Etyczne problemy zawodu socjologa - pytania do kolokwium dla I roku socjologii
Proszę wskazać jakie możliwe problemy etyczne pojawiają się w związku z badaniami eksperymentalnymi (w socjologii i psychologii)
- nie można stosować przymusu jeżeli chodzi o udział w eksperymencie, uczestnicy powinni dobrowolnie zadecydować czy chcą w nim uczestniczyć czy nie, mogą też w każdej chwili zrezygnować z uczestnictwa w eksperymencie
- badacz powinien przeanalizować elementy ryzyka i zapewnić bezpieczeństwo badanym, zrobić wszystko aby badany nie odniósł żadnej szkody zarówno psychicznej jak i fizycznej ponieważ eksperyment może mieć zgubny wpływ na psychikę i zachowania badanych
- badacz postępuje nieetycznie gdy ukrywa cel badania z wyjątkiem sytuacji gdy ma ku temu poważne, naukowe uzasadnienie
- gdy ujawnia tożsamość osób badanych, choć sobie tego nie życzyły
- gdy poniża osoby uczestniczące w badaniu
- gdy badacz nie uświadomił osób które zgodziły się uczestniczyć w eksperymencie o możliwych zagrożeniach, konsekwencjach (zasada świadomej zgody)
Proszę wskazać jakie możliwe problemy etyczne pojawiają się w związku z badaniami realizowanymi za pomocą wywiadu niejawnego.
- poniżanie i wywieranie nacisku na osoby badane aby pozyskać potrzebne badaczowi informacje
- zachwiana zostaje zasada dobrowolności uczestnictwa gdyż badacz nie może zdradzić, że przeprowadza badanie - wywiad
- badacz musi dołożyć wszelkich starań by nie skrzywdzić badanych, zrobić wszystko aby badany nie odniósł żadnej szkody zarówno psychicznej jak i fizycznej
- badacz nie powinien rejestrować rozmów bez wiedzy osoby badanej
- nie powinien ujawniać danych personalnych badanych
Proszę wskazać jakie możliwe problemy etyczne pojawiają się w związku z badaniami realizowanymi za pomocą obserwacji uczestniczącej ukrytej.
- osoba prowadząca badania musi przyjąć punkt widzenia badanego obiektu, wyrzec się swoich poglądów, stereotypów czy przeświadczeń na temat badanego obiektu, co może doprowadzić do zżycia się z badanymi, istnieje ryzyko przekroczenia zasad moralnych
- badacz musi rejestrować wyniki w sposób nie wzbudzający podejrzeń - osoby badane nie wiedzą więc, że ich rozmowy są rejestrowane, zapisywane
- badacz korzysta w takim badaniu z dokumentacji osobistej z różnych placówek np. szkół, szpitali, co wzbogaca wiedzę o badanych ale zarazem narusza ich prywatność
- badacz nie może krzywdzić i poniżać osób badanych
- zachwiana zostaje zasada dobrowolności uczestnictwa w badaniu, gdyż badacz nie może ujawnić iż przeprowadza badanie
Proszę omówić problemy etyczne pojawiające się w związku z niejawnymi (ukrytymi) technikami badawczymi.
Czyli 2. + 3. ;)
W jakich sytuacjach korzystanie z niejawnych narzędzi badawczych wydaje się uzasadnione. Proszę podać przykłady i uzasadnić.
- gdy badacz chce zbadać jakiś obiekt i jego rzeczywiste zachowania, ponieważ gdy osoby badane nie wiedzą, że są obiektem obserwacji ich zachowania są bardziej naturalne, można poznać kulturę i życie członków badanej grupy ludzi; osoby badane mówią to co naprawdę myślą a nie to co wypada powiedzieć, zachowują się swobodnie.
