ćwiczenia notatki

ĆWICZENIA 1 - Psychologia: definicje, cele, zadania, działy psychologii

1. Człowiek w środowisku- funkcjonowanie i czynniki wpływające

Zachowanie człowieka, jego osiągnięcia w nauce i pracy twórczej, jego kontakty interpersonalne i działalność organizacyjna są zależne od wyposażenia genetycznego oraz od środowiska fizycznego i społecznego (instytucje kulturalne, partie polityczne, system szkolny, sytuacja w rodzinie czy środowisku albo środki masowego przekazu). Otoczenie w jakim dorasta i funkcjonuje człowiek ma duże znaczenie dla jego kształtowania i podejmowania decyzji.

2. Przedmiot badań psychologa

Psychologia jest nauką, której przedmiotem zainteresowania jest człowiek (czy grupa ludzi) a jej celem jest badanie zachowania i procesów psychicznych. W uproszczeniu można powiedzieć, że psychologowie poszukują odpowiedzi na pytanie jaka jest natura ludzka? Aby uzyskać odpowiedź na to pytanie poddają analizie procesy wewnętrzne jednostki oraz procesy jakie zachodzą w środowisku społecznym i fizycznym. Przedmiotem badania jest zachowanie (działanie podejmowane przez jednostkę) - tak zachowanie wewnętrzne (procesy mentalne, emocje) jak i zachowanie zewnętrzne. Dodać należy, że psychologowie badają nie tylko ludzi, przedmiotem badania mogą być również zwierzęta. Badania nad zwierzętami pozwalają psychologom określić na ile jakieś zjawisko jest zjawiskiem uniwersalnym, na ile posiada biologiczne korzenie (czy geneza zjawiska opiera się na naturze czy na kulturze).

3. Z jakimi naukami współpracuje psychologia

Psychologia jest nauką interdyscyplinarną czerpie cenne uwagi, wiadomości czy wyniki badań z różnych dziedzin nauki.

-filozofia

-fizyka

-fizjologia

-chemia

-biologia

-farmakologia

-genetyka

-medycyna

-psychiatria

-etologia

- ekonomia
- politologia
- socjologia
- antropologia kulturowa

- filozofią
- literaturą
- teatrem

- religią

edukacją
- prawem

4. Cele psychologii: opisywanie, przewidywanie, wyjaśnianie, typy wyjaśnień, podnoszenie jakości

1) Opisywanie zachowania.

2) Wyjaśnianie zachowania- chcemy wiedzieć nie tylko to, co się dzieje, lecz także to, w jaki sposób związane są ze sobą dwa zdarzenia lub ich większa liczba. Celem nauki jest poszukiwanie prawidłowości stałych zależności. Typy wyjaśnień:

- polega on na wnioskowaniu o przyczyny natury mentalistycznej czy psychicznej takich jak uczucia czy pragnienia

- zjawiska fizjologiczne zachodzące w mózgu, komórkach nerwowych, gruczołach i innych narządów

- analogia wyjaśnienie poprzez ukazanie podobieństwa do już odkrytych i powszechnie znanych zjawisk.

3) Przewidywanie zachowań pozwala kierować naszym postępowaniem w taki sposób aby uniknąć niebezpieczeństw, przykrości i rozczarowań zapewniając nam bezpieczeństwo, przyjemność i zadowolenie.

4) Kierowanie zachowaniem.

5) rozwiązywanie ludzkich problemów.

5. Poziomy analizy psychologicznej-mikroskopowy, molekularny, molarny

Poziom analizy 3 poziomy

-strukturalny- mózg

-osoby-przekonania, osądy, pragnienia, uczucia

-społeczny- interakcje ze środowiskiem w tym z innymi osobami

POZIOM MIKROSKOPOWY- skupiający się na najdrobniejszych częściach, zdarzeniach i subjednostkach organizmu, cechy badań przeprowadzonych na tym poziomie to dokładność, precyzyjność, szczegółowość. Rygorystyczne metody zbierania danych, analiza ilościowa - przemiany chemiczne w organizmie. Jakie drogi czuciowe są odpowiedzialne za widzenie

POZIOM MOLEKULARNY- badanie procesów mniej szczegółowych i składających się z subjednostek- formułowanie praw przyczynowych ukazujących związek między procesem wewnętrznym (widzenie barw) a zewnętrznymi polegającymi na manipulacji np procesy uczenia się, szybkość reakcji na zapalające się czerwone światło – proste cechy zachowania

POZIOM MOLARNY- przedmiotem badania jest cały funkcjonujący organizm lub system zachowań w którym zaangażowana jest znaczna część organizmu. Dane mają charakter ilościowy a nie jakościowy, są mniej rygorystyczne i słabiej kontrolowane metody badawcze. Wnioski ogólne. Można badać np. różnice międzykulturowe, w zakresie stosowania przemocy


6. Działy psychologii. Miejsce pracy psychologów oraz ich role zawodowe.

Psychobiologia- bada w jaki sposób funkcjonuje organizm biologiczny jego strukturalne i fizjologiczne funkcje, które wpływają na zachowani. Podejmują oni próbę ustalenia jaki związek mają określone okolice mózgu z danymi chorobami.

Psychologia eksperymentalna- jest działem, który bada doznania zmysłowe, spostrzeganie, procesy uczenia się i myślenia.

Psychologia poznawcza- skupia uwagę na wyższych procesach umysłowych włączając w to myślenie, język, pamięć, rozwiązywanie problemów, rozumienie, rozumowanie, ocenianie, podejmowanie decyzji.

Psychologia zdrowia- bada związek miedzy czynnikami psychicznymi a fizycznymi dolegliwościami lub chorobami. Jaki wpływ ma stres czy inne czynniki wpływające na ludzi.

Psychologia kliniczna- zajmuje się terapią zaburzeń psychicznych oraz zapobieganiu im. Ich rola to również przeprowadzanie badań, diagnozowanie oraz leczeniem zaburzeń.

Doradcy psychologiczni- koncentrują się na zagadnieniach wychowawczych i społecznych, które mają związek z przyszłym wyborem zawodu.

Psychologia wychowawcza i szkolna- bada jaki wpływ na uczniów wywierają procesy wychowawcze np. związane z rozumieniem natury inteligencji . Stara się opracować lepsze techniki nauczania i zrozumieć zależności między uczniem a nauczycielem. Specjalizuje się w opiece nad uczniami szkół pod i ponad podstawowych przejawiającymi trudności w nauce lub mającymi problemy emocjonalne.

Psychologia społeczna-bada wpływ innych osób na myśli, uczucia i działania jednostek. Interesuje ich cały szereg zagadnień dotyczących ludzkiej agresji, sympatii, miłości, uległości, umiejętności przekonywania do swoich racji.

Psychologia organizacji i zarządzania- bada miejsce pracy i wiążące się z tym wydajności, satysfakcję z wykonywanej pracy, podejmowanie decyzji przez pracowników.

Psychologia konsumenta- analizuje zachowania kupujących oraz wpływ wywierany na nich przez reklamy.

Psychologia międzykulturowa- docieka różnic i podobieństw charakteryzujących funkcjonowanie psychiczne osób żyjących w różnych kulturach i grupach etnicznych.

Psychologia kobiety- bada ogólnie mówiąc rozwój i zachowanie kobiety. Porusza tematy takie jak dyskryminacja kobiet, ewentualność istnienia różnic w budowie mózgu kobiety a mężczyzny, wpływ hormonów, przyczyny stosowania przemocy wobec kobiet.

Neuropsychologia kliniczna- korzysta z psychobiologii i psychologii klinicznej. Bada w jaki sposób czynniki biologiczne np. dysfunkcje mózgowe są powiązane z zaburzeniami psychicznymi.

Psychologia środowiskowa- bada związek łączący ludzi z ich środowiskiem fizycznym, oraz w jaki sposób otoczenie oddziałuje na ludzi.

Psychologia sądowa- koncentruje się na zagadnieniach prawnych, jest działem ściśle związanym z istnieniem i funkcjonowaniem aparatu wymiaru sprawiedliwości. Pełni funkcję wspomagającą - eksperymentalną przeprowadzanie ekspertyz i wydawanie opinii. Psychologia sądowa obejmuje również psychologię zeznań świadków, psychologiczne orzecznictwo cywilne ,postępowanie adopcyjne.

Psychologia sportu- bada zastosowanie psychologii w sporcie i ćwiczeniach ruchowych. Rozważana jest tutaj rola motywacji społecznych aspektów sportu. Współpracuje również ze sportowcami.

Coaching– interaktywny proces szkolenia, poprzez metody związane z psychologią realizowaniem procesu decyzyjnego do zaspokajania potrzeb, który pomaga pojedynczym osobom lub organizują w przyspieszeniu tempa rozwoju i polepszeniu efektów działania, osiągnięcia celu. Coachowie pracują z klientami w zakresach związanych z biznesem, rozwojem kariery, finansami, zdrowiem i relacjami interpersonalnymi .Dzięki coachingowi klienci ustalają konkretniejsze cele, optymalizują swoje działania, podejmują trafniejsze decyzje i pełniej korzystają ze swoich naturalnych umiejętności. Coaching jest procesem, którego głównym celem jest wzmocnienie klienta oraz wspieranie go w samodzielnym dokonywaniu zamierzonej zmiany w oparciu o własne odkrycia, wnioski i zasoby.

Miejsca pracy:

-szkoły

-uniwersytety

-instytucje rządowe

-handel

-przemysł

-usługi

-kliniki

-szpitale

-prywatna działalność

Ćwiczenia 2 : METODY BADAŃ PSYCHOLOGICZNYCH

Przypadek człowieka pobitego przez policjantów i zgwałconej kobiety krzyczącej o pomoc im mniej świadków zajścia tym większe szanse na uzyskanie pomocy

  1. Metoda naukowa – podejście w psychologii i innych dziedzinach naukowych służące pogłębianiu wiedzy o świecie. Jest to sposób gromadzenia faktów, które doprowadzą do sformułowania i uzasadnienia danej teorii. Można ją podzielić na różne etapy

1. Problem Badawczy : Sformułowanie problemu obserwacja zachowania. Pytamy – dlaczego? Pytania muszą być precyzyjne

2. Model teoretyczny: Zaproponowanie wyjaśnienia, przyjęcie modelu teoretycznego, wysunięcie hipotezy próba wyjaśnienia problemu, wyprowadzenie wniosków z obserwacji

*modele teoretyczne różnią się szerokością obszaru i szczegółowością

*sformalizowane, precyzyjne, na podstawie: literatury przedmiotu, poprzednich badań, ogólnej wiedzy psychologicznej

*hipotezy są formułowane w taki sposób, aby można je przetestować

3. Badania: Przeprowadzenie badań operacjonalizacja hipotezy, wybór metody badawczej, zebranie danych, analiza danych

*badania – gruntowa analiza określonego zagadnienia. Cel – pogłębianie wiedzy. Na ich podstawie podajemy stopień prawdziwości modelu teoretycznego i hipotez.

*operacjonalizacja – przedstawienie hipotezy w sposób, który pozwoli ją przetestować. Przekładanie języka hipotez na procedury testowe

*procedury testowe – obserwowanie i mierzenie określonych wskaźników

ETAP 1: OKREŚLENIE PROBLEMU

Określenie przez naukowca i sformułowanie pytania, na które chce odpowiedzieć lub zagadki, która chce rozwiązać.

ETAP 2: OBSERWACJA ZDARZEŃ

Systematyczne obserwowanie zdarzeń zarówno bezpośrednio obserwowalnych (ile razy dziennie ktoś pije kawę) jak i wywnioskowanych (myśli, motywacje, emocje)

*gromadzenie danych liczbowych (dane – obiektywne obserwacje)

*systematyczne obserwacje

*replikacja – zabieranie tych samych obserwacji lub pomiarów i dochodzenie do takich samych wniosków jak poprzednio

ETAP 3: STAWIANIE HIPOTEZY

Stawianie hipotezy dotyczącej związku pomiędzy zmiennymi

*zmienna – aspekt sytuacji, który może się różnić lub zmieniać ; zwłaszcza cecha charakterystyczna substancji, ilość lub jednostka podlegająca pomiarowi

*hipoteza – wstępna myśl, która może wyjaśnić zbiór obserwacji. Można ją potwierdzić lub obalić.

