Testy ekotoksykologiczne- „bioeseje”- przeprowadzane przy za艂ozeniu, ze organizm testowy reprezentuje reakcje szerokiego spektrum organizmow. Kryteria przydatno艣ci do testow: 1.wynik testu musi mowic coa na temat ryzyka ekologicznego; 2.mozliwosc ekstrapolacji wynikow na inne organizmy i cale ekosystemy; 3.wystarczajaca wrazliwosc na ska偶enia; 4.satysfakcjonuj膮ca precyzja; 5.prostota i mozliwosc standaryzacji; 6.powtarzalnosc wynikow. Rodzaje testow ekotoksykologicznych: ostre- czas ekspozycji na tyle kr贸tki, aby nie od偶ywiane organizmy nie wykazywa艂y objaw贸w chorobowych; subchroniczne- d艂u偶sze ni偶 ostre, ale nie przekraczajace 1/3 okresu przedreprodukcyjnego; chroniczne- dluzsze ni偶 subchroniczne (cz臋sto wymaga si臋, aby test chroniczny obejmowal przynajmniej caly okres przedprodukcyjny i czesc okresu reprodukcyjnego; lepiej- dluzej ni偶 cale zycie osobnika).
Testy mikrobiologiczne: zalety i przyklady. Zalety- znaczenie funkcjonalne, 艂atwo艣膰 hodowli, szybko艣膰 odpowiedzi. Przyklady: *tempo wzrostu (biomasa lub liczba kom贸rek); *aktywnosc enzymatyczna (np.reduktaza azotanowa, ATPaza, dehydrogenazy); *st臋偶enie ATP (niezadowalajaca czulosc); *luminescencja- test Microtox: Vibrio fisheri (Photobacterium phosphoreum); *respiracja i mikrokalorymetria.
Testy na zwierzetach wodnych: *s艂onaczek (Artemia salina) i kilka gat.rotifera- standardowe, komercyjne testy (ToxKit)-> test ostry. *rozwielitki (Daphnia sp.): test ostry (OECD- 24 h; EPA- 48 h), test chroniczny- reprodukcja (21dni). *ma艂偶e i 艣limaki- testy ostre i chroniczne; *ryby- testy ostre (4-7 dni) i chroniczne (30->250 dni, zaleznie od gatunku).
Testy na roslinach: *glony- standardowy test US EPA- AAP (Algal Assay Procedure Bottle test)- test ostry (dni)- Selenastrum, Chlorella, Anabaena, Microcystis. *Rz臋sa wodna (lemna sp.)-test ostry (4-7 dni), mo偶liwy tez chroniczny. *Ro艣liny l膮dowe- testy subchroniczne (>10 dni): kielkowanie nasion (trawa- Lolium sp., zbo偶a, sa艂ata, kapusta chi艅ska, rzepa i inne), wzrost korzenia (rozne gatunki, j.w.); cykl zyciowy (Arabidopsis sp., Brassica sp.), fotosynteza (i respiracja).
Testy na zwierzetach l膮dowych: *Bezkr臋gowce- testy ostre i chroniczne: 1.zwierzeta glebowe i epigeiczne: d偶d偶ownica (Eiseria foetida), 艣limaki (Helix aspersa), roztocze, skoczogonki (Folsomia candida); 2.bezkregowce drapie偶ne („po偶yteczne”): biegaczowate, biedronki, kusakowate, pluskwiaki, paj膮ki; 3.parazytoidy („pozyteczne”): blonk贸wki, np.Aphidiidae, Lcheneumonidae i inne. 4.inne „pozyteczne”- pszczola miodna (apis mellifera). *ptaki: przepi贸rka, kaczka krzy偶贸wka, *gryzonie: mysz, szczur.
Oddzialywanie substancji toksycznych na fenotyp i genotyp osobnika:
1.plastycznosc fenotypowa -> odwracalna aklimacja- mozliwosc roznego reagowania przez organizm na czynniki srodowiskowe w ramach jednego programu genetycznego.
2.Konwersja rozwojowa- uruchomienie w trakcie rozwoju osobniczego alternatywnego programu genetycznego 1+2= plastycznosc genotypowa.
3.Adaptacja: dobor kierunkowy (eliminacja osobnikow bardziej wrazliwych), dobor twardy.
Dostosowanie genotypow. Od czasu trwania ekspozycji na substancje toksyczna i frekwencje ekspozycji zalezy, co b臋dzie preferowal dob贸r.
