I ELEMENTY MARTWE:
SUBSTANCJE ERGASTYCZNE:
ZIARNA ALEURONOWE- materiał zapasowy, powstaje w skutek zagęszczenia się soku komórkowego. Wytrąca się w postaci ziaren różnego kształtu. W czasie kiełkowania ziarna ulegają rozpuszczeniu, białko do odżywienia rośliny.
Budowa (złożone): SUBSTANCJA PODSTAWOWA (płynne, bezpostaciowe białko np. albuminy; oddzielona od cytoplazmy OPONKĄ), KRYSTALOID (wykrystalizowane białko typu globuliny, gł. Składnik, rozp. W wodorotl. i nierozp. w rozcieńczonych kwasach; ulega pęcznieniu), GLOBOID (sub. mineralne, sole magnezowe i wapniowe kwasu inozytoheksafosforowego, okrągłe ziarna, rozpuszczalność odwrotna do rozp. KRYSTALOIDÓW, niekiedy zawiera druzy).
Budowa (proste): białko bezpostaciowe, globoidy
Warstwa aleuronowa- część obwodowa bielma, przylega do skórki, zwykle jednowarstwowa, nigdy nie zawiera skrobi.
SKORBIA- powstaje w wyniku działalności plastydów.
SKROBIA ASYMILACYJNA- tworzy się chloroplastach podczas fotosyntezy, odkłada się ziarnami w stromie, w nocy rozpuszcza się i zostaje zamieniona na cukier, rurkami sitowe, SKROBIA TRANZYTORYCZNA. W organach podziemnych SKROBIA ZAPASOWA, przez odkładanie się warstw APOZYCJA. W wierzchołkach wzrostu SKROBIA STATOLITOWA.
MORFOLIGIA: ziarna pojedyncze (ośrodek skrobiotwórczy- 1, dookoła warstwy skrobi), ziarna złożone (kilka ośrodków, oddzielne warstwy), ziarna położone (kilka ośrodków, wspólna warstwa skrobi). UWARSTWIENIE: koncentryczne, ekscentrycznie (warstwa skrobi nie równomierna). OŚRODEK z boku lub w środku ziarna w postaci PUNKTU lub SZCZELINKA w postaci SZPARKI. KSZTAŁT: gruszkowate, soczewkowate, klapowane, gruszkowane.
CHEMIZM: skrobia- polimer glukozy, alfa glikozydowe wiązania, 600-900 cząsteczek glukozy, dwie frakcje: amyloza (rozp. w wodzie, nierozgałęziona) i amylopektyna (tworzy na gorąco w wodzie koloid, rozgałęziony). Skrobia po ogrzaniu w wodzie lub hydrolizy wodorotlenkami tworzy klajster- zawiesina amylopektyny w amylozie, pod wypływem działania kwasu siarkowego rozkład w glukozę.
W wyższej temperaturze na sucho tworzy DEKSTRYNĘ, produkt rozp. w wodzie. ROZKŁAD DO MALTOZY I DEKSTRYN pod wpływem enzymów amylolitycznych (alfa i beta amylaza). ZJAWISKO KOROZJI- stopniowe rozpuszczanie i zanikanie ziaren pod wpływem amylazy.
W ŚWIETLE SPOLARYZOWANYM- ciemny krzyż, w miejscu przecięcia- ośrodek -> dowód na krystaloidalną budowę skrobi (sferokryształ).
KRYSZTAŁY SOLI WAPIENIOWYCH
SZCZAWIAN WAPNIA- kwas szczawiowy trujący, dlatego zobojętnia się go jonami wapniowymi; sól nierozpuszczalna w wodzie, kwasach org., rozpuszczalny z kwasem siarkowym, tworzy charakterystyczne igiełki; kształty: JEDYŃCE (1 kryształ, pryzmaty/romboedry), STYLOIDY (1 kryształ, wydłużony), DWOJAKI (kryształy bliźniacze, wydłużone, zrośnięte w X), RAFIDY (kryształy zbiorowe, igiełki), DRUZY (in. Gruzły, liczne drobne kryształki, zrośnięte), PIASEK KRYSTALICZNY (liczne drobne kryształki); SZCZAWIAN WAPNIA MOŻE INKRUSTOWAĆ ŚCIANY KOM., wew. tk. tworzy pasma WŁÓKIEN OKRYSZTAŁOWYCH.