Przykład: „ Czas poświęcony na naukę wpływa na osiągnięcia”

ETAP 4: WERYFIKACJA HIPOTEZ

Zbieranie nowych obserwacji by zweryfikować hipotezę

*stwarzanie definicji operacyjnych kluczowych pojęć (pojęcia stają się wystarczająco konkretne by je sprawdzić).

Definicja operacyjna – definicja zmiennej, która określa, w jaki sposób jest ona mierzona lub manipulowana

ETAP 5: FORMUŁOWANIE TEORII

Zastosowanie danych w celu sformułowania i poparcia teorii

*teoria – zbiór powiązanych ze sobą pojęć lub zasad, które wyjaśniają zbiór obserwacji. Koncentruje się na przyczynach określonych relacji pomiędzy zmiennymi.

Przykład: „sen jest niezbędny do uczenia się, ponieważ określone obszary mózgu są aktywowane gdy uczymy się w ciągu dnia”

*predykcje – (tworzą je hipotezy i teorie) oczekiwania, że określone zdarzenia powinny wystąpić w konkretnych okolicznościach, jeśli hipoteza lub teoria jest prawidłowa

ETAP 6: WERYFIKOWANIE TEORII

Ocenianie teorii przez sprawdzenie jej predykcji

*gdy teoria tworzy prawidłową predykcję – znajduje ona poparcie w gdy nie – traci na znaczeniu

*gdy teoria nie znajduje poparcia dla wystarczającej liczby predykcji – zostaje odrzucona a dane wyjaśnione w inny sposób

*teoria falsyfikowana – dobra teoria, która tworzy predykcje, z których „nie może się wywinąć”

  1. Operacjonalizacja zależy od:

dostępnego sprzętu badawczego

przyjmowanego paradygmatu psychologicznego

pomysłowości badacza (np. strach można badać jako wzrost częstotliwości bicia serca albo opis natężenia uczucia)

  1. BADANIA OPISOWE

Przykłady:

Zalety:

Wady:

Przeprowadzana w sposób bierny, brak ingerencji w wydarzenie

Stanowi jedynie pierwszy krok w metodzie badawczej

Powinna być staranna, systematyczna, pozbawiona tendencyjności

Opiera się na gromadzeniu danych pochodzących z rzeczywistego świata

Wady:

Zalety:

Sondaż – zestaw pytań dotyczących zazwyczaj przekonań, postaw, preferencji lub aktywności

Dane sondażowe mogą być wykorzystywane do formułowania i weryfikacji hipotezy

Wady:

Zalety:

Stadium naukowe, które koncentruje się na jednym przypadku danej sytuacji, szczegółowo go badając

Często przyjmują formę testów

Cele:

Wady:

  1. BADANIA KORELACYJNE

Korelacja – związek między dwoma rodzajami zachowań lub odpowiedziami na pytanie kwestionariusza; miara siły związku; określa stopień współzmienności jakiś zmiennych, kiedy zmianom jednej miary towarzyszy zmiana drugiej

W badaniu korelacyjnym ustala się czy czynniki są ze sobą SKORELOWANE (badania polegają na pomiarze przynajmniej 2 rzeczy u każdej z dwóch osób lub grup i na przyjrzeniu się w jaki sposób jeden zbiór pomiarów idzie w górę lub w dół równocześnie ze zbiorem drugim. Porównują jedną parę pomiarów naraz)

Współczynnik korelacji – wskaźnik bliskości związku pomiędzy dwiema mierzonymi zmiennymi

Siłę związku można przedstawić matematycznie w przedziale od +1 do -1

Im wyższa korelacja (w każdym kierunku) tym lepiej można przewidzieć wartość jednego rodzaju pomiaru na podstawie wartości drugiego

Technika przydatna, gdy pojawia się problem losowego przydziału i problem manipulowania zmiennymi

W badaniu korelacyjnym ustala się czy czynniki są ze sobą SKORELOWANE (badania polegają na pomiarze przynajmniej 2 rzeczy u każdej z dwóch osób lub grup i na przyjrzeniu się w jaki sposób jeden zbiór pomiarów idzie w górę lub w dół równocześnie ze zbiorem drugim. Porównują jedną parę pomiarów naraz)

Korelacja NIE OZNACZA ZWIĄZKU PRZYCZYNOWO-SKUTKOWEGO! Dwa czynniki współwystępują, ale nie musi być tak, że jeden jest przyczyną drugiego

Przykład: Im więcej czasu poświęcimy na naukę tym uzyskamy lepsze rezultaty jest silny związek ale nie przyczynowy bo np. ktoś może bardziej lubić jakiś przedmiot = to zainteresowanie wpływa na to, że uzyskał lepsze efekty, niekoniecznie musiał uczyć się więcej

Zalety:

Wady:

Kwestionariusz jest jedną metodą używaną w badaniach korelacyjnych (sondażowych). W badaniach ankietowych często mierzy się zmiany demograficzne, preferencje i postawy,

Samoopisy – powszechnie stosowane do pomiaru opinii na tematy w nich zawarte ( rodzaje kawy, rozwód, kandydaci polityczni, wydarzenia); i do identyfikacji różnić pomiędzy respondentami (np. pod względem cech osobowości, narażenia na stres)

Uzywana jest do tego skala typu Likerta – zawiera ona pozycje dotyczące badanego, osoby badane są proszone o wyrażenie stosunku na zasadzie zdecydowanie się zgadzam, zdecydowanie się nie zgadzam (5-stopniowa skala)

Używana też jest analiza czynnikowa- możliwe jest tutaj tworzenie skal wielowymiarowych, opiera się ona na korelacji dlatego najlepiej ją liczyć za pomocą komputera. Skale samoopisu należą do najczęściej stosowanych narzędzi w psychologii. Przykładem może być badanie zagadnienia przebaczenia, badacz może patrzeć na nie jako przebaczenia sobie i przebaczanie innym.

Miary behawioralne- sondaże (pocztowe, bezpośredni- a’ la wywiad, telefoniczny), testy, kwestionariusz

Miary fizjologiczne- PET, fMRI, MRI

  1. METODY EKSPERYMENTALNE

W badaniach eksperymentalnych bada się związek między dwoma lub więcej czynnikami, świadomie zmieniając jeden ze składników sytuacji i obserwując, jaki wywrze to wpływ na inne jego aspekty. warunki eksperymentu są tworzone przez eksperymentatora.

Badanie eksperymentalne wymaga zestawienia ze sobą reakcji co najmniej dwóch grup:

Dzięki zastosowaniu grup eksperymentalnej i kontrolnej możemy wykluczyć, że na wyniki doświadczenia wpłynęły czynniki inne niż manipulacja.

Manipulacja eksperymentalna: wprowadzona celowo przez eksperymentatora zmiana do sytuacji

Zmienna niezależna – Jest to zmienna, którą wpływa się na zmienną zależną - czynnik, którym manipuluje eksperymentator

Zmienna zależna- mierzona, która powinna ulegać zmianie pod wpływem działania manipulacji.

Randomizacja – Losowy dobór osób badanych do grup

Konieczna jest operacjonalizacja hipotezy

Oraz losowy dobór próby

Badania korelacyjne Badania eksperymentalne
Ogólne założenia Badacz obserwuje sytuację, nie ingerując w nią. Badacz manipuluje sytuacją w celu zaobserwowania zmiany, jaką wywoła manipulacja.
Oczekiwane wyniki Ustalić związek między czynnikami Dowiedzieć się, jak zmiany danego czynnika wpływają na inny czynnik.
Rodzaje

  • Badania archiwalne (analiza istniejących danych w celu potwierdzenia hipotezy)

  • Obserwacje (obserwowanie spontanicznie pojawiającego się zachowania, be ingerencji)

  • Badania sondażowe ( zadawane pytania grupie osób reprezentatywnej dla populacji)

  • Stadium przypadku ( dogłębna analiza osoby lub małej grupy osób)

 Eksperyment ( badacz zmienia jeden czynnik i obserwuje efekty wywołane zmienną w pozostałych czynnikach)

  1. OBSERWACJA

Badacz obserwuje naturalnie przejawiane zachowanie, nie wpływając na jego przebieg. Celem tej obserwacji jest opis zachowań, które pojawiają się w sposób niesprowokowany.

Zalety tej metody : możliwość obserwacji zachowań osób w ich zwykłym otoczeniu

Wady: Badacz nie może manipulować żadnym z czynników

Badania Hartupa: Hartup wybrał ten typ obserwacji do badań rodzaju zachowań agresywnych. Odróżnił agresję wrogą ( skierowaną na osobę) i instrumentalną ( służącą odzyskaniu przedmiotu, przestrzeni).

  1. Uczestnicząca ;

Metoda obserwacji, w której badacz uczestniczy. Może ona przybrać formę niezamaskowaną – badani wiedzą, że są obserwowani, lub zamaskowaną – badacz wykorzystuje tą metodę, gdy ma obawy że badani zmieniliby swoje zachowanie gdyby wiedzieli że są obserwowani.

Zalety: Obserwacja uczestnicząca pozwala badaczom na rejestrację zachowania, które bywają niedostępne dla obserwacji naukowe.

Wady: Badacz może utracić swój obiektywizm i wpływać na osoby, których zachowanie jest rejestrowane.

Badania Rosenhana: Rosenhan wykorzystał metodę obserwacji uczestniczącej zamaskowanej do eksperymentu w szpitalu psychiatrycznym. Do szpitala zgłosiło się osiem zdrowych osób symulujących chorobę psychiczna, lekarze uwierzyli że uczestnicy eksperymentu faktycznie są chorzy.

  1. Obserwacja ustrukturowana

Wykorzystuje się ją do rejestrowania zachowania, którego obserwacja byłaby trudna w warunkach naturalnych. Eksperymentator ma pewną kontrolę nad zdarzeniami, jednak tylko w niewielkim stopniu. Badacz wywołuje interesujące go zdarzenie, co ułatwia jego zapis.

Zalety: Metodę tą można prowadzić zarówna w laboratorium jak i w warunkach naturalnych.

Wady; Mogą pojawić się problemy, gdy badacz w trakcie trwania obserwacji zmienia procedury.

Badania Piageta: Badał on tą metodą dzieci. Zapoznawał je z jakimś problemem oraz kilkoma możliwymi rozwiązaniami. Celem tych badań było zbadanie dziecięcego rozumienia.

  1. Eksperyment naturalny

Badacze manipulują jedna lub wieloma zmiennymi niezależnymi w warunkach naturalnych, by określić ich wpływ na zachowanie.

Pozorant jest współpracownikiem badacza, który zachowuje się w specyficzny sposób, stwarzając określone warunki.

Badania Latane’a i Darleya – Ich badania przyczyniły się do wykrycia zmiennych wpływających na skłonność przechodniów do udzielenia pomocy ofierze krytycznego zdarzenia.

Techniki dobierania próby:

Tendencyjna selekcja- kiedy procedury doboru próby powodują nadmiar reprezentacji jakiejś warstwy populacji bądź wyłączenie jakiejś warstwy populacji

Nieprobabilistyczny dobór: przypadkowy (respondenci którzy mogą i chcą np. ludzie z ulicy); celowy: dobór osób które charakteryzują się konkretnymi cechami

Probablistyczny: dobór losowy prosty: stworzenie warunków w których każdy element ma jednakową szansę na znalezienie się w próbie; losowy dobór warstwowy: populacja z której dobieramy próbę jest dzielona na warstwy i próbę dobieramy z każdej warstwy osobno

ĆWICZENIA 3: Różne sposoby widzenia i interpretowania ludzkich zachowań.

  1. Orientacja humanistyczna

Przedstawiciele: Bruner, Piaget, Simon, Tomaszewski , Rogers, Maslow

Psychologia humanistyczna pojawiła się w latach 50 XX wieku jako podejście alternatywne względem modelu psychodynamicznego i modelu behawiorystycznego. Człowiek to aktywny podmiot o nieograniczonym potencjale. Człowiek sam steruje własnym działaniem podążając za wskazującymi drogę rozwoju wewnętrznymi impulsami. Człowiek dąży do samorozwoju i samorealizacji, ma swobodę wyboru działania ograniczoną jedynie przez nacisk otoczenia. Rolą wychowania jest tworzenie środowiska, w którym człowiek może realizować własny potencjał. Obszar zainteresowań badaczy: człowiek-jego doświadczenie, cele, wartości, potrzeby, potencjał. Ludzie mogą podejmować własne decyzje.

