DOBROWOLNE UBEZPIECZENIA EMERYTALNE – wykład nr 1. – 11.10.2012r. – dr P. Kania

INFORMACJE ORGANIZACYJNE

1. Zaliczenie

- dwa zestawy testów

- test jednokrotnego wyboru (a-c)

- pula dodatkowa – ankieta na temat naszego poglądu na przedmiot – kategorie decyzyjne, mentalne

- podstawa zaliczenia – wykład

- zaliczenie na 7 (ostatnim) wykładzie

2. Cel przedmiotu: Przyczyny niewydolności polskiego systemu emerytalnego; jak można inaczej inwestować, aby zapewnić sobie dobrą przyszłość emerytalną; mechanizm sprawowania emerytury; jak funkcjonują programy emerytalne;

WYKŁAD

Efektywność rynków kapitałowych

• Jest słaba w ostatnich latach wynika to z turbulencji rynków kapitałowych

Ubezpieczanie emerytalne

• urządzenie gospodarcze zapewniające ochronę w postaci okresowego świadczenia wypłacanego ubezpieczonemu lub osobie uprawnionej (uposażonemu) dożywotnio lub w z góry oznaczonym czasie

Świadczenia okresowe renta życiowa (znaczenie dualistyczne)

Dobrowolne świadczenia emerytalne

• rodzaj programu emerytalnego wykorzystującego mechanizm ubezpieczenia do akumulowania i zużywania (amortyzacji) kapitału emerytalnego w cyklu życia człowieka (duża rozpiętość czasu stosowania takich programów)

Ryzyko prowadzenia produktu w działalności emerytalnej

• przerzucane na inne podmioty (w znacznej części na klienta)

Cykl życia człowieka – wykres

Linia dochodów nadwyżka dochodów (oszczędności)

Linia wydatków

czas

U X1 okres aktywności X2 okres S

zawodowej emerytalny

X1 – początek aktywności zawodowej

X2 – koniec aktywności zawodowej

U – urodzenie

S – smierć

Wiek emerytalny

• kategoria społeczno-ekonomiczna

• kobiety i mężczyźni muszą pracować do 67 roku, aby osiągnąć wiek emerytalny

Otto von Bismarck

• zapoczątkował wprowadzanie programów emerytalnych

Państwo

• narzędzie realizacji zabezpieczenia emerytalnego

• poniekąd wymusza na społeczeństwie oszczędzanie

• młodzi ludzie muszą przystąpić do OFE

Cykl emerytalny, który obejmuje proces kapitału emerytalnego i proces jego zużycia – wykres

czas

X1 okres akumulacji X2 okres S

kapitału emerytalnego amortyzacji

kapitału emerytalnego

Opis wykresu:

Okresy nie są równe

• okres akumulacji kapitału dłuższy (od momentu rozpoczęcia działalności zawodowej do momentu x2), niż okres zużywania (od momentu x2 do momentu śmierci)

• w rentach gwarantowanych – świadczenie wypłacane po śmierci ubezpieczonego

Okres amortyzacji

• okres, który nie ma przerw

• przepisy, umowa – najczęściej moment śmierci

Okres akumulacji

• występują przerwy – np. gdy nie jesteśmy aktywni zawodowo – nie jest płacona składka – ważna minimalizacja przerywania tego okresu

Linie uwzględniają procent składany

• zasada waloryzacji wpłacanego kapitału

• oprócz wartości wpłaconego kapitału znaczenie tu mają też dopisane „odsetki”

Mnożnik/czynnik czasu

X1	X2	FAZA AKUMULACJI	PDTZ-M	PDTZ-K	MNOŻNIK-M	MNOŻNIK-K
20	60	40	18,5	23,8	2,2	1,7
25	60	35	18,5	23,8	1,9	1,5
20	65	45	15,3	19,7	2,9	2,3
25	65	40	15,3	19,7	2,6	2,0
20	67	47	14,1	18,1	3,3	2,6
25	67	42	14,1	18,1	3,0	2,3

gdzie:

• PDTZ – przeciętne dalsze trwanie życia (ma to znaczenie w momencie osiągnięcia wieku emerytalnego)

• MNOŻNIK czasu – iloraz okresu akumulacji i okresu amortyzacji; mówi nam, ile lat akumulacji, przypada na jeden rok amortyzacji; im mniejszy mnożnik, tym gorzej – emerytura będzie niższa

Wiek przejścia na emeryturę ma duże znaczenie, jeśli chodzi o wysokość wypłacanego świadczenia.

