Agrobiznes

WYKŁAD 5

Szczególnie ważną cechą rolnictwa jest struktura agrarna, rozumiana jako procent określonych grup gospodarstw wg:

-sektorów własności i form prawno-organizacyjnych;

-powierzchni gospodarstw;

-wielkości produkcji rolniczej, przypadającej na

a) jedno gospodarstwo

b) jeden hektar

c) jednego pracownika;

-wielkości nakładów kapitałowych na jednostkę produkcji

-powiązań gospodarstw z rynkiem tj.: wielkości sprzedaży produktów rolnych, czyli towarowości produkcji

Struktura to spójny układ ilościowych proporcji, danych jednostek w ogólnej ich zbiorowości.

Najważniejsze kryteria służące ocenie struktury agrarną: prawo własności i obszar gospodarstwa

Pełny obraz struktury agrarnej dane kompleksowa analiza wszystkich wyżej wymienionych czynników. Wyróżnia się strukturę agrarną kraju, województwa, powiatu, gminy i wsi, albo inaczej jednostki przestrzennej np.: rejonu przyrodniczego (góry stołowe, mazowsze).

Struktura agrarne wg własności w Polsce:

-własność podanana w % użytktów rolnych - indywidualne gospodarstwa rolne, gospodarstwa państwowe, rolnicze spółdzielnie produkcyjne. (TABELA!)

Własność podana w %	1995	2002
Indywidualne gosp. rolne	86	88
Gospodarstwa państwowe	10	>5
Rolnicze spółdzielnie produkcyjne	>3	2

Obszarowa struktura agrarna:

Grupy obszarowe

Grupy obszarowe w [ha]	1995	2002
Od 1 do 2	21,7	25,1
Od 2 do 5	32,8	32,8
Od 5 do 10	27,7	21,8
Od 10 do 15	11	9,4

Od 1955 roku liczba gospodarstw rolnych indywidualnych zmniejszyła się o 26,5%. W 2005 roku było w kraju 1782000 gospodarstw indywildualnych o powierzchni powyżej 1 ha. Struktura tych gospodarstw w roku 1995 i 2005 przedstawiona jest w tabeli. Wzrosła liczba gospodarstw największych i najmniejszych.

W 1995 roku przeciętna powierzchnia ogólna gospodarstwa indywidualnego wynosiła 7,6 ha, w tym 6,7 ha stanowiły użytki rolne. W ciągu 10 lat przeciętna powierzchnia ogłlna gospodarstwa wzrosła o 1 ha i wynosiła w 2005 roku 8,6 hektara, z tego 7,6 przypadało na użytki rolne.

AGREGAT 3 - PRZETWÓRSTWO

Przetwórstwo surowców rolniczych. Przemysł przetwórczy surowców rolniczych ma wyraźną specyfikę, wyróżniającą go spośród innych działalności gospodarczych Szczególny wpływ wywierają na niego między innymi następujące czynniki:

1. nietrwałość surowców rolniczych oraz wyrobów gotowych i ich duża podatność na psucie;

2. rozproszenie produkcji surowców i konieczność utrzymywania ścisłych związków przetwórstwa z producentami surowców rolnych

3. rozmieszczenie przestrzenne już istniejących zakładów przetwórczych

4. sezonowe wahania podaży surowców i popytu na wyroby gotowe

Nietrwałość surowców rolniczych oraz wyrobów gotowych i ich duża podatność na psucie wynika stąd, że zarówno surowce rolnicze, przeznaczone do przerobu, jak i wyroby gotowe są bardzo nietrwałe i nie mogą bez ryzyka poniesienia strat nie mogą być transportowane na duże odległości ani też być długo magazynowane. Ich przewóz oraz przechowywanie wymagają szczególnie często kosztowynych warunków technicznych. Nietrwałość w mniejszym stopniu dotyczy wyrobów gotowych, które już zostały przynajmniej w pewnym stopniu zakonserwowane, ale również u nich ta cecha występuje. Niska trwałość i duża podatność na zepsucie dotyzy szczególnie surowców zwierzęcych i roślinnych ktre są żywymi organizmami. Transport trzody chlewnej jest dużo łatwiejszy jeśli mamy do czynienia np.: z półtuszami. Zwierzęta transportowane bardzo się stresują, co wpływa na jakość mięsa. Skala i stopień ryzyka oraz podatność na zepsucie bądź pogorszenie jakości są w przypadku surowców roślinnych i zwierzęcych szczególnie duże, trochę mniejsze w przypadku wyrobów gotowych. Ta podatność jest zróżnicowana w zależności od surowca bądź wyrobu i zależy od wielu czynników. Nie ma takich surowców i wyrobów, w przypadku których problem ten niemiałby praktycznego znaczenia.