Człowiek-bóg

Kierunek humanistyczny szuka przyczyn w osobistym doświadczeniu i warunkach społecznych, które sprzyjają postawom agresywnym i egoistycznym hamującym równocześnie rozwój ku wartościom społecznie akceptowanym. Głównym zadaniem istot ludzkich jest dążenie do rozwoju i powiększania swojego potencjału. Koncentrują się na świecie subiektywnym, zajmują się całą osobą – podejście holistyczne- uważają że prawdziwe zrozumienie wymaga integracji ciała psychiki i zachowania z czynnikami społecznymi i kulturowymi

  1. Orientacja poznawcza

Przedstawiciele: Rogers, Maslow, Frankl

Człowiek- badacz aktywnie poszukujący informacji i gromadzący doświadczenie. Dążenia człowieka – poznawanie; przywracanie równowagi poznawczej. Umysł człowieka jest zawodny i ma swoje granice, jego potencjał nie jest absolutny.  Człowiek sam decyduje o obszarze poznania. Rolą wychowania jest tworzenie warunków do uporządkowanego gromadzenia oraz przetwarzania informacji. Obszar zainteresowania badaczy : procesy umysłowe- spostrzeganie, uwaga, myślenie, pamięć, język.

Człowiek-komputer

Kierunek poznawczy - analizuje procesy umysłowe i tu agresja jest reakcją na określone bodźce i ma duży związek z wpływem przemocy widocznej w mediach - wojny, przestępczość, brutalność.

3. Orientacja ewolucjonistyczna (właściwości mechanizmów psychicznych wykształconych w toku ewolucji: wybrane mechanizmy: lęk przed wężami, zazdrość seksualna

Przedstawiciele: Ch.R. Darwin, H. Spencer, Th.H. Huxley

Podejście to zakłada, że zdolności umysłu ludzkiego ewoluowały w ciągu milionów lat, służąc konkretnym celom przystosowawczym, podobnie jak nasze zdolności fizyczne. Człowiek-przedstawiciel gatunku ludzkiego niosący i przekazujący materiał genetyczny. Biologiczne wyposażenie w zachowania umożliwia jak najlepsze przystosowanie. Człowiek dąży do przetrwania i przekazania swoich genów potomstwu. Rolą wychowania jest wskazywanie i uczenie zachowań umożliwiających przetrwanie potomstwa;gatunku. Obszar zainteresowania badaczy: przystosowawcze mechanizmy psychiczne ukształtowane w drodze ewolucji.

Człowiek- maszyna

Kierunek ewolucjonistyczny skupia się na dziedzicznych tendencjach przystosowawczych i wytworzonych w drodze ewolucji mechanizmach psychicznych, które generują zachowania agresywne.

4. Orientacja biologiczna

Przedmiot badań: Stara się zrozumieć zachowanie na drodze wnikliwego badania anatomii i fizjologii, zwłaszcza mózgu. Szczególnie rozwijają się badania układu nerwowego (przede wszystkim mózgu) i systemu hormonalnego, bada się wzajemne oddziaływanie tych systemów i ich wpływ na czynności umysłowe. Także rola dziedziczności w zachowaniu.

Korzenie orientacji biologicznej sięgają poglądów Hipokratesam który uważał, że mózg kontroluje wiele innych części ciała. Człowiek jako zespół komórek nerwowych podporządkowanych procesom fijologii. Wszelkie doznania i czynności uważa się za wynik działania impulsów nerwowych. Czynnikami wyzwalającymi te działania są procesy chemiczne i elektryczne przebiegające wewnątrz komórek i między nimi.

Agresja w ujęciu biologicznym

5. Orientacja psychodynamiczna

Przedstawiciele:Freud, Erik Erikson, Robert Peck, Jane Loevinger.

W modelu psychodynamicznym podstawowym pojęciem jest motywacja.

Jest teorią motywacji i zachowania się człowieka, akcentującą znaczenie wczesnego dzieciństwa dla późniejszego przystosowania w dorosłości. Wywodzi się od Zygmunta Freuda. Freud sądził, że znaczna część naszych najważniejszych myśli ma charakter raczej nieświadomy niż świadomy, nawet sami nie zdajemy sobie z nich sprawy. Freud podkreślał znaczenie motywacji seksualnej w kierowaniu naszym zachowaniem.

Człowiek jest zdeterminowany przez nieświadome motywy.

Przedmiot badań naukowców: Wczesne doświadczenie jednostki, nieświadomość, mechanizmy obronne, wewnętrzne konflikty oraz powinności.

Agresja w ujęciu psychodynamicznym

Popędy są olbrzymią siłą dzięki, której aktywizowane i ukierunkowywane jest ludzkie działanie. Napodstawie odczuwanych popędów jednostka dąży do obranego celu. Zdarza się jednak, iż cel nie może zostać osiągnięty na skutek konfliktów. W związku zwystąpieniem konfliktów, z nieumiejętnością poradzenia sobie z jakimś problemem, przezwyciężeniem gorodzi się lęk i frustracja. Uruchamiają się wówczas mechanizmy obronne.

6. Orientacja behawiorystyczna

Człowiek jako plastyczna masa, którą można ukształtować.

Natura ludzkazdeterminowana przez naturę.

Koncentruje się wyłącznie na obserwowalnych związkach pomiędzy bodźcami i reakcjami, zaprzeczając potrzebie poznawania stanów wewnętrznych.

Przedstawiciele: Do pierwszych behawiorystów należał John Watson, który lekceważył znaczenie stanów psychicznych i wierzył, że każde dziecko możnadowolnieukształtowaćm opierając się na zasadach teorii uczenia się.

B.F. Skinner rozwinął idee behawiorystyczne, proponując analizę zachowania. Sądził,że nawet złożone sprawności językowe i umiejętności rozwiązywania problemów można rozumieć jako zachownia produkowane w odpowiedzi na bodźce środowiskowe.

Przedmiot badań: Głównym celem analizy behawioralnej jest zrozumienie jak poszczególne bodźce środowiskowe kontrolują określone rodzaje zachowania. Bewawioryści zbierają swoje dane za pomocą kontrolowanych eksperymentów laboratoryjnych.

Kładą oni nacisk na dardzo ścisłe definicje badanych zjawisk i rygorystyczne formy zbierania danych, które zwykle dają się ująć w formie ilościowej. Często prowadzą swoje badania na zwierzętach, ponieważ w takich badaniach kontrola wszystkich warunków może być znacznie pełniejsza niż w badaniach przeprowadzanych na ludziach.

ĆWICZENIA 4: Problemy etyczne w badaniach na ludziach i zwięrzętach

  1. Stanfordzki eksperyment więzienny (Stanford Prison Experiment – SPE) – miał za zadanie zbadać psychologiczne efekty symulacji życia więziennego. Przeprowadziła go grupa psychologów uniwersytetu Stanford pod przewodnictwem Philipa Zimbardo w 1971 roku. Podczas selekcji kandydatów kierowano się ich dobrą kondycją psychofizyczną oraz brakiem kryminalnej przeszłości. 24 wybranych studentów losowo podzielono na więźniów i strażników. Eksperymentalne więzienie skonstruowano w piwnicy wydziału psychologii w Stanford.

Opis eksperymentu

Ogłoszenie

W lokalnej gazecie pojawiło się ogłoszenie, w którym oferowano 15 $ za dzień udziału w eksperymencie (ok. 86 $ po uwzględnieniu inflacji). Ponad 70 ochotników przebadano pod kątem kryminalnej przeszłości, problemów zdrowotnych i psychicznych. Ostatecznie wytypowano spośród nich 24 studentów z Kanady i Stanów Zjednoczonych.

Przygotowanie

Piwnice stanfordzkiego wydziału psychologii przerobiono na więzienie w oparciu o opinie byłych więźniów i personelu więziennego. Wymieniono w tym celu drzwi trzech sal, zastępując je stalowymi kratami. Końce 9-metrowego korytarza, stanowiącego „główny dziedziniec”, zabito deskami. Urządzono również trzy inne pomieszczenia: przebieralnię dla strażników, pokój wartownika oraz biuro dyrektora więzienia. Przełożonym obiektu został sam Zimbardo, co jak sam później stwierdził: „było poważnym błędem w założeniach” i zaangażowało go zbyt emocjonalnie w eksperyment.

Obraz rejestrowała kamera umieszczona w otworze na jednym z końców głównego korytarza. Rozmowy więźniów były podsłuchiwane. Więzienie pozbawione było okien i zegarów.

Strażnikom pozwolono wybrać umundurowanie i wyposażenie w pobliskim sklepie militarnym (ten zabieg miał silniej związać tę część uczestników z nowym więzieniem). Zdecydowali się oni na koszule w kolorze khaki, pałki policyjne i czarne okulary, uniemożliwiające kontakt wzrokowy. Zimbardo nie poinstruował dokładnie strażników, jak powinni się zachowywać. Powiedział tylko, że mają stać na straży prawa i porządku a pałki policyjne traktować jedynie jako symboliczną broń. Poinformowano ich także, że w razie ucieczki więźniów eksperyment dobiegnie końca. Reszta pozostawała w ich gestii.

9 strażników pracowało trójkami w czasie 8-godzinnych zmian (z możliwością wezwania wsparcia). Trzy cele mieściły po trzech więźniów. Pozostali uczestnicy mieli zostać wezwani w razie potrzeby.

Uczestnicy eksperymentu zostali poinformowani, że w razie wytypowania ich na więźniów będą otrzymywali minimalne racje żywnościowe a część ich praw obywatelskich zostanie ograniczona.

Zatrzymanie

Pierwszy dzień w niczym nie przypominał eksperymentu naukowego. Nieświadomi uczestnicy projektu (więźniowie) zostali aresztowani przez policję we własnych domach. Przedstawiono im zarzuty (napad z bronią w ręku i włamanie), odczytano prawa i skutych kajdankami odwieziono do pobliskiego komisariatu (policja zgodziła się współpracować z badaczami). Na miejscu ich spisano, zdjęto odciski palców i zamknięto w celi, przewiązując uprzednio oczy.

„Więźniowie” zostali odeskortowani do „uniwersyteckiego więzienia”, gdzie po przywitaniu przez naczelnika i powtórzeniu ciążących na nich zarzutów, zostali dokładnie przeszukani i rozebrani do naga. Następnie poddano ich procesowi odwszenia za pomocą aerozolu.

Zasady panujące w więzieniu

Skazańcy zostali ubrani w długie białe koszule z numerem identyfikacyjnym po obu stronach. Do prawej stopy każdego z nich umocowano ciężki łańcuch zapięty na kłódkę. Czapkę stanowiła damska pończocha. Przygotowany w ten sposób strój miał ich upokorzyć i maksymalnie ujednolicić.

Więźniowie musieli zwracać się do strażników formułą „Panie oficerze penitencjarny”, a do siebie jedynie po numerze identyfikacyjnym. Aby utrwalić je w ich pamięci, strażnicy organizowali kilkakrotnie w ciągu każdej zmiany „odliczania”. Początkowo więźniowie nie traktowali ich poważnie, manifestując przy tym chętnie swoją niezależność. Strażnicy nie byli jeszcze zdolni zmusić ich do posłuszeństwa.

Popularną formą karania były pompki. Pozornie niegroźne, stały się z czasem metodą poniżania więźniów (zwłaszcza, kiedy strażnik stawiał nogę na odbywającym karę, albo kazał na nim siadać innemu więźniowi).

Bunt i jego konsekwencje

Drugiego dnia eksperymentu wybuchł bunt. Więźniowie zabarykadowali się w celach, zdjęli czepki i zerwali numery identyfikacyjne. Zaczęli drwić ze strażników. Ci wezwali do pomocy inną zmianę i razem potraktowali skazańców dwutlenkiem węgla z gaśnicy. Zszokowani więźniowie zostali rozebrani, ich łóżka wyprowadzono na korytarz, a inicjatorów buntu zamknięto w izolatkach. Innych zmuszono do robienia pompek, odmówiono im posiłków i poduszek.