CYSTOLITY- węglan wapnia, odkładający się na wew. ścianach kom.; kształt: GRONIASTY< KULISTY; trzoneczek błonnikowy wysycony krzemionką , rozp. we wszystkich kwasach z wydzieleniem CO2.
SOK KOMÓRKOWY- gł. składnik to woda, odczyn kwaśny z powodu kwasów organicznych; INNE SKŁADNIKI: węglowodany, u roślin wyższych INU LINA ( w etanolu nierozp. krystalizuje do SFEROKRYSZTAŁÓW), ŚLUZY (zw. węglowodanowe, koloidowe, pęczniejące w wodzie), enzymy, białka, aminokwasy, GLIKOZYDY (zw. cukru i alkoholi/fenoli/związki aromatyczne) np. SAPONINA- hemolizuje erytrocyty, GARBNIKI- sub. garbujące, ściągające, ANTOCYJANY (barwniki niebieskie, fioletowe, czerwone, FLAWOIDY (żółte, białe), ALKOIDY (trujące-nikotyna; narkotyczne- morfina), OLEJKI LOTNE, BALSAMY, KAUCZUK, ZYWICE, SUB. WOSKOWE, ZW. TŁUSZCZOWE (kutyna, suberyna).
ŚCIANA KOM.- pływki, gamety są jej pozbawione, są NAGIE; nadaje sztywność, kształtuje wygląd rośliny, ochrona przed urazami mechanicznymi, obrona przed drobnoustrojami.
BUDOWA: kształt różny, luźne zespoły tzw. CENOBIA, otoczone galaretowatą warstwą – postać kulista lub cylindryczna, kom. tworzące kolonie, zróżnicowaną plechę- wielokątne kształty; jest wytworem PROTOPLASTU, grubieje stopniowo, przez APOZYCJĘ lub INTUSUSCEPCJĘ (wnikanie nowych sub. w obręb istniejących ścian kom.); TEORIA WZROSTU WIELOSIATKOWEGO: udział mikrofibryli i mikrotubul w tworzeniu się ścian kom., 2 protoplasty sąsiadujące ze sobą są oddzielone prze trzy warstwy (ściana pierwotna, blaszka środkowa, ściana pierwotna), nakładanie się ścian wtórnych.
BLASZKA ŚRODKOWA: powstaje z przegrody pierwotnej, zbudowana z protopektyny-> pektyny, przy przechodzeniu kom. Embrionalnych w tk stałe, blaszka ulega rozpuszczeni-> przestwory międzykom.
ŚCIANA PIERWOTNA: skład->BŁONNIK- nadaje ścianie dużą wytrzymałość (str.48), PÓŁBŁONNIK (błonnik zapasowy; w czasie kiełkowania- odżywianie zarodka), PENTOZY
ŚCIANA WTÓRNA: gł. w kom martwych; wysycona drzewnikiem/ligniną, która zmniejsza pęczliwość, rozciągliwość ścian kom., wzmagają wytrzymałość mechaniczną; lub na jej powierzchni odkłada się suberyna lub kutyna- właściwości zbliżone do zw. tłuszczowych. BŁONY SKORKOWACIAŁE I SKUTYNIZOWANE- słaba rozp. dla rozt. wodnych i substancji gazowych, izolują. ŚCIANY mogą być wysycone krzemionką lub solami wapniowymi.
Doczytać o budowie submikroskopowej str.50 LAMELLA/MAKROFIBRYLA-> MIKROFIBRYLA-> MICELE-> CZĄSTECZKA BŁONNIKA-> GLUKOZA
JAMKI PROSTE- rurkowate kanaliki w zgrubiałych ścianach kom. Przegrodzone są cienką ścianą pierwotną i blaszką środkową- BŁONA ZAMYKAJACA-> pory-> palzmodesmy. JAMKI JEDNOSTRONNE, DWUSTRONNE, JAMKI ROZGAŁĘZIONE.