Ekotoksykologia zespo艂贸w:
- rzeplyw skazen w 艂a艅cuchu troficznym
1. spolczynnik biokoncentracji (BCF): BCF= Cn/Co
2.spolczynnik biomagnifikacji (BMF): BMF= Cn+1/Cn
AGP (Antibiotic Growth Promotors) dodawane do pasz zwierzat hodowlanych. 95% AGP zostaje wydalanych z przewodu pokarmowego. AGP dostaja si臋 do srodowiska: *Do gleby- redukcja populacji bakterii - wzrost populacji grzyb贸w- zmiany struktury fizycznej w glebie- blokowanie biogen贸w na nieroz艂o偶onej materii organicznej- spadek plon贸w. *Do w贸d powierzchniowych- redukcja populacji bakterii- wzrost populacji grzyb贸w- spadek tempa dekompozycji materii organicznej- akumulacja materii organicznej- pogorszenie jakosci wody- wyp艂ycanie zbiornik贸w.
Negatywne skutki oddzialywania pasz (po przejsciu przez przewod pokarmowy zwierzat) na srodowisko.
Rodzaj oddzia艂ywania |
Skutki oddzialywania |
Zmiany sk艂adu avifauny |
Spadek r贸偶norodno艣ci gatunkowej ptak贸w |
Zmiany sk艂ady chemicznego ro艣lin |
Wzrost zawartosci w czesciach nadziemnych jonow potasu, chloru, azotu przewaga kationow jednowartosciowych nad dwuwartosciowymi |
Spadek jakosci pastwisk |
Akumulacj臋 materii organicznej w zbiornikach wodnych, zabagnienie 艂膮k, sukcesj臋 w kierunku ro艣linno艣ci bagiennej, bogatej w krzemionk臋 i nie nadaj膮cej si臋 do koszenia, st膮d jeden krok do wypalania (zamiast koszenia) |
Spadek r贸偶norodno艣ci gatunkowej |
Zmniejszenie r贸偶norodno艣ci gatunkowej ro艣lin, masowe pojawianie si臋 wysoko produktywnych gatunk贸w nitrofilnych, w tym chwast贸w. |
Bioakumulacja/ Biokoncentracja (woda)- proces, w kt贸rym calkowita ilosc substancji w organizmie zywym wzrasta w ci膮gu ca艂ego okresu jego zycia, poniewa偶 wch艂anianie jest wieksze ni偶 suma wydalania i degradacji.
Bioakumulacja zalezy od: stopnia biologicznego zwielokrotnienia (biomagnifikacji), dlugosci lancucha pokarmowego, gatunku zwierzecia, rodzaju substancji.
Biomagnifikacja- akumulacja zanieczyszczen w postaci pierwiastk贸w i zwi膮zk贸w chemicznych w nastepujacych po sobie poziomach troficznych/ ogniwach la艅cucha pokarmowego. Wspolczynnik biomagnifikacji (BMF). Wspolczynnik biokoncentracji (BCF). Okreslajac biomagnifikacj臋 podajemy stezenie danej substancji w kolejnym ogniwie lancucha oraz wyliczony wsp贸艂czynnik.
Testy ekotoksykologiczne- „bioeseje”- przeprowadzane przy za艂ozeniu, ze organizm testowy reprezentuje reakcje szerokiego spektrum organizmow. Kryteria przydatno艣ci do testow: 1.wynik testu musi mowic coa na temat ryzyka ekologicznego; 2.mozliwosc ekstrapolacji wynikow na inne organizmy i cale ekosystemy; 3.wystarczajaca wrazliwosc na ska偶enia; 4.satysfakcjonuj膮ca precyzja; 5.prostota i mozliwosc standaryzacji; 6.powtarzalnosc wynikow. Rodzaje testow ekotoksykologicznych: ostre- czas ekspozycji na tyle kr贸tki, aby nie od偶ywiane organizmy nie wykazywa艂y objaw贸w chorobowych; subchroniczne- d艂u偶sze ni偶 ostre, ale nie przekraczajace 1/3 okresu przedreprodukcyjnego; chroniczne- dluzsze ni偶 subchroniczne (cz臋sto wymaga si臋, aby test chroniczny obejmowal przynajmniej caly okres przedprodukcyjny i czesc okresu reprodukcyjnego; lepiej- dluzej ni偶 cale zycie osobnika).
Testy mikrobiologiczne: zalety i przyklady. Zalety- znaczenie funkcjonalne, 艂atwo艣膰 hodowli, szybko艣膰 odpowiedzi. Przyklady: *tempo wzrostu (biomasa lub liczba kom贸rek); *aktywnosc enzymatyczna (np.reduktaza azotanowa, ATPaza, dehydrogenazy); *st臋偶enie ATP (niezadowalajaca czulosc); *luminescencja- test Microtox: Vibrio fisheri (Photobacterium phosphoreum); *respiracja i mikrokalorymetria.
