasy. Do każdego sprawozdania dołączono fotografię dziecka, które uważano za przyczynę tych kłopotów. Zdjęcia zostały podzielone na dwie grupy — dzieci atrakcyjnych fizycznie (zarówno chłopców, jak i dziewczynek) oraz mniej atrakcyjnych. Rezultaty? Kobiety miały tendencję do większego obwiniania dzieci mniej atrakcyjnych fizycznie; sądziły także, że dzieci te zachowują się tak samo na co dzień. W przypadku dzieci atrakcyjnych natomiast starały się je usprawiedliwiać.

• Stereotypy dotyczące atrakcyjności fizycznej: Osobom ładnym generalnie przypisuje się więcej pozytywnych cech. Uważa się, że są szczęśliwsze i że częściej spotykają się z życzliwością ze strony innych. Mają łatwiejsze życie. Z drugiej strony są też oceniane jako bardziej próżne, zarozumiałe i niewierne. Piękne kobiety są bardziej próżne i egoistyczne niż kobiety mniej atrakcyjne. O przystojnych mężczyznach myśli się, że są mniej inteligentni w porównaniu z mężczyznami nie tak atrakcyjnymi. W bajkach, księżniczki i królewiczowie są piękni (chyba że najpierw trzeba ich odczarować) a źli ludzie mają postacie zdeformowane, garby, wielkie nosy, straszne oczy. Piękne jest dobre, brzydkie jest złe. I tego dzieci uczą się od najmłodszych lat.

• Samospełniające się proroctwo: sposób, w jaki traktujemy ludzi, wpływa na ich zachowanie i na to, co myślą o sobie. W eksperymencie, którego autorami byli Mark Snyder, Elizabeth D. Tanke i Ellen Berscheid (1977), efekt ten ujawnił się bardzo wyraźnie. Grupie studentów college'u przekazano wiele informacji o innej uczestniczce eksperymentu oraz jej fotografię. Fotografia przedstawiała albo bardzo atrakcyjną, albo nieatrakcyjną kobietę. Studentom powiedziano, że mają z nią przeprowadzić rozmowę telefoniczną (warunki eksperymentu dopuszczały jedynie komunikację werbalną — z wyeliminowaniem gestykulacji i mimicznych wyrazów twarzy). Fotografia miała wzbudzać w badanych i ujawniać stereotyp „To, co jest piękne, jest i dobre", a więc oczekiwanie, że z kobietą atrakcyjną rozmowa będzie przyjemniejsza, swobodniejsza i zabawniejsza niż z kobietą nieatrakcyjną. Fotografie, które otrzymali studenci, nie były fotografiami kobiet, z którymi oni rzeczywiście rozmawiali. Czy to, w co uwierzyli, stworzyło jakąś rzeczywistość? Tak. Studenci, którzy wierzyli, że rozmawiają z kobietą atrakcyjną, odpowiadali w sposób łagodny, bardziej akceptowany społecznie niż studenci, którzy sądzili, że rozmawiają z kobietą nieatrakcyjną. To jednak nie wszystko — zachowanie mężczyzn wpłynęło na sposób prowadzenia rozmowy przez kobiety. Niezależni obserwatorzy bowiem, wysłuchawszy nagrania tylko tej części rozmowy, którą one prowadziły (a więc nie oglądając ich zdjęć), ocenili te kobiety, które rozmawiały z partnerami zakładającymi, że są one atrakcyjne, jako bardziej atrakcyjne, budzące zaufanie, ożywione i ciepłe w porównaniu z kobietami, których rozmówcy sądzili, że są nieatrakcyjne. Zatem gdy mężczyźni uważali, że rozmawiają z atrakcyjną kobietą, rozmawiali z nią w sposób ujawniający jej najlepsze strony. Badanie to zostało później powtórzone, z tą różnicą, że odwrócono role.

• Podobieństwo a atrakcyjność interpersonalna:

I.Ludzie, którzy są do nas podobni, dostarczają społecznego wsparcia dla naszych własnych cech i wierzeń – potwierdzają nasze przekonanie, że mamy rację;

II. Świadomość, że nie jest się osamotnionym, działa uspokajająco, a to sprawia, że lubimy tych, którzy się z nami zgadzają;

III. Ludzie, którzy mają sprzeczne poglądy z naszymi przypominają nam spotkanie w przeszłości osoby niemiłe, niemoralne, słabe czy bezmyślne.

• Rzekomo przyciągające się przeciwieństwa: Przeciwieństwa się przyciągają, gdy pozostają wobec siebie komplementarne, uzupełniają się i wzajemnie wzbogacają .Podobieństwo odgrywa ważną rolę w pierwszym etapie tworzenia się związku, podczas gdy komplementarność staje sie ważna później i zyskuje na randze w miarę wydłużania się związku. Podobieństwo jest znacznie silniejszym wskaźnikiem przyszłej atrakcyjności niż uzupełnianie się cech — zjawisko przyciągania się przeciwieństw. 

• Chwalenie: Czujemy większą sympatię w stosunku do tych osób, które oceniają nas pozytywnie, niż do tych, którzy wyrażają o nas negatywną opinię. Jednak osoby dostrzegajace nasze rysy i skazy wydają nam się bardziej interesujące i inteligentniejsze niż te, które widzą tylko pozytywy.

