Partie polityczne – charakterystyka oraz ich funkcje

Partie polityczne są bardzo ważnym aspektem oraz elementem wszystkich współczesnych politycznych systemów. Funkcjonują one we wszystkich państwach, choć ich forma jest bardzo różnorodna.

To co należy podkreślić, to fakt iż w XX wieku rola partii politycznych bardzo wzrosła. I nie sposób sobie obecnie wyobrazić prawidłowego funkcjonowania władzy państwowej bez politycznego zaplecza, w formie partii politycznych.

Encyklopedyczna definicja partii politycznych traktuje je jako: dobrowolną organizację, która ma za zadanie reprezentowanie interesów określonej społecznej grupy społeczeństwa, a głównym celem jej działania jest zamiar zdobycia bądź utrzymania państwowej władzy aby móc zrealizować swój polityczny program.

R E K L A M A	czytaj dalej ↓

1.Definiowanie pojęcia partia polityczna

Bruke „zespół ludzi krzewiących wspólnym staraniem sprawę narodową”
Duverger „ wspólnota o określonej strukturze wewnętrznej”
Sartori „ to taka grupa polityczna, która jest obecna w procesie wyborczym
i jest zdolna wysunąć po przez wybory kandydatów na stanowiska publiczne”
Hosbach „ zrzeszenie osób z takimi samymi politycznym przekonaniami przekonaniami celami, które władzę państwową podporządkowują ich urzeczywistnieniu.
Skrzydło „zorganizowana grupa osób dobrowolnie zrzeszona, wyznająca podobne zasady polityczne wyrażone w programie, który stanowi podstawę działalności, zmierzającej do zdobycia lub utrzymania władzy w państwie
i zrealizowania to drogą swoich interesów”
Weber „ stowarzyszenie oparte na dobrowolnej rekrutacji, którego celem jest zapewnienie w ten sposób szans zdobycia władzy w ramach związku,
a aktywnym członkom uzyskanie tą drogą szansy zaspokojenia materialnych lub/i duchowych potrzeb”
Wojtaszczyk „partia polityczna, to zorganizowana na zasadach dobrowolności grupa ludzi o wspólnych preferencjach politycznych,
która w celu realizacji swoich zamierzeń dąży do zdobycia lub utrzymania władzy państwowej”

Partia polityczna- to zorganizowana na zasadach dobrowolności grupa ludzi
o podobnych preferencjach politycznych, która w celu realizacji swoich zamierzeń dąży do zdobycia lub utrzymania władzy drogami demokratycznymi.


2.Geneza partii politycznych
Partie polityczne są tworem europejskim. Pierwszymi partiami były partie powstałe na skutek Rewolucji Niderlandzkiej (P. Prowincjonalna i P. Unitorystówa).
Partie polityczne jako zjawisko znaczące, zaczęły się rozwijać w konsekwencji załamania się społeczeństwa wiejskiego (feudalizmu) i stopniowego rozwoju społeczeństwa miejskiego (kapitalizmu).
Istotnymi przyczynami rozwoju partii politycznych były:
-demokratyzacja prawa wyborczego i rozwój parlamentaryzmu
-konflikty polityczne oraz kryzysy społeczno-ekonomiczne
-kryzys legitymizacji- masowy sprzeciw grup społecznych wobec panującego porządku prawnego, politycznego oraz społeczno-ekonomicznego, stanowił dogodne warunki do tworzenia nowych ugrupowań politycznych
-kryzys integracji- wynikał z nierozwiązanego problemu narodowego
- kryzys partycypacji- dążenie grup społecznych do uzyskania lub poszerzenia wpływu na politykę legł u podstaw rozwoju m.in. partii socjaldemokratycznych



Etapy rozwoju partii politycznych
- ugrupowania rodowe- organizacje o strukturze rodowej, niewystępujące
z określonym programem politycznym, walczące o wpływy i urzędy. Starożytny Rzym
- ugrupowania arystokratyczne- występowały również w St. Rzymie; nie było formalnych struktur organizacyjnych; celem było popieranie swoich kandydatów
w czasie wyborów; skupione wokół osoby lidera
- kluby polityczne- XVIII-XIXw ; partie sformalizowane posiadające struktury organizacyjne i platformy programowe; cenzusowe prawo wyborcze ograniczało walkę polityczną i nie wymagało rozbudowanej struktury organizacyjne
- partie masowe- druga połowa XIX w; pojawiły się wraz z demokratyzacją prawa wyborczego;
Występowanie określonego modelu członkostwa i awansu w hierarchii partyjnej, zrzeszanie dużej liczby członków;
Sformalizowana struktura organizacyjna, rosnąca rola aparatu partyjno-biurokratycznego
Program polityczny odwołujący się do określonej ideologii i doktryny politycznej.
- XX wiek; postępująca profesjonalizacja kierownictwa partyjnego, wzrastająca rola ekspertów i liderów partyjnych oraz centrowy i pragmatyczny charakter programów politycznych.

3.Funkcje partii politycznych w państwach demokratycznych

Funkcja artykulacji i agregacji interesów- (artykulacja)ujawnianie, formułowanie, hierarchizowanie i reprezentowanie w procesie decyzyjnym przez partie polityczne preferencji grup społecznych będących elektoratem tego ugrupowania; (agregacja) kojarzenie interesów różnych grup i tworzenie na tej podstawie pewnej syntezy czy też kompromisu.
Funkcja mobilizacji i socjalizacji obywateli- integrowanie jednostek jednostek grup społecznych o zbliżonych celach i aspiracjach politycznych oraz pozyskanie ich dla zakładanej strategii.
Funkcja rekrutacji elit politycznych- partie maja decydujący wpływ na proces selekcji kandydatów ubiegających się o ważne stanowiska publiczne.
Funkcja partycypacji (rozstrzygania) o polityce państwa- programowanie polityki państwa albo personalne obsadzanie stanowisk państwowych oraz
za pośrednictwem tych ludzi decydowanie o kierunku polityki państwa.
F. Utrzymywania zdolności organizacyjnej partii- zapewnienie wysokiej sprawności organizacyjne oraz komunikowanie się wewnątrzorganizacyjne.
Integracyjna- organizowanie grup społecznych w celu obrony lub transformacji istniejącego systemu społ-gosp i polit.
Społeczna- pośredniczenie między społeczeństwem a państwem
Państwowo-publiczna- bezpośrednie uczestnictwo w państwowym procesie decyzyjnym.
Kształtowanie opinii i postaw
Wyborcza- selekcja kandydatów do wyborów, tworzenie platformy wyborczej
Rządzenia