W Polsce – przewrócony cykl oszczędzania

• kto oszczędza? – emeryt

• powinniśmy myśleć o emerytur ze dodatkowej (w zasadzie jak najwcześniej – 40 na karku to w zasadzi ostatni moment)

Kapitał emerytalny

• uprawnienia emerytalne, które w momencie nabycia prawa do emerytury przeliczane są na świadczenia emerytalne

Świadczenie emerytalne = (kapitał formalny + kapitał realny) : PDTZ

• PDTZ – przeciętne dalsze trwanie życia (wyrażone w jednostce czasu odpowiadającej jednostce czasu pobierania świadczenia emerytalnego – miesięcznie)

Kapitał formalny a kapitał realny

• podział wynika z rozwiązań ustawowych w Polsce – podział na konta indywidualne – FUS (PDTZ wyliczane wg tzw. unisexu – kobiety i mężczyźni razem i wyliczana jest średnia) i OFE

• kapitał formalny – powstanie subkonta – przekazywanie części środków z OFE do FUS (kwestie polityczne)

KAPITAŁ FORMALNY	KAPITAŁ REALNY
- składka zaewidencjonowana i zwaloryzowana na koncie lub subkoncie emerytalnym w ZUS	- składa zakumulowana na koncie w kapitałowym programie emerytalnym (np. OFE, IKE, inne oszczędności)
Co go kształtuje? - nasza produktywność (należy ją powiązać z poziomem dochodów – od dochodu obliczamy wysokość składki + wiemy, co możemy odłożyć w ramach oszczędności) -efektywność gospodarki (wzrost PKB, inflacja) - obietnice polityków	Co go kształtuje? - nasza produktywność - efektywność rynków finansowych (w kwestii dochodowości) - efektywność gospodarki - skłonność do oszczędzania (nie ma znaczenia przy kapitale formalnym, bo tam powstaje poprzez obowiązek ubezpieczenia, a tutaj mogą być dobrowolne decyzje – oszczędzanie jest pewnym wyrzeczeniem - musimy zrezygnować z bieżącej konsumpcji na rzecz konsumpcji przyszłej – kwestia naszej mentalności)

DOBROWOLNE UBEZPIECZENIA EMERYTALNE – wykład nr 2 –25.10.2012 - dr. P. Kania

W obecnym systemie emerytalnym – każdy sam pracuje na swoją emeryturę; indywidualne odkładanie składek;

RMUA – dokument potwierdzający odkładanie naszych składek, jako pracowników

OFE – informacja o składkach w kapitale realnym (wskaźnik kapitalizacji może być mniejszy od 100)

ZUS – informacja o składkach w kapitale formalnym (wskaźnik waloryzacji nie może być mniejszy o 100)

Konto emerytalne

• Podstawą waloryzacji jest wskaźnik wzrostu przypisu składki; brany pod uwagę jest również wskaźnik inflacji

Subkonto emerytalne

• Podstawa waloryzacji – średnia ważona PKB z 5 ostatnich lat

• Istnieje od 2011 roku

• Mierzone stopą zwrotu z instrumentów finansowych

Kapitał formalny a kapitał realny

CECHA	KAPITAŁ FORMALNY	KAPITAŁ REALNY
Źródło akumulacji	Celowa składka emerytalna (obowiązkowa)	Celowa składka emerytalna (obowiązkowa lub dobrowolna) oraz dobrowolne oszczędzanie
Sposób wykorzystania wpłacanych środków	Na bieżące, czyli CZYJEŚ świadczenie emerytalne	Na przyszłe, czyli WŁASNE świadczenie emerytalne
Wykorzystanie (amortyzacja)	Wyliczenie świadczenia emerytalnego	Wyliczenie i wypłata świadczenia emerytalnego
Finansowanie świadczeń	Repartycyjne	Kapitałowe

Dochody budżetowe nie są wiązane z konkretnymi wydatkami – brak związku rodzajowego.

Kapitał formalny

• Służy do wyliczenia kapitału realnego, który następnie jest przeliczany na świadczenie

• Brak bazy, która gwarantuje wypłaty świadczeń (poza państwem)

Kapitał realny

• Środki trafiają na rynek poprzez rynek kapitałowy, (który okazuje się coraz mniej doskonały, zwiększa się ilość spekulacji, a zmniejsza się ilość inwestycji)

• Zużywany jest stopniowy na wypłaty świadczeń emerytalnych – przenoszony do podmiotu wypłacającego (w przypadku OFE)

Finansowanie repartycyjne a finansowanie kapitałowe (SYSTEM BAZOWY)

POZIOM FINANSOWANIA	FINANSOWANIE REPARTYCYJNE	FINANSOWANIE KAPITAŁOWE
PIERWSZY POZIOM	Celowa składka emerytalna	Celowa składka emerytalna + zyski z inwestycji
DRUGI POZIOM	Fundusz Rezerwy Demograficznej	Fundusz Gwarancyjny
TRZECI POZIOM	Budżet Państwa	Budżet Państwa

Skoro państwo wymusiło na nas konieczność utworzenia takiego systemu emerytalnego to na państwie ciąży ostateczna gwarancja wypłacalności i pomocy.