• Teoria wymiany społecznej: w teorii tej zakłada się, że to co, ludzie sądzą o swoim zwiazku z inną osobą , zależy od tego, jak spostrzegają nagrody, które daje im ten związek, koszty na jakie się narażają i jakie jest ich zdaniem prawdopodobieństwo nawiązania lepszych stosunków z kimś innym.

• Teoria równości:teoria, w której przyjmuje się, że ludzie czują się najszczęśliwsi w związkach, w których zarówno koszty, jak i zyski będące udziałem jednej ze stron są w przybliżeniu takie same jak koszty i zyski przypadające drugiej stronie.

• Klasy-układanki:program stworzony przez Aronsona istotą tego jest takie zaaranżowanie procesu nauczania, by uczniowie wspólnie uczyli się jakiegoś materiału, z którego następnie zdają klasówkę. Uzyskuje się to przez tworzenie małych grupek. Każdy uczeń z grupy otrzymuje tylko jedną porcję materiału i dopiero złożenie wszystkich tych porcji daje sumę wymaganej na klasówce wiedzy (tak jak złożenie wszystkich elementów pozwala ułożyć układankę). System ten wymusza współpracę-, aby zdać klasówkę, każdy uczeń musi skorzystać z pomocy (wiedzy) każdego innego ucznia ze swojej grupy. Każdy też musi pomóc wszystkim pozostałym gdyż inaczej cała grupa nie zdałaby klasówki. Program chciano zastosować w klasach zróżnicowanych rasowo by zbliżyc do siebie uczniów i zniwelować zachowania rasistowskie.

1. RELACJE INTERPERSONALNE

• Potrzeba przynależności- potrzeba przynależności zabarwia nasze myśli i emocje, przynależność do kogoś często daje nam radość, dlatego też dążymy do trwałych, bliskich związków; kiedy członkowie grupy stawiają wspólnie czoła trudnościom, wzmacnia się ich poczucie przynależności

• Zwiększenie akceptacji społecznej – ciągle dążymy do umocnienia przynależności(akceptacji społ.), staramy się pokazać z jak najlepszej strony przed grupą, kontrolujemy swoje zachowanie, wszystko to jest motywowane przez nasze pragnienie akceptacji

• Przywiązanie – więź emocjonalna z jakąś osobą, kształtuje się już od urodzenia między dzieckiem a rodzicami czy innymi bliskimi z rodziny; John Bowlby napisał: „ bliskie więzi emocjonalne z innymi istotami ludzkimi stanowią centrum, wokół którego obraca się życie człowieka,(…). Z tych bliskich więzi emocjonalnych człowiek czerpie siłę i radość życia.”

• Style przywiązania – odwołanie do dzieci bawiących się w laboratoryjnym pokoju zabaw, które wykazują przywiązanie: ufne, lękowe, a niektóre unikowe. Ufne – dziecko bawi się spokojnie w obecności matki, przejawiają niepokój gdy wychodzi, kiedy wrócą biegną do niej, uspokajają się i dalej się bawią; lękowe – demonstrowanie obawy i niepewności, w nieznanej sytuacji przywierają do matki lękliwie, gdy wyjdzie płaczą, gdy wraca okazują obojętność albo wrogość; unikowe – wewnętrzne pobudzenie, na zewnątrz niewielki niepokój podczas wyjścia matki, słaba radość przy jej powrocie. We wczesnym okresie życia style przywiązania stanowią podstawę przyszłych związków.

• Związki w kulturach kolektywnych vs związki w kulturach zindywidualizowanych

Zindustrializowane kultury Zachodu zwykle cenią wysoko indywidualizm; większe znaczenie ma samodzielność i osobiste powodzenie niż tożsamość społeczna; indywidualizm kwitnie w warunkach dostatku, mobilności, wysokiego zurbanizowania i wystawienia na wpływ środków masowego przekazu; w miarę jak rozwija się gospodarka ludzie stawiają na indywidualizm, co prowadzi do słabną wartości społeczne, np. zaufanie.

Kultury azjatyckie i kultury Trzeciego Świata przywiązują większą wagę do kolektywizmu;

Kolektywizm kwitnie gdzie ludzie stoją wobec wspólnego zagrożenia, np. głód. Tam gdzie rodziny są duże i gdzie życie wymaga współpracy, jak przy zbieraniu plonów, czy robieniu zapasów żywności. Aborygeni cenia kolektywizm, a reszta mieszkańców Australii woli indywidualizm.

• Dynamika relacji- tworząc relację nie zawsze mamy wybór z kim ja tworzymy, przykład niemowlęcia i rodziców; nawet najbardziej statycznie relacje zmieniają się z dnia na dzień-co wpływa na ich dynamikę; ludzie kalkulują swoje relację oraz to czy warto podtrzymywać dana relację dalej;

• Dlaczego tworzymy relacje:

• Podczas procesu tworzenia relacji szukamy danych osób. Na to kogo wybierzemy nie zawsze mamy wpływ, np. współpracownicy. Jednak są czynniki które nami kierują. Są to:

  • podobieństwo,

  • komplementarność, ( wyliczanie zysków, które można otrzymać w danej relacji)

  • potrzeba bliskości.