Inny podział
Wypełnianie luki miedzy narodem a państwem
Selekcja kandydatów do urzędów publicznych
Formułowanie opinii publicznej
Socjalizacja społeczeństwa
Kierowanie rządem lub konstruktywna jego krytyka

4.Typologia partii politycznych
-partie honoracjów- ugrupowania oparte na luźnych i nietrwałych więzach, kierowane przez niezawodnych przywódców
-partie masowej integracji- ugrupowania o dużej liczbie członków, które starają się dotrzeć do szerokich mas
-partie kadrowe- partie bardzo silnie scentralizowane skupiające dużą liczbę członków
Kryterium programowe- konserwatywne, liberalne, socjaldemokratyczne, chadeckie, komunistyczne, faszystowskie, ekologiczne,
- partie patronażu- ugrupowania, których głównym celem jest wybór jego przywódców na kierownicze stanowiska w aparacie państwowym np. partie w USA
- partie światopoglądowe- ugrupowania, którego polityka jest skierowana na artykulację i realizację idei politycznych mieszczących się w określonym światopoglądzie
wg. Duvergera
-partia kadrowa- partia scentralizowana w kierownictwie a na poziomie lokalnym luźna struktura. Partia fachowców skupiająca się na zdobyciu poparcia ale przed wyborami
-partia masowa- bardzo duża zbiurokratyzowana partia, tworząca wiele afiliowanych organizacji.
-partia półmasowa- połączenie masowej i kadrowej. W scentralizowana
w kierownictwie, fachowcy a na szczeblu lokalnym duża biurokracja.
Wg. Sobolewskiego
-partie parlamentarne
-partie pozaparlamentarne
-partie o silnej artykulacji- ma dokładnie określone w statucie normy np. awansu, przyjmowania, wykluczania
-partie o słabej artykulacji- jeszcze nieokreślone
-partie wewnętrzniedemokratyczne
-partie scentralizowane- partie wodzowskie, mają oddziały lokalne, które nie posiadają autonomii

5.Typologia systemów partyjnych
Wg.La Palombara i Weinera
-oparte na zasadzie konkurencyjności
-nie dopuszczające konkurencyjności
- system hegemoniczny- jedna partia pozostaje u steru rządów przez dłuższy czas
-system zmienny- częste i regularne zmiany partii rządzących
-system ideologizowany- konkurencja między partiami opiera się na różnicach ideologicznych
-system pragmatyczny- partie konkurują ze sobą za pomocą argumentów nie ideologicznych tylko wokół konkretnych haseł programowych.
Wg. Blondela
-System jednopartyjny- wg Santoriego nie jest to wtedy system partyjny
-system dwupartyjny- tylko dwie partie mają realne szanse na rządzenie, nie ma koalicj np. Wlk. Brytania
-system dwóipółpartyjny- występują dwie duże partie i mała tzw. języczek u wagi znajdujące się w centrum; tworzenie koalicji
-system wielopartyjny:
->z dominującą jedną partią- cieszy się największym poparciem, ale nie może samodzielnie rządzić
->bez partii dominującej- różnice w poparciu są niewielkie, żadna partia nie jest niezbędna w tworzeniu koalicji
System dwupartyjny 90%=45%+45%
System duipółpartyjny 45%, 40% > 15%
System wielopartyjny 45%
wg. Sartoriego
- system spolaryzowany ekstremalnie- 5-7 partii o dużym zabarwieniu ideowym, agresywna opozycja, występują 3 bieguny rywalizacji- lewica, prawica, centrum.
- system spolaryzowany umiarkowanie- 3 znaczące partie, max do 5, żadna partia nie ma możliwości zdobycia większości, dąży się między nimi do kompromisu, ideologia jest wycentrowała a opozycja konstruktywna
wg. Smitha
- system rozproszony- wiele partii, ale żadna nie jest w stanie dominować, natomiast dystans ideologiczny między partiami jest niewielki, tworzy się koalicje
- system równowagi- dość duża polaryzacja sił politycznych i wyraźny podział o charakterze społ-ekonom na lewicę i prawicę np. system dwupartyjny lub dwublokowy
- system nierównowagi- jest jedna dominująca partia, ale nie posiada większości, więc każda koalicja musi być formowana z jej udziałem

6. Systemy wyborcze
Systemy większościowe lub proporcjonalne (z list partyjnych)

Większościowe
-większości względnej lub absolutnej

System proporcjonalny. Metody przeliczania głosów:
- Metoda D’Honata- stosowana jest w większości krajów Europy. Metoda ta faworyzuje duże partie.
Ważne głosy oddane w okręgu oddane na poszczególne listy dzieli się kolejno przez 1,2,3,4,5itd, aż d momentu, kiedy z otrzymanych w ten sposób ilorazów można uszeregować tyle kolejno najwyższych liczb ile jest w kręgu mandatów do obsadzenia. Np. w 5 mandatowym okręgu wyborczym oddano 100 głosów na jedną partię.