Czy emerytury z kapitału formalnego i realnego są:

1. pewne (gwarantowane prawnie i ekonomicznie)

2. efekto(y)wne (dają poczucie bezpieczeństwa ekonomicznego)

3. realne (zachowują siłę nabywczą w czasie)

To wszystko zależy ostatecznie od:

• wydajności fiskalnej państwa

• równowagi budżetowej

• długu publicznego

Liczy się tu nie tylko stan obecny, ale i przyszłość!

Pojęcie ryzyka systemu emerytalnego?

Możliwość utraty równowag finansowej systemu powodującej konieczność interwencji finansowej lub pozafinansowej ze strony władz regulacyjnych.

Równowaga finansowa

• sytuacja, w której istnieje możliwość finansowania przyrzeczonych świadczeń emerytalnych na podstawie nabytych uprawnień ze środków finansowych pierwotnie na ten cel przeznaczonych (środków celowych)

Ryzyko systemu emerytalnego wiąże się z procesem przechodzenia od „(…) satysfakcjonującej interesariuszy równowagi do niesatysfakcjonującej przyjmujących [to] ryzyko (…) w systemie finansowym i gospodarce”.

(D. Hendricks, J. Kambru, P. Mosser, systemic risk and the financial risk.)

Nierównowaga systemu emerytalnego

• wynika z zaniżonej wypłaty składek

• „obrywają” aktywni zawodowo

Główne typy ryzyka systemu emerytalnego

Fundusze emerytalne

• Ryzyko demograficzne

• Ryzyko polityczne

• Ryzyko społeczne

• Ryzyko socjalne

• Ryzyko gospodarcze

• Ryzyko operacyjne

System emerytalny sam powinien dostosowywać się do zmian

Ryzyko demograficzne

• Wiąże się przede wszystkim z relacją zachodzącą pomiędzy osobami aktywnymi zawodowo a osobami obierającymi świadczenie emerytalne

• Wymiar ekonomiczny tej definicji przejawia się w pytaniu:

• Czy osoby aktywne zawodowo (wnoszące kontrybucję do systemu) będą w stanie sfinansować przyrzeczony w przeszłości poziom konsumpcji obecnym emerytom?

• Ryzyko demograficzne może być także postrzegane od strony procesów naturalnych, tj. dzietności (płodności młodego pokolenia) oraz długowieczności (przeciętnego dalszego trwania życia starego pokolenia)

• Niebezpieczne dla całej gospodarki – patrząc od strony repartycyjnej i kapitałowej (np. mniejszy popyt konsumpcyjny)

Współczynnik zastąpienia

• Relacja pierwszej emerytury do ostatniego rocznego dochodu

Składka emerytalna wynosi: 19,52 %

Ryzyko polityczne

• Jest związane ze zmianami wprowadzanymi do rozwiązań systemowych w wyniku działań polityków (głównie sprawujących władzę) w celu uzyskania akceptacji ich działań na innych obszarach funkcjonowania państwa.

• Ryzyko to przejawia się w postaci np.:

• Zmian zasada przyznawania i waloryzacji świadczeń emerytalnych,

• Wprowadzenia lub rozszerzenia przywilejów emerytalnych dla określonych grup społecznych (np. wieku emerytalnego, zasad naliczania świadczenia itp.),

• Zmiany wysokości obciążeń z tytułu składek (podatków celowych),

• Przeznaczenia zgromadzonych funduszy rezerwowych na inne cele,

• Likwidacji funduszy kapitałowych itp.

• Ryzyko polityczne może dotyczyć także innych wydarzeń, takich jak wojny, zamieszki, strajki czy ataki terrorystyczne, które zakłócają oczekiwany przebieg procesów w systemie emerytalnym.