• Model rozwoju relacji- Jednej z najbardziej znanych modeli rozwoju relacji stworzył Mark Knapp; Istnieją obszary zawiązywania relacji: podtrzymywanie relacji – porozumiewanie się nastawione na utrzymanie satysfakcjonujące relacji; podtrzymywanie relacji obejmuje również występowanie form komunikacji: pozytywne zachowanie, otwartość, zapewnianie partnera relacji o swoim zaangażowaniu; model rozwoju relacji obejmuje również fazę inicjowania, czyli wyrażenie zainteresowania nawiązaniem kontaktu oraz pozytywne zaprezentowanie siebie drugiej osobie;

1. STEREOTYPY I UPRZEDZENIA

• Uprzedzenia: do kogoś lub czegoś występuje wówczas, gdy jednostka podejmuję ocenę, wyraża negatywny osąd bez wcześniejszego doświadczenia z daną osobą, czy zjawiskiem, najczęściej na podstawie plotek lub ocen znaczących innych. Uprzedzenia wynikają także z utrwalonych w danych społeczeństwach czy społecznościach stereotypów. W przypadku osób do czegoś uprzedzonych trudno je przekonać do pozbycia się uprzedzeń poprzez racjonalną argumentację.

• Stereotyp składa się z:
  Komponent poznawczy: Opinie na temat danego stereotypu.

Komponent behawioralny: Zachowania dyskryminacyjne i zamiar przyszłych zachowań

Komponent afektywny: Emocje i odczucia związane z danym stereotypem.

Prawo najmniejszego wysiłku: świat jest dla nas zbyt skomplikowany by mieć zróżnicowane postawy w odniesieniu do wszystkiego, tworzymy adekwatne postawy wobec niektórych obiektów, wykorzystujemy skróty poznawcze.

• Stereotyp: funkcjonujący w świadomości społeczeństwa uproszczony, skrótowy i zabarwiony wartościująco obraz rzeczywistości, odnoszący się do grup społecznych, osób, sytuacji, instytucji, utrwalony wielokrotnym powtarzaniem.

• Dyskryminacja: często występująca forma wykluczenia społecznego, objawiająca się poprzez traktowanie danej osoby mniej przychylnie, niż innej w porównywalnej sytuacji ze względu na jakąś cechę (np. płeć, tożsamość seksualna, wiek, niepełnosprawność, religia lub przekonania czy pochodzenie etniczne lub rasowe).

• Eksperyment dot. Czarnoskórych z 1988r. Doskonałym przykładem dyskryminacji jest badanie przeprowadzone przez Charlesa Bonda i współpracowników (1988), którzy postanowili porównać sposób leczenia czarnych pacjentów z leczeniem białych w szpitalu psychiatrycznym prowadzonym przez wyłącznie biały personel. Badacze prześledzili dwie, najczęściej przez personel stosowane metody radzenia sobie z furiackimi zachowaniami pacjenta: a) zamykanie w izolatce; b) krępowanie pacjenta kaftanem bezpieczeństwa i przymusowe aplikowanie mu środków uspokajających. Analiza akt choroby w okresie osiemdziesięciu pięciu dni ujawniła, że metoda surowsza — krępowanie fizyczne i działanie chemiczne — była wobec czarnych pacjentów stosowana blisko cztery razy częściej niż wobec białych. Wystąpiło to mimo zasadniczego braku różnic w liczbie ataków u jednych i drugich pacjentów. Co więcej, takie dyskryminacyjne traktowanie występowało, choć czarni pacjenci kierowani na leczenie byli na ogół diagnozowani jako mniej pobudliwi niż pacjenci biali. Badanie to doprowadziło do istotnego pozytywnego faktu: po kilku tygodniach udało się przezwyciężyć istniejące stereotypy. Personel w końcu dostrzegł, że czarni i biali pacjenci nie różnią się w swoich zachowaniach i zaczął traktować wszystkich jednakowo. Mimo że powyższe ustalenie jest zachęcające, to jednak całościowa wymowa badania jest równie jasna jak żenująca: istniejące stereotypy prowadziły do niezasłużonego, surowszego na początku, traktowania czarnych pacjentów przez wyszkolony personel. Jednocześnie fakt, że rzeczywistość przezwyciężyła stereotyp, jest zasługą profesjonalizmu personelu, ponieważ, jak zobaczymy, w większości przypadków nie jest łatwo zmienić głęboko zakorzenione uprzedzenia, stereotypy i dyskryminację.

• Kategoryzacja ‘my’ i ‘oni’ - Pierwszym krokiem na drodze tworzenia uprzedzeń jest wykreowanie grup — to znaczy zaklasyfikowanie pewnych ludzi do grupy cechującej się określonymi właściwościami, innych zaś do takiej, która ma odmienne cechy. Wiodącym wątkiem naszego poznawania społecznego jest właśnie kategoryzacja — grupowanie bodźców podobnych i przeciwstawianie im bodźców od nich różnych. Nie reagujemy na każdy bodziec, z którym się zetkniemy, jak na nowy i całkowicie nie znany. Jesteśmy raczej skłonni polegać na spostrzeżeniach dotyczących podobnych bodźców w przeszłości, które pomagają nam określić, jak zareagować na ten szczególny bodziec. Z tego powodu kategoryzacja społeczna jest zarówno użyteczna, jak i niezbędna. Jednak powoduje ona także negatywne skutki: wrogość do innych grup i konflikty z tego wynikające.

• Grupa własna - według socjologii stanowi ją zbiorowość, do której należy jednostka, z którą dzieli uczucie tożsamości i lojalności. Występuje podział na "my" i "oni" i "obcy".