- Metoda Sainte-League’a zw metodą „dzielników nieparzystych”, daje największe szanse partiom średnim.
Logika przydziału mandatów poszczególnym listom jest w tej metodzie identyczna jak w przypadku metody D’honta. Dzielnikami są kolejne liczby nieparzyste 1,3,5,7itd.
-Metoda Hare’a-Niemeyera- zapewnia reprezentację w parlamencie nie tylko ugrupowaniom cieszącym się dużym poparciem społecznym, lecz również ugrupowaniom stosunkowo słabszym.
Liczbę ważnie oddanych głosów w okręgu nadaną listę moży się za każdym razem przez liczbę kandydatów obsadzanych w okręgu, a następnie tak uzyskany iloczyn dzieli się przez liczbę oddanych głosów na wszystkie listy okręgowe. Otrzymany w ten sposób iloraz w wartości liczby całkowitej oznacza liczbę mandatów przypadających w okręgu danej liście. Jeżeli przy zastosowanie tego sposobu nie zostały rozdzielone wszystkie mandaty, to pozostałe jeszcze podziału mandaty przydziela się tym listom, dla których wyliczone ilorazy wykazują po przecinku największą wartość.
Elementy tworzące system wyborczy
-kształt (stopień zagęszczenia ludności, struktura społeczno-zawodowa) i rozmiar okręgu wyborczego ( od jednomandatowych)
-przeciętny „koszt” uzyskania jednego miejsca w parlamencie
liczba oddanych głosów w okregu – 1..
liczba miejsc w okręgu+liczba partii -1

-uprawnienia wyborcy w akcie głosowania. Dwa typy głosowania (wyborca posiada tylko jeden głos i oddaje go albo na kandydata albo na partię), porządkujące (wyborca ma możliwość oznaczenia kolejności kandydatów na liście według swoich preferencji, np. STV pojedynczy głos przeniesiony, AV głosowanie alternatywne)
-formuła wyborcza…

Krytyka systemu proporcjonalnego:
-głosuje się na partie a nie na osoby
- partie układają listy wyborcze
-progi wyborcze powodują, że wyborcy nie mają swojej reprezentacji w parlamencie
- wchodząc do parlamentu nie koniecznie tworzy się rząd
- koalicyjność – nie zawsze możliwa
Wady systemu większościowego:
- nie dokładnie odzwierciedla preferencje polityczne wyborców
- bywa, że partia, która zyskała więcej mandatów otrzymała mniej głosów
Efekt Duvergea
Funkcjonowanie systemu większościowego prowadzi do system dwupartyjnego. Dwupartyjnego. W systemie dwupartyjnym funkcjonuje:
- mechaniczny efekt prawa wyborczego- wszystkie uczestniczące w wyborach partie, z wyjątkiem dwóch najsilniejszych, są permanentnie podreprezentowane
- psychologiczny efekt prawa wyborczego- wyborcy są skłonni głosować na partie najsilniejsze z obawy przed zmarnowaniem głosu.

Funkcje partii politycznych

[edytuj]

Z Wikipedii

Brak wersji przejrzanej

Skocz do: nawigacji, szukaj

Partie polityczne w ramach zinstytucjonalizowanej przestrzeni społecznej i politycznej mają różne funkcje do wypełnienia. W naturalny, więc sposób w swej działalności partia próbuje łączyć pierwiastek "społeczny" (np. reprezentacja interesów klasowych), z pierwiastkiem "politycznym" (kontrola procesów decyzyjnych w państwie). Na funkcje, jakie dana partia spełnia w środowisku, w którym działa, składa się m.in. jej wiek, trwałość, struktura wewnętrzna, doświadczenie wyborcze lub polityczne.

Partie polityczne:

1. Max Weber pisał: "stowarzyszenia oparte na dobrowolnej rekrutacji, których celem jest zapewnienie w ten sposób szans uzyskania władzy w ramach związku, a aktywnym członkom uzyskania dzięki temu szansy zrealizowania rzeczowych lub osobistych korzyści, bądź też obu"

2. Współcześnie: wyspecjalizowane organizacje społeczne, posiadające określony program, będący podstawą do uzyskania szerszego poparcia społecznego i tą drogą do zdobycia władzy oraz maksymalizacji pozycji w systemie politycznym.

Funkcje w systemach demokratycznych

Po pierwsze, spełniają funkcję siły społeczno-mobilizacyjnej, aktywnej w ramach struktury społeczeństwa. Gwarantuje im to rodzaj społecznego zakorzenienia, co przekłada się na wynik w walce politycznej. Odgrywanie tej roli jest związane z otrzymywaniem przez partię polityczną legitymacji społecznej. Jest to nic innego, jak legitymacja wyborcza, która pozwala partii na przejęcie władzy politycznej w państwie. Po drugie, partie polityczne spełniają funkcję aktora polityczno-instytucjonalnego, który zostaje zaangażowany w proces kształtowania polityki państwa i ma mniej lub bardziej znaczący wpływ na kierunek jej ewolucji. Funkcja ta weryfikuje funkcję siły społeczno-mobilizacyjnej.

Ogniwo pośredniczące między państwem a obywatelami. Może ono przybierać formę ogniwa:

1. partycypacyjnego: Partie starające się wrócić do korzeni (np. partie zielonych). Starają się zapewnić swoim członkom oraz sympatykom udział w wewnątrzpartyjnym procesie decyzyjnym. Demokracja wewnątrzpartyjna ma się opierać głównie na inicjatywie oddolnej. Stwarzana jest struktura organizacyjna sprzyjająca partycypacji obywatelskiej, która objawia się np. w decentralizacji procesu decyzyjnego.

2. wyborczego: Scenariusz przygotowany przez partię, a oferowany w celu maksymalizacji poparcia wyborczego, uwzględnia strategie mieszane. Jednakże w demokracjach ustabilizowanych partie występują przede wszystkim w roli ogniwa wyborczego. Konsekwencją tego faktu jest zjawisko elitaryzacji współczesnej polityki partyjnej. Realizacja funkcji wyborczej przez partie, oznacza zajęcie centralnej funkcji w tym procesie przez elity partyjne, którzy w procesie selekcji kandydatów na stanowiska publiczne, kontrolują ich zachowanie, włącznie z możliwością zdecydowania o ich odwołaniu.

3. klientelistycznego: Polega na silnym ujawnieniu się w polityce państwa interesów lokalnych i regionalnych, przenoszonych na ten poziom przez partie polityczne. W strategii partii dominuje pierwiastek "lokalizmu".