System emerytalny

• Wykorzystywany jest do celów politycznych

• Bardzo podatny na zmiany polityczne- długość cyklu politycznego ma istotne znaczenie

Ryzyko społeczne

• Inaczej zwane też ryzykiem nieakceptacji

• Wiąże się z możliwością odrzucenia przez aktywną zawodowo część społeczeństwa zasad przyznawania i wysokości wypłacanych świadczeń na rzecz pokolenia emerytów

• Ryzyko to szczególnie rośnie wraz ze wzrostem obciążeń składkowych

• Odrzucenie umowy międzypokoleniowej może prowadzić do konieczności finansowania świadczeń innymi źródłami niż składka emerytalna

zyczna

DOBROWOLNE UBEZPIECZENIA EMERYTALNE – wykład nr 3 – 08.11.2012 – dr P. Kania

Ryzyko socjalne

• wiąże się z występowaniem w obowiązkowych programach emerytalnych, najczęściej organizowanych przez państwo, grup osób dotkniętych innymi typami ryzyka osobowego (socjalnego), które powodują, że nie mogą one w normalny sposób uczestniczyć w procesie gromadzenia środków na wypłatę emerytur, np. osoby przebywającej na zasiłku chorobowym, na rencie inwalidzkiej czy bezrobotni.

• innym ważnym problemem związanym są uprzywilejowane grupy zawodowe pod względem nabywania uprawnień emerytalnych.

• w przypadku programów emerytalnych opartych na zdefiniowanym świadczeniu obciążają one równowagę systemu emerytalnego, jeżeli nabywają uprawnienia emerytalne wg uprzywilejowanych zasad przy równoczesnym braku zwiększonego ciężaru składkowego w okresie aktywności zawodowej.

Ryzyko operacyjne

• stało się „modne” w latach 80-tych, „przyszło” z bankowości

• związane jest z organizacją systemu emerytalnego, a przede wszystkim z koniecznością funkcjonowania w nim podmiotów, które realizują poszczególne zadania związane z realizacją głównego celu systemu

• oznacza ono możliwość powstania straty w wyniku działań podejmowanych przez podmioty wchodzące w skład systemu emerytalnego, a związane wykorzystaniem istniejących w nim mechanizmów, instytucji luba narzędzi, także z prowadzeniem przez nie działalności gospodarczej

• może dotyczyć nieprawidłowo funkcjonujących wewnętrznych procedur, ludzi czy rozwiązań systemowych, a także może pochodzić z zewnątrz

• do zagrożeń generujących to ryzyko zlicza się m.in. oszustwa (wewnętrzne i zewnętrzne), bezpieczeństwo pracy i relacje z pracownikami, zniszczenie fizyczne aktywów, wady systemów czy zarządzania procesami biznesowymi

• jest to też czynnik ludzki, np. złe wykorzystanie niektórych czynników, „wyparowanie kapitału emerytalnego” – prawo powinno temu służyć

Ryzyko gospodarcze

• stanowi najpoważniejszy problem każdego systemu emerytalnego, gdyż obietnice składane przyszłym emerytom, a więc osobom aktywnym zawodowo są wycenione w jednostkach pieniężnych, które odzwierciedlają podział PKB pomiędzy aktywnymi zawodowo a emerytów

• aby obietnice składane osobom przystępującym do systemu emerytalnego mogły być w przyszłości realizowane to możliwości podziału PKB między te dwie grupy interesariuszy nie mogą się zbytnio w przyszłości zmienić

• znaczące pogorszenie się wypracowanego przez pokolenie aktywne zawodowo PKB może doprowadzić do konieczności finansowania przyrzeczonych uprawnień emerytalnych z innych źródeł, niż środki dostępne w systemie. Nie zmienia to faktu, że skutki tego odczuje pokolenie aktywne zawodowo.

• przestrzegane jest przede wszystkim przez pryzmat finansowania funduszami kapitałowymi i w tym przypadku uważa się je najczęściej za poważnie zagrożone

• ma ono także znaczenie dla finansowania repartycyjnego, gdyż nawet przy niskim poziomie PKB muszą być realizowane uprawnienia emerytalne, koszem obecnego i przyszłych pokoleń aktywnych zawodowo.

PKB zawsze dzieli się tu i teraz – mamy do czynienia z redystrybucją – aktywni zawodowo przekazują swoje środki emerytom; PKB nie da się przenieść w czasie – podział dochodu w momencie, w którym wykorzystujemy środki!!!

Wskaźniki waloryzacyjne a parametry rynkowe

Opłata redystrybucyjna od składki jest pobierana tylko raz

Przy instrumentach finansowych zawsze jest prowizja

Subkonto emerytalne powstało dopiero w 2011 r.