• Grupa obca - jednostka do niej nie należy, ma do niej negatywny stosunek i lekceważący stosunek do jej wartości. Postrzegani jako "oni".

• Eksperyment J.Elliot - Będąc nauczycielką w szkole chciała pokazać swoim białym uczniom jak to jest być przez kilka godzin jak to jest być dzieckiem kolorowym. Podzieliła więc uczniów na dwie grupy, z niebieskimi oczami i tych z brązowymi. W celu oddzielenia jednej grupy od drugiej poleciła dzieciom z brązowymi oczami o nałożenie zapinanych pod szyją kołnierzy z materiału. Po czym oświadczyła (ponieważ miała niebieskie oczy) że dzieci z niebieskimi oczami są lepszymi ludźmi, bardziej mądrzejszymi, bardziej czystymi. Dzieciom o oczach brązowych nie można było pić z tego samego kranu (musieli używać jednorazowych kubków), oraz bawić się z dziećmi. W rezultacie okazało się że dzieci z brązowymi oczami były wytykane palcami, wyśmiewane i bite przez niebieskookich uczniów. Bo skoro nie były takie jak ,,inni" można było ich krzywdzić i piętnować, prawda ? Dzieci niebieskookie były chwalone, dostawały dokładki z stołówce, mogły się bawić. Na drugi dzień nauczycielka powiedziała uczniom że jednak się pomyliła, że to jednak dzieci o brązowym kolorze oczu są bardziej inteligentne, są lepszymi ludźmi i są bardziej czyste. Dzieci niebieskookie zakosztowały gorzkiego życia człowieka gorszego. Ta sama nauczycielka po latach spotkała swoich uczniów i zapytała się ich czy eksperyment w jaki kol wiek sposób wpłyną na ich życie. Dorośli już, byli uczniowie odpowiedzieli że zdjęcie kołnierza z szyi było dla nich czymś wspaniałym. Ale już na zawsze będą nosić niewidzialny w kieszeni.

• Rzekoma jednorodność grupy obcej - spostrzeganie tych, którzy należą do grupy obcej, jako bardziej do siebie podobnych (jednorodnych) niż w rzeczywistości, a zarazem bardziej do siebie podobnych niż członkowie grupy własnej. Wszyscy z grupy obcej mają złe cechy.

• Korelacja pozorna - Mamy silną tendencję do odkrywania współzależności tam, gdzie one nie istnieją. Kiedy oczekujemy powiązania ze sobą dwóch zjawisk, to kompromitujemy się wierząc, że ono naprawdę istnieje, gdy w rzeczywistości go nie ma. W naszym społeczeństwie występuje wiele takich pozornych współzależności. Na przykład znane jest powszechne przekonanie, że małżeństwa, które nie mogą mieć dzieci, będą je miały, gdy zdecydują się na adopcję — zapewne dlatego, że po adopcji nie odczuwają już strachu ani stresu.

• Zmiana stereotypowych przekonań - Stereotypowe przekonania jest bardzo trudno zmienić. Istnieją jednak pewne metody, które mogą je zmienić:

• Model buchalteryjny - informacja niezgodna ze stereotypem, prowadząca do przekształcenia tego stereotypu

• Model przekształceniowy - informacja niezgodna ze stereotypem, prowadząca do radykalnej zmiany stereotypu

• Model wykształcania stereotypu niższego rzędu - informacja niezgodna ze stereotypem, prowadząca do stworzenia stereotypu niższego rzędu, w celu przyswojenia tej informacji, bez konieczności zmieniania początkowego stereotypu

1. KONFORMIZM

• Konformizm - zmiana w zachowaniu na skutek rrzeczywistego lub wyimaginowanego wpływu innych ludzi. Konformizm nie jest sam w sobie ani dobry ani zły.

• Informacyjny wpływ społeczny - wpływ innych ludzi, który prowadzi nas do konformizmu, ponieważ spostrzegamy te osoby jako źródło informacji, dające wskazówki dla naszego zachowania; dostosowujemy się, ponieważ wierzymy, że cudza interpretacja niejasnej sytuacji jest bardziej poprawna niż nasza.

• Eksperyment M.Sherifa - Osoba badana była umieszczona w bardzo ciemnym pomieszczeniu, w którym na ścianie wyświetlano pojedynczy, nieruchomy punkt światła. W takich warunkach człowiek ma złudzenie, że punkt ten jest w ruchu (więcej zobacz: efekt autokinetyczny). Sherif prosił badanych o oszacowanie odległości, o jaką przesuwa się ów punkt. Osoby badane nie wiedziały, że w rzeczywistości punkt ten jest nieruchomy. Indywidualne szacunki mieściły się w granicach od 2,5 cm (1 cal) do 25 cm (10 cali). Rozpiętość indywidualnych oszacowań była duża.

Właściwy eksperyment polegał na łączeniu badanych w trzyosobowe grupy, w których obserwowali punkt światła. Następnie proszono ich o oszacowanie odległości o jaką przesuwał się punkt. Okazało się, że gdy ludzie byli w grupie, oszacowania były uśrednione i przyjęte przez wszystkich członków grupy jako własne. Nie pojawiały się różnice między badanymi w ocenianiu przesunięcia punktu.

W badaniu uzyskano dodatkowe wyniki.