Funkcje w systemach niedemokratycznych

Na plan pierwszy wysuwa się rola partii politycznych, jako ogniwa nakazowo – kierowniczego. Partie w reżimach totalitarnych dążą do objęcia kontrolą wszelkich form aktywności społeczeństwa i dlatego stopniowo zacierają naturalne różnice między sferą publiczną i prywatną. Partia przejmując władzę w państwie, przejmuje kontrolę nad obywatelami, którymi może manipulować. Stwarza wrażenie legitymizacji ich poczynań przez obywateli. Jednakże jest to jedynie fasada, bo np. podkreślany jest ceremonialny charakter wyborów, skoro i tak alternacja władzy nie może nastąpić.

Funkcje w systemach autorytarnych

Partia dominująca stara się kształtować powiązania ze społeczeństwem przede wszystkim przez wykorzystanie form oddziaływań klientelistycznych występujących w postaci układu paternalistycznego. Funkcja ta występuje głównie w krajach azjatyckich opartych na tradycji konfucjanizmu np. Tajwan czy Korea Południowa. Partia ma za zadanie troszczyć się o obywateli, władca kreuje się na ojca narodu. Partia odgrywa marginalną rolę. Politycy wykorzystują jednak "symbol", "markę" partii, aby wokół niej skupiać sympatyków. Dzięki temu mogą prezentować deklaracje polityczne ex cathedra i dlatego oferują one bardzo niejasne programy polityczne.

Funkcje partii politycznych

Kształtowanie opinii

Partia polityczna jako grupa osób wyraża ich poglądy. Ich wynikiem jest program polityczny, który zamierza realizować. Zadaniem partii jednak jest nie tylko poruszanie pewnych zagadnień na forum partyjnym, ale przede wszystkim docieranie z nimi do szerokich rzesz odbiorców, do jak najszerszych kręgów społeczeństwa. Partia polityczna staje się w tym wypadku dość istotnym elementem życia politycznego, bowiem kształtuje opinię publiczną. Próbuje przekonać Nas do poparcia swojego programu, namawia do dialogu. Pełni jednocześnie rolę informatora, ale także i wychowawcy, kształtując nasze polityczne postawy.

 

Funkcja wyborcza

Funkcja wyborcza jest realizowana przez partię prawie przez cały okres jej bytności na scenie politycznej. Jednak szczególnie mocno podczas wyborów parlamentarnych czy samorządowych. Wówczas partia stara się przekonać jak największą liczbę osób do swojego programu, a co za tym idzie do oddania głosu w wyborach właśnie na nią.

 

Funkcja rządzenia

Funkcja rządzenia może być rozumiana dwojako. Po pierwsze jako sprawowanie władzy po wygranych wyborach. Po drugie możemy tę funkcję pojmować jako próbę wpływu opozycji na władze państwowe. Jest to niejako funkcja o charakterze kontrolnym.

 

Zadaniem partii, która sprawuje rządy w kraju, jest nie tylko realizacja jej przedwyborczego programu, ale również pełnienie funkcji łącznika pomiędzy społeczeństwem a państwowymi organami. W swoich szeregach winna mieć osoby (polityczną elitę), dla których sprawowanie władzy jest misją. 

Co to jest partia polityczna?

Pojęcie parti politycznej i dokładne informacje wyjaśniające ten termin. Definicja parti politycznej napisana w sposób zrozumiały.

partia polityczna - „Partia jest zbiorem ludzi zjednoczonych we wspólnym wysiłku na rzecz interesu narodowego działających w imię jakiejś szcególnej zasady, co do której oni się zgadzają” (E. Burke)

\"Partia polityczna to organizacja zrzeszajaca na zasadach dobrowolności i równości obywateli polskich w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa\" (Konstytucja art.. 11)

Cechy partii politycznych:
- posiadają strukturę organizacyjną,
- dobrowolne członkostwo,
- program działania cel: dążenie do zdobycia sprawowania i utrzymania władzy,
- opierają się na ideologii,
- reprezentują interesy określonej grupy społecznej.

Funkcje partii politycznych
Artykulacja opinii poszcególnych grup społecznych; kształtowanie tej opinii wyborcza wyłanianie elit politycznych integracja różnych grup społecznych

 

PARTIA POLITYCZNA-zorganizowana grupa społ. jednocząca swoich członków na podstawie programu politycznego, stanowiącego ideologiczny wyraz interesów poszczególnych klas bądź ich odłamów, dążąca do zdobycia władzy, jej utrzymania lub uzyskania bezpośredniego wpływu na decyzje państwa dostosowywująca do tych działań swą organizację i metody działania.
CECHY PARTII politycznej: -program polityczny(cele działania); -wew. Organizacja(zasady członkowstwa; dobrowolna); -dąży do realizacji programu

Pierwsze partie pol. Powstały w czasach wolnej elekcji(XVIIIw),gdzie szlachta(magnateria) zrzeszała się aby osiągnąć okreśłony celnp. Koteria, rodzina czartowyskich; koteria, która nie ma formalnej organizacji, ale aspiruje do rządów.
(XIX-Ipoł XXw)
wkracza klasa robotnicza, silna, scentralizowana organizacja
FUNKCJE PARTII:
-ujawnia, formułuje i uzasadnia interesy grup społ; -tworzy ideologie i doktryny pol.; -uczestniczy w kształtowaniu systemu pol.; -kztałtuje opinię publiczną przygotowuje i wysuwa kadry dla aparatu państwowego
KLASYFIKACJA PARTII z punktu widzenia programu politycznego: -partie robotnicze-rewolucyjne i reformistyczne(komunistyczne, socjalistyczne, socjaldemokratyczne); -partie ludowo-drobnomieszczańskie-reformistyczne, konserwatywne; -partie drobnomieszczańskie-reformistyczne, konserwatywne; -partie burżuazyjno-ziemiańskie-konserwatywne, reakcyjne, liberalne.
KLASYFIKACJA PARTII z punktu widzenia stosunku do systemu pol.:-zorientowane ku: 1)funkcji legalne walk o władzę, jej sprawowania i utrwalania, np. współcześnie SPD(Niemcy); 2)uczestnictwo w wyborach tzw. Partie usługowe, np.USA, które faktycznie zawiezają działalność poza okresami kampanii przedwyborczych i wyborczych; 3)zmianie lub destrukcji istniejącgo sys. Pol., np.MPD(Niemcy) 4)sprawowaniu władzy i realizacji strategicznych programów rozwoju społ, np. partie komunistyczne 5)wspieranie istniejącej elity władzy w państwie, wówczas partia jest ruchem organizacjnym; masowe poparcie dla centralnych ośrodków władzy, np. Solidarność
PARTIE KOMITETOWE –pełnią rolę komitetów wyborczych(USA)
Partie KADROWE-członkami są stosnkowo nieliczni ludzie w dużym stopniu angażujący się w działalność polityczną
Partie MASOWE-liczne, wielu członków, wyróżnia się elity partyjne, które kierują masami członków.
Partie o licznych stosunkach organizacyjnych
Partie zdyscyplinowane(np. komunistyczne)
FRAKCJE PARLAMENTARNE PARTII-zespoły członków parlamentarnych, które mają zrealizować program partii, np. kluby poselskie