Surowce rolnicze i gotowe wyroby z nich produkowane charakteryzują się też masowością, czyli występują w dużych ilościach zarówno po stronie podaży jak i popytu Trudności związane z prawidłowym zagospodarowaniem pogłębiają dwie ważne niedogodności:

• niezgodność w czasie (między czasem zbioru, podaży surowca a czasem jego konsumpcji bądź też przemysłowego przetworzenia, występowanie wahań sezonowych w gospodarowaniu)

• niezgodność w przestrzeni (między miejscami przetwórstwa rolno spożywczego a rejonami konsumpcji)

Problematyka przestrzennego rozmieszczenia produkcji surowców, przetwórstwa i konsupmcji jest złożona.

Netrwałość surowców rolniczych ma wpływ na realizację zadań w przemyśle przetwórczym i wymusza niejako określone tendencje działań.

1. istnieje uzasadnione dążenie do możliwie natychmiastowego przerobu i utrwalania surowców rolniczych bezpośrednio po ich zbiorze, skupie lub pozyskaniu w inny sposób (np.: w drodze zakupu od innych przedsiębiorstw lub powierzenia do przerobu usługowego) celoe jest unikanie transportu surowców rolniczych na duże odległości a także przybliżanie zakładów przetwórczych w większości branż przemysłu przetwórczego do rejonów rolniczych, stanowiących ich bazy surowcowe;

2. rozproszenie rolniczej bazy surowcowej i związane z nimi tendencje do przerobu surowców na miejscu, ograniczają w pewnej mierze celowość koncentracji produkcji w przemyśle przetwórczym i powodują, że procesy koncentracji przejawiają się w sposób umiarkowany i są dodatkowo uzależnione od procesów rejonizacji i specjalizacji produkcji rolniczej. Czasem przetwórstwo surowców rolnych zwłaszcza na etapie wstępnym, pozostawia się gospodarstwom rolnym.

3. W związku z tendencją do możliwie natychmiastowego przerobu oraz ze względu na wystąpienie silnych wahań sezonowych podazy surowców rolnych, zakłady przetwórcze powinny mieć zdolności produkcyjne dostosowane do szczytowych dostaw surowców, a niekiedy popytu. Wiąze się to z wystepowanie nadwyżek mocy produkcyjnej w przetwórstwie nad podażą surowców rolnych, zarówno w latach przeciętnych jak i urodzajnych.

4. Istnieje tendencja do PRZENOSZENIA OBOWIĄZKÓW MAGAZYNOWANIA SUROWCÓW ROLNICZYCH NA ICH PRODUCENTÓW (rolników) do chwili prerobu przemysłowego, by w ten sposób ograniczyć koszty i ryzyko. Rozwiązywanie wyienionych problmów musi zapewniać optymalne efekty ekonomiczne, z zachowaniem wysokiej jakości i pełnej wartości gotowych wyrobów żywnościowych, paszowych, ekstylnych i tytoniowych, niezależnnie od trudności organizacyjnych, technicznych, technologicznych, jakie powstają z powodu niskiej trwałości surowców rolniczych i ich podatności na warunki zbioru, obrotu magazynowania i przetwórstwa.

W porównaniu z innymi działami GN przemysł przetwórczy surowców rolniczych w Polsce charakteryzuje się znacznych rozproszeniem, bo istnieje duża ilość małych zakładów rozrzuconych w terenie Rozproszenie to w dużym stopniu jest uwarunkowane historycznie, Są to w większości zakłady wybudowane w poprzednich okresach, dlatego takie wskaźniki jak skala produkcji, wartość produkcji, wielkość zatrudnienia na jeden zaklad są w tym przemyśle znacznie niższe niż w pozostałych grupach przemysłowych. Stopień rozproszenia labo koncentracji jest zróżnicowany w zależności od specyfiki, chakakteru technicznego, ekonomicznego w danej branży. Istnieje duże zróżnicowanie w obrębie poszczególnych branż przemysłu. Obok przemysłu tłuszczowego, rybnego, koncentratów spożywczych tj.: branż o dużej koncentracji istnieją grupy przemysłu bardzo rozproszonego, które z racji charakteru produkowanych wyrobów i ich więzi z konsumentem powinny wręcz pozostać małymi zakładami np.: rzemiosło cukeirnicze.

---