Gdy z grupy usuwano jedną osobę, następnie wprowadzono nową, okazywało się, że podporządkowywała się ona wcześniej wypracowanej normie. Po kilku takich zmianach grupa składała się już z nowych osób mimo to obowiązywała nadal ta sama, "stara" norma. Interpretuje się to zjawisko jako ilustrację przekazywania norm grupowych z pokolenia na pokolenie.

Osoby, które należały do grup były następnie badane indywidualnie po upływie dłuższego czasu od zakończenia pierwszego eksperymentu. Okazało się, że nadal "wyznają" normę grupową – twierdzą, że punkt światła przesuwa się o tę samą odległość, co twierdziła grupa. Ten wynik interpretuje się jako objaw zaakceptowania normy grupowej i włączenie jej do własnego systemu norm

• Prywatna akceptacja - dostosowanie się do zachowania innych ludzi bez prawidłowego przekonania o tym, że to, co oni robią albo mówią, jest słuszne.

• Publiczny konformizm - dostosowanie się publiczne do zachowania innych ludzi, bez konieczności wiary w to, co robimy lub mówimy, ponieważ istnieje wzajemne zaufanie, jeśli chodzi o definiowanie rzeczywistości i uleganie ocenie wypracowanej przez grupę.

• Indukowanie - szybkie rozprzestrzenianie się emocji lub zachowań w tłumie

• Psychoza tłumu - odczuwanie przez cały szereg osób podobnych objawów z bliżej nieokreślonego powodu. Zaczyna się kiedy, jedna lub więcej osób zaczyna odczuwać pewne objawy lub dolegliwości, o których zmuszeni są poinformować innych. Dolegliwości te najczęściej mają przyczyny stresogenne. Wtedy środowisko, w którym się znajdują zaczyna niby racjonalnie tłumaczyć pochodzenie owych dolegliwości. Z czasem to tłumaczenie podziela coraz większa liczba osób wchodzących w skład grupy, staje się częścią tożsamości grupowej. Również owe dolegliwości, które na początku odczuwała tylko jedna osoba, stają się powszechne. Owo w rzeczywistości irracjonalne wytłumaczenie pochodzenia tych dolegliwości poprzez swoją powszechność staje się dla tłumu tym bardziej wiarygodne, im więcej osób jest "chorych".

• Kiedy ludzie podporządkowują się informacyjnemu wpływowi społecznemu?:

• Jeżeli sytuacja jest niejasna.

• Kiedy sytuacja jest kryzysowa

• Jeśli inni ludzie są ekspertami

• Normatywny wpływ społeczny - wpływ innych ludzi, który prowadzi nas do konformizmu, ponieważ chcemy być przez nich lubiani i akceptowani.

• Eksperyment Ascha - Asch prosił ochotników, którzy zgłosili się do jego eksperymentu, aby jak najdokładniej przyjrzeli się trzem liniom (A, B, C) i zadecydowali, do której z nich najbardziej podobny jest odcinek X narysowany obok.

W rzeczywistości odcinki X i C były tej samej długości, a badani nie mieli co do tego żadnych wątpliwości, jeśli siedzieli sami przed ekranem. W takich warunkach 98% badanych udzielała odpowiedzi: "X jest najbardziej podobny do C".

Odpowiedzi badanych dramatycznie zmieniały się, gdy badanie przeprowadzane było grupowo. Asch podstawiał 7 osób, które w przekonaniu rzeczywistej osoby badanej były także ochotnikami, choć naprawdę byli to wynajęci przez Ascha aktorzy. W pierwszych dwóch próbach (z innymi kartami niż ta przedstawiona na rysunku) aktorzy mieli udzielać prawidłowej odpowiedzi. W trzeciej próbie mieli natomiast mówić: "X jest najbardziej podobne do A". W takich warunkach ok. 2/3 rzeczywistych osób badanych (a niekiedy nawet 3/4 w zależności od innych czynników) przynajmniej raz zmieniała zdanie i również twierdziła, że "X jest podobne do A" (badani przechodzili "próby spostrzegania" w grupie kilkakrotnie).

• Kiedy ludzie podporządkowują się normatywnemu wpływowi społecznemu?:

• gdy grupa składa się z 3 lub więcej osób

• kiedy grupa jest ważna dla jednostki

• gdy jednostka nie ma sojuszników w grupie

• kiedy grupa jest kolektywistyczna

• gdy jednostka ma niskie poczucie własnej wartości

• Teoria wpływu społecznego - teoria, według której dostosowanie sie do wpływu społecznego zależy od siły, bezpośredniości i liczby innych ludzi w grupie

• Autorytet - osoba, której jesteśmy skłonni ulegać, podporządkowywać się i wykonywać jej polecenia e

• Eksperyment Milgrama - Eksperyment zwany „posłuszeństwo wobec władzy” polegał na inscenizacji, w której ludzie mieli być poddani elektrowstrząsom. Osoby zaproszone do uczestniczenia w eksperymentach sądziły, że są pomocnikami badacza i na jego polecenie podawały innym, wyznaczonym osobom elektrowstrząsy, jako karę za niewłaściwie wykonane zadanie. Za każdy kolejny błąd należał im się wstrząs o większej sile. W rzeczywistości osoby poddawane elektrowstrząsom były aktorami, impulsy elektryczne fikcyjne, a ich reakcje udawane. Celem eksperymentu było stwierdzenie, w jakim stopniu człowiek jest podatny na wpływ autorytetów, nawet w sytuacji, gdy polecenie zmusza go do zadania bólu innej osobie. Mimo iż aktorzy prosili o litość i twierdzili, że odczuwają silny ból, a nawet ostrzegali o problemach z sercem, wielu badanych podało im najsilniejszy wstrząs opisany na pulpicie jako „niebezpieczeństwo zagrożenia życia”. Wbrew oczekiwaniom nie wyłoniono w ten sposób grupy psychopatów, a sądzono, że tylko takie osoby będą skłonne podać najsilniejszy wstrząs. Okazało się, że niemal wszyscy uczestnicy eksperymentu przeżyli traumę i nie potrafili wytłumaczyć swojego zachowania.

