Zasady liberalizmu gospodarczego – korzenie, korzyści

Zasady liberalizmu gospodarczego

• Wolność jednostki

• Ograniczenie roli państwa

• wolny rynek

• Wolny handel międzynarodowy

• Wolna konkurencja

John Locke (1632-1704)

• "Dwa traktaty o rządzie" (1690)

• „Listy o tolerancji” (1689)

• obrońca własności prywatnej

• Państwo - stróż naturalnych praw podmiotowych

• trójpodział władz

„Dwa traktaty o rządzie”

• Własność jako prawo naturalne, które zostało dane człowiekowi wraz z jego stworzeniem

• własność z pracy ludzkiej i z okresu przedpaństwowego.

• Człowiek ma prawo do posiadania i korzystania z efektów swojej pracy w postaci nowych dóbr. Natomiast gwarancją instytucji własności jest stanowione prawo i rząd, które zapewniają nienaruszalność własności i chronią przed ingerencją innych.

„Listy o tolerancji”

„Moim zdaniem państwo jako społeczność zostało ustanowione wyłącznie dla zachowania i pomnażania dóbr doczesnych.”

Dobra doczesne – życie, wolność, całość, nietykalność ciała jak również posiadanie dóbr materialnych (włości, pieniądze, sprzęt)

Ekonomia klasyczna

Klasyczna szkoła angielska

• Powstała w II poł. XVII w.

• Rozwinęła się na przełomie XVIII i XIX w.

• Założyciele:

  • William Petty

  • Pierre Boisguillebert

• Główni przedstawiciele:

  • Adam Smith,

  • David Ricardo,

  • Jean-Baptiste Say,

  • Thomas Malthus,

  • John Stewart Mill.

Do głównych idei klasycznej szkoły angielskiej zalicza się:

• Koncepcję homeo oeconomicus,

• Niewidzialną rękę rynku,

• Teorię wartości – wartość tworzona przez pracę, przy wykorzystaniu trzech czynników: praca, kapitał, ziemia,

• Teorię rynków Saya – produkcja sama wytwarza rynki zbytu, nie występuje stan nierównowagi.

Adam Smith (1723-1790)

• Szkocki ekonomista, myśliciel i filozof,

• Przedstawiciel klasycznej szkoły angielskiej

• Wykładał ekonomię na University of Glasgow

• „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów”

• Od 1778 komisarz celny Szkocji

Bogactwo narodów – 3 najważniejsze myśli:

1. Ludzka praca jako pierwotne źródło wartości dóbr.

2. Podział pracy ważnym czynnikiem bogacenia się narodów.

3. Korzyści indywidualna najpewniejszym środkiem zapewniającym bogactwa narodów; rola państwa musi być znacznie ograniczona.

Bogactwo narodów:

"Roczna praca każdego narodu jest funduszem, który zaopatruje go we wszystkie rzeczy konieczne i przydatne w życiu, jakie ten naród rocznie konsumuje, a które stanowią bądź bezpośredni wytwór jego pracy, bądź też to, co nabywa za ten wytwór od innych narodów"

„Kupiec nie musi być koniecznie obywatelem jakiegoś określonego kraju. Jest mu w znacznej mierze obojętne, gdzie prowadzi swój handel. Gdy zaś trochę się zrazi, może go to skłonić do przeniesienia swego kapitału z jednego kraju do drugiego, wraz z całą wytwórczością, jaką kapitał ten utrzymuje.”

„Ponieważ zaś każdy człowiek stara się, jak tylko może, aby użyć swego kapitału do wytwórczości krajowej oraz tak pokierować tą wytwórczością, ażeby jej produkt posiadał możliwie największą wartość, przeto każdy człowiek pracuje z konieczności nad tym, by dochód społeczny był jak największy (…) w tym, jak i w wielu innych przypadkach, jakaś niewidzialna ręka kieruje nim tak, aby zdążał do celu, którego wcale nie zamierzał osiągnąć.

1. Smith– niewidzialna ręka rynku

Mechanizm niewidzialnej ręki jest gwarantem optymalnego z punktu widzenie dobrobytu społeczeństwa rozdysponowania zasobów. Działa on jednak tylko wtedy, gdy jednostkom zapewniona jest całkowita swoboda działania, czyli w warunkach liberalizmu gospodarczego.

David Ricardo

• 1772-1823,

• Ekonomista angielski, zaliczany do grona klasyków ekonomii, geolog, matematyk

• Autor „Zasady ekonomii politycznej i opodatkowania” (1817)

• W 1821 założył Klub Ekonomii Politycznej, skupiający wielu wybitnych ekonomistów.