Strażnicy wyciągnęli wnioski z minionych zdarzeń i zgodnie z sugestią jednego z nich, postanowili „podejść więźniów psychologicznie a nie fizycznie”. W tym celu stworzono specjalną „celę uprzywilejowanych”, w której znalazły się łóżka, lepsze posiłki (spożywane w obecności pozostałych, którym tymczasowo zakazano jeść) i odebrane uprzednio ubrania. Ponadto uprzywilejowani mogli myć zęby i brać kąpiele.

Po połowie dnia „uprzywilejowanych” wysłano z powrotem do zwykłych cel, a na ich miejsce wprowadzono niektórych z inicjatorów buntu. Więźniowie poczuli się zdezorientowani. Pojawiły się spekulacje o współpracy „uprzywilejowanych” ze strażnikami. Relacje w poszczególnych grupach zupełnie się zmieniły. Strażnicy zjednoczyli się w obliczu zagrożenia, solidarność więźniów uległa skruszeniu.

Strażnicy zaczęli traktować więźniów znacznie surowiej. Możliwość wyjścia do toalety zależała od ich humoru. Po godzinie 22 więźniowie korzystali z wiader pozostawionych w celach, których czasem nie pozwalano im opróżniać. Strażnicy wykazywali się szczególną bezwzględnością po zmroku, myśląc, że nie są obserwowani przez badaczy.

Więzień nr 8612

Po 36 godzinach eksperymentu więzień o numerze 8612 zaczął wykazywać szereg niepokojących objawów. Na zmianę zachowywał się agresywnie i wybuchał płaczem, miał „zdezorganizowany sposób myślenia”. Strażnicy i naukowcy podejrzewali go o próbę oszustwa. Badający go specjalista zaproponował mu bycie informatorem w zamian za łagodniejsze traktowanie przez strażników. 8612 miał przemyśleć tę propozycję.

Podczas następnego odliczania więzień powiedział do pozostałych: „nie możecie stąd wyjść, nie da się przerwać eksperymentu”. Później stracił nad sobą panowanie: krzyczał i przeklinał. Dopiero wtedy badacze postanowili go wypuścić. Wśród więźniów umocniło się przekonanie, że to nie eksperyment, tylko prawdziwe więzienie.

Odwiedziny

Następnego dnia urządzono odwiedziny dla rodziny i przyjaciół. Aby sprawić dobre wrażenie wyczyszczono całe więzienie, więźniom pozwolono się umyć i zjeść obfity posiłek, a nawet włączono muzykę przez interkom. Dla wzmocnienia pozytywnego efektu, przyjmowaniem gości zajmowała się cheerleaderka ze Stanford, Susie Phillips.

Przybyli musieli znieść szereg niedogodności przed zobaczeniem się z bliskim: zezwolenie wydawał każdorazowo naczelnik więzienia (Zimbardo), na spotkanie trzeba było czekać około pół godziny, wizyty były ograniczone do 10 minut, mogły w nich uczestniczyć tylko 2 osoby i przebiegały w obecności strażnika. Część odwiedzających zwróciła uwagę na zły stan swoich bliskich, ale pod wpływem autorytetu organizatorów eksperymentu rezygnowali z jakichkolwiek działań.

Plan ucieczki

Jeden ze strażników podsłuchał więźniów omawiających plan ucieczki. Zgodnie z nim, wypuszczony wcześniejszej nocy nr 8612 miał zebrać kilku przyjaciół, wtargnąć do więzienia i uwolnić pozostałych. Naukowcy i strażnicy postanowili udaremnić ten plan za wszelką cenę.

Pierwszym krokiem było umieszczenie na miejscu nr 8612 nowego więźnia, który był współpracownikiem i informatorem „władzy”. Następnie Zimbardo zgłosił się do miejscowej policji z prośbą o przeniesienie więźniów do prawdziwego więzienia. Prośba została jednak odrzucona. Ostatecznie zdecydowano się rozebrać wszystkich więźniów, założyć im na głowy worki, skuć razem i przetransportować do magazynu, gdzie mieli przeczekać „włamanie”. Zimbardo liczył, że „włamywacze” zastaną na miejscu tylko jego, który obwieści im, że eksperyment dobiegł końca i wszyscy zostali zwolnieni. Później praca więzienia miała wrócić do normy. Rozważano również zwabienie byłego więźnia nr 8612 i aresztowanie go ponownie, tłumacząc to „fałszywymi przesłankami” wcześniejszego zwolnienia.

Ostatecznie nikt nie wtargnął do więzienia. Zimbardo odwiedził natomiast Gordon Bower, współlokator z czasów uniwersytetu w Yale, który chciał przyjrzeć się wynikom eksperymentu. Zasugerował on Zimbardo, że całe przedsięwzięcie odbiega od obiektywizmu i za bardzo angażuje emocjonalnie jego organizatorów. Zimbardo docenił jego spostrzeżenie dopiero „znacznie później”, stwierdzając, że zachowywał się bardziej jak dyrektor więzienia niż badacz naukowy.

Zemsta

Po niedoszłym włamaniu strażnicy nasilili prześladowania wobec więźniów. Zmuszano ich do czyszczenia muszli toaletowych gołymi rękoma, robienia pompek, pajacyków i odliczeń, które przeciągały się nawet do kilku godzin.

Wizyta księdza

W celu zbadania wpływu stworzonej atmosfery na więźniów, naukowcy zaprosili do współpracy katolickiego księdza, byłego kapelana więziennego. Odbył on osobiste spotkanie z niemal każdym z więźniów. Połowa z nich przedstawiła się za pomocą swojego numeru identyfikacyjnego.

Więzień nr 819 nie chciał widzieć się z księdzem, prosząc natomiast o wizytę lekarza. Podczas rozmowy z Zimbardo załamał się i wybuchnął płaczem. Równocześnie jeden ze strażników ustawił pozostałych więźniów w szeregu i kazał im głośno powtarzać: „więzień nr 819 jest złym więźniem. Przez to, co zrobił więzień nr 819 w mojej celi jest bałagan, Panie Władzo”. Zgromadzeni wykrzyczeli to kilkakrotnie. Gdy dotarło to do uszu więźnia nr 819, załamał się po raz kolejny. Mimo że był chory, chciał wrócić i udowodnić, że nie jest złym więźniem. Uspokoił go dopiero Zimbardo, tłumacząc, że to tylko eksperyment naukowy, a nie prawdziwe więzienie.

Komisja

Następnego dnia część więźniów stanęła przed komisją, która miała rozważyć ich warunkowe zwolnienie. Na jej czele stanął wspomniany wcześniej eks-więzień i konsultant grupy Zimbardo. Większość więźniów gotowa byłaby zrezygnować z należnych im pieniędzy w zamian za natychmiastowe zwolnienie. Złożone przez nich wnioski o wypuszczenie miały zostać rozpatrzone w bliżej nieokreślonym terminie, na co więźniowie (nie czujący się już zupełnie jak uczestnicy eksperymentu) milcząco wyrazili zgodę.

Przerwanie

Eksperyment zakończono już szóstego dnia z dwóch powodów. Strażnicy zaczęli dopuszczać się coraz bardziej gorszących praktyk, m.in. zmuszając więźniów do symulowania aktów homoseksualnych. Ponadto Christiana Maslach, późniejsza żona Zimbardo, doktor ze Stanfordu, stanowczo sprzeciwiła się eksperymentowi po tym, jak przeanalizowała jego zgubny wpływ na psychikę więźniów. Była to pierwsza osoba, która zanegowała moralną stronę eksperymentu.

Zachowanie uczestników

Typy strażników

Wśród strażników można było wyróżnić trzy podstawowe typy zachowań. Pierwsza grupa była surowa, choć sprawiedliwa. Strażnicy z drugiej grupy starali się nie krzywdzić więźniów i udzielać im „drobne przysługi”. Pozostali natomiast znajdowali satysfakcję w znęcaniu się nad skazańcami, mimo że żaden test osobowości nie wykazywał u nich takich tendencji. Wszystkich strażników łączyło jedno: nie odmawiali wykonania żadnego rozkazu. Najbardziej znienawidzony z nich zyskał sobie miano Johna Wayne’a, ze względu na nieugiętość i bezwzględność.

Zachowanie więźniów

Więźniowie radzili sobie na różne sposoby z atmosferą podległości i poniżenia. Początkowo niektórzy z nich przeciwstawiali się i bili ze strażnikami. Czterech więźniów zareagowało załamaniem emocjonalnym, u jednego stres spowodował wysypkę psychosomatyczną. Część stała się „dobrymi więźniami”, którzy wykonywali wszystkie rozkazy strażników. Więźniowie jako grupa zostali całkowicie rozproszeni i zdominowani przez strażników.

Komentarz byłego więźnia nr 416 (2 miesiące po zakończeniu eksperymentu): "Zacząłem mieć poczucie, że tracę tożsamość. Tożsamość osoby, którą nazywałem "Clay", osoby, która kazała mi iść do tego miejsca, osoby, która dała się w tym więzieniu zamknąć – bo to było dla mnie więzienie, i nadal jest. Nie uważam, że to eksperyment ani symulacja, bo to po prostu więzienie prowadzone przez psychologów zamiast przez państwo. Zacząłem mieć poczucie, że osoba, którą byłem i która kazała mi iść do więzienia, była mi obca – obca tak bardzo, że w końcu stałem się 416. Naprawdę byłem swoim numerem"

Cele eksperymentu według Zimbardo

  1. Skonfrontowanie tezy o radykalnej zmianie zachowania (skłonności do ogromnego okrucieństwa) zwyczajnych ludzi, kiedy stają się anonimowi i mogą traktować innych przedmiotowo.

  2. Zbadanie wpływu otoczenia, autorytetu, solidarności grupowej oraz konkretnej sytuacji na działania jednostek

Wnioski Zimbardo

Amerykański psycholog tym samym udowodnił, że ludzie zdrowi psychicznie w specyficznych warunkach wcielają się w role oprawców i ofiar. Powodów takich zachowań upatruje on nie w zaburzeniach ludzkiej psychiki, lecz we wpływie otoczenia na jednostkę. Przez następne lata uczestnicy byli obserwowani – eksperyment nie wpłynął negatywnie na ich życie. Było to spowodowane tym, że zostali poddani terapii, na której dokładnie im wytłumaczono, czego byli uczestnikami i świadkami. Jednostki wyselekcjonowane do eksperymentu były w pełni zdrowe psychicznie, a eksperyment odbył się w jednym miejscu, dzięki czemu badani po jego zakończeniu wyszli ze swoich ról, zdjęli mundury i wrócili do normalnego życia. Starania eksperymentatorów sprawiły, że nie czuli oni winy ani wstydu.

Jednym z wniosków było też spostrzeżenie, że odgrywanie ról społecznych może wpływać na kształtowanie się osobowości jednostki, w szczególności w sytuacji, gdy nie ma ona możliwości zrzucenia schematu roli lub gdy rola społeczna nie pozwala jej na margines swobody postępowania. Zaplanowany na dwa tygodnie eksperyment przerwany został już po sześciu dniach ze względu na brutalne zachowania osób, które przyjęły role strażników.

Późniejsze spostrzeżenia

Po wydarzeniach znęcania się nad więźniami podczas drugiej wojny w Iraku Zimbardo przypomniał o wyniku swojego eksperymentu wskazując na warunki więzienne jako szczególnie sprzyjające przemocy.

Podkreślał, że incydentom takim jak wydarzenia w więzieniu Abu Ghraib nie są winni żołnierze, lecz system, który sprawia, że:

Zimbardo w wypowiedziach na temat tego incydentu sugerował też, że zarówno żołnierzom jak i więźniom potrzebna będzie opieka terapeutyczna, taka jak ta, którą zapewnił uczestnikom swojego eksperymentu, by nie doszło do tragedii i samobójstw, życia w potępieniu przez opinię społeczną, w poczuciu winy za czyny, których to dopuścić może się każdy w takich specyficznych warunkach.

