Ochrona własności przedsiębiorcy. Rozstrzyganie sporów gospodarczych.

W sprawach gospodarczych przedsiębiorca może dochodzić swoich praw w szczególności:

- w ramach postępowania odrębnego w sprawach gospodarczych, stanowiącego integralną część postępowania rozpoznawczego cywilnego zwanego procesem cywilnym,

- przed sądem polubownym.

Stronami w procesie cywilnym są podmioty, na rzecz których i wobec których ma nastąpić w zakresie ich stosunków cywilnoprawnych zastosowanie obowiązującej normy prawnej za pomocą orzecznictwa sądowego, a więc na rzecz których i przeciwko którym toczy się proces cywilny.

W procesie cywilnym występują dwie strony:

- powód – strona, która kieruje do sądu żądanie o wydanie orzeczenia,

- pozwany – strona przeciwna, osoba przeciwko której wytacza się powództwo.

Każdy podmiot, by móc występować w charakterze strony w procesie cywilnym, musi posiadać zdolność sądową i zdolność procesową.

Podstawowym źródłem prawa normującym postępowanie w sprawach gospodarczych oraz przed sądem polubownym jest Kodeks postępowania cywilnego (KPC). Pisma procesowe – pisma uczestników postępowania cywilnego kierowane do organów procesowych obejmujące wnioski i oświadczenia uczestników postępowania składane poza rozprawą. Każde pismo procesowe powinno spełniać okreslone prawem wymogi, gdyż występujące braki mogą wstrzymać prawidłowy bieg sprawy.

Każde pismo procesowe zgodnie z art.126 KPC powinno zawierać:

- oznaczenie sądu, do którego zostało skierowane,

- imię i nazwisko lub nazwę stron oraz ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników,

- oznaczenie rodzaju pisma,

- uzasadnienie wniosku lub oświadczenia oraz dowody na poparcie przytoczonych okoliczności,

- podpisy strony albo jej przedsytawiciela ustawowego lub pełnomocnika,

- wymienienie załączników.

Jeżeli dane pismo procesow jest pierwszym pismem w sprawie (pozwem) wówczas powinno zawierać:

- oznaczenie zawodu strony,

- oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby stron,

- oznaczenie przedstawicieli ustawowych i pełnomocników,

- określenie przedmiotu sporu.

Szczególnym pismem procesowym jest POZEW, który rozpoczyna postępowanie cywilne musi spełniać wymogi określone KPC, w tym zawierać dokładne określenie żądania, a w sprawach majątkowych oznaczenie wartości przedmiotu sporu oraz przytoczenie okoliczności faktycznie uzasadniających żądanie, a w miarę potrzeby również przytoczenie okoliczności uzasadniających właściwości sądu (rzeczową i miejscową). Pozew musi być doręczony przez sąd pozwanemu. Doręczenie pozwu zarządza przewodniczący w czasie prac przygotowawczych do wyznaczenia rozprawy. W ten sposób pozwanemu stwarza się możliwość ustosunkowania się do zarzutów stawianych w pozwie. Czyni to w piśmie procesowym nazywanym odpowiedzią na pozew.

POSIEDZENIA SĄDOWE – regułą w ramach polskiego procesu cywilnego jest to, że posiedzenia sądowe są jawne, a sąd orzekający rozpoznaje sprawę na rozprawie. Mogą jednak wystapić odstępstwa od tej reguły z uwzglednieniem przepisów szczególnych. Posiedzenia sądowe wyznacza z urzędu przewodniczący. O posiedzeniach jawnych zawiadamiane są strony i osoby zainteresowane. Przewodniczący kieruje przebiegiem posiedzenia sądowego – otwiera, prowadzi i zamyka posiedzenie, udziela głosu, a także odbiera głos gdy przemawiający go nadużywa, zadaje pytania jak również upoważnia do zadawania pytań i uchyla pytania jeżeli uznaje je za niewłaściwe lub zbyteczne oraz ogłasza orzeczenia. Z posiedzenia sądowego protokolant, pod kierunkiem przewodniczącego sporządza protokół.