Waloryzacja

• Waloryzacja kont – powstała w 2000r. – realizacja ryzyka gospodarczego w bardzo skrajnym wariancie

• zwiększenie wartości konta korzystając z kapitalizacji – procentu składanego, ale nie są gromadzone fizycznie pieniądze

• im mniej będziemy deklarować składek, tym mniej będziemy korzystać ze wskaźnika waloryzacji

• wskaźnik waloryzacji nie może być niższy, niż inflacja

• Waloryzacja na rynku polega na dopisaniu zysku

• Wahania na giełdach mają wpływ na waloryzację (w przypadku OFE)

Ryzyko gospodarcze a fundusze emerytalne

Rodzaje ryzyka (niebezpieczeństwa)	Fundusze emerytalne	Fundusze kapitałowe
Ryzyko inflacji	Duże	Małe
Ryzyko wzrostu gospodarczego	Duże	Duże
Ryzyko finansowe	Małe	Duże
Ryzyko fiskalne (nierównowagi budżetowej)	Duże	Małe

Ryzyko inflacji

• Jeśli wskaźnik waloryzacji jest mniejszy, niż wskaźnik inflacji to wtedy państwo dokłada do wypłacanych składek emertytalnych, nie tworzy rezerw.

• Stopa procentowa

• uwzględnia oczekiwania inflacyjne

• nie opłaca się inwestować, jak jest wysoka inflacja – zmniejsza się kapitał realny

Ryzyko wzrostu gospodarczego

• spadek tempa wzrostu gospodarczego lub recesja spowoduje zmniejszenie wpływów ze składek

• powstaje luka między wpłacanymi a wypłacanymi składkami – poruszony jest wtedy budżet państwa

• recesja gospodarcza często powoduje, że przedsiębiorstwa mniej zarabiają, w efekcie mają mniejsze zyski, zmniejszają pensje pracowników, przez co zmniejsza się wysokość składki, następnie zmniejsza się wysokość aktywów, która jest w OFE - przez to tracą emeryci

• wzrost gospodarczy ma różną fluktuację lub zmienność – największe zmiany związane są w dzisiejszej gospodarce z kryzysem finansowym – obecnie kryzys nie jest wywołany przez rynek finansowy, rynek ten po prostu odczuwa kryzys

Ryzyko finansowe

• związane z posiadaniem i wykorzystaniem instrumentów finansowych

• związane z ryzykiem rynkowym, które nie jest dywersyfikowane – rynki są naczyniem połączonym

• zjawisko owczego pędu bardzo pogłębia owe ryzyko

• zagraża funduszom kapitałowym (przecena instrumentów finansowych wpływa na wartość aktywów)

Waluta polska

• jest walutą mocno spekulacyjną (polskie społeczeństwo jest mocno emocjonalne)

• kupując i sprzedając non stop papiery wartościowe to powstają wahania walutowe

Ryzyko fiskalne

• dotyka fundusze repartycyjne

• każda nierównowaga między sumą wypłacanych świadczeń a sumą wpłacanych składek jest uzupełniania z budżetu państwa

• w zasadzie jest ono małe

Państwo emituje obligacje skarbowe, żeby zmniejszyć i sfinansować nimi swój dług.

Ryzyko fiskalne a fundusze emerytalne

Dofinansowanie FUS przez budżet państwa w 2010 roku wynosiło 60 870,2 mln zł (stanowiło to ok. 8% długu publicznego)

7% środków można wydawać z budżetu na równowagę, ale 20% jest już przesada (a właśnie tyle mniej więcej wyniosły wydatki z 2010 roku)

Obecne fundusze emerytalne

• Aktywni zawodowo przekazują część składki do OFE – ta składka, która trafia do OFE nie może sfinansować składki wypłacanej dla obecnych emerytów. Z tego powodu powstała dotacja uzupełniająca.

DOBROWOLNE UBEZPIECZENIA EMERYTALNE – wykład nr 4. -22.11.2012 – dr P. Kania

OFE

• komercyjne tworzenie kapitału emerytalnego

• zostały powołane do wypłaty świadczeń emerytalnych - to, czy je będą wypłacać, czy nie to się jeszcze okaże

Ryzyko fiskalne a fundusze emerytalne

• dominujące lokaty o charakterze wierzycielskim (obligacje skarbowe)

• problem transferu składki, który powiększa dług publiczny

Ryzyko finansowe

• wiąże się z posiadaniem i wykorzystaniem instrumentów finansowych

• w systemie emerytalnym dotyczy przede wszystkim funduszy emerytalnych realizujących swoje zadania w oparciu o instrumenty finansowe (fundusze kapitałowe, zakłady emerytur kapitałowych, itp.)