2.Pomimo istnienia wielu kontrowersji na tle etycznym, istotną rolę dla rozwoju nauk medycznych — między innymi w farmacji, stanowią zwierzęta laboratoryjne. Doświadczenia z użyciem zwierząt stanowią wstępny etap badań nad lekiem. Poprzedza on badania kliniczne, w których dochodzi do kontaktu substancji z organizmem ludzkim. Eksperymenty takie przeprowadza się zawsze w specjalnych pomieszczeniach i za zgodą Komisji Etycznej ds. Doświadczeń na Zwierzętach. Badania na zwierzętach nie są badaniami randomizowanymi, organizmy w nich uczestniczące nie są przypadkowe. Ich źródłem są placówki przeznaczone do hodowli, których właściciele posiadają specjalne uprawnienia. Do eksperymentów przeznacza się m.in. myszy, szczury, króliki, a także psy i niektóre ssaki naczelne. Eksperymenty na zwierzętach wzbudzają duże kontrowersję, jednak trudno wyobrazić sobie testowanie nowego leku na raja czy dystrofię mięśni bez możliwości sprawdzenia jego działania na zwierzętach. Feewney zwróciła np .uwagę na korzyści wynikające z eksperymentów przeprowadzonych z udziałem zwierząt w klasycznych badaniach nad leczeniem pacjentów z urazami mózgu i rdzenia kręgowego. Wczesne badania Sperry’ego i innych z udziałem kotów i małp wykazały, że dwie półkule mózgu mogą funkcjonować niezależnie w procesach uczenia się i pamięci. Jednak rola zwierząt w badaniach psychologicznych budzi wiele wątpliwości, jednak zawsze należy pamiętać, że zgodnie ze standardami APA badacz prowadzący eksperymenty z udziałem zwierząt ma etyczny obowiązek dbania o ich zdrowie i humanitarne traktowanie.

Przykładem badania nad zwierzętami jest też badanie Harlow małpka z matką miekka i drucianą.

Standardy etyczne w badaniach nad zwierzętami:

3. Prawa osoby badanej:

Jednym ze standardów etycznych jest uzyskanie świadomej zgody uczestników na udział w badaniu – musi być to w języku zrozumiałym, badany musi być poinformowany o naturze badania, w przypadku dzieci musi być uzyskana zgoda także opiekunów prawnych

Zgoda na rejestrowanie kamerą wideo bądź nagrywanie też jest konieczna. Jeśli prawdziwy cel jest maskowany to po ukończeniu badania psycholog musi wyjaśnić badanemu prawdziwy cel badania i omówić z nim wszystkie błędy w rozumowaniu i zlikwidować jakiekolwiek negatywne konsekwencje wynikające z zastosowania procedury- odkłamanie.

Świadoma zgoda nie musi być uzyskiwana kiedy badanie stanowi element prawny , gdy instytucja narzuca poddanie się badaniu.

alternatywne formy prowadzenia eksperymentów:

Plan badania nie powinien zawierać żadnej procedury zagrażającej badanym, jeśli wcześniej nie sprawdzono możliwości wykorzystania metod alternatywnych stwarzających mniejsze zagrożenie. W niektórych wypadkach procedury opisowe, jak obserwacja czy kwestionariusz powinny zastąpić metodę eksperymentalną. Czasem wykorzystać można naturalnie pojawiające się okoliczności. Np. Anderson przeprowadził wywiady z właścicielami małych firm, które ucierpiały w wyniku powodzi. Okazało się, że prawdopodobieństwo zachowań nastawionych na rozwiązanie problemu ułożyło się na wykresie w funkcję w kształcie odwróconej litery U. Istnieje związek między skutecznością działań a spotrzeganym poziomem stresu: jeśli jest on wyższy lub niższy od optymalnego, prawdopodobieństwo zachowań tego typu obniża się. Podobne wyniki przyniosły eksperymenty w laboratoriach psychologicznych podczas których stymulowano stresujące sytuacje.

Decepcja:

Podczas eksperymentu prowadzonego w naukach społecznych konieczne jest niekiedy wprowadzenie osób badanych w błąd, ponieważ wiedza co do rzeczywistego celu eksperymentu mogłaby w istotny w sposób wpłynąć na zachowania badanych i zniekształcić wyniki lub zupełnie uniemożliwić przeprowadzenie badania. Na przykład gdyby osoby badane wiedziały, że eksperyment dotyczy ich posłuszeństwa, mogłyby celowo i nienaturalnie zachowywać się jak indywidualiści.

Dlatego nie zawsze informuje się badanych o istocie eksperymentu, lub wprowadza się ich w błąd przy pomocy instrukcji maskujących.

Po zakończeniu eksperymentu konieczne jest odkłamanie badanych, czyli poinformowanie ich o istocie i prawdziwym celu badania oraz wyjaśnieniu wszelkich wątpliwości osób biorących w nim udział.

Słynne i kontrowersyjne eksperymenty w psychologii, gdzie okłamywano badanych to eksperyment Milgrama, eksperyment Ascha, eksperyment Zimbardo. Instrukcja maskująca stosowana jest jednak bardzo często.

rozmowa wyjaśniająca: Psycholog powinien nawiązać kontakt z klientem, ustalić zasady.

1.Ustalenie współpracy, określenie celu i zakresu usługi 2. Właściwy przebieg procesu diagnozy czy udzielenia pomocy 3.zakonczenie diagnozy czy terapii.

  1. Cel działania psychologa

  2. Zakres jego interwencji

  3. Skutek oczekiwany przez klienta

  4. Czas trwania badania

  5. Wynagrodzenia psychologa

Podczas procesu diagnostycznego nie powinno wykraczać się poza ustalony kontrakt a więc nie naruszać zasad intymności i prywatności. Ważne jest też tajemnica zawodowa.

ĆWICZENIA 5: Geny czy wychowanie-problemy związane z uwarunkowaniami zachowań ludzi

Geny a zaburzenia psychiczne

Pojęcie GEN wprowadził je W.L.Johansen.

Gen- jest to fragment DNA odpowiedzialny za powstanie produktu, najczęściej jednej cząsteczki białka, powstającego na skutek ekspresji genu, czyli transkrypcji lub biosyntezy białka. 

Białka są odpowiedzialne za cechy organizmu ludzkiego, a więc wygląd, wzrost, kolor oczu itp. Jeżeli na terenie genu pojawi się niekontrolowana zmiana zwana mutacją może dojść do
nieprawidłowej ekspresji czyli odczytania genu. Pociąga to za sobą wadę genetyczną mogącą być przyczyną choroby.

 Podatność organizmu na wystąpienia zaburzeń psychicznych ma dwa źródła:


1. dziedziczenie jako skutek działania genów przechodzących z rodziców
na dzieci

2. jest nabyta w wyniku oddziaływania środowiska

METODY MAJACE NA CELU DIAGNOZOWANIE PODŁOŻA CHOROBY PSYCHICZNEJ

1. Analiza rodowodów ( Na podstawie wywiadów rodzinnych ustala się częstotliwość występowania zaburzenia we wcześniejszych pokoleniach, a także, czy są one przekazywane potomstwu. Jeżeli predyspozycja genetyczna do wystąpienia zaburzenia jest dziedziczona, to powinno ono częściej występować wśród krewnych niż wśród przeciętnej populacji.)

-Analiza rodowodów opiera się na:

Na wystąpienie zaburzeń psychicznych ma wpływ działanie genów dziedziczonych z pokolenia na pokolenie oraz współdziałania środowiska. Być może w przypadku braku czynników środowiskowych np. stresu geny nie ujawnią się i choroba nie wystąpi

Jeśli jedno z bliźniąt jednojajowych choruje, a drugie nie oznacza to, że inaczej zadziałało środowisko. Należy dodać, iż wpływ środowiska zaznacza się już w życiu prenatalnym.

Brak lub niedobór określonych substancji chemicznych sprawia, że ekspresja następuje, np. niedobory pewnych hormonów wpływają na rozwój płodu. Na rozwój układu nerwowego mają wpływ geny, ale również niedożywienie, alkoholizm czy długotrwały stres matki.

Oddziaływanie pomiędzy genami a środowiskiem jest dwukierunkowe. Z jednej strony środowisko ma wpływ na zmianę aktywności genów, z drugiej to geny wpływają na analizę i postrzegania środowiska (doświadczenia Plomina z bliźniętami jednojajowymi wychowywanymi oddzielnie i ich spostrzeżenia na sytuacje stresujące czy stosunek do rodziców.)

Większość teorii dotyczących etiologii takich zaburzeń jak schizofrenia i depresja jedno- i dwubiegunowa zakłada, ze stres wywołuję chorobę lub nasila jej objawy.
W najnowszych badaniach nie ma jednego genu odpowiedzialnego za
objawy schizofrenii, autyzmu, alkoholizmu, depresji, dysleksji. Dla wielu z nich są znane lokalizacje przypuszczalnych genów, ale nie ma pewnych dowodów dla żadnego z nich.

Charakterystyka znanych chorób psychicznych w aspekcie związanych z nimi genów

  1. Schizofrenia – o wywołanie schizofrenii podejrzewa się przynajmniej 20
    różnych miejsc w chromosomach. Niektóre z nich opisano już jako „geny schizofrenii”, ale nadal nie ustalono ich właściwej lokalizacji w chromosomach. Nie ma dokładnych danych, nie mniej jednak komponenta genetyczna jest w przypadku schizofrenii najbardziej prawdopodobna

  2. Choroba dwubiegunowa – prawdopodobnie podejrzewa się dziedziczenie sprzężone z płcią. Być może ma tutaj również wpływ piętno genomowe lub mechanizmy dziedziczenia mitochondrialnego

  3. Agresja – badania przeprowadzone na pewnej holenderskiej rodzinie,
    w której pojawiały się tego typu zaburzenia udowodniły zaburzenia
    metabolizmu monoamin. Prawdopodobną przyczyną jest mutacja powodująca
    zburzenia w genie odpowiedzialnym za syntezę oksydazy monoamin

  4. Alkoholizm – prawdopodobny wpływ genów jest tak samo silny jak
    wpływ środowiska

  5. Autyzm – jest kilka różnych genów, które podejrzewa się o udział
    w powstawaniu tej choroby. Potwierdzają to badania nad bliźniętami
    jednojajowymi, których wykazano nawet do 95% zgodności w różnych
    badaniach.

  6. Anoreksja i bulimia – potwierdzono wpływ uwarunkowań genetycznych
    na wystąpienie choroby. Nie bez znaczenia jest presja środowiska promująca szczupłą sylwetkę ciała jako atrakcyjniejszą.

  7. Zespół Williamsa – choroba ta jest powodowana mutacją związaną z mikrodelecją w jednym z chromosomów. Powoduje ona zaburzenia pamięci i inne objawy min. niski poziom inteligencji

  8. Zespół Wolframa – choroba autosomalna recesywna o znanym i zsekwencjonowanym genie. Powoduje ona następujące zaburzenia: cukrzycę, głuchotę, ryzyko depresji, psychozy, agresji i demencji.

Naukowcy określili, jaka cześć SNP jest wspólna pomiędzy różnymi chorobami psychicznymi

Pozostałe powiązania genetyczne pomiędzy tymi pięcioma schorzeniami zostały określone jako nieistotne.

Geny a zdolności

Ok. 50% zdolności poznawczych wyjaśnia wpływy genetyczne a środowisko wyjaśnia pozostałą część zmienności.

Zjawiska odnoszące się do udziału czynników genetycznych i środowiskowych

  1. udział wspólnego środowiska wspólnego maleje po okresie adolescencji na rzecz wzrostu udziału środowiska specyficznego( w okresie dojrzewania wpływy pozarodzinne są bardziej istotne)

  2. udział czynników genetycznych w zmienności inteligencji wzrasta w ciągu zycia jednostki, w wypadku osobowości maleje

Badania genetyczne i środowiskowego uwarunkowania rożnych zdolności u dzieci mają na celu poznanie różnic indywidualnych, jak również przyczyn upośledzenia niektórych zdolności.

Przykłady badań:

Przedmiot badan- zdolności poznawcze u 5-letnich dzieci( orientacja, rozumienie słów, płynnośc słowna)

Najwyższy poziom odziedziczałności charakteryzował płynność słowna(56% wyjaśnionej zmienności) najniższy zas rozumienie słów( 15%).

Przedmiot badań- umiejętności językowe u dzieci w wieku 4,5 roku w zakresie artykulacji, gramatyki, słownika i pamieci słow ( odziedziczalność tych umiejętności waha się od 0,30 do 0,52.)
Badając krancowe przypadki naukowcy udowodnili, ze upośledzenie językowe dzieci w tym wieku jest także uwarunkowane genetycznie.