Postępowanie przed sądem pierwszej instancji – przed rozprawą może dojść do zawarcia ugody w ramach postępowania pojednawczego, jeżeli charakter sprawy cywilnej na to zezwala. Postępowanie pojednawcze jest inicjowane przez wezwanie, za pośrednictwem sądu przeciwnika do próby ugody. Sąd doręcza wezwanie przeciwnikowi i wzywa strony na posiedzenie pojednawcze. Postępowanie pojednawcze sąd przeprowadza w składzie jednosobowym, z którego spisywany jest protokół, a jeżeli doszło do ugody to strony podpisują ugodę sądową. Odrębnym zagadnieniem jest możliwość zawarcia ugody sądowej po wytoczeniu powództwa, tj. w toku rozprawy przewodniczący powinien skłaniać strony do pojednania, zwłaszcza na pierwszym posiedzeniu po wstępnym wyjaśnieniu stanowiska strony. Ugoda podlega wykonaniu przez strony. W razie nie wykonania ugody przez strony, stanowi ona podstawę do przeprowadzenia postępowania egzekucyjnego ponieważ stanowi ona tytuł egzekucyjny.

Po wniesieniu pozwu przez powoda i jego przyjęciu przez sąd przewodniczący wyznacza termin rozprawy oraz wydaje zarządzenia mające na celu przygotowanie rozprawy. Rozprawa odbywa się w następujący sposób:

- po wywołaniu sprawy, strony – najpierw powód a potem pozwany zgłaszają ustnie swoje żądania i wnioski oraz przedstawiają twierdzenia i dowody na ich potwierdzenie,

- strony mogą wskazywać podstawy prawne swoich żądań i wniosków,

- każda ze stron obowiązana jest do złożenia oświadczenia co do twierdzeń strony przeciwnej, dotyczących okoliczności faktycznych,

- po wymienionych wyżej czynnościach, stosownie do okoliczności następuje postępowanie dowodowe i rozstrzyganie wyników. Pozwany nie może odmówić wdania się w spór co do istoty sprawy i to nawet wówczas, gdy wniósł zarzuty formalne.

ORZECZENIA SĄDOWE – postępowanie sądowe powinno być zakończone orzeczeniem sądowym, którego rodzaj zależy od zakończenia procesu cywilnego. Merytoryczne zakończenie procesu cywilnego oznacza stanowcze rozstrzygnięcie co do istoty sprawy i dokonane jest przez sąd w postaci wyroku. Niemerytoryczne zakończenie procesu cywilnego oznacza niemożność rozstrzygnięcia danej sprawy, co może być następstwem różnych przyczyn. W takiej sytuacji sąd wydaje orzeczenie w postaci postanowienia. Wyrok jest najważniejszą czynnością sądu jako organu procesowego i rozstrzyga sprawę merytorycznie co do jej istoty. Sąd wydaje wyrok dopiero po zamknięciu rozprawy i po niejawnej naradzie sędziów, której przedmiotem jest: dyskusja nad zgromadzonym materiałem dowodowym w konfronatacji z obowiązującym stanem prawnym, głosowanie nad mającym zapaść orzeczeniem i zasadniczymi powodami rozstrzygnięcia oraz spisanie sentencji wyroku.

Sąd wydaje orzeczenie w postaci postanowienia wówczas gdy ustawa nie przewiduje wydania wyroku. Mogą to być postanowienia kończące postępowanie w sprawie, jak i postanowienia nie kończące postępowań w sprawie. Sąd podejmuje postanowienia zarówno na posiedzeniach jawnych jak i na posiedzeniach niejawnych.

Środki odwoławcze – orzeczenie sądu może być wadliwe dlatego ustawodawca stwarza możliwość zaskarżenia wyroku sądu i rozpoznanie sprawy przez sąd wyższej instancji. Odbywa się to przy użyciu środków odwoławczych: apelacji, kasacji, zażalenia oraz wyjątkowo w drodze wznowienia postępowania.

Apelacja – jest to środek odwoławczy od wyroku sądu pierwszej instancji do sądu drugiej instancji. Wnoszona jest do sądu, który wydał zaskarżony wyrok w terminie dwutygodniowym od doręczenia stronie skarżącej wyroku z uzasadnieniem. Apelację od wyroku sądu rejonowego rozpoznaje sąd okręgowy, a od wyroku sądu okręgowego sąd apelacyjny.