Najważniejszymi jego teoriami są:

• teoria przewagi komparatywnej,

• teoria renty gruntowej,

• teoria płacy,

• ilościowa teoria pieniądza

• Jego poglądy stały się podstawą reformy walutowej w Anglii w 1819.

• Twierdził, że wartość produktu ma swoje źródło w pracy.

• Cena rynkowa produktu nie odpowiada w pełni rzeczywistej wartości produktu.

• Kraje powinny wyspecjalizować się w tym, co produkują najbardziej efektywnie.

• W długim okresie ceny odzwierciedlają koszty produkcji i są cenami naturalnymi.

Jean-Baptiste Say

• 1767-1832,

• francuski przedsiębiorca i ekonomista

• Przedstawiciel francuskiego nurtu ekonomii klasycznej,

• Twórca Prawa rynków Saya (1803)

Prawo rynków Saya:

• Podaż jest czynnikiem tworzącym popyt,

• Produkcja towarów, dostarczając dochodów ich wytwórcom, kreuje równocześnie popyt,

• W warunkach wolnej konkurencji nie może istnieć zjawisko nadprodukcji towarów – a zatem kryzys,

• Występujących za jego życia kryzysów, Say nie uważał za prawidłowość gospodarczą.

Krytyka prawa rynków Saya ze strony innych reprezentantów ekonomii klasycznej:

• P. Malthus – prawo ludnościowe – krytykuje tezę Saya o automatycznym dostosowywaniu się popytu do podaży,

• J.C.Simonde – popyt tworzy podaż, a nie odwrotnie.

Ekonomia klasyczna- podsumowanie:

Krytyka klasycznej ekonomii stała się podstawą powstania trzech kierunków myśli ekonomicznej: historycznego, subiektywistycznego i marksistowskiego.

Fizjokratyzm

O szkole fizjokratów:

• Francja, 1750–1780

• gr. phýsis ‘natura’, krátos ‘władza’

• funkcjonowaniem gospodarki rządzą prawa natury

• podstawa tworzenia dochodu – ziemia

• związana z ideą laissez-faire („laissez faire, laissez passer”)

• przeciwna interwencjonizmowi państwowemu

• zamiar gospodarczej przebudowy monarchii oraz rekonstrukcji ustroju feudalnego

• zwolennicy wprowadzenia jedynego podatku płaconego przez właścicieli ziemskich

Pierre Boisguillebert

• 1646-1714)

• ekonomista francuski, urzędnik królewski

• prekursor fizjokratyzmu

• twórca ekonomii klasycznej we Francji

• źródło bogactwa: ziemia i praca

• dopuszczał interwencję państwa w przypadku ustalania cen na zboże

• Rozprawy o naturze bogactw, pieniądza i danin (1698)

François Quesnay

• (1694-1774)

• francuski ekonomista, lekarz

• twórca fizjokratyzmu

• Tablica ekonomiczna (1758)

• Maksymy ogólne ekonomicznego rządzenia krajem rolniczym (1758)

• tylko praca w rolnictwie jest produkcyjna, tzn. tworzy nadwyżkę bogactwa ponad koszty jego wytworzenia

Pozostali przedstawiciele

We Francji:

• Honoré Gabriel Riqueti de Mirabeau

• Anne Robert Turgot

• Pierre Samuel du Pont de Nemours

• Guillaume-François Le Trosne

W Polsce:

• Hugo Kołłątaj

• Hieronim Stroynowski

• Antoni Popławski

Koncepcje fizjokratyzmu

1. Porządku naturalnego – l’ordre naturel

2. Dochodu czystego – le produit net

3. Obiegu dóbr – teoria rozdziału dochodu społecznego

Koncepcja porządku naturalnego

Podstawą naturalne prawa człowieka do:

• wolności osobistej

• wolności gospodarczej

• własności prywatnej

• poszanowania pracy

Koncepcja porządku naturalnego

Koncepcja dochodu czystego

Opiera się na wyłącznej produkcyjności ziemi. Jedynie ziemia i gospodarowanie na niej stwarzają nowe dobra, tzn. dają dochód czysty, wszelkie zaś inne zajęcia (handel, przemysł) są nieprodukcyjne.

Koncepcja obiegu dóbr

Podsumowanie – korzyści

• Fizjokratyzm uważany jest za pierwszą szkołę myśli ekonomiczno-politycznej.

• Jego przedstawiciele krytykowali ustrój pańszczyźniany oraz wyzysk chłopów przez panów. Przyczynili się do zniesienia poddaństwa chłopów.

• Fizjokraci przyczynili się do rozwoju oświaty, edukacji i szkolnictwa.

• W Polsce założyli pierwsze szkoły podstawowe na wsiach - tzw. elementarne czy parafialne.

• Stworzyli nowy przedmiot – umiejętności polityczne.