• Hiperuległość - zachowania członków grup kulturowych, którzy pod wpływem swojego charyzmatycznego przywódcy skłonni są posunąc się nawet do zbiorowego samobójstwa.

• Syndrom sztokholmski - stan psychiczny, który pojawia się u ofiar porwania lub u zakładników, wyrażający się odczuwaniem sympatii i solidarności z osobami je przetrzymującymi. Może osiągnąć taki stopień, że osoby więzione pomagają swoim prześladowcom w osiągnięciu ich celów lub w ucieczce przed policją. Syndrom ten jest skutkiem psychologicznych reakcji na silny stres oraz rezultatem podejmowanych przez porwanych prób zwrócenia się do prześladowców i wywołania u nich współczucia.

• Mentalność Sambo - relacje niewolnik vs. pan tzn dziecięce przywiązanie do osoby dominującej, uważanie jej za dobrą, szlachetną, dażenie szacunkiem głęboka zależność emocjonalna mimo że los niewolnika jest w rękach pana

• Syndrom maltretowanego współmałżonka - mimo że w związku jest przemoc to partner znosi ból, upokorzenia. Woli to niż podjęcie kroków o odejściu ze związku. Pojawia się:

• syndrom braku wyjścia (poczucie, że choć istniejąca sytuacja jest zła, to nic nie można zrobić, by ją zmienić.)

• Efekt utopionych kosztów (skoro już jest zaangażowanie i włożenie pewnych kosztów w związek trudno się wycofać)

• Huśtawka nastrojów - nagłe wycofanie bodźców lękowych powoduje, że odczuwamy ulgę, w ramach której łatwiej ulegamy wpływom.

1. POSTAWY I ZMIANY POSTAW

• Postawa- względnie trwała tendencja do pozytywnego lub negatywnego wartościowania obiektu. Istotne własności postawy to znak (pozytywny, negatywny) i natężenie (mniejsze i większe)

• Komponent emocjonalny - reakcja emocjonalna wobec obiektu

• Komponent poznawczy - myśli, przekonania o obiekcie

• Komponent behawioralny - działania, czyli dające się zaobserwować zachowania wobec obiektu.

• Zmiana postaw przez zmianę zachowania:

• - dysonans poznawczy - niezgodność miedzy 2 elementami poznawczymi. Dysonans powoduje dyskomfort z powodu niezgodności. Najpierw szukamy uzasadnienie zewnętrznego, potem wewnętrznego.

• -Powiedzieć znaczy uwierzyć- obrona poglądu sprzecznego z postawą

• - Komunikat perswazyjny - komunikat przekonujący do zajęcia określonego stanowiska w danej sprawie. Czynniki podatności na komunikaty:

• Źródło komunikatów - jak atrakcyjna lub kompetentna osoba jest nadawcą

• *sam komunikat – np. siła i rodzaj argumentów, komunikat 1 stronny, bądź 2 stronny.

• *cechy odbiorców – np. jakie rodzaje argumentacji są skuteczne w przypadku odbiorców wrogo nastawionych, a jakie wobec przyjaźnie usposobionych.

• - centralna i peryferyczna strategia perswazji -

• -centralna - przypadek, w którym ludzie analizują komunikat uważnie słuchając i rozważając argumenty. Strategia ta pojawia się gdy ludzie posiadają zarówno zdolność jak i motywację do uważnego słuchania komunikatu.

• - peryferyczna - ludzie nie analizują argumentów zawartych w komunikacie, są natoimast pod wpływem wskazówek peryferycznych ( powierzchowne charakterystyki komunikatu np to, ze jest długi i wygłasza go kompetentna osoba)

• - znaczenie osobiste - stopień, w jakim dana sprawa ma istotne konsekwencje dla samopoczucia ludzi.

• - warunkowanie klasyczne - przypadek, kiedy bodziec wywołujący reakcję emocjonalną jest wielokrotnie doświadczany z bodźcem neutralnym, który nie wywołuje takie reakcji do czasu aż nabierze emocjonalnych własności pierwszego bodźca.

• - warunkowanie instrumentalne - przypadek, w którym częstotliwość swobodnie podejmowanych zachowa albo rośnie albo maleje, w zależności od tego czy następuje po nic wzmocnienie pozytywne czy kara.

• - siła postawy, a jej dostępność - siłą związku między obiektem, a oceną tego obiektu: dostępność jest mierzona czasem, w jakim ludzie mogą odpowiedzieć na pytanie, co czują wobec danej sprawy bądź obiektu. Postawa jest łatwo dostępna też wtedy gdy dobrze znamy przedmiot. Dostępność ma wpływ na odporność wobec komunikatów perswazyjnych.