1990r.-ustawa o partiach; członkami mogą być obywatele Polski pow. 18 roku życia, aby zarejestrować partię musi być wola przynajmniej 15 osób, po rejestracji działalność partii musi być zgodna z konstytucją.

Partie polityczne stanowią ważny element współczesnych systemów politycznych i w różnych formach istnieją we wszystkich państwach. Ich rola w XX w. Systematycznie wzrasta. Definicja encyklopedyczna mówi, że partia to :,, dobrowolna organizacja, reprezentująca interesy określonej grupy społecznej, zmierza do zdobycia lub utrzymania władzy państwowej w celu realizacji swojego programu politycznego’’. Podręcznik zaś mówi o partii jako dobrowolnym związku (o ideologicznej więzi grupowej) zmierzającym do zdobycia władzy w państwie lub też udziału w tej, że władzy. Przy tym władza stanowi dla partii instrument realizacji programu politycznego, który jest funkcjonalny wobec interesów jednej z grup społecznych. Etymologicznie słowo ,,partia’’ wywodzi się od łacińskich –pars-część i partire -dzielić.

W koncepcji Marksa i Engelsa partia, była kolejnym stadium rozwoju klasy robotniczej jako całości, formą jej społeczno-politycznej egzystencji. W ogólnym statucie Międzynarodowego Stowarzyszenia Robotników zredagowanym przez Karola Marksa czytamy ,,W swej walce przeciw zjednoczonej władzy klas panujących proletariat może działać jako klasa tylko przez zorganizowanie się w odrębną partie polityczną’’. Lenin natomiast widział w partii ewentualną organizację reprezentującą proletariat, związek proletariacki, nie zaś globalną organizację całości klasy. ,,Jesteśmy partią klasy i dlatego cala prawie klasa (a w czasach wojennych, w epoce wojny domowej, nawet absolutnie cała klasa) powinna działać pod kierownictwem naszej partii, powinna przybliżać się do naszej partii możliwie jak najściślej, lecz byłoby maniłowszczyzną- wleczeniem się w ogonie- sądzić, że kiedykolwiek bądź prawie cała lub cała klasa będzie w stanie w warunkach kapitalizmu wznieść się do poziomu aktywności i świadomości swego oddziału czołowego, swej partii socjalistycznej. Żaden jeszcze rozumny socjalista nie wątpił, że w warunkach kapitalizmu nawet organizacja zawodowa (bardziej prymitywna, bardziej dostępna dla świadomości nierozwiniętych warstw) nie jest w stanie ogarnąć prawie całej lub całej klasy robotniczej.

Partie polityczne są stosunkowo młodymi instytucjami w życiu publicznym. Wyłączając zrzeszenia się ludzi w obliczu walki czy w walce o władze aczkolwiek taka forma posiada wieloletnią tradycje i nie jest jedynie domeną współczesności. Partia polityczna wywodzi się z kręgu kultury europejskiej. Z Europy rozprzestrzeniła i utrwalił się w innych kulturach. Pierwsze nowoczesne partie, które działały w środowisku masowym powstawały w Europie w drugiej połowie XIX w. W dziejach partii Max Weber wyróżnia trzy etapy koterii arystokratycznej, klubu politycznego i partii masowej. Etap koterii i klubu to ,,prehistoria’’ partii, właściwa dojrzała postać występuje w kształcie organizacji masowej. Koteria arystokratyczna może być uznana za wstępne stadium partii politycznej tylko wtedy gdy, wyłoniły się z niej kolejne etapy rozwojowe partii oraz gdy działa w ramach – choćby najbardziej ograniczonego w zakresie władzy-systemu reprezentacji parlamentarnej. Pierwsze koterie ukształtowały się w Anglii w drugiej połowie XVII w.; koterie wigów i torysów. W historii Polski najbardziej znaną koterią jest Familia Czartoryskich.

Kolejny etap: kluby polityczne różniły się od koterii arystokratycznych nie tylko kontekstem społecznym(kluby były uwikłane w walkę klasową między ziemiaństwem a burżuazją), ale także trwałością więzi ideologicznej oraz rozbudowana organizacją i co za tym idzie nieporównywalnie szerszym zasięgiem działania publicznego. Pierwszym polskim klubem politycznym było Zgromadzenie Przyjaciół Konstytucji(1791r.) a jednym z członków był książę Józef Poniatowski. Członkowie popierali ustawę rządową dotyczącą uchwalenia konstytucji. W Anglii kluby powstawały jako ośrodki kształtowania się i propagowania ideologii mieszczańskiej. Torysi założyli w 1831r. Carlton Club a w pięć lat później powstał Reform Club za sprawą wigów.