• instytucje tego typu gromadzą składkę w instrumentach finansowych, a działania te są wynikiem konieczności inwestowania (lokowania) gromadzonej składki emerytalnej

• stąd często mówi się o ryzyku inwestycyjnym

• realizuje się nie w tym momencie, nie gdy indeks giełdowy spada o 50%, lecz gdy posiadacz instrumentu finansowego w wyniku paniki sprzedaje instrumenty w cenie niższej, niż za nie zapłacił (ponosi stratę) – przy spadkach wartości nie ma to tylko negatywnych skutków, ponieważ, gdy fundusze kupują po niżej cenie od podmiotów sprzedających to mogą pozyskać więcej funduszy w niższej cenie jednostkowej

W Polsce mamy dwa typy funduszu

• fundusz A i B

• różnić się one będą strategią inwestycyjna (A – bardziej agresywny, B – bardziej bezpieczny)

Ryzyko finansowe – główne typy

• Ryzyko rynkowe

• zmiany cen aktywów

• zmiany stopy procentowej (na to wrażliwe są instrumenty wierzycielskie, konsekwencje mniejsze, niż przy zmiany cen papierów udziałowych)

• zmiany kursu walutowego (jeżeli fundusz emerytalny inwestuje w papiery w różnych walutach to ryzyko kursowe jest bardzo wysokie, można stracić nawet kilkadziesiąt procent wartości swoich aktywów)

• Ryzyko kredytowe

• Ryzyko płynności marginalne znaczenie w praktyce

Ryzyko inwestycyjne – fundusze kapitałowe

• Jednostki uczestnictwa(jednostki rozrachunkowe w przypadku funduszu) nie s wolne od ryzyka inwestycyjnego, gdyż aktywa, w które angażują pozyskane środki finansowe obciążone są ryzykiem

• Dywersyfikacja pozwala na znaczne ograniczenie ryzyka niesystematycznego, jednak pozostaje ryzyko rynkowe, które może być poważną przyczyną strat na jednostkach uczestnictwa

• Zjawiska opisujące zachowania inwestorów na rynkach finansowych dotyczą także tytułów uczestnictwa funduszy kapitałowych, chociaż same nie są one przedmiotem obrotu rynkowego

• Fundusze kapitałowe nie są ubezpieczone od strat, dlatego nie gwarantują swoim uczestnikom (udziałowcom) zysków

• Wyjątek od reguły stanowi minimalna stopa zwrotu, która musi być zrealizowana na rzecz uczestników be względu na faktyczny wynik funduszu

Ryzyko inwestycyjne – przykład OFE (dochodowość OFE)

• duża rozpiętość wyników (mała w przypadku kwartałów i wyników półrocznych, ale przy porównaniach w skali roku duża różnica)

• w skali roku

• najlepszy fundusz ING – 7,2%

• najgorszy fundusz POLSAT – zarobił 4,5%

• w skali trzech lat

• najlepszy fundusz POLSAT – 22,6%

• najgorszy fundusz AVIVA – 18,2%

• w skali dziesięciu lat

• najlepszy OFE BANKOWY – 164,1%

• najgorszy OFE AEGON – 134,5%

• w skali dziesięciu lat różnica w zysku między najlepszym, a najgorszym OFE wynosi 30 punktów procentowych (to jest dużo)

Nie ma funduszu, który by w sposób dominujący najlepiej zarządzał

Co szkodzi naszym emerytom – czyli ryzyko w systemie emerytalnym

Jak minimalizować skutki ryzyka w przypadku naszych emerytur?

• liczyć przede wszystkim na siebie

• planować

• oszczędzać

Podstawowe motto przyszłego emeryta (nie tylko w Polsce - „UMIESZ LICZYĆ? LICZ NA SIEBIE!”

PLANOWANIE KAPITAŁU EMERYTALNEGO	ZARZĄDZANIE KAPITAŁEM EMERYTALNYM
Ile wyniesie emerytura z systemu publicznego? Czy emerytura ta będzie wystarczająca ? Jeśli nie, to ile powinniśmy zaoszczędzić dodatkowo ? Czy uwzględniać zmiany w przyjętym planie oszczędzania? Po co ? Jakie ?	Wybór instrumentów gromadzenia oszczędności emerytalnych Monitorowanie dochodowości Wybór formy wypłaty dodatkowej emerytury, czyli: renta dożywotnia renta okresowa renta gwarantowana?