Geny, które odpowiadają za upośledzenie zdolności to w większości przypadkow te same geny, które odpowiadają za ich normalne zróżnicowanie w populacji. Te same geny mogą powodowac rozne przejawy tego samego upośledzenia i wpływać na zaburzenia innych zdolności.

Chromosomy odpowiadające za upośledzenia:

15,16,X- upośledzenie umyslowe

5- za opóźnienie umysłowe w przebiegu zespolu „krzyku”

4,11,12,14-uposledzenie rozwoju umysłowego

2,6,15-zaburzenia czytania

21- zespol Downa

Prekursorem naukowych badań nad inteligencją był Francis Galton (1883). Zdolności umysłowe nazywał „geniuszem”. Jego zasługą było zapoczątkowanie badań empirycznych nad zdolnościami i wprowadzenie pierwszych testów. Badając zjawisko dziedziczności uzdolnień, Galton zauważył przy tym i opisał zjawisko „regresji do średniej”.

„Regsersja do średnia”- polega na tym, że potomstwo ludzi bardzo uzdolnionych jest przeciętnie mniej uzdolnione od swoich rodziców. Cecha jak gdyby „cofa się” w wyniku dziedziczenia, co uznano za przejaw degeneracji geniuszu w wyniku przekazywania go z pokolenia na pokolenie

Trójpierścieniowy model zdolności Renzulliego

Zaistnieje w przypadku korelacji trzech cech:

-nadprzeciętne zdolności

-twórczość

-zaangażowanie w pracę

Wieloczynnikowy model zdolności Franza Monksa;

Podkreśla znaczenie środowiska.

Ważne czynniki:

-rodzina

-rówieśnicy

-szkoła

Psychospołeczna koncepcja Abrahama Tannenbauma;

model zdolności składa się z pięciu cech:

-zdolności ogólne

-zdolności kierunkowe

-czynniki niezwiązane z myśleniem(np. motywacja)

-czynniki środowiskowe

-czynnik przypadku

Koncepcja zdolności Johna Feldhusena zawiera;

-ogólne zdolności poznawcze

-pozytywny obraz siebie

-motywację

-talent

Model psychologiczno-pedagogiczny zawiera :

-ogólne zdolności intelektualne

-specyficzne zdolności akademickie

-twórcze/ produktywne myślenie

-zdolności artystyczne

-zdolności przywódcze

-zdolności psychomotoryczne

OSOBOWOŚĆ-Jest to zbiór unikatowych i względnie trwałych cech indywidualnych. Są one kształtowane w procesie biologicznego, psychicznego i społecznego rozwoju przez środowisko społeczne oraz aktywność poznawczą człowieka.

Osobowość tworzą między innymi: motywacje, intelekt, temperament, charakter, tożsamosć i wartości.

(Osobowość to stały element postępowania właściwy danemu człowiekowi to ,to co charakterystyczne dla niego i odróżniające go od innych ludzi.)

Osobowość i geny- TEORIE:

-Empiryści starali się udowodnić, że umysł ludzki jest jak niezapisaną karta, na którą wpływ ma środowisko ,kultura i ludzie, między którymi zaistniały wspólne interakcje.

-Natywiści zakładali, że to geny decydują o tym, jacy jesteśmy. Ich zdaniem, jedynie ingerencja genetyczna może zmodyfikować czyjeś zachowanie, kształtujące się we wczesnej fazie rozwoju.

- We współczesnych poglądach popularnością cieszy się koncepcja synergii genetyczno- środowiskowej

Pięcioczynnikowy Model Osobowości (tzw. Wielka Piątka):

-Neurotyczność- inaczej stałość emocjonalna ukazuje przystosowanie emocjonalne

-Ekstrawersja - odnosi się do jakości i ilości interakcji społecznych oraz poziomu aktywności, energii,

-Ugodowość inaczej antagonizm- opisującą nastawienie do innych ludzi

-Otwartość -tolerancja na nowość i ciekawość poznawczą

- Sumienność - wytrwałość i motywacja jednostki w działaniach zorientowanych na cel

Wpływ na różnice w ludzkim zachowaniu mają czynniki genetyczne i środowiskowe. Problemem tym zajmuje się genetyka zachowania człowieka.

Genetyka zachowania człowieka pozostaje w bliskim związku z genetyką ogólną w której można wyodrębnić :

-g. molekularną( Grzegorz Mendel)

-g. ilościową

Genetyka Molekularna:

-badanie praw i mechanizmów biologicznych rządzących dziedzicznością i zmiennością genetyczną organizmów

-skupia uwagę na strukturze DNA

-zajmuje się poznawaniem układu i znaczeniem genów

Genetyka Ilościowa :

- zajmuje się badaniem różnic pomiędzy osobami z danej populacji w zakresie całokształtu cech organizmu, czyli fenotypu

- badacze wykorzystują różnego rodzaju testy (np. inteligencji) do pomiaru różnic pomiędzy ludźmi.

-do interpretacji wyników wykorzystują metodę analizy statystycznej

Polsko-Niemiecki program badania bliźniąt:

-W latach 1991-1994 przeprowadzono badania dotyczące genetycznego uwarunkowania i struktury temperamentu młodzieży i dorosłych.

-Badania miały dotyczyć: genetyki zachowania, ukierunkowania na poszukiwanie genetycznego i środowiskowego uwarunkowania różnic indywidualnych.

-Bliźnięta badano w zakresie 27 cech temperamentu.

-Posłużono się metodą opisową i metodą szacowania

Badania molekularne wykonane w Polsce:

-Przedmiot badań:związek dwóch cech temperamentu : aktywności i reaktywności emocjonalnej, z polimorfizmem w genach transportera serotoniny(5-HTT) , receptora dopaminy (DRD4)

-Badano zdrowych mężczyzn od 18 do 27 roku życia

-Posłużono się metodą PCR

-Zauważono istotny związek pomiędzy polimorfizmem genu DRD4 a reaktywnością emocjonalną oraz między polimorfizmem genu 5-HTT a aktywnością

Badania nad bliżniętami monozygotycznymi i dyzygotycznymi:

-Polega na porównywaniu fenotypu bliźniąt MZ i DZ mieszkających razem

-Zakłada,że bliźnięta MZ są genetycznie jednkowe,a wiec różnice pomiędzy nimi wynikają ze środowiska

-Bliźnięta DZ są do siebie podobne genetycznie w takim samym stopniu jak zwykłe rodzeństwo

-A więc podobieństwo między bliźniętami MZ jest większe niż pomiędzy b. DZ , ponieważ u drugich większa jest zmienność ich genotypów.Tym samym różnice w wyposażeniu genetycznym mają związek z ujawniającymi się różnicami cech i zachowań.

Badania adopcyjne:

Opiera się na porównaniu stopnia podobieństwa między dziećmi adoptowanymi a rodzicami adopcyjnymi, z podobieństwem występującym pomiędzy tymi samymi dziećmi a ich rodzicami biologicznymi. Dzięki tej metodzie jest możliwe wyraźne przeciwstawienie wpływu czynnika genetycznego wpływowi wspólnego środowiska rodzinnego na zmienność obserwowanego zachowania.

Metoda dopasowania modeli (tzw. Model- fitting):

-Polega na tworzeniu teoretycznych modeli wpływu czynników genetycznych oraz środowiskowych, a następnie sprawdzaniu ich dopasowania.

-Metoda ta pozawala na równoczesne oszacowanie wpływu obu badanych czynników na zróżnicowanie zachowania.

Badania behawioralno-genetyczne:

Koncentrują się na osobowości (głównie temperamencie), zdolnościach , inteligencji oraz psychopatologii.

Wyniki większości badań wykazują ,że czynniki genetyczne wyjaśniają na ogół nie więcej niż 50% obserwowanej w danej populacji zmienności fenotypowej(np.. Różnic temperamentu)

ĆWICZENIA 6: Kategoria normy i patologii w psychologii.

Pojęcie zaburzeń psychicznych

Zaburzenie psychiczne - stan psychiczny który powoduje znaczące cierpienie lub upośledzenie, jest czymś więcej niż ogólnie przyjętą formą reakcji na konkretne wydarzenie oraz stanowi przejaw dysfunkcji psychicznej (Jerome Wakefield, 1992). Zachowanie określamy jako zaburzone (jako przejaw zaburzenia psychicznego) jeśli jest uporczywe, a jednocześnie w poważnym stopniu zagraża dobru jednostki i/lub dobru społeczności ludzkiej, do której owa jednostka należy.

Natura zaburzeń psychicznych

Patologiczne funkcjonowanie psychiczne obejmuje zakłócenia procesów emocjonalnych, behawioralnych i myślowych, prowadzące do cierpień psychicznych lub blokujące zdolność jednostki do osiągania wyższych celów. Psychopatologia to obszar badań psychologicznych, których bezpośrednim celem jest zrozumienie indywidualnej patologii funkcjonowania umysłu, nastroju i zachowania.
Diagnoza psychologiczna jest to identyfikacja zaburzenia, syndromu lub stanu dokonana przez klasyfikację i kategoryzację zaobserwowanego zachowania według kryteriów jakiegoś przyjętego systemu diagnostycznego. Diagnoza ta jest trudniejsza niż diagnoza medyczna i w większym stopniu zależy od indywidualnej interpretacji diagnozującego. Najlepiej wyobrazić sobie zaburzenia psychiczne jako pewne kontinuum:
Maksymalne zaburzenie umysłowe
(największa głębokość, częstotliwość i zakres objawów psychiatrycznych)
Zakres upośledzenia i cierpienia
(od głębokiego do nieznacznego) Nieobecność zaburzeń umysłowych
(wolność od objawów psychiatrycznych, skuteczne zapobieganie lub leczenie)

Definicja anormalności nie jest zbyt precyzyjna, nie ma niezawodnych reguł, na mocy których moglibyśmy ją zidentyfikować.
6 wskaźników nienormalności (Rosenhan, Seligman, 1989): cierpienie, nieprzystosowanie, irracjonalność, nieprzewidywalność, niekonwencjonalność i rzadkość statystyczna, dyskomfort obserwatora. W im skrajniejszej i bardziej trwałej postaci one występują tym większą możemy mieć pewność że stoi za nimi pewne zaburzenie. Żaden ze wskaźników osobno nie stanowi wystarczającego który odróżniałby wszystkie przypadki zachowania anormalnego od różnych wariantór zachowania normalnego Rozróżnienie normalności od nienormalności to kwestia tego, w jakim stopniu działania jakiejś osoby przypominają zbiór uzgodnionych kryteriów anormalności.

Etiologia psychopatologii

Etiologia - czynniki wywołujące lub przyczyniające się do powstania i rozwoju problemów psychicznych i medycznych.

Podejścia biologiczne: zakładają, że zakłócenia funkcjonowania psychologicznego da się wyjaśnić bezpośrednio leżącymi u ich podłoża czynnikami biologicznymi, najczęściej związanymi z mózgiem lub układem nerwowym. Zmiany w zakresie ilości neuroprzekaźników lub stanu tkanek mogą być powodowane przez czynniki genetyczne, obrażenia mózu i infekcje.

Podejścia psychologiczne: koncentrują się na czynnikach psychologicznych i społecznych, upatrują źródeł zaburzeń psychicznych w osobistych doświadczeniach, urazach, konfliktach osobistych oraz czynnikach środowiskowych.

a) podejście psychodynamiczne - przyczyny psychopatologii tkwią wewnątrz człowieka, ale są one natury psychologicznej (a nie biologicznej). Freud uważał, że wiele zaburzeń psychicznych to po prostu przedłużenie :normalnych: procesów psychicznego konfliktu i mechanizmów obronnych, których wszyscy doświadczamy. Zachowania zarówno normalne i nienormalne są uważane za rezultat doświadczeń wczesnego dzieciństwa i rozwoju osobistego. Zachowanie jest motywowane przez popędy i pragnienia. Symptomy psychopatologiczne mają korzenie w nieświadomych myślach i konfliktach pomiędzy id a superego, które powodują lęk i inne zaburzenia. Jednostki próbują pozbyć się ich za pośrednictwem mechanizmów obronnych (np. wyparcie, zaprzeczenie), których nadużywanie prowadzi do zachowań samoniszczących i zniekształcania rzeczywistości.

b) podejście behawioralne - zachowanie nienormalne jest efektem uczenia się i wzmacniania (tak samo jak zachowanie normalne). Objawy zaburzeń psychicznych powstają z powodu wyuczenia się przez jednostkę autodestrukcyjnych lub nieskutecznych sposobów zachowania.

c) podejście poznawcze - źródła zaburzeń psychicznych tkwią w sposobie postrzegania siebie, myślenia o sobie oraz relacjach z innymi ludźmi i otoczeniem. Problemy psychologiczne są rezultatem zniekształceń obrazu sytuacji lub własnego "ja", błędnego rozumowania lub niedostatków rozwiązywania problemów

Podejścia alternatywne: w wielu kulturach ludowe wierzenia dotyczące przyczyn chorób umysłowych są oparte na wierze w "złe moce", "czarną magię", "rzucanie uroków". Powszechny jest też pogląd (w plemieniach afrykańskich i indiańskich), że zaburzenia psychiczne są interpsychiczne - dokonują się pomiędzy ludźmi, a nie wewnątrz ich umysłów, są przejawem dysharmonii pomiędzy członkami plemienia a ich otoczeniem ziemskim i rzeczywistością duchową.