Partie masowe zaczęły powstawać w Europie w drugiej połowie XIX w. Od klubów różniły się tym, że były zorientowane na pozyskiwanie masowych wpływów także poza okresem wyborczym, na pozyskiwanie jak największych liczby członków operowały bogatymi środkami oddziaływań politycznych (propaganda, agitacja, edukacja polityczna).
Rozwój partii politycznych w XIX i w XX w. jest następstwem uwarunkowań instytucjonalnych (np. parlamntaryzacja i demokratyzacja instytucji politycznych), sprzeczności i kryzysów społecznych (np. konfliktów interesów między zwolennikami starego i nowego porządku społecznego czy konfliktów socjalnych) oraz przemian modernizacyjnych wywołujących kontrowersje wobec postępu cywilizacyjnego i jego następstw życia społecznego. Do końca XIX w. partie masowe powstały w Anglii (liberałowie i torysi-konserwatyści), oraz na Zachodzie kontynentu europejskiego (partie socjaldemokratyczne).Pierwszą partią masową było założone w 1861r. Liberalne Stowarzyszenie Rejestracji Wyborów w Anglii. W 1863r. Powstała pierwsza masowa partia robotnicza-Powszechny Niemiecki Związek Robotniczy założony przez Fryderyka Lassalle’a.

Klasyfikacja partii politycznych: Istnieje wiele kryteriów za pomocą, których klasyfikuje się partie polityczne. Ich dobór zależy od postawy teoretycznej, tj. od przyjęcia określonej hierarchii ważności różnych elementów praktyki partii politycznej. Pierwsze z kryterium to kryterium klasowe w kryterium tym wyróżniamy partie reprezentujące interesy:
· jednej z klas podstawowych w danej formacji społecznej (np. proletariackie).
· jednej z klas niepodstawowych (np. chłopskie) ze skłonnością do zawierania sojuszy z klasą robotniczą lub burżuazyjną;
· grup społecznych o dynamicznych cechach przynależności klasowej
· warstw społecznych (np. inteligencji, mieszczaństwa)
· klas i warstw reliktowych (np. ziemiańskie)
· ponadklasowych całości społecznych w warunkach występowania wspólnego dobra interesów i celów politycznych skłaniających klasy do zawierania kompromisów;
Poza kryterium klasowości, instrumentem oceny zasięgu i charakteru społecznego partii jest kryterium środowiska działania .Ze względu na to kryterium wyróżniamy partie:
· jednośrodowiskowe –ograniczające się do jednego środowiska społecznego- tego, którego interesy reprezentują
· powszechne- zorientowane na środowisko ogólnospołeczne, nie dążą do uzyskania wpływu w jakimkolwiek środowisku
· pośrednie-koncentrujące działalność przede wszystkim w jednym środowisku, lecz nie rezygnujące z uzyskania wpływów i poparcia w innych środowiskach.
Kolejnym kryterium jest podział partii ze względu na charakter ich doktryn, zasadnicze ukierunkowanie ideologiczne w tym kryterium należy wyróżnić partie:
· konserwatywne- dążące do trwałego zachowania podstawowych cech współczesnej im rzeczywistości społecznej;
· reformistyczne, które dążą do istotnych zmian liczebnych społeczeństwa, bez naruszania jednak jego zasadniczej struktury
· rewolucyjne- zmierzające do jakościowej restrukturalizacji życia społecznego;
· reakcyjne, których celem jest przywrócenie w części lub w całości cech poprzedniej formacji lub poprzedniego etapu tej samej formacji społecznej.
Największą ilość kryteriów wyróżniamy w sferze organizacji wewnętrznej i ról pełnionych przez partie w systemie politycznym i tak ze względu na strukturę organizacyjną wyróżnia się partie:


1.
· scentralizowane, zorganizowane hierarchicznie, z silnym ośrodkiem kierowniczym, zdolnym do tworzenia i egzekwowania jednorodnej linii programowej oraz zachowania dyscypliny formalnej w partii;
· zdecentralizowane- są to przeważnie partie występujące w systemie politycznym, gdzie system partyjny odgrywa drugorzędną rolę
2.
· partie kadrowe, nieliczne, skupiające mniej niż 10% swego elektoratu;
· partie masowe, o dużej liczbie członków, skupiające w swych szeregach powyżej 10% osób systematycznie na nie głosujących (kryterium 10% zależne jest od frekwencji wyborczej).
3.
· partie o ścisłych i formalnie określonych zasadach członkostwa.; zasady te, zawarte są zazwyczaj w statutach, podają warunki przyjęcia do partii, sposoby aktywnego uczestnictwa w jej pracach, kary i nagrody stosowane wobec członków;
· partie o luźnym członkostwie, gdzie przynależność wyraża się np. poprzez głosowanie na kandydatów własnej partii;
Ze względu na orientację ku określonym rolom w systemie politycznym i wobec systemu politycznego wyróżnia się partie zorientowane ku:
· funkcji legalnej walki o władze, jej sprawowania i utrwalania;
· zmianie lub destrukcji istniejącego systemu politycznego (np. partie komunistyczne w Europie przed II wojna światową);
· uczestnictwu w wyborach – są to tzw. Partie usługowe ,które działają podczas wyborów i kampanii przedwyborczej
· sprawowaniu władzy i realizacji strategicznych programów rozwoju społecznego
· wspieraniu istniejącej elity władzy w państwie; partia jest wtedy ruchem organizującym masowe poparcie dla centralnych ośrodków władzy państwowej;
· globalnej, totalnej obecności w życiu klasy społecznej, którą reprezentują- partie takie prócz posiadania władzy w państwie mają wiele innych ról(partie socjaldemokratyczne XIX I XX w).
Kolejnym już ostatnim kryterium podziału, które zostanie tu wyodrębnione jest instytucja przywództwa partyjnego. Wyodrębniamy partie:
· o przywództwie kolektywnym
· o przywództwie kolektywnym z wyraźnie zaznaczonym liderem, który spełnia rolę arbitra czy nadaje kierunek doktrynalny
· o przywództwie charyzmatycznym, gdzie pomimo gwarancji kolektywnego kierowania, dominuje jednostka np. ze względu na cieszący się autorytet
· o jednoosobowym przywództwie typu wodzowskiego, które jest z reguły formalnie usankcjonowane
· o przywództwie consensualnym, które występuje najczęściej wtedy, gdy partia jest kanałem ujawniania i reprezentacji interesu różnego typu lub interesów różnych grup społecznych.