Testy na zwierzetach wodnych: *s艂onaczek (Artemia salina) i kilka gat.rotifera- standardowe, komercyjne testy (ToxKit)-> test ostry. *rozwielitki (Daphnia sp.): test ostry (OECD- 24 h; EPA- 48 h), test chroniczny- reprodukcja (21dni). *ma艂偶e i 艣limaki- testy ostre i chroniczne; *ryby- testy ostre (4-7 dni) i chroniczne (30->250 dni, zaleznie od gatunku).
Testy na roslinach: *glony- standardowy test US EPA- AAP (Algal Assay Procedure Bottle test)- test ostry (dni)- Selenastrum, Chlorella, Anabaena, Microcystis. *Rz臋sa wodna (lemna sp.)-test ostry (4-7 dni), mo偶liwy tez chroniczny. *Ro艣liny l膮dowe- testy subchroniczne (>10 dni): kielkowanie nasion (trawa- Lolium sp., zbo偶a, sa艂ata, kapusta chi艅ska, rzepa i inne), wzrost korzenia (rozne gatunki, j.w.); cykl zyciowy (Arabidopsis sp., Brassica sp.), fotosynteza (i respiracja).
Testy na zwierzetach l膮dowych: *Bezkr臋gowce- testy ostre i chroniczne: 1.zwierzeta glebowe i epigeiczne: d偶d偶ownica (Eiseria foetida), 艣limaki (Helix aspersa), roztocze, skoczogonki (Folsomia candida); 2.bezkregowce drapie偶ne („po偶yteczne”): biegaczowate, biedronki, kusakowate, pluskwiaki, paj膮ki; 3.parazytoidy („pozyteczne”): blonk贸wki, np.Aphidiidae, Lcheneumonidae i inne. 4.inne „pozyteczne”- pszczola miodna (apis mellifera). *ptaki: przepi贸rka, kaczka krzy偶贸wka, *gryzonie: mysz, szczur.
Oddzialywanie substancji toksycznych na fenotyp i genotyp osobnika:
1.plastycznosc fenotypowa -> odwracalna aklimacja- mozliwosc roznego reagowania przez organizm na czynniki srodowiskowe w ramach jednego programu genetycznego.
2.Konwersja rozwojowa- uruchomienie w trakcie rozwoju osobniczego alternatywnego programu genetycznego 1+2= plastycznosc genotypowa.
3.Adaptacja: dobor kierunkowy (eliminacja osobnikow bardziej wrazliwych), dobor twardy.
Dostosowanie genotypow. Od czasu trwania ekspozycji na substancje toksyczna i frekwencje ekspozycji zalezy, co b臋dzie preferowal dob贸r.
Ekotoksykologia zespo艂贸w:
- rzeplyw skazen w 艂a艅cuchu troficznym
1. spolczynnik biokoncentracji (BCF): BCF= Cn/Co
2.spolczynnik biomagnifikacji (BMF): BMF= Cn+1/Cn
AGP (Antibiotic Growth Promotors) dodawane do pasz zwierzat hodowlanych. 95% AGP zostaje wydalanych z przewodu pokarmowego. AGP dostaja si臋 do srodowiska: *Do gleby- redukcja populacji bakterii - wzrost populacji grzyb贸w- zmiany struktury fizycznej w glebie- blokowanie biogen贸w na nieroz艂o偶onej materii organicznej- spadek plon贸w. *Do w贸d powierzchniowych- redukcja populacji bakterii- wzrost populacji grzyb贸w- spadek tempa dekompozycji materii organicznej- akumulacja materii organicznej- pogorszenie jakosci wody- wyp艂ycanie zbiornik贸w.
Negatywne skutki oddzialywania pasz (po przejsciu przez przewod pokarmowy zwierzat) na srodowisko.