Wybrane typy zaburzeń psychicznych

1) zaburzenia seksualne - problemy z zahamowaniami i zaburzeniami funkcjonowania seksualnego oraz zboczenia seksualne

2) organiczne zaburzenia umysłowe - anomalie psychiczne lub behawioralne powiązane z czasowym lub trwałym uszkodzeniem mózgu lub wadliwym jego funkcjonowaniem

3) zaburzenia pod wpływem środków odurzających

4) zaburzenia pod postacią somatyczną - symptomy fizyczne takie jak paraliże czy bóle, które powstają bez wyraźnej przyczyny

5) zaburzenia powstające zazwyczaj w dzieciństwie - opóźnienie w rozwoju, jąkanie się, problemy behawioralne

6) zaburzenia odżywiania - anoreksja, bulimia

7) zaburzenia osobowości - długotrwały (chroniczny), sztywny, dezadaptacyjny wzorzec spostrzegania, myślenia i zachowania

a) narcystyczne zaburzenie osobowości - wybujałe poczucie własnego znaczenia, oddawanie się fantazjom o sukcesie i władzy, potrzeba stałej uwagi i podziwu, przesadne reakcje na krytykę i drobne niepowodzenia, problemy z kontaktami interpersonalnymi

b) osobowość antyspołeczna - trwała skłonność do zachowań nieodpowiedzialnych o negatywnych konsekwencjach dla innych czemu nie towarzyszy poczucie winy, powszechne objawy to kłamstwo, kradzież i bójki.

8) zburzenia dysocjacyjne - zakłócenie integracji tożsamości, pamięci i świadomości

a) amnezja  - niezdolność do przypomnienia sobie szczegółów wydarzenia traumatycznego

b) amnezja psychogenna - zapominanie ważnych doświadczeń osobistych pod wpływem czynników psychologicznych pod nieobecność jakichkolwiek zaburzeń organicznych

c) osobowość wieloraka - w jednostce istnieje  jedna lub więcej odrębnych osobowości, zwane potocznie rozszczepieniem osobowości

9) zaburzenia lękowe - napięciu cechującemu lęk i strach towarzyszą często reakcje fizyczne, np. pot na skroniach, wilgotne dłonie, poczucie wszechogarniającego zagrożenia

a) lęk bezprzedmiotowy - lęk lub niepokój przez większość czasu przez co najmniej sześć miesięcy bez istnienia żadnego realnego zagrożenia, jego objawy to: napięcie ciała, pobudzenie fizyczne, czujność;

b) paniczny lęk - nieoczekiwane ciężkie napady lękowe, trwające kilka minut, towarzyszą im  fizyczne objawy lęku, często wytwarza się lęk antypacyjny - obawa przed następnym atakiem, bezradnością, nagłą utratą kontroli prowadząca do unikania miejsc publicznych i pozostawania samemu

c) fobie - uporczywy i irracjonalny lęk przed kokretnym obiektem, czynnością lub sytuacją

- agorafobie - strach przed miejscami zgromadzeń, tłumem, otwartymi przestrzeniami

- fobie społeczne - strach przed byciem obserwowanym w trakcie jakiejś upokarzającej czynności

- allurofobia - strach przed kotami

-mysofobia - strach przed brudem

- tanatofobia - strach przed śmiercią

d) zaburzenie obsesyjno - kompulsywne:

- obsesje (natręctwa) - myśli, obrazy, impulsy, które powtarzają się lub trwają pomimo wysiłków stłumienia ich przed podmiot

- kompulsje - powtarzające czynności przymusowe wykonywane według pewnych reguł i w zrytualizowany sposób w reakcji na jakąś obsesję, zachowanie kompulsywne ma w zamierzeniu zredukować lub zapobiec niewygodzie związanej z pewnymi sytuacjami, które są przedmiotem obawy, ale są również nieracjonalne i wyraźnie przesadne

10) zaburzenia afektywne - zaburzenia nastroju, np. depresja lub depresja występująca naprzemiennie z manią (epizod maniakalny - działanie ekspanywne i energiczne lub podatność na irytację)

a) psychoza dwubiegunowa (psychoza maniakalno-depresyjna) - doświadcznie epizodu maniakalnego na przemian z głęboką depresją

b) depresja jednobiegunowa - smutek, przygnębienie, poczucie beznadziejności, brak apetytu, bezsenność lub hipersomnia, uczucie bezwartościowości, problemy z koncentracją i pamięcią, uporczywe myśli samobójcze

11) zaburzenie schizofreniczne - zdezintegrowana osobowość, zniekształcona percepcja, stępiałe emocje, dziwaczne myśli i język, nielogiczne myślenie, zdezorganizowane zachowanie psychomotoryczne, utrudnione relacje interpersonalne, halucynacje, urojenia, charakterystyczna zmienność w czasie

a) typ zdezorganizowany - niespójne wzorce myślenia oraz głęboko dziwaczne i zdezorganizowane zachowanie, spłycone emocje i nieadekwatne do sytuacji, zachowanie błazeńskie lub infantylne, niespójny język, powszechne są urojenia i halucyncje

b) typ katatoniczny -  stuporze, przez długie okresy pozostawanie bez ruchu, często w dziwnych pozycjach, niewykazywanie żadnej reakcji na otoczenie, niekiedy stupor przeplata się z podnieceniem

c) typ paranoidalny - doświadczanie złożonych urojeń zogniskowanych wokół specyficznych tematów:

- urojenia prześladowcze - nieustanne szpiegowanie

- urojenia wielkościowe - uważanie się za ważną osobistość

- zazdrość urojeniowa - pewność, że partner jest niewierny

- urojenia ksobne - mylna interpretacja wydarzeń przypadkowych jako skierowane na jednostkę

d) typ niezróżnicowany - wyraźne urojenia, halucynacje, niekoherentna mowa, zdezorganizowane zachowanie

ĆWICZENIA 7: Człowiek jako istota społeczna

Poprzez spostrzeganie społeczne uzyskuje się wrażenie dotyczące osobowości innych ludzi, potrzebne do ich zrozumienia.

Pierwsze wrażenie

Proces odbierania wrażenia rozpoczyna się już w pierwszych momentach spotkania. Ludzie najpierw kierują wzrok na wygląd zewnętrzny. Nawet jeśli spędziło się z innym człowiekiem niewiele czasu, to na późniejsze pytania o jego płeć i przynależność etniczną prawie zawsze odpowie się prawidłowo. Cechy fizyczne odgrywają tak dużą rolę nie tylko dlatego, że dostęp do nich jest łatwy. Są dostrzegane, ponieważ zgodnie z powszechnym przekonaniem dostarczają informacji o podstawowych cechach osobowości.

 

Stereotypy w postrzeganiu ludzi

Stereotypy dostarczają pewnej wstępnej wiedzy, z której zaczerpnąć można informacje o tym, na jakie cechy zewnętrzne nieznajomej osoby należy zwrócić uwagę oraz jak uzupełnić wybrane dane. Korzystając ze swojej wiedzy wychodzi się poza to, co zostało zaobserwowane. Określonemu człowiekowi przypisuje się cechy, których on wcale nie musi wykazywać, ale które zgadzają się z jakimś stereotypem spostrzegającego.

 

Karen i Dion pokazały kiedyś studentom zdjęcia, które przedstawiały osoby bardzo atrakcyjne, osoby wyglądające przciętnie oraz osoby mniej atrakcyjne. Rezultat był dość jednoznaczny: dobrze wyglądającym osobom przypisano korzystniejsze cechy charakteru. Poza bardzo atrakcyjnym w miarę często przypisywano takie cechy, jak miła , interesująca, skromna. Podejmując się oceny, studenci posłużyli się stereotypem piękna, który odpowiadał ich przekonaniu, że kto jest piękny, musi być także dobry.

 

Ludzie obserwują ponadto, w jakim stopniu twarz osoby dorosłej przypomina twarz dziecka. Oczywiście obserwatorzy znają rzeczywisty wiek rozmówcy, ale osobie dorosłej, której twarz ma cechy małego dziecka przypisywane są często takie cechy, jak naiwna, otwarta, bezradna, miła i dobroduszna.

 

 

Efekty pierwszeństwa w spostrzeganiu ludzi

 

Pogląd, że pierwsze wrażenie jest najważniejsze jest ogólnie rozpowszechniony. Solomon Asch przedstawił dwóm różnym grupom dwa wykazy cech i poprosił o scharakteryzowanie ludzi o takich właśnie przymiotach:

 

wykaz A: inteligentny, pilny, porywczy, krytyczny, uparty, zazdrosny

wykazB: zazdrosny, uparty, krytyczny, porywczy, uparty, zazdrosny

 

Obydwa wykazy zawierają te same pojęcia, inna jest tylko ich kolejnośc. Ale osoby z dwóch różnych grup odniosły różne wrażenia. Ci, którzy otrzymali listę A myśleli o osobie uzdolnionej, która ma swoje słabe strony. Pojęcia z listy B wskazywały natomiast na człowieka,który ma wiele wad.

 

Jeśli powstawaniu wrażenia dotyczącego innej osoby towarzyszy przykładanie więksej wagi do informacji początkowych niż dalszych, to mówi się o efekcie pierwszeństwa ( primacy- effect).

 

Efekty pierwszeństwa są zapewne następstwem niejednakowego podzielenia uwagi, nie występują bowiem, gdy wyraźnie poleci się, aby wszystkim pojęciom poświęcić tyle samo uwagi.

Efekt „halo”

Jedną cechę osoby rozciągamy na inne cechy, dopisujemy je sobie.

Przykład: W dniu poznania nowej osoby

 

Atrybucja – poszukiwanie przyczyn zachowań. Przykład „Dlaczego rzuciła mnie dziewczyna?”

Podział atrybucji:

  1. Zewnętrzne – czynniki sytuacyjne, niezależne od nas. Przykład: Nie zaliczyłam testu bo były za trudne pytania

  2. Wewnętrzne – czynniki zależne od nas. Przykład: Nie zaliczyłam testu bo za mało się uczyłam

Egotyzm atrybucyjny – niepowodzenia wyjaśniamy czynnikami zewnętrznymi a powodzenia czynnikami wewnętrznymi

Egocentryzm atrybucyjny – np. w związku, wspólny sukces wyjaśniamy swoim powodzeniem. Każdy z partnerów na pytanie „kto więcej pracy wnosi w związek” odpowiada i wskazuje na siebie.

Podstawowy błąd atrybucji – oceniając i wyjaśniając zachowania innych osób przeceniamy czynniki wewnętrzne innych ludzi a niedoceniamy czynników zewnętrznych. Jest to widoczne zarówno w pozytywnych jak i negatywnych przypadkach

Przykłady:

  1. Negatywna sytuacja: uciekł nam autobus sprzed nosa bo kierowca był wredny. A nie bo nas nie zauważył (sposób myślenia)

  2. Pozytywna sytuacja: autobus na nas zaczekał bo był miły kierowca. a nie bo trzymał się rozkładu jazdy a nap np. spieszy się zegarek.