• - Jak uodpornić się na zmianę postaw? - *wzmacnianie wartości - postawa odporna na rzeczowe apele to postawa oparta na emocjach, a szczególnie na głęboko zakorzenionych wartościach moralnych.. *Uodpornienie postawy - rozważanie argumentów swojej postawy, łatwiej wtedy będzie odeprzeć próby zmiany postaw.

1. TECHNIKI WPŁYWU SPOŁECZNEGO

• - reguła wzajemności (przykład z Hare Kriszna) - odwdzięczanie się za otrzymane dobra. Reguła stałą się tak ważna, ze prawie wszyscy ludzie czują silną obligację do jej przestrzegania, ci którzy tego nie robią narażają sie na ostracyzm.

• - eksperyment Regana - podstawiony współuczestnik badania przynosi sobie i badanemu colę (nie był o to proszony). Potem mówi, ze sprzedaje losy na loterię i jeśli sprzeda ich wystarczająco dużo, to dostanie nagrodę. Ludzie, którzy wcześniej dostali colę, kupowali więcej losów niż ci, którzy jej nie dostali. Nie miało to związku z sympatią.

• - 'Drzwi zatrzaśnięte przed nosem' - jest skuteczne dzięki regule wzajemności. Poprzedzenie sformułowania prośby, prośbą trudniejszą, która na pewno zostanie odrzucona. Proszący czyni ustępstwo, bo nie upiera sie przy 1 prośbie, więc proszony także czuje obligację do ustępstwa.

• - zaangażowanie i konsekwencja - ludzie dążą do konsekwencji w działaniu (przykłady z amerykańskimi jeńcami i oszczędnością gazu - ludzie, którzy go oszczędzali mieli sie znaleźć w gazecie. Gdy okazało się, ze pomimo oszczędzania nie znajdą się w gazecie, to i tak nie przestali go oszczędzać)

• - 'stopa w drzwiach' - aby zachęcić kogoś do spełnienia prośby, której by nie spełnił, gdybyśmy go o to po prostu poprosili, korzystnie jest go skłonić do spełnienia prośby podobnej, lecz o wiele łatwiejszej. Jeśli ja spełni, będzie skłonny do spełnienia następnej.

• -'stopa w ustach' - jeśli przy zbieraniu funduszy na cele charytatywne najpierw zapytamy rozmówcę o samopoczucie, to potem będzie on bardziej skłonny włączyć się w te akcję. W grę wchodzi pułapka konsekwencji. Człowiek, który zadeklarował, ze czuję sie dobrze, czuje teraz obligację do sprawienia, aby inni (potrzebujący) też poczuli się dobrze.

• - Społeczny dowód słuszności - (eksperyment Ascha z odcinkami o różnej długości) - człowiek, który reaguje tak jak inni robi to po to by mieć rację (następuje, gdy jest zgodność reakcji innych ludzi, brak przekonania podmiotu o byciu ekspertem w danej dziedzinie, niejednoznaczność zewnętrznej rzeczywistości)

• konformizm jako środek podtrzymywania więzi z grupą, akceptacji

• *Wpływ informacyjny wynika z potrzeby mienia racji

• Wpływ normatywny determinowany chęcią posiadania przyjaciół.

• - Lubienie i sympatia - częściej spełniamy prośby ludzi, których lubimy, osoby atrakcyjne fizycznie są postrzegane również jako osoby obdarzone pozytywnymi cechami. Lubimy też ludzi podobnych do nas.

• pochlebstwa

• - Autorytet - (eksperyment Milgrama) - Poza tym większość ludzi nie poprawi oczywistego błędu autorytetu/dowódcy. Często o tym czy mamy do czynienia z autorytetem , wnioskujemy na podstawie zewnętrznych sygnałów, takich jak strój. (np kampanie reklamowe, w których występują 'lekarze')

• opór i ostrożność wobec pomysłów ludzi bez autorytetu.

• - regułą niedostępności - odebranie człowiekowi swobody wyboru działania lub samo to zagrożenie wywołuje stan nieprzyjemnego napięcia emocjonalnego. Konsekwencja jest chęć odzyskania utraconej swobody i subiektywny wzrost atrakcyjności opcji utraconych. Niedostępność dóbr, informacji sprawia, ze stają sie one dla nas cenniejsze.

• - ' niska piłka' - jeśli najpierw przedstawi się propozycję, która wydaje się atrakcyjna i uzyska od jakiejś osoby wstępną gotowość do jej spełnienia, to nawet jeśli potem okaże się , ze pojawiają się nowe okoliczności, zmniejszające atrakcyjność tej propozycji , to osoba ta nie wycofuje się juz ze swojej wstępnej deklaracji.

• - odmowa - wycofanie - 'drzwiami w twarz' duża prośba - wycofanie się - mała prośba. Zawodzi, gdy początkowa prośba jest zbyt duża, badż zupełnie nierealistyczna. Łączy się z tym zasada kontrastu.

1. ZACHOWANIA PROSPOŁECZNE:

• Geneza zachowań prospołecznych:

• socjobiologia

Socjobiologia - perspektywa, w ramach której zjawiska społeczne tłumaczy się, stosując prawa teorii ewolucji

Założenia socjobiologii:

• wiele społecznych zachowań ma swoje korzenie w wyposażeniu genetycznym, co oznacza, że ludzie posiadający określone geny będą bardziej skłonni do przejawiania takich właśnie zachowań.