JAMKI LEJKOWATE- występują w cewkach drzew iglastych, kanaliki jamki obustronnie rozszerzone- lejki, ZATYCZKA- reguluje krążenie rozt. wodnych, bez zatyczek- wylot owalny/szczelinowaty.
II ELEMENTY ŻYWE:
MITOCHONDRIA- podwójna błona, pomiędzy nimi przestrzeń PERYMITOCHONDRIALNA, błona wew tworzy tzw. Grzebienie,
rurki, woreczki. Wyrostki OKSYSOMY- enzym cytochromowe. Wnętrze wypełnia chondriocytoplazma.
SFEROSYSOMY- pojedyncza błona, enzymy hydrolityczne; TRAWIENIE
MIKROTUBULE- rurkowate, proste, koliste, otoczka ciemna, wnętrze jaśniejsze; TUBULINA; cytoszkielet, ruch, wrzeciono
kariokinetyczne, tworzenie fragmoplastu, elementów błonnika (mikrofibryli).
CENTROSOMY- kuliste jaśniejsze obszary cytoplazmy, w środku 2 małe wrzecionowate twory- CENTRIOLE (cylindryczne,
mikrotubularne)
RYBOSOMY- połączone mRNA- POLIRYBOSOMY
PLASTYDY- z proplastydów. Chloroplasty i chromoplasty to CHROMATOFORY
CHLOROPLASTY- soczewkowate, u glonów wstęgowate (mają tez pirenoidy- ośrodki skrobiotwórcze; barwniki karotenoidy,
fukoksantyna-> FEOPLASTY, fikoerytyna-> RODOPLASTY); podwójna błona PLASTYDOLEMMA, STROMA, GRANA-> TYLAKOIDY (łączą się z błoną, tworząc zespolony układ; u bakterii CHROMOTOPLAZMA, część cytoplazmy, w której jest chlorofil.
CHLOROFIL- układ porfirynowy, 4 pierścienie pirolowe, fitol, jon magnezu; A niebieskozielony, B ŻOŁTOZIELONY (3:1), nieroz. w wodzie.
CHROMOPLASTY- wrzecionowate, tafelkowate, igiełkowate, budowa ziarnista lub włóknista, KAROTENOIDY/KSANTOFILE zlokalizowane w stromie.
LEKUOPLASTY- amylopasty, , proteinoplasty, elajoplasty (tluszcze); powstają w organa podziemnych.
PROTOPLAZMA- otoczona protolemmą, odczyn zasadowy/obojętny, białka, aminokwasy, woda.
BŁONY PLAZMATYCZNE- plazmolemma ma charakter ciągły, przechodzi z plazmodesmami, błona zbudowana z lipdów i białek, charkter AMFIPATYCZNY, drobne otworki- PORY-> PÓŁPRZEPUSZCZALNOŚĆ
CYTOPLAZMA PODSTAWOWA- HIALOPLAZMA- załamuje światło bardziej niż woda, tworzy jednorodne i płynne środowisko, płynna cytoplazma to hydrozol, galeretowata to hydrożel.
CYTOPLAZMA BŁONIASTA:
RETIKULUM ENDOPLAZMATYCZE- ergastoplazma, system kanalików, błona lipoproteinowa, kanlaiki mogą mieć wygląd wąskich rurek, spłaszczonych cystern, pęcherzyków, powstaje przy udzile jądra, błon plazmatycznych, mitochondrium. GRANULARNA-rybosomy. AGRANURALNA- brak, łączy się z błonami anastomozująco, f:powstawanie błon jądrowych, pierwotnej ściany kom., przewodzenie różnych sub. Np. podniet
DIKTIOSOMY- analog do aparatu Golgiego, błona o budowie lamellarnej, pojedynczy diktiosom składa się z woreczków, zebranych w podkowiaste/miseczowate pakiety, niekiedy dłg wypusti RURKI, na brzegach pęcherzyki, liczba zależy od aktywności, rola wydzielnicza, transportowa, tworzenie wodniczek, przegrody pierwotnej
RUCH CYTOPLAZMY- pulsujący, rotacyjny, cyrkulacyjny
ZJAWISKO POLAZMOLIZY I DEPLAZMOLIZY