Doradca finansowy

• sporządza plan finansowy gospodarstwa domowego

• rekomenduje instrumenty, które mogą temu gospodarstwu pomóc

• nie poleca konkretnych firm (nie robi tego, ponieważ jest to niezgodne z prawem)

• nie pomoże nam określić, czy emerytura, z systemu emerytalnego będzie wystarczająca

Trzy złote reguły oszczędzania

• gromadzić kapitał, czyli wpłacać części miesięcznego dochodu

• kapitał trzeba lokować systematycznie

• kapitał trzeba lokować w instrumenty, które przynoszą dochód

Planowanie musi być dynamiczne a nie statyczne

Instrumenty gromadzenia oszczędności – od zwykłych lokat bankowych po rozbudowane struktury finansowe.

Dochodowość monitorujemy, co jakiś czas.

Nasza dochodowość jest najbardziej widoczna w końcowej fazie zarządzania kapitałem.

Planowanie kapitału emerytalnego, nie jest sprawą prostą.

DOBROWOLNE PROGRAMY EMERYTALNE – UJĘCIE MODELOWE

Programy emerytalne można analizować, co najmniej z kliku punktów widzenia:

• Sposobu określenia świadczenia

• Fazy funkcjonowania

• Realizowanych funkcji

• Ryzyka funkcjonowania (podziału i transferu

Zdefiniowana składka a zdefiniowane świadczenie

ZDEFINIOWANA SKŁADKA	ZDEFINIOWANE ŚWIADCZENIE
Program oparty jest na składce i jej akumulacji (realnej lub formalnej), z której jest budowany kapitał emerytalny, stanowiący podstawę wyliczenia świadczenia w momencie przejścia na emeryturę przez beneficjenta. Wysokość świadczenia nie ma więc bezpośredniego związku z uzyskiwanym dochodem (wynagrodzeniem) w okresie aktywności zawodowej	Program emerytalny jest budowany przy założeniu, że beneficjent zna wartość swojej przyszłej emerytury, gdyż jest ona określona jako: stała kwota (zryczałtowana) określony procent zarobków z ostatniego okresu zatrudnienia wyliczony na podstawie z góry określonej formuły opartej na kryteriach stażu w programie i osiąganego dochodu

Cechy zdefiniowanej składki i zdefiniowanego świadczenia

CECHY	ZDEFINIOWANA SKŁADKA	ZDEFINIOWANE ŚWIADCZENIE
Wartość świadczenia	Nieznana, ale możliwa do zdefiniowania	Określona
Ryzyko finansowania programu dla jego organizatora	Niskie	Wysokie
Ryzyko nieadekwatności świadczenia dla beneficjenta	Wysokie	Niskie

Zdefiniowane świadczenie – to organizator określa, jakie będziesz miał świadczenie, ale on gromadzi, zbiera ten kapitał, jak jest za mało kapitału to ten organizator za to dopłaca (różnica jest dopłacona z środków skarbu państwa – podatki społeczeństwa)

Zdefiniowana składka – tutaj nie ma takiego problemu organizator, ponieważ kapitał zbiera ubezpieczony (ile sobie uzbierasz, tyle masz)

DOBROWOLNE UBEZPIECZNIA EMERYTALNE – wykład nr 5. – 20.12.2012r. - dr P. Kania

ZALICZENIE:

24 stycznia 2013 – godzina 18:00

Funkcjonalność programów emerytalnych z punktu widzenia cyklu emerytalnego

Cykle emerytalny składają się z dwóch faz

1. Faza akumulacji

2. Faza amortyzacji

Funkcjonowanie programów emerytalnych a cykl emerytalny

Faza akumulacji Faza amortyzacji

Akumulacyjne Amortyzacyjne

Akumulacyjno-amortyzacyjne

Funkcjonalność programów emerytalnych w aspekcie celów zarządzania finansami osobistymi

PRGRAMY JEDNOFUKNCYJNE	PROGRAMY DWUFUNKCYJNE	PROGRAMY MULTIFUNKCYJNE
Programy oszczędnościowe	Programy oszczędnościowo-inwestycyjne
Programy inwestycyjne	Programy oszczędnościowo-ochronne
Programy ochronne	Programy inwestycyjno-ochronne

Wyróżniamy:

• Programy jednofunkcyjne (można je wykorzystać w każdej fazie)

• Programy dwufunkcyjne

• Programy multifunkcyjne (pozornie ten produkt jest prosty, ale w praktyce ma bardzo złożoną strukturę)

Jak funkcję oszczędnościową realizuje fundusz emerytalny?

