Kulturowe uwarunkowania spostrzegania społecznego

1. Rodzaje interakcji zachodzących między genetyką a czynnikami środowiskowymi

1. Bierne interakcje genotypu i środowiska – występują w rodzinach biologicznych, w których rodzice zapewniają swoim dzieciom zarówno geny, jak i środowisko (np. uzdolnienia plastyczne są następstwem inspirującego środowiska, jakie stworzyli rodzice, a także genów jakie przekazali dziecku)

2. Ewokatywne interakcje genotypu i środowiska – występują wtedy, gdy odziedziczone przez nas cechy wywołują pewne reakcje w środowisku.

3. Czynne interakcje genotypu i środowiska – zachodzą wtedy, gdy aktywnie szukamy środowisk sprzyjających rozwojowi naszych cech genetycznych.

Podstawowy błąd atrybucji – obserwując czyjeś zachowanie, ludzie upatrują jego przyczyn w postawach lub cechach obserwowanych osób, pomniejszając możliwy wpływ sytuacji, w której zachowanie się pojawiło (nie jest to uniwersalne, błąd ten popełniają ludzie z kultury zachodu, na wschodzie kładą większy nacisk na sytuację).

Kultury wysokokontekstowe (np. Japonia, kraje arabskie)

• nie polegają tak bardzo na przekazie werbalnym;

• preferują komunikowanie niewerbalne: gest, mimikę i okoliczności;

• wykorzystują kontekst sytuacyjny i obyczajowy jako źródło informacji;

• znaczące są takie elementy, jak kto, kiedy i w jakim kontekście

• wypowiedział dane słowa, co pozwala wyciągnąć wnioski, co do znaczenia przekazu;

• są przyzwyczajone do wtrętów, przerywania, dygresji w trakcie komunikowania.

Kultury niskokonteksowe (Ameryka Północna, Skandynawia, Niemcy)

• zorientowane na bezpośredni, jasny, przekaz słowny;

• nie zwracają szczególnej uwagi na element pozawerbalne, sytuacyjne i okolicznościowe;

• wymagają uszczegółowienia tła i źródła informacji.

Naiwne epistemologie – założenia na temat tego, co człowiek powinien wiedzieć (co powinno być celem poznania) i jakimi sposobami można tę wiedzę posiąść.

Są niedostępne względowi osób je stosujących, a poznawcze nawyki ulegają automatyzacji, co m.in. oznacza, że również stają się nieświadome oraz bezwysiłkowe.

Model Gilberta

Wyjaśnia podstawowy błąd atrybucji. Określanie przyczyn zachowań innych ludzi jest zjawiskiem trójetapowym:

1. Identyfikacja zachowania

2. Przypisanie przyczyn zachowania dyspozycjom osoby (automatyczny charakter)

3. Poprawka na wpływ sytuacji (wymaga wysiłku i wolnych zasobów poznawczych)

Zwykle do trzeciego etapu w ogóle nie dochodzi. Opisana kolejność i poziom zautomatyzowania czynności umysłowych składających się na proces atrybucji są odpowiedzialne za powszechność podstawowego błędu atrybucji w kulturach indywidualistycznych.

Epistemologia holistyczna (kraje kolektywistyczne)

Spojrzenie całościowe.

Epistemologia analityczna (kraje indywidualistyczne)

Zwracanie uwagi na poszczególne elementy.

Poznanie holistyczne

Jeśli określona czynność poznawcza zachodzi szczególnie często, może to doprowadzić do „nawyku spostrzeżeniowego”, takiego jak większa wrażliwość percepcyjna i łatwość przetwarzania bodźców peryferencyjnych, czyli tych stanowiących kontekst.

Zależność figury od pola percepcyjnego (Herman Witkin)

Zależność figury, od pola, w którym ta figura występuje, czyli do tła. W każdym polu spostrzeżeniowym obiekty są wtopione w tło. Dopiero sformułowanie spostrzeżenia przez człowieka i nałożenie na pole bodźcowe kategorii tkwiących w umyśle czyni pewne obiekty odrębnymi od reszty. Ludzie różnią się od siebie pod względem preferencji do przełamywania zastanej organizacji pola percepcyjnego. Owe różnice opisuje się za pomocą wymiaru zależności-niezależności od pola i zalicza się je do stylów poznawczych. Osoby z kultur kolektywistycznych, mające Ja bardziej współzależne i mniej wyodrębnione będą bardziej zależne od pola percepcyjnego.

Osąd absolutny

Uwolnienie się od wpływu kontekstu

Osąd relatywny

Uwzględnienie kontekstu

Model mieszany Krulla

Wymienna kolejność występowania etapu drugiego i trzeciego. Możliwe jest, aby po wstępnej identyfikacji jako drugi następował proces atrybucji z cechy, a potem zachodziła „poprawka na sytuację”. Może się też zdarzyć, że procesy będą przebiegały w odwrotnej kolejności – po wstępnej identyfikacji jako druga nastąpi atrybucja z sytuacji (automatyczna),a dopiero potem – „poprawka na osobę”. Etap drugi ma charakter automatyczny, lecz nie spontaniczny (przebiega bez kontroli osoby spostrzegającej). To, który proces zadziała wcześniej, zależy od celu wnioskowania, czyli nastawienia osoby spostrzegającej an wykrywanie określonego typu czynników warunkujących zachowanie.