- ujawnienie celu badania może wpłynąć znacznie na wyniki badań
- gdy badacz nie chce spotkać się z odmową lub też agresją ze strony badanych
Przykłady: J. Kurzępa - Młodzież pogranicza - „juma”, „świnki”
Więzienie jako teren badań. Proszę wskazać na możliwe problemy etyczne i problemy związane z bezpieczeństwem badacza i informatorów.
Na podstawie książki Marek Kamiński „Gry więzienne”
Autor podczas odbywania wyroku jako więzień polityczny przeprowadził serię badań dotyczących m.in. środowiska więziennego oraz relacji między grupami (pomiędzy więźniami a strażnikami) a także relacji wewnątrz grup. Jako, że teren badań był wyjątkowo trudny i nieprzyjazny, Kamiński był narażony na liczne niebezpieczeństwa:
- poprzez swoje badanie był uważany za donosiciela i narażony na pobicie
- jako obserwujący uczestnik był narażony na liczne niebezpieczeństwa grożące każdemu nowemu skazańcowi
-zapisków musiał dokonywać w ukryciu, gdyż w każdej chwili mogły być on skonfiskowane rzez strażników lub zniszczone przez współwięźniów
Jako że badania nie mogły być przeprowadzone zgodnie z zasadami kodeksu badacza, techniki zdobywania informacji przez Kamińskiego były często nieetyczne:
- nieinformowanie badanych o celowości badania lub wprowadzanie ich w błąd, zachwiana zostaje zasada dobrowolności uczestnictwa w badaniu, gdyż badacz nie może ujawnić iż przeprowadza badanie
- stosowanie środków odurzających w celu uzyskania informacji od nie w pełni świadomych osób badanych
- łamanie przepisów kodeksu więziennego dla celów badawczych (zdobywania i gromadzenia informacji)
Problemy etyczne związane z tematami trudnymi (dotyczącymi np. kwestii intymnych, kontrowersyjnych itp.) Proszę omówić jeden wybrany przykład.
Np. Film „Kinsey”
- zbyt duża ingerencja w życie osobiste badanych, ich sferę prywatną
- badania powinny być przeprowadzane i publikowane stopniowo, były dla ludzi wielkim szokiem, ponieważ okazało się, że informacje które posiadali były „wyssane z palca”, diametralnie odmieniły życie badanych
- badania znacznie wpłynęły także na życie samych badaczy - kłótnie, bójki, zdrady
- ukazywanie zdrady jako nieznaczącego „wybryku”
- badania przestały być tylko pracą stały się drugim życiem badaczy, jego nieodłącznym elementem; zlewały się z życiem badaczy
- ujawniane się osób które przejawiały kontrowersyjne zachowania seksualne
- miłość i seks zaczęły być tratowane przedmiotowo
W jakich sytuacjach można mówić o przekroczeniu uprawnień badacza w związku z realizacją badań, w których uczestnikami są ludzie.
- nie można stosować przymusu jeżeli chodzi o udział w badaniu, uczestnicy powinni dobrowolnie zadecydować czy chcą w nim uczestniczyć czy nie, mogą też w każdej chwili zrezygnować z uczestnictwa w badaniu
- badacz powinien przeanalizować elementy ryzyka i zapewnić bezpieczeństwo badanym, zrobić wszystko aby badany nie odniósł żadnej szkody zarówno psychicznej jak i fizycznej ponieważ badanie może mieć zgubny wpływ na psychikę i zachowania badanych
- badacz postępuje nieetycznie gdy ukrywa cel badania z wyjątkiem sytuacji gdy ma ku temu poważne, naukowe uzasadnienie
- gdy ujawnia tożsamość osób badanych, choć sobie tego nie życzyły
- gdy poniża i obraża osoby uczestniczące w badaniu
- gdy badacz nie uświadomił osób które zgodziły się uczestniczyć w badaniu o możliwych zagrożeniach, konsekwencjach (zasada świadomej zgody)
- ujawnia informacje osobiste dotyczące osoby badanej, które są dla tej osoby kłopotliwe lub narażają ją na problemy np. rodzinne