Funkcje partii politycznych: Partie polityczne, realizując swoje podstawowe zadania, pośredniczą miedzy społeczeństwem a państwem. Treść tego pośrednictwa jest odmienna w systemach autorytarnych i demokratycznych. W warunkach systemów niedemokratycznych partie polityczne zmierzają do podporządkowania społeczeństwa rządzącej elicie. W państwach demokratycznych partie zapewniają obywatelom udział we władzy państwowej. Współcześnie w poczynaniach partii dominują przedsięwzięcia zmierzające do uzyskania poparcia elektoratu. Partie realizują trzy podstawowe funkcje:

1.Funkcja kształtowania opinii i postaw politycznych. Zadaniem, jakie wszystkie partie stawiają przed sobą jest kształtowanie opinii politycznych nie tylko swych członków, ale i szerokich kręgów społecznych, które partia chce pozyskać dla siebie. Kształtowanie opinii to zadanie informacyjne; kształtowanie postaw politycznych wymaga działań bardziej intensywnych, wychowawczych. Można tu wyróżnić typowo informacyjną działalność członków partii, w tym fachowców od kontaktów z mediami - rzeczników prasowych oraz działalność nastawioną na tworzenie pewnego wizerunku partii, określaną jako marketing polityczny. Znacznie większe możliwości kształtowania opinii publicznej mają partie duże, posiadające znaczącą reprezentację parlamentarną czy rządzące w danej chwili krajem. Są one w większym stopniu zauważane prze media, ich działalność jest szerzej opisywana i komentowana. Istotne jest również mnie czy bardziej otwarte poparcie wysokonakładowych gazet czy telewizji publicznej. marketing polityczny. W funkcji tej zawiera się również zagadnienie artykulacji i integracji interesów, wyodrębnianie gdzie indziej w odrębną funkcję. Artykulacja interesów jest tu rozumiana jako dążenie do ujawnienia i sformułowania treści interesów swoich zwolenników. Jest ona realizowana przez takie środki jak prasa partyjna, agitacja wśród zwolenników, polityczne wystąpienia parlamentarne, akcje masowe- petycje, demonstracje, strajki. Zadanie integracji interesów może być określane jako kojarzenie interesów innych grup i tworzenie z nich pewnej syntezy, budowanie kompromisu. Rola partii politycznej może tu być mniej lub bardziej aktywna; może ona ograniczyć się tylko do pośrednictwa, albo wnieść pewien twórczy wkład w proces integracji. Partie dążą do integracji interesów gospodarczych, społecznych i kulturalnych wokół wspólnych celów.

2. Funkcja wyborcza realizowana jest przez cały czas, ze szczególnym jednak nasileniem w czasie wyborów i kampanii wyborczej. Można wyróżnić dwa jej składniki: selekcję kandydatów na wybieralne stanowiska oraz formułowanie programu wyborczego. Choć partie polityczne nie są jedyną instytucją polityczną posiadającą możliwość desygnowania kandydatów, to są one czynnikiem głównym, posiadającym niemal monopol w tej dziedzinie, jeśli nie bezpośredni, to pośredni wpływ na wybór kandydatów. Selekcja kandydatów jest niezwykle ważnym elementem funkcji wyborczej funkcji partii; poprzez nią formułuje się elita polityczna państwa. Kandydaci są wybierani wpierw wewnątrz partii, w sposób mniej lub bardziej demokratyczny; wybór demokratyczny członków partii stosuje się rzadko, z reguły większy wpływ ma tu kierownictwo partii i jej najbardziej aktywni działacze. Przewaga kierownictwa może być tym, że za faktycznego reprezentanta wyborców uważana jest partia polityczna, a nie konkretny kandydat. Wokół kandydatur toczy się ostra, niejawna węższych kręgów politycznych, frakcji wewnątrzpartyjnych czy grup interesów stojących poza partiami. Na ostateczne zatwierdzenie wybranego kandydata na stanowiska w rządzie czy administracji państwowej mogą mieć też wpływ inne partie, zwłaszcza te pozostające w koalicji z daną partią; stosowany jest tu mechanizm konsultacji. Partie polityczne prezentują swoim wyborcom swoje programy przez cały czas swojej działalności, a w czasie wyborów - formułują programy wyborcze czy też platformy wyborcze. Program wyborczy jest środkiem oddziaływania na wyborców, umożliwiających przyciągnięcie wyborców i zgrupowanie ich wokół programu działania politycznego prezentowanego przez daną partię. Programy wyborcze mogą być opracowywane przez partię jako całość lub pozostawione poszczególnym kandydatom; jest to zależne od charakteru danej partii15 . W takich przypadkach jak wybór prezydenta można zauważyć dominującą rolę lidera, z którym program jest ściśle utożsamiany, lider osobiście przedstawia go i jest z nim identyfikowany; rolę taką podkreślają wystąpienia kandydata na prezydenta czy urzędującego prezydenta w środkach masowego przekazu. Program wyborczy po przeprowadzeniu wyborów przekształca się z propozycji politycznych partii i jej kandydatów w wyraz opinii tej części wyborców, którzy głosowali na daną partię. Wyborcy ci przez swój głos popierają ów pogram, wyrażają zgodę na zawarte w nim propozycje i oczekują ich realizacji. Jest to jedna z form organizacji politycznej działalności obywateli, do której powołane są partie polityczne. Partie polityczne nie tyle jednak wyrażają opinie obywateli, co same je tworzą. Przygotowują program polityczny, do którego starają się przekonać społeczeństwo, zyskać jak najwięcej zwolenników, by otrzymać dzięki temu jak najwięcej głosów, a przez to - władzę w państwie. Partie kształtują więc poglądy swoich wyborców, są ich przewodnikiem w kwestiach politycznych. W programach wyborczych występuje znaczny element propagandy; są układane bardziej pod kątem pozyskania jak największej liczby wyborców niż merytorycznej informacji o zamierzeniach partii.