Podstawowy błąd w atrybucji:

 Gdy osoby wyjaśniają zachowania innych, bardzo często nie doceniają różnorodności wpływów sytuacyjnych, przeceniają natomiast rolę przyczyn wewnętrznych. Istnieją wskazówki, że ten podstawowy błąd jest rezultatem automatycznego przetwarzania informacji. Kto widzi człowieka wywracającego się na schodach, jest skłonny przypisać mu niezgrabność. Ale jeśli pojawi się okazja do ponownego, świadomego przypisania przyczyny, to temu podstawowemu błędowi będzie można zapobiec, a przyczynę znaleźć w sytuacji np. mokra wykładzina na schodach. Przy wyjaśnianiu własnego zachowania ludzie są skłonni do szukania przyczyn przede wszystkim w sytuacji. Kto wywraca się na schodach przeklina ich śliskość (przyczyna zewnętrzna), natomiast obserwator pomyśli prawdopodobnie o niezgrabności.

Deindywiduacja

Obecność innych może prowadzić do deindywiduacji i utraty poczucia własnego Ja, co może spowodować utratę normalnej kontroli nad własnym zachowaniem, a w rezultacie zwiększać impulsywność i patologiczność postępowania.

Co tkwi w deindywiduacji, że prowadzi ona do impulsywnych, gwałtownych czynów?

Badania wskazują na 2 czynniki:

Znaczenie ograniczonej odpowiedzialności

W miarę wzrostu prawdopodobieństwa przyłapania nas na robieniu czegoś nieakceptowanego tracimy na to ochotę.

Występując anonimowo (obojętnie czy w dużym tłumie czy przebraniu) odczuwasz, że możesz się rozgrzeszyć ze skutków własnych uczynków.

Zatem im większy tłum dokonujący linczu, tym mniejsze poczucie odpowiedzialności poszczególnych uczestników tego aktu.

Znaczenie ograniczonej samoświadomości

W sytuacji skłaniania nas do zachowania dewiacyjnego, albo antyspołecznego kontrola naszego postępowania przez zasady moralne i wartości będzie tym większa im bardziej będziemy świadomi siebie samych. Oznacza to, że gdy nasza samoświadomość jest wysoka, to lepiej będziemy pamiętać o akceptowanych przez nas zasadach takich, jak „nie należy kłamać”. Gdy mamy ograniczoną samoświadomość w mniejszym stopniu myślimy o akceptowanych zasadach, a wówczas wzrasta prawdopodobieństwo niezgodnego z nim działania.

Sytuacje społeczne prowadzące do agresji

Frustracja jako przyczyna agresji

Uczucie frustracji wywołane jest pojawieniem się przeszkód na drodze do osiągnięcia celu. Badania wykazały, że doświadczenie frustracji może zwiększać prawdopodobieństwo zachowania agresywnego.
Istnieje kilka czynników, które mogą zwiększać uczucie frustracji. Jednym z nich jest dystans dzielący nas od osiągnięcia upragnionego celu lub obiektu. Im bliżsi jesteśmy realizacji naszych zamierzeń, tym większa jest nasza frustracja przy napotkaniu przeszkody.

Frustracja nie prowadzi automatycznie do agresji. Frustracja nie jest również bezpośrednią konsekwencją deprywacji, lecz jest efektem deprywacji relatywnej, czyli poczucia wywołanego spostrzeżeniem, że posiadasz mniej niż zasługujesz lub mniej niż pozwolono ci oczekiwać, lub też mniej niż posiadają ludzie do ciebie podobni.

Bezpośrednia prowokacja i odwet

Jedna z oczywistych przyczyn agresji jest związana z pragnieniem odwetu w momencie, gdy spotykamy się z agresywnym zachowaniem ze strony drugiej osoby.

Tak samo jak nie zawsze reagujemy agresją na frustrację, tak też nie zawsze odpowiadamy odwetem na prowokację. Podjęciu działań rewanżowych sprzyja zamierzona prowokacja. Natomiast jeśli prowokacja jest przypadkowa i nie wynika z czyichś intencji, to większość z nas powstrzyma się przed odwetem.

Agresja zwrotna nie pojawi się także wówczas, gdy znane są pewne okoliczności łagodzące, to znaczy, wiemy dlaczego ktoś nas prowokuje i usiłuję rozzłościć. Jednak wiedza ta tonuje nasze emocje tylko wówczas, gdy posiadamy ją przed zaistnieniem krytycznego zdarzenia

Obecność przedmiotów kojarzonych z agresją, jako przyczyna agresji

Sama obecność bodźca wyzwalającego agresję prowadzi do wzrostu prawdopodobieństwa wystąpienia zachowań agresywnych.

Teoria społecznego uczenia: naśladownictwo i agresja

Głównym źródłem agresji jest społeczne uczenie się. Dzieci naśladują swoich rodziców oraz innych dorosłych i w ten sposób uczą się rozwiązywać konflikty przy użyciu siły, zwłaszcza gdy obserwują korzystny rezultat agresywnego zachowania.

Wpływ agresji oglądanej w środkach masowego przekazu

Wpływ agresji oglądanej w środkach masowego przekazu na dzieci

Nie tylko stwierdzono istnienie wysokiej korelacji między liczbą oglądanych filmów a skłonnością do zachowań agresywnych, ale stwierdzono także, że wraz z upływem lat badanego korelacja ta staje się silniejsza.

Oglądanie przemocy rzeczywiście wywołuje agresywne zachowanie.

Eksperyment przeprowadzony przez Josephsona wskazuje, że dzieci które nie okazywały przedtem postaw agresywnych, nie uczą się przemocy po obejrzeniu jednego brutalnego filmu.

Przemoc, pornografia i akty agresji wobec kobiet

Prezentacja brutalnej pornografii prowadzi do zwiększenia akceptacji przemocy seksualnej wobec kobiet i stanowi czynnik odpowiedzialny za agresywne zachowania w stosunku do nich

2.Facylitacja społeczna i próżniactwo społeczne (to jest bardzo proste. Napisałam dużo, żeby można było lepiej zrozumieć temat :))

Facylitacja społeczna – wpływ fizycznej obecności osób na poziom działania jednostek.

Fizyczna obecność innych osób może oznaczać albo wykonywanie zadania takiego samego, jakie wykonują inni, albo wykonywanie zadania samemu, podczas gdy inni tworzą widownie (obserwują nas sami nic nie robiąc). W obu sytuacjach nie współpracujesz z nikim (inne osoby jedynie przebywają w tym samym pomieszczeniu co my, tworząc grupę społeczną).

Obecność innych osób ułatwia działanie przy prostych, dobrze wyuczonych czynnościach.
Natomiast kiedy zadanie jest trudne, pracujemy gorzej w obecności innych osób.

Pobudzenie i dominująca reakcja.

Obecność innych podwyższa pobudzenie psychiczne (tzn. podwyższa się nam witalność). W trakcie takiego pobudzenia można łatwo wykonywać czynności proste, jednak trudno poradzić sobie z zadaniami nowymi lub skomplikowanymi.
Dlaczego obecność innych wywołuje pobudzenie?

Badacze stworzyli 3 teorie wyjaśniające rolę pobudzenia w facylitacji społecznej:

Nasze pobudzenie nie jest wywołane przez samą obecność innej osoby, lecz przez podejmowanie przez nich oceny naszego postępowania.

Próżniactwo społeczne – zmniejszenie indywidualnego wkładu pracy w grupie.

Te sytuacje są dokładnym przeciwieństwem facylitacji społecznej. Bycie z innymi może oznaczać wtopienie się w grupę, stanie się mniej zauważalnym niż kiedy byłbyś sam.

Występowanie próżniactwa społecznego stwierdzono u osób wykonujących różne proste zadania (np. klaskanie)

Przykład:

Studenci zostali poproszeni, aby krzyczeli najgłośniej jak tylko potrafią (badacze sugerowali, że badają sensoryczne skutki hałasu wywoływanego przez grupę.

W jednej grupie studenci sądzili, że czynią to samodzielnie, a w drugiej, że krzyczą wspólnie z piątką innych osób (badani mieli zasłonięte oczy, oraz słuchawki na uszach. Nie mogli więc zorientować się co robią inni).

Próżniactwo społeczne, czyli mniejszy poziom krzyku, ujawnił się wówczas, gdy badani sądzili, że krzyczą razem z innymi. Odwrotnie było wtedy, kiedy byli przekonani, że krzyczą sami.

To zadanie należało do prostych. Jak jednak będzie wyglądało nasze działanie zespołowe, gdy indywidualnych efektów pracy nie można odróżnić, a zadanie nie należy do łatwych?

Osoby przekonane, że wyniki ich pracy zostaną sprowadzone do średniej, powinny być spokojniejsze: w rezultacie należało oczekiwać wystąpienia próżniactwa społecznego, gdy zadanie było proste. Jednak przy trudnych zadaniach uspokojenie daje korzystne efekty, prowadząc do lepszego działania.

Facylitacja społeczna i próżniactwo społeczne: co jest kiedy?

Jeśli twe wysiłki mogą zostać ocenione, wówczas obecność innych uczyni cię czujnym i pobudzonym. Doprowadzi do efektów społecznej facylitacji, a więc lepszego wykonywania prostych zadań, lecz pogorszenia wykonywania zadań złożonych. Jeżli inni są obecni, lecz nie daję się ocenić twoich wysiłków, wówczas prawdopodobnie stajesz się bardziej odprężony. Doprowadzi to do efektów próżniactwa społecznego, gdzie ludzie zadania proste wykonują gorzej, natomiast złożone – lepiej.

Nie wiem kiedy macie/ mieliście te kolokwium z wprowadzenia, ale mam przed sobą pytania z jednej grupy:
Przedmiot badań psychologii jako kierunku, o czym informuje wskaźnik korelacji, agresja w ewolucyjnej, wpływ genów na zachowanie, ryzyko o korzyści eksperymentów więziennego, metody eksperymentalne w badaniach psychologicznych, wady i zalety obserwacji z interwencja, badania hartupa jaka to obserwacja czy eksperyment. To

 na pewno trzeba było opisać główne założenia którejś z orientacji (na pewno psychodynamiczna była i chyba ewolucjonistyczna, ale ręki nie dam uciąć) i agresje w tym ujęciu,
było też pytanie o wpływ środowiska i genów na zdolności i osobowość i w drugiej grupie na zaburzenia psychoczne
trzeba było wymienić cele psychologii (opisać co najmniej wybrane dwa)
wymienić działy psychologii,
wady i zalety wywiadu/metod samoopisowych
coś o korelacjach

o jeszcze były zmienne zależne i niezależne! i metody badawcze były... i jakieś metody badawcze....ale nie mogę sobie przypomnieć które... w każdym razie chyba tylko wymienić?


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Teorie?zpieczeństwa ćwiczenia notatki full
cwiczenia notatki
ćwiczenia notatki
chrzescijanstwo kolokwium I, Religioznawstwo, Rok II, Chrześcijanstwo starożytne, Cwiczenia, Notatki
Ćwiczenia I notatki
Autyzm Wczesnodziecięcy, Pedagogika Opikuńcza UWM Olsztyn, I Rok, Psychologia Rozwoju I Osobowości,
cwiczenia 6, Notatki Europeistyka Studia dzienne
cwiczenia 9, Notatki Europeistyka Studia dzienne
Subkultury młodzieżowe - ćwiczenia, notatki z 3 roku
Kształtowanie i ochrona środowiska (ćwiczenia) - notatki, Gospodarka przestrzenna - notatki, Kształt
socjologia - ćwiczenia, Notatki na studia
cwiczenia 5, Notatki Europeistyka Studia dzienne
Pedagogika Społeczna ćwiczenia notatki, Pedagogika społeczna
Projektowanie pracy resocjalizacyjnej - ćwiczenia, notatki z 3 roku
prawo karne cwiczenia - notatki, prawo karne
Instytucjonalne formy pomocy wychowawczej - ćwiczenia, notatki z 3 roku
Cwiczenia notatki zoo 5.12.11, Biologia, zoologia
PSYCHOLOGIA notatki z cw, STUDIA, Psychologia, Ćwiczenia notatki
fun dwóch zm zadania-1, Fizyka Techniczna, Semestr II, Matematyka, Cwiczenia, Notatki, zadania
SBW cwiczenia notatki, Starożytny Bliski Wschód, Dodatkowe materiały, Wykłady

więcej podobnych podstron