Kasacja – jest to odmienny środek odwoławczy, który jest kierowany do Sądu Najwyższego, a przysługuje stronie tylko od wyroków lub postanowień wydanych przez sąd drugiej instancji (sąd okręgowy i sąd apelacyjny) i kończy postępowanie w sprawie. Kasacja może być wniesiona tylko wówczas gdy wyrok lub postanowienie sądu drugiej instancji – kończące postepowanie w sprawie – dowodzi o:

- naruszeniu prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie lub

- naruszenie przepisów postępowania, ale pod warunkiem, że uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

Kasacja jest wnoszona do sądu, który wydał zaskarżony wyrok lub postanowienie w terminie 1 miesiąca od dnia doręczenia orzeczenia stronie skarzącej. Sprawę rozpoznaje Sąd Najwyższy, który może oddalić albo uwzględnić kasację, a także odroczyć wydanie orzeczenia wobec wyłonienia zagadnienia prawnego budzącego wątpliwości i skierować taką sprawę do rozstrzygnięcia przez powiększony skład Sądu Najwyższego.

Zażalenie – jest środkiem odwoławczym kierowanym do sądu drugiej instancji. Nie jest środkiem zaskarżenia orzeczeń rozstrzygających sprawę co do istoty (wyroku), jak to ma miejsce przy apelacji, a jedynie służy zaskarżenia czynności decyzyjnych sądu dotyczących kwestii procesowych.

Wznowienie postępowania – skarga o wznowienie postępowania jest nadzwyczajnym środkiem odwoławczym jest dopuszczalne tylko w sprawach zakończonych prawomocnym wyrokiem i gdy występują powody nieważności postepowania lub podstawy wznowienia.

Postępowanie w sprawach gospodarczych przed sądami polubownymi.

Kodeks postępowania cywilnego określa tylko niektóre elementy postępowania przed sądem polubownym (art.705 – 711 KPC). Prawo wyboru trybu postępowania polubownego (art.705 KPC) stanowi, że:

- strony mogą same określić aż do chwili rozpoczęcia postępowania tryb postępowania, który powinien być stosowany w toku rozpoznawania sprawy,

- gdy strony tego nie ustaliły sąd polubowny stosuje taki tryb postępowania jaki uzna za właściwy, ale nie może zaniechać wszechstronnego wyjaśnienia sprawy.

Sąd polubowny może przeprowadzać czynności dowodowe, może przesłuchiwać strony, świadków i biegłych, a nawet odbierać od nich przyrzeczenie. Sąd polubowny nie może stosować środków przymusu. W toku postępowania dowodowego może korzystać z pomocy właściwego sądu rejonowego - szczególnie w przypadku gdy zachodzi konieczność zastosowania środków przymusu (np. zarządzenie przymusowego sprowadzenia świadka, nałożenia kary grzywny za nie wstawienie się). Wyrok sądu polubownego zapada zwykłą większością głosów (obowiązuje zasada jednomyślności).

Stosownie do art.708 KPC wyrok sądu polubownego powinien zawierać:

- oznaczenie zapisu na sąd polubowny,

- miejsce i datę wydania wyroku,

- oznaczenie stron i arbitrów,

- rozstrzygnięcie o żądaniach stron,

- przytoczenie motywów, którymi kierował się sąd polubowny wydając wyrok,

- podpisy arbitrów.

Strona występująca w postępowaniu polubownym może żądać uchylenia wyroku wówczas gdy:

- nie było zapisu na sąd polubowny albo gdy zapis był nieważny lub utracił moc,

- stronę pozbawiono możliwości obrony jej praw przed sądem polubownym,

- nie zachowano trybu postępowania przed sądem polubownym ustalone przez strony lub ustawowo (np. przepisów o składzie sądu, głosowaniu itp.),

- rozstrzygnięcie o żądaniach stron jest niezrozumiałe, zawiera sprzeczności albo uchybienia praworządności lub zasadom współżycia społecznego,

- zachodzą przyczyny, które stanowią podstawę skargi o wznowienie postępowania w myśl przepisów KPC. Zgodnie z art.711 KPC skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego można wnieść do sądu państwowego tylko w ciągu miesiąca od doręczenia wyroku. Wnosi się ją do sądu, który byłby właściwy do rozpoznania sprawy, gdyby strony nie dokonały zapisu na sąd polubowny. Niezachowanie terminu przez skarżącego na wniesienie skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego powoduje jej odrzucenie na mocy postanowienia wydanego przez sąd państwowy na posiedzeniu niejawnym.