ANALIZA DYSKURSU MEDIALNEGO ĆW 01GR
01.XII.2011
SYTUACJA KOMUNIKACYJNA (KONSYTUACJA)
Tworzą je towarzyszące aktowi wypowiedzi cechy:
otoczenie nadawcy i odbiorcy
stan psychiczny N i O
role społeczne, w które weszli N i O
wyobrażenie jakie partnerzy mają o sobie w związku z pełnionymi rolami
POJĘCIE TEKSTU:
nie jest statycznym produktem użycia języka
jest dynamiczną strukturą, procesem, za każdym razem uaktualnia dotychczasowe normy (językowe, gatunkowe, społeczno – kulturowe) i ideologie
to zdarzenie komunikacyjne, nabierające sensu dopiero wobec odbiorcy
CELE BADAWCZE:
Media są bardzo ważnym elementem otoczenia człowieka – mają przemożny wpływ na nasz sposób postrzegania świata (mediatyzacja), ponieważ .in.:
stanowią jedno z głównych źródeł informacji (nie przekazują faktów, lecz wizje, interpretacje tych faktów)
definiują pojęcia z różnych dziedzin (np. popkultury, życia społecznego, politycznego), dostarczając składowych wiedzy ogólnej
opisują zjawiska, z którymi nie mamy jako odbiorcy szansy się zetknąć i takie, które istnieją wokół nas (niemożność weryfikacji i niechęć/nieumiejętność weryfikacji)
porządkują i hierarchizują zjawiska, wydarzenia, przypisywane im znaczenia i wartości (robią to według różnych punktów widzenia, zależnych głównie od ideologii danego medium)
sugerują i podpowiadają interpretacje („zwalniając” odbiorcę z wysiłku własnego zdania i oceny, dostarczają klisz myślowych, ram poznawczych)
ZASADY BADANIA W ADM
Badamy wypowiedzi prawdziwe, niepokawałkowane (nie wolno dopasowywać fragmentów czy całości do celów badań),
Należy brać pod uwagę specyfikę sytuacji komunikacyjnej wypowiedzi mówionych i pisanych, (np. czy tekst mówiony powstał spontanicznie, czy był odczytywany i czy tekst pisany przeznaczony był do cichej lektury, czy publicznego odczytania),
Jeśli badany jest tekst (a nie hipertekst czy kolaż tekstowy) to uwzględniamy jego linearność i wewnętrzny porządek – badamy więc np. akapity w relacji do tego, co je poprzedziło i tego, co nastąpiło po nich, dzięki temu uwzględniamy wewnętrzny rozwój i dynamikę relacji pomiędzy elementami,
Uwzględniamy funkcję poszczególnych fragmentów badanych wypowiedzi (np. cele nawiązania, podtrzymywania kontaktu, nadania kształtu relacji N - O na początku i wygaszenia na końcu,
Analizując dyskurs staramy się odnaleźć jego różne poziomy i aspekty – nie poprzestawać na tym, co oczywiste, ale sięgać w głąb znaczeń nieoczywistych i niewidocznych przy pierwszej lekturze,
Dyskurs wobec aktualnych dla niego reguł poprawności językowej: konwencji komunikowania się ludzi – mogą być świadomie przestrzegane lub naruszane, a zatem należy sobie postawić pytania o ewentualne konsekwencje ich nadmiernego postrzegania lub ostentacyjnego kwestionowania,
Analizując dyskurs zawsze bierzemy pod uwagę KONTEKST, w jakim on występuje: stan wiedzy, postawy i opinie zbiorowości, odniesienie wypowiedzi do kultury, życia społecznego, systemu mediów i in.
Określamy społeczną rolę autora – nadawcy zazwyczaj reprezentują jakieś grupy, instytucje, kultury, środowiska, zawody itp. ( zupełnie świadomie gdy np. lider partii udziela wywiadu wyrażając jej stanowisko, lub też odruchowo, gdy np. kobieta wypowiada się jako matka w sprawie przedszkola). Trzeba uwzględnić i określić to społeczne i komunikacyjne usytuowanie.
Psychologiczne mechanizmy poznawcze – każdy oprócz jednostkowych ma także społeczne mechanizmy poznawcze (określenie T. van Dijka): wiedzę, postawy, emocje, wartości, normy i ideologie zbiorowości, do których należymy. Należy o tym pamiętać i uwzględniać to społeczne uwarunkowanie (np. stereotypy, mity, szerzące się pogłoski)
Wystrzegać się błędu internalizacji – czyli przypisywania autorom analizowanych wypowiedzi naszych własnych pojęć, przekonań, założeń, sposobu opisu i kategoryzowania świata. Istotą ADM jest sposób odkrycia ukazania systemu pojęciowego, przekonań, założeń jawnych i ukrytych reprezentowanych przez autorów dyskursu.
Biorąc pod uwagę powyższe cechy dyskursu, pamiętając o tym, że zachowania komunikacyjne mediów nigdy nie są „niewinne”, najważniejsze to:
Zakwestionowanie „naturalności”, „oczywistości”, „zdroworozsądkowego” charakteru opisu i interpretacji świata zawartego w dyskursach medialnych, tym samym otworzenie możliwości świadomego, krytycznego i aktywnego odbioru
....
PODSTAWOWE ELEMENTY ANALIZY TO:
TREŚĆ – czyli co jest w badanym dyskursie np. reklamie radiowej, odcinku serialu TV, felietonie, przemówieniu kandydata na prezydenta (może to być ujęcie w postaci tzw. tematu globalnego) / jaka konwencja językowa? O czym jest? Co jest zawarte?
FORMA – czyli jakim językiem i innymi kodami wyrażony jest dyskurs (styl, środki językowe, ikoniczność itd.) oraz jak jest zbudowany (segmenty wypowiedzi, sygnały początku i końca – kompozycja).
CEL – czyli po co dany dyskurs został wytworzony; czy cele są jawne, zadeklarowane czy też ukryte; czy forma jest adekwatna do założonych celów.
NADAWCA – czyli kto, kim jest nadawca, czy jest jeden, czy jest ich kilku, czy jest ukryty czy jawny; w jakiej roli występuje, czy to, kim jest wpływa na treści i formę i w jaki sposób, jakie są relacje między nadawcą i odbiorcami.
ODBIORCA – czyli do kogo kierowany jest dyskurs, kto jest jego zamierzonym/ zaprojektowanym adresatem, a kto rzeczywistym odbiorcą, w jaki sposób adresat wpływa na język i strukturę przekazu oraz jego treści, jakie są relacje między odbiorcą a nadawcą.
KONTEKST – czyli w jakich warunkach społecznych, kulturowych, medialnych i in. realizowany jest dyskurs, w jaki sposób dyskurs jest uwarunkowany kontekstem, gdzie jest umieszczony, nawiązania do rzeczywistości.
REZULTATY – czyli co z tego może wynikać, jakie może być rozumienie badanego dyskursu, jakie mogą być tego efekty.