• w toku ewolucji niektóre z tych zachowań były bardziej utrwalane niż inne i że stanowią one nieodłączną część naszego genetycznego dziedzictwa.

• Norma wzajemności: założenie, że inni będą nas traktować w ten sam sposób, w jaki my ich traktujemy (np. jeżeli pomożemy jakiemuś człowiekowi, to w przyszłości on pomoże nam) wymiana społeczna

Wymiana społeczna: przekonanie, w którym przyjmuje się, że dwie zasady :zasada maksymalizacji zysków i zasada minimalizacji kosztów najlepiej wyjaśniają społeczne relacje

• hipoteza empatii- altruizmu

Altruizm: każde działanie ukierunkowane na niesienie korzyści drugiej osobie z pominięciem własnego interesu; często człowiek angażując się w takie działania, ponosi określone koszty

Hipoteza empatii- altruizmu- przekonanie, zgodnie z którym empatia odczuwana względem drugiej osoby skłania do udzielenia jej pomocy bez względu na konsekwencje podjętych działań Indywidualne przesłanki zachowań prospołecznych:

• osobowość

Osobowość altruistyczna: osobowość, którą charakteryzuje tendencja do udzielania pomocy innym osobom

• płeć

Kobiety tworzą długotrwałą relację pomagania. Działania ich wymagają raczej zaangażowania i przyjęcia na siebie wielu zobowiązań niż odwagi, tak jak na

przykład ochotnicza praca w domu opieki społecznej. Mężczyźni natomiast udzielają pomocy w sytuacjach ekstremalnych, wymagających odwagi i zdecydowania. Jednak to są oczekiwania, kobiety mogą pomagać w sytuacjach ekstremalnych, a mężczyźni w domach pomocy społecznej

• samopoczucie

Osoby mające są dobry humor bardziej skłonne do niesienia pomocy, w przeciwieństwie do osób w złym nastroju. Przyczyny:

• sprawia ono, że zaczynamy dostrzegać radosne strony życia

• pomagając innym w chwili, gdy jesteśmy w świetnym nastroju, przedłużamy trwanie tego miłego stanu ducha

Sytuacyjne determinanty zachowania prospołecznego:

• środowisko miejskie a wiejskie

Wychowywanie w małym mieście kształtuje przyjazne nastawienie wobec innych, sprawia, że ludzie są bardziej ufni i altruistyczni. Odwrotna sytuacja powstaje w dużym mieście, gdzie ludzie są wychowywani w przekonaniu, że nie mogą ufać obcym i że powinni zajmować się wyłącznie swoimi sprawami. Istnieje również hipoteza alternatywna. Zgodnie z nią mieszkańcy dużych miast są mniej pomocni nie ze względu na wartości, które przyswoili sobie w toku rozwoju i wychowania, ale dlatego, że miasto stanowi określone zjawisko rządzące się swoimi własnymi prawami.

hipoteza przeładowania urbanistycznego: przekonanie, że mieszkańcy miast, broniąc się przed nadmiarem stymulacji, jakich dostarcza im miejskie życie, wykazują tendencję do zamykania się w sobie i unikania kontaktów z innymi ludźmi

• liczba świadków

Obecność i postępowanie innych osób- obecność biernych obserwatorów hamuje udzielanie pomocy( rozproszona odpowiedzialność), obecność innej pomagającej osoby nasila chęć pomocy

efekt widza: zależność polegająca na tym, że im więcej jest świadków nagłego wypadku, tym mniejsza istnieje szansa, że którykolwiek z nich podejmie interwencję

• charakterystyka ofiary

Chętniej pomagamy osobom, które są od nas zależne, osobom lubianym i tym, które mają kłopoty nie ze swojej winy.

Chętniej pomagamy osobom, które są podobne do nas, osoby skoncentrowane na sobie pomagają rzadziej

1. KONFLIKT I AGRESJA

• Działanie agresywne – zachowanie, którego celem jest spowodowanie psychicznej lub fizycznej szkody

• Sytuacje społeczne powodujące agresji teoria frustracji-agresji : teoria zgodnie z którą przeszkody występujące na drodze do osiągnięcia upragnionego celu zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienie reakcji agresywnej;

• Deprywacja relatywna- poczucie jednostki ( albo grupy społecznej ), że posiada mniej niż zasługuje lub mniej niż pozwolono jej oczekiwać, lub też mniej niż posiadają ludzie do niej podobni;

• Teoria społecznego uczenia się: naśladownictwo i agresja : teoria zgodnie z którą uczenie się społecznych zachowań następuje poprzez obserwację i naśladownictwo innych ludzi; eksperyment z dziećmi, które biły dmuchaną lalkę w sposób identyczny jak ich rodzicie

• Motyw katharsis: zjawisko, w którym człowiek uwalnia nagromadzoną w sobie agresywna energię, poprzez wysiłek fizyczny, sporty ekstremalne; po takich zachowaniu obniża się prawdopodobieństwo podjęcia agresywnych działań w przyszłości;

• Dehumanizacja – proces polegający na pozbawieniu ofiary ludzkich cech, następuje zmiana jej wartości ( zamiast mówić: człowiek, to żółtek ); osoba ta jej w większym stopniu skłonna do zachowań agresywnych;