Rodzaj oddzia艂ywania |
Skutki oddzialywania |
Zmiany sk艂adu avifauny |
Spadek r贸偶norodno艣ci gatunkowej ptak贸w |
Zmiany sk艂ady chemicznego ro艣lin |
Wzrost zawartosci w czesciach nadziemnych jonow potasu, chloru, azotu przewaga kationow jednowartosciowych nad dwuwartosciowymi |
Spadek jakosci pastwisk |
Akumulacj臋 materii organicznej w zbiornikach wodnych, zabagnienie 艂膮k, sukcesj臋 w kierunku ro艣linno艣ci bagiennej, bogatej w krzemionk臋 i nie nadaj膮cej si臋 do koszenia, st膮d jeden krok do wypalania (zamiast koszenia) |
Spadek r贸偶norodno艣ci gatunkowej |
Zmniejszenie r贸偶norodno艣ci gatunkowej ro艣lin, masowe pojawianie si臋 wysoko produktywnych gatunk贸w nitrofilnych, w tym chwast贸w. |
Bioakumulacja/ Biokoncentracja (woda)- proces, w kt贸rym calkowita ilosc substancji w organizmie zywym wzrasta w ci膮gu ca艂ego okresu jego zycia, poniewa偶 wch艂anianie jest wieksze ni偶 suma wydalania i degradacji.
Bioakumulacja zalezy od: stopnia biologicznego zwielokrotnienia (biomagnifikacji), dlugosci lancucha pokarmowego, gatunku zwierzecia, rodzaju substancji.
Biomagnifikacja- akumulacja zanieczyszczen w postaci pierwiastk贸w i zwi膮zk贸w chemicznych w nastepujacych po sobie poziomach troficznych/ ogniwach la艅cucha pokarmowego. Wspolczynnik biomagnifikacji (BMF). Wspolczynnik biokoncentracji (BCF). Okreslajac biomagnifikacj臋 podajemy stezenie danej substancji w kolejnym ogniwie lancucha oraz wyliczony wsp贸艂czynnik.
Testy ekotoksykologiczne- „bioeseje”- przeprowadzane przy za艂ozeniu, ze organizm testowy reprezentuje reakcje szerokiego spektrum organizmow. Kryteria przydatno艣ci do testow: 1.wynik testu musi mowic coa na temat ryzyka ekologicznego; 2.mozliwosc ekstrapolacji wynikow na inne organizmy i cale ekosystemy; 3.wystarczajaca wrazliwosc na ska偶enia; 4.satysfakcjonuj膮ca precyzja; 5.prostota i mozliwosc standaryzacji; 6.powtarzalnosc wynikow. Rodzaje testow ekotoksykologicznych: ostre- czas ekspozycji na tyle kr贸tki, aby nie od偶ywiane organizmy nie wykazywa艂y objaw贸w chorobowych; subchroniczne- d艂u偶sze ni偶 ostre, ale nie przekraczajace 1/3 okresu przedreprodukcyjnego; chroniczne- dluzsze ni偶 subchroniczne (cz臋sto wymaga si臋, aby test chroniczny obejmowal przynajmniej caly okres przedprodukcyjny i czesc okresu reprodukcyjnego; lepiej- dluzej ni偶 cale zycie osobnika).
Testy mikrobiologiczne: zalety i przyklady. Zalety- znaczenie funkcjonalne, 艂atwo艣膰 hodowli, szybko艣膰 odpowiedzi. Przyklady: *tempo wzrostu (biomasa lub liczba kom贸rek); *aktywnosc enzymatyczna (np.reduktaza azotanowa, ATPaza, dehydrogenazy); *st臋偶enie ATP (niezadowalajaca czulosc); *luminescencja- test Microtox: Vibrio fisheri (Photobacterium phosphoreum); *respiracja i mikrokalorymetria.
Testy na zwierzetach wodnych: *s艂onaczek (Artemia salina) i kilka gat.rotifera- standardowe, komercyjne testy (ToxKit)-> test ostry. *rozwielitki (Daphnia sp.): test ostry (OECD- 24 h; EPA- 48 h), test chroniczny- reprodukcja (21dni). *ma艂偶e i 艣limaki- testy ostre i chroniczne; *ryby- testy ostre (4-7 dni) i chroniczne (30->250 dni, zaleznie od gatunku).
Testy na roslinach: *glony- standardowy test US EPA- AAP (Algal Assay Procedure Bottle test)- test ostry (dni)- Selenastrum, Chlorella, Anabaena, Microcystis. *Rz臋sa wodna (lemna sp.)-test ostry (4-7 dni), mo偶liwy tez chroniczny. *Ro艣liny l膮dowe- testy subchroniczne (>10 dni): kielkowanie nasion (trawa- Lolium sp., zbo偶a, sa艂ata, kapusta chi艅ska, rzepa i inne), wzrost korzenia (rozne gatunki, j.w.); cykl zyciowy (Arabidopsis sp., Brassica sp.), fotosynteza (i respiracja).