3. Funkcja rządzenia w węższym, dosłownym jej rozumieniu występuje wtedy, gdy partia polityczna obejmuje kierownictwo państwem w drodze obsadzenia decydujących organów państwowych. W szerszym rozumieniu uczestniczą w niej także partie, które usiłują wpłynąć na działanie kierowniczych organów państwa; można ją określić jak kontrolę rządu lub opozycję do rządu. Sobolewski proponuje także dla tej funkcji nieco szerszą nazwę - rządzenia i kontroli rządów. Partia, która wygrała wybory, obsadza kluczowe stanowiska w państwie i zaczyna realizować funkcję kierowania organami państwowymi czy też kierowania państwem. Dzięki wprowadzeniu do organów państwowych swoich przedstawicieli partia polityczna ma wpływ na podejmowanie decyzji politycznych i mianowanie personelu wykonawczego. Należy do niej władza w państwie. O bezpośrednim zaangażowaniu partii w kierownictwo państwem świadczy obejmowanie przez przywódców partii najwyższych stanowisk państwowych, takich jak stanowiska prezydenta, premiera, ministrów. Z kierowaniem państwem nierozerwalnie łączy się funkcja kontroli rządu, funkcja opozycji. Proces rządzenia polega na konkurencyjnej walce sił politycznych, z których jedne w danej chwili rządzą państwem, a inne pozostają do rządu w opozycji, dążąc do odwrócenia tej sytuacji przy okazji następnych wyborów. Partie opozycyjne prowadzą działania w dwóch kierunkach: przygotowania do zwycięstwa w następnych wyborach i próby włączenia się do rządzenia państwem. Pierwszy kierunek jest realizowany przez krytykę posunięć partii rządzącej i przygotowanie własnego programu politycznego. Drugi kierunek to również krytyka, ale mnie destruktywna, mająca na celu wywarcie bieżącego wpływu na politykę państwa - krytyka korygująca. Partie nie mające wpływu na politykę państwa, nie brane pod uwagę w podejmowaniu decyzji państwowywych, często uciekają się do środków takich jak strajki czy manifestacje uliczne. Polityka państwa ma być w takim modelu nie tyle wolą większości, ale syntezą między wolą większości a mniejszości, kompromisem między rządzącymi a opozycją.

Cele partii na przykładzie Sojuszu Lewicy Demokratycznej, partii dominującej w polskim rządzie:
pełne upodmiotowienie obywateli w życiu politycznym, społecznym i gospodarczym - troska o zasady i instytucje demokratycznego państwa, decentralizację zadań i finansów publicznych, rozwój wszelkich form samorządności, wspieranie inicjatyw i działań obywatelskich;
zapewnienie szybkiego wzrostu gospodarczego i umocnienie międzynarodowej konkurencyjności polskiej gospodarki, przy jednoczesnym dążeniu do pełnego, produktywnego zatrudnienia;
zagwarantowanie ludziom równych szans rozwoju, w szczególności poprzez powszechny i bezpłatny dostęp do edukacji na wszystkich szczeblach kształcenia; tworzenie optymalnych warunków startu życiowego młodzieży;
ograniczenie wciąż zbyt dużej sfery niedostatku i ubóstwa, likwidację obszarów ludzkiej biedoty, która zamyka jednostki, rodziny i całe grupy społeczne w cywilizacyjnych gettach;
zabieganie o równy status kobiet i mężczyzn, wspieranie aktywności zawodowej i społecznej kobiet, oraz poszanowanie prawa do świadomego macierzyństwa;
zdynamizowanie przemian cywilizacyjnych polskiej wsi i modernizację rolnictwa;
gospodarowanie w sposób ekologicznie zrównoważony z poszanowaniem dla środowiska naturalnego;
równe traktowanie obywateli bez względu na płeć, pochodzenie, wyznawaną religię czy światopogląd oraz pełne poszanowanie praw wszelkich mniejszości;
pełna wolność i swoboda sumienia i wyznania, współpraca z kościołami i związkami wyznaniowymi na rzecz rozwiązywania spraw społecznych i obrony ludzkiej godności przy zachowaniu świeckości państwa;
otwarcie Polski na świat, integracja ze strukturami europejskimi, budowanie trwałych więzi sąsiedzkich i regionalnych;
dialog społeczny jako zasadnicza metoda kształtowania stosunków społecznych, rozwiązywania sporów zbiorowych i sprawowania władzy.
DEKLARACJA IDEOWA SLD (Projekt - 15 kwietnia 1999 r.)
Status prawny partii politycznych w Polsce określa Konstytucja RP oraz ustawa o partiach politycznych z 1997. Zakazane jest istnienie partii politycznych odwołujących się do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu faszyzmu i komunizmu oraz tych, których program lub działalność zakłada bądź dopuszcza nienawiść rasową i narodową, stosowanie przemocy w celu zdobycia władzy lub wpływu na politykę państwa.

Literatura:
1.,,Nauka o polityce’’- Podręcznik akademicki pod redakcja Artura Bodnara.
2.,,Kompendium wiedzy o państwie współczesnym’’- Konstanty Adam Wojtaszczyk
3.,,Zarys marksistowskiej teorii społeczeństwa’’ – Zygmunt Bauman
4. ,,Partie i systemy partyjne świata kapitalistycznego’’-Marek

Funkcje partii politycznych w systemach demokratycznych

− funkcja polegająca na kształtowaniu opinii oraz postaw politycznych (socjalizacyjna)
− funkcja wyborcza.
− funkcja rządzenia.

Funkcje w systemach niedemokratycznych

Rola partii politycznych, jako ogniwa nakazowo – kierowniczego, kontrola wszelkich form aktywności społeczeństwa (zatarcie granic między sferą publiczną i prywatną). Pozorna legitymizacja władzy przez ceremonialny charakter wyborów.

Funkcje w systemach autorytarnych

Partia dominująca stara się kształtować powiązania ze społeczeństwem przede wszystkim przez wykorzystanie form oddziaływań klientelistycznych występujących w postaci układu paternalistycznego. Partia ma za zadanie troszczyć się o obywateli, władca kreuje się na ojca narodu. Partia odgrywa marginalną rolę. Politycy wykorzystują jednak “symbol”, “markę” partii, aby wokół niej skupiać sympatyków.