Rozwój terytorialny państwa Hammurabiego
Upadek państwa III Dynastii z Ur zmienił całkowicie obraz polityczny starożytnej Mezopotamii. Oto w tym okresie osiedlają się plemiona amoryckie. Amoryci przejmują władzę i tworzą lokalne księstwa. Cała Mezopotamia pogrążyła się w chaosie politycznym, związanym z rozdrobieniem się państwa Ibbi-Suena. Właśnie w okresie osiedlania się plemion amoryckich, jeden z książąt, Sumu-abum osiadł w mieście, które leżało na lewym brzegu Eufratu, około 20 km od Kisz i Agade. Po sumeryjsku ta miejscowość nazywała się Ka-dingirra , a po akadyjsku Bab-ili. Te dwie nazwy można przetłumaczyć jako ,,Brama Bogów”. Znamy nazwę tego miasto z greki, które aktualnie nazywamy Babilonem. Ich bóstwem opiekuńczym był Marduk, mało znane bóstwo, które później będzie rywalizować z samym Enlillem o sprawowaniem boskiej władzy nad Sumerem i Akadem.
Zakres działań pierwszych królów Babilonu był bardzo ograniczony. Starali się głównie o utrzymanie niepodległości. Zajmowali się także stopniowym ufortyfikowaniem miast, a także rozbudową kanałów irygacyjnych. Zasięg działań militarnych ograniczał się tylko do miast i wiosek leżących koło Babilonu. Sin-mubalit, ojciec Hammurabiego, zajmował się głównie fortyfikowaniem państwa oraz rozbudową kanałów irygacyjnych. Zorganizował koalicję państw przeciw jednemu z ówczesnych hegemonów Rim-Sinowi, władcy Larsy. Rim-Sin jednak bardzo szybko rozprawił się z koalicją utworzoną przez króla Babilonu. Jednak w 14 roku panowanie, około 1799 roku przed naszą erą zorganizował kolejną koalicję przeciw Larsie. Bogatszy o doświadczenie z poprzedniej kampanii zdobywa bogate łupy a także ważne miasto Isin w 1796 roku p.n.e.. Jednakże 2 lata po tym wydarzeniu Rim-Sin odzyskują Isin. Sin-mubalit umierając pozostawia swemu synowi państwo małe, lecz bogate i silnie gospodarczo. Te atuty pomogą Hammurabiemu dobrze rozpocząć swoje rządy w Babilonie.
Państwo Hammurabiego miało około 150 km długości i 60 szerokości. Zajmował on większą cześć starego Akadu. Ważnymi miastami, które były pod panowaniem Babilonu były Sippar, Borsippa i Dilbat. Jego państwo graniczyło z takimi potęgami jak Larsa, Kisz, Malgun, Kazallum, Rapiqum, Elam, Esznuna czy też państwo staroasyryjskie rządzone przez Szamszi-Adada I. Szamszi-Adad I utrzymywał przyjazne stosunki dyplomatyczne z młodym królem. Według tzw. Określeń rocznych Hammurabi na początku zajmował się głównie pokojową działalnością w państwie, miedzy innymi utworzył prawo, budował świątynie, kanały irygacyjne czy też mury miast.
W 1786 roku p.n.e. Hammurabi wyczuł odpowiedni moment i przeprowadził kampanie militarną we wszystkich kierunkach. Pierwszym ważnym sukcesem było zajęcia Isin i Uruk. Według określeń rocznych rok później zdobył on Emutbal. Potem po dwóch latach zniszczył Malgun a po roku rozgromił miasta-państwa Rapiqum i Szalibi. W ciągu tego krótkiego okresu czasu młody król Babilonu rozszerzył terytoria swojego państwa o ponad połowę. Zauważa się bierność sąsiadów Babilonii, którzy nie zareagowali na ekspansję Hammurabiego. Tłumaczy się tym, że Hammurabi był pod opieką polityczną Szamszi-Adada I, jego sąsiedzi bali się ataku z strony jego imperium. Po śmierci swojego opiekuna, Szamszi Adada I, młody król zaprzestaję na następnych 27 lat wszelkich ataków na sąsiadów. Zajmuję się sprawami wewnętrznymi państwa. Jeśli chodzi o kontakty na zewnątrz ogranicza się tylko i wyłącznie do kontaktów dyplomatycznych.
Szukając dogodnego momentu do ataku Hammurabi musiał czekać aż do 29 roku swego panowania. Początkowa inicjatywa należała do Esznuny, która zdobyła z rąk Hammurabiego Rapiqum z pomocą Jaminitów. Ówczesny władca Mari, Zimri-Lim poczuł się zagrożony i zawiązał sojusz z królem Babilonu, a także syryjskim królestwem Jamhadem. Hammurabi wykorzystał atak Elamitów na Esznunę i odbił Rapiqum oraz Upi. Tym sposobem także przyczynił się do upadku królestwa Esznuny. Zajęcie miasta Upi było pretekstem ataku koalicji państw północnego-wschodu: Marhaszi, Gutium, Subartu oraz Malgum. Babilon wraz z wojskami kolacji zadała wrogom druzgocącą klęskę. Według określeń rocznych w 31 roku panowania, czyli w 1763 roku p.n.e. zaatakował i podbił państwo Rim-Sina, przyłączając do swego królestwa, Larsę, południowy Sumer oraz kraj Emutbal. Suponuje się, że od tego momentu Hammurabi zaczął tytułować się ,,Królem Sumeru i Akadu”. W 32 roku panowania ponownie pokonał koalicję wojsk Esznuny, Gutium i Subartu. Opanowuję kraj Mankizu. Zajęcia tego kraju musiało zaniepokoić Zimri-Lima z Mari. Hammurabi ewidentnie dążył do podporządkowania całej Mezopotamii i w 32 roku panowania zajmuję on Mari i Malgun. Po 2 lat Zimri-Lim buntuję się przeciw Hammurabiemu. Akcja odwetowa była błyskawiczna. Opanowuję on i niszczy Mari, a samego króla, swego długotrwałego sojusznika najprawdopodobniej kazał ściąć. Według określeń rocznych Hammurabi w 37 roku pokonuję kolejną koalicję wojsk Gutium, Subartu, Kahmu, Turukku i Sutejczyków, a rok później, korzystając z powodzi, jaka nawiedziła Esznunę, zdobywa i niszczy to wrogie miasto. A w 39 roku panowania zdobywa on miasta Aszur a także Niniwę.
W ciągu tych 10 lat Hammurabi pokonał wszystkich wrogów. Przejął kontrolę nad większością Mezopotamii. Stworzył on państwo zwane w literaturze fachowej państwem starobabilońskim. Państwo starobabilońskie przetrwało około 200 lat. Kolejni władcy po Hammurabim nie posiadali takiej charyzmy i zdolności, aby utrzymać tak duże państwo w porządku. Stopniowo w ciągu lat Babilon tracił kolejne terytoria. Do upadku państwa straobabilńskiego przyczynił się atak króla hetyckiego Mursilisa I. Lecz niedługo po upadku Babilon podniesie się jak feniks z popiołów za sprawą Kasytów.
Autor: Jakub Romaniak, student I roku Historii spec. Nauczycielska, grupa III, 17.12.2001 r.
Bibliografia:
1. Panowanie Hammurabiego w świetle tzw. określeń rocznych w: Wybór źródeł…, str. 36-38
2. Stępień M., Kodeks Hammurabiego, Warszawa 1996, str. 17-21, 30-34
3. Roux G, Mezopotamia, Warszawa 1998, str. 171-176