• odkładamy, co miesiąc jedną, drugą, trzecią kwotę i w ten sposób oszczędzamy

Faza amortyzacji

• zużycie kapitałów wraz z zyskami, które ten kapitał generował

Faza akumulacji

• odkładamy regularnie środki pieniężne, ale dodatkowo decydujemy się na wybór instrumentów, które generują ryzyko finansowe

Program inwestycyjny

• nie da się tu wykorzystać samego kapitału inwestycyjnego, należy zamortyzować jakąś jednostkę uczestnictwa (np. kwotowo)

• Czasami bardziej opłaca się amortyzacja ilościowa, wynika to z tego, że jednostki uczestnictwa mogą mieć bardzo różną wartość

• Ogólnie rzecz biorąc to wariant kwotowy jest lepszy, niż w ilościowy w programie inwestycyjnym

Programy ochronne

• oparte są na ubezpieczeniu na życie (różnych jego wariantach)

• zakład ubezpieczeń bierze na siebie ryzyko zagwarantowania nam określonej kwoty

• np. ubezpieczenie na dożycie, ubezpieczenie na wypadek śmierci (cash value)

• na etapie amortyzacji nie dają nam możliwości wycofania kapitału

• na etapie akumulacji często jest możliwość wycofania kapitału

Renta życiowa

• daje gwarancję dożywotniego dochodu na określonym poziomie + waloryzacja przed inflacją, w związku z tym mamy zachowaną realną wartość świadczenia

Program ochronno-oszczędnościowy

• gwarancja osiągnięcia celu

• daje nam gwarancje dożywotniego świadczenia na etapie amortyzacji

• daje nam możliwość oszczędzania na inne cele

• zawsze można się z niego wycofać

• uwidacznia się tu dwufunkcyjność przez to, że mamy możliwość realizowania celów pobocznych oprócz celu głównego, związanego z emeryturą

• występuje tutaj proces jakim jest - dywersyfikowane ryzyko

Program oszczędnościowo-inwestycyjny

• zmniejszenie kosztów transakcyjnych

• możliwość wycofania środków w dowolnym momencie

• należy mieć na uwadze fakt, że koszty operacyjne pomniejszają zyski, jakie generuje fundusz

Realizacja celu przez program emerytalny

CECHA	PROGRAM OSZCZĘDNOŚCIOWY	PROGRAM INWESTYCYJNY	PROGRAM OCHRONNY
Gwarancja dochodu	Nie	Nie	Tak
Gwarancja kapitału	Tak	Nie	Tak
Dodatkowe funkcje	Nie	Nie	Tak

Rysunek

Renta odroczona

• między momentem wykupienia a wypłacenia

• dłuższy okres czasu – od kilku do kilkunastu lat

• występuje okres akumulacji – występuje wtedy faza oszczędzania lub inwestowania – można wtedy jeszcze zrezygnować

Renta życiowa

• renta dożywotnia zwana też rentą zwykłą

• Charakteryzuje się tym, że świadczenie wypłacane jest w jednakowych dostępach czasu tak długo, jak długo żyje ubezpieczony

• np. jeśli będziemy żyli 30 lat od momentu wykupu )(fazy amortyzacji) to będziemy mieli ją wypłacane przez 30 lat, jak będziemy żyli miesiąc no to jest tylko nasz pech

Renta terminowa

• świadczenie wypłacane jest tak długo, jak długo żyje ubezpieczony (w jednakowych odstępach), ale nie dłużej, niż wskazany w umowie termin (stąd nazwa terminowa)

• np. kupujemy 10-letnią rentę terminową, a żyjemy przez 15 lat – to wypłata jest przez 10 lat, a przez resztę okresu radzimy sobie sami, jak umrzemy po 5 latach to nie dostaniemy nic po śmierci

Renta gwarantowana

• renta wypłacana tak długo, jak żyje ubezpieczony, ale nie krócej, niż wskazany w umowie okres

• np. wykupimy 10-letnią rentę emerytalną, a żyjemy 15 lat to jest wypłacana przez15 lat, a jeśli żyjemy 5 lat to jest wypłacana przez 10 lat, z tym że po śmierci wypłacana jest uposażonemu (nie musi to być rodzina)

Co to jest kwalifikowany program emerytalny?

• Dodatkowy (dobrowolny) program gromadzenia (lub także wykorzystania) kapitału emerytalnego

• Występuje w ściśle określonych formach, tj. wykorzystuje wskazane przez państwo instrumenty i instytucje finansowe

• Ograniczona swoboda wykorzystania zgromadzonych oszczędności (wada tego programu; możemy zawsze wycofać środki, ale wiąże się to z wysokimi sankcjami finansowymi, np. konieczność zapłaty podatków)

• Przywileje podatkowe (zwolnienia, usługi)