Testy na zwierzetach l膮dowych: *Bezkr臋gowce- testy ostre i chroniczne: 1.zwierzeta glebowe i epigeiczne: d偶d偶ownica (Eiseria foetida), 艣limaki (Helix aspersa), roztocze, skoczogonki (Folsomia candida); 2.bezkregowce drapie偶ne („po偶yteczne”): biegaczowate, biedronki, kusakowate, pluskwiaki, paj膮ki; 3.parazytoidy („pozyteczne”): blonk贸wki, np.Aphidiidae, Lcheneumonidae i inne. 4.inne „pozyteczne”- pszczola miodna (apis mellifera). *ptaki: przepi贸rka, kaczka krzy偶贸wka, *gryzonie: mysz, szczur.
Oddzialywanie substancji toksycznych na fenotyp i genotyp osobnika:
1.plastycznosc fenotypowa -> odwracalna aklimacja- mozliwosc roznego reagowania przez organizm na czynniki srodowiskowe w ramach jednego programu genetycznego.
2.Konwersja rozwojowa- uruchomienie w trakcie rozwoju osobniczego alternatywnego programu genetycznego 1+2= plastycznosc genotypowa.
3.Adaptacja: dobor kierunkowy (eliminacja osobnikow bardziej wrazliwych), dobor twardy.
Dostosowanie genotypow. Od czasu trwania ekspozycji na substancje toksyczna i frekwencje ekspozycji zalezy, co b臋dzie preferowal dob贸r.
Ekotoksykologia zespo艂贸w:
- rzeplyw skazen w 艂a艅cuchu troficznym
1. spolczynnik biokoncentracji (BCF): BCF= Cn/Co
2.spolczynnik biomagnifikacji (BMF): BMF= Cn+1/Cn
AGP (Antibiotic Growth Promotors) dodawane do pasz zwierzat hodowlanych. 95% AGP zostaje wydalanych z przewodu pokarmowego. AGP dostaja si臋 do srodowiska: *Do gleby- redukcja populacji bakterii - wzrost populacji grzyb贸w- zmiany struktury fizycznej w glebie- blokowanie biogen贸w na nieroz艂o偶onej materii organicznej- spadek plon贸w. *Do w贸d powierzchniowych- redukcja populacji bakterii- wzrost populacji grzyb贸w- spadek tempa dekompozycji materii organicznej- akumulacja materii organicznej- pogorszenie jakosci wody- wyp艂ycanie zbiornik贸w.
Negatywne skutki oddzialywania pasz (po przejsciu przez przewod pokarmowy zwierzat) na srodowisko.
Rodzaj oddzia艂ywania |
Skutki oddzialywania |
Zmiany sk艂adu avifauny |
Spadek r贸偶norodno艣ci gatunkowej ptak贸w |
Zmiany sk艂ady chemicznego ro艣lin |
Wzrost zawartosci w czesciach nadziemnych jonow potasu, chloru, azotu przewaga kationow jednowartosciowych nad dwuwartosciowymi |
Spadek jakosci pastwisk |
Akumulacj臋 materii organicznej w zbiornikach wodnych, zabagnienie 艂膮k, sukcesj臋 w kierunku ro艣linno艣ci bagiennej, bogatej w krzemionk臋 i nie nadaj膮cej si臋 do koszenia, st膮d jeden krok do wypalania (zamiast koszenia) |
Spadek r贸偶norodno艣ci gatunkowej |
Zmniejszenie r贸偶norodno艣ci gatunkowej ro艣lin, masowe pojawianie si臋 wysoko produktywnych gatunk贸w nitrofilnych, w tym chwast贸w. |
Bioakumulacja/ Biokoncentracja (woda)- proces, w kt贸rym calkowita ilosc substancji w organizmie zywym wzrasta w ci膮gu ca艂ego okresu jego zycia, poniewa偶 wch艂anianie jest wieksze ni偶 suma wydalania i degradacji.
Bioakumulacja zalezy od: stopnia biologicznego zwielokrotnienia (biomagnifikacji), dlugosci lancucha pokarmowego, gatunku zwierzecia, rodzaju substancji.
Biomagnifikacja- akumulacja zanieczyszczen w postaci pierwiastk贸w i zwi膮zk贸w chemicznych w nastepujacych po sobie poziomach troficznych/ ogniwach la艅cucha pokarmowego. Wspolczynnik biomagnifikacji (BMF). Wspolczynnik biokoncentracji (BCF). Okreslajac biomagnifikacj臋 podajemy stezenie danej substancji w kolejnym ogniwie lancucha oraz wyliczony wsp贸艂czynnik.