Ekologia (niem. Biolog Ernest Haeckel 1869r ; grec. Oikos-dom gospodarstwo,logos-nauka) to nauka badająca związek między organizmami i ich środowiskiem, wzajemne oddziaływanie; nauka o gospodarzeniu w przyrodzie
Ekologia - ekonomika przyrody
We współczesnym znaczeniu słowo ekologia zostało użyte w 1985 r przez Stephena Forbesa.
Definicja Amerykańskiego Instytutu Studiów nad Ekosystemami:
Ekologia jest nauką zajmującą się badaniami procesów wpływających na rozmieszczenie i liczebność organizmów i ich wzajemnych interakcji oraz zależności między organizmami a transformacją przepływającej energii i materii.
Działy ekologii:
* wg poziomów organizacji żywej materii:
- poziom molekularny
- organella komórkow
- komórka
- tkanka
- narząd
- układ narządów
- organizm ekologia bada zjawiska zachodzące na wyższych
- populacja poziomach organizacji żywej materii
- zespół
-biocenoza
- ekosystem
- krajobraz
- biosfera
* wg typów środowiska ekologicznego lądów , mórz , wód śródlądowych , minionych epok
* wg kategorii systematycznych( ekologia mikroorganizmów, grzybów, owadów, ptaków, ssaków, człowieka…)
Ekologia jest naukową podstawą ochrony środowiska.wiedza ekologiczna powinna być wykorzystywana w ochronie środowiska.
Konteksty znaczeniowe ekologii:
- nauka biologiczna
- ochrona środowiska w praktyce
- światopogląd, sposób życia (ekologizm), ekozofia
Sposoby ochrony środowiska:
- racjonalne kształtowanie środowiska i gospodarowanie zasobami środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju
-przeciwdziałanie zanieczyszczeniom
- utrzymywanie i przywracanie elementów przyrodniczych do stanu właściwego
Co możemy zrobić dla środowiska na co dzień?
1) ocieplić swój dom
2) wymienić żarówki
3) kupować sprzęt z literką a
4) wyłączać sprzęty
5) mniej chemii przy porządkach
6) zakręcić krany
7) segregować śmieci
8) kupować rzeczy opakowane racjonalnie
9) unikać jednorazówek
10) wybierać napoje w butelkach szklanych nie w puszkach
11) kupować w pobliskim sklepie
12) kupować krajowe produkty
13) kupować produkty Sprawiedliwego Handlu
14) nie dać się oszukać fałszywym ekooznaczeniom
15) jeść prawdziwie zdrową żywność
16) jeździć rowerem albo komunikacją miejską
17) wybierać pociąg zamiast samolotu
18) uczyć dzieci nowego stylu życia
Co to są odpady? To zużyte przedmioty i substancje ciekłe, powstające w związku z bytowaniem człowieka(komunalne) lub z jego działalnością gospodarczą nieprzydatne w miejscu lub czasie , w którym powstały i uciążliwe dla środowiska.
Co to są surowce wtórne? To odpady, które można wykorzystać do wtórnego przetworzenia np. makulatura, szkło,złom.
Co to jest utylizacja śmieci? To wykorzystanie odpadów pochodzenia bytowego i przemysłowego jako surowców do nowej produkcji (recykling) lub ich unieszkodliwienie.
Cele recyklingu:
- ochrona zasobów naturalnych-zastosowanie surowców wtórnych zmniejszy zastosowanie surowców pierwotnych i niedobór zapasów bogactw naturalnych
- ochrona środowiska wydobywanie surowców i ich przetwarzanie na dobra konsumpcyjne jest ciągle związane z obciążeniem i niszczeniem środowiska
- oszczędność energii jeżeli nakład energii na odzyskanie surowca jest mniejszy
Problemy ekologiczne stworzone przez odpady:
- zanieczyszczenie z wysypisk, ze spalania lub wyrzucania
- nieprzyjemny zapach, zakażenia i szkodliwe gryzonie wokół wysypisk
- powstawanie metanu na wysypiskach z powodu gnicia resztek organicznych
- zajmowanie przestrzeni przez wysypiska
- marnotractwo surowców , które mogłyby być wykorzystane na nowo
Wtórne wykorzystanie PET a
- przędza dywanowa i dla przemysłu tekstylnego (polar)
- do termoformowania opakowań niespożywczych typu tacki , pudełka i opakowań spożywczych
- wyroby formowane przez wtrysk(dodatek do tworzywa pierwotnego) elementów mebli, wnętrz samochodu, kloki ….
Odpady organiczne dlaczego warto je zbierać?
- stanowią ok. 30% odpadów komunalnych
- gniją i powstaje metan - gaz wybuchowy
- rozwijają się bakterie, które roznoszą gryzonie
- przepisy Unii stanowią o konieczności ograniczania ilości składowanych odpadów organicznych
- selektywnie zebrane odpady organiczne są przeznaczone na kompostowanie
odpady organiczne + gleba(bakterie grzyby dżdżownice) + woda + powietrze + CO2 = dojrzały kompost
Tworzywa biodegradowalne:
- Mater - Bi, Plantic (na bazie skrobi kukurydzianej) worki bio, tacki na słodycze
- PLA (polimer kwasu mlekowego), wyroby medyczne, włókiennicze, butelki do napojów
- specjalny styropian
Odpady niebezpieczne:
- baterie
- akumulatory
- świetlówki
- uszkodzone termometry
- stare urządzenia elektroniczne
- resztki środków ochrony roślin i opakowania po nich
- odczynniki chemiczne i rozpuszczalniki, środki do wybielania
- resztki farb, lakierów z opakowaniami
- smary
- środki do konserwacji drewna i metalu
Eko-znaki
O czym informują eko-znaki?
-że produkt jest przyjazny dla środowiska na etapie użytkowania
- produkt lub jego części nadają się do powtórnego przetworzenia
- cały cykl życia produktu ( wytwarzanie, użycie, utylizacja ) jest przyjazny dla środowiska
- produkt może być ekologiczny w pewnej kategorii np. energooszczędny
- certyfikaty żywności - metody uprawy, nawożenia i dbałości o gospodarstwo spełniają standardy ekologiczne
Dlaczego warto wybierać produkty z eko - znakiem?
- to sposób na nasz udział w ochronie przyrody
- wspieramy producentów , którzy działają z troską o środowisko
- odpowiedzialne zakupy
Korzyści dla producentów z posiadania eko-znaków
- to nowoczesny sposób promocji produktu oraz firmy
- konkurencyjność względem innych firm
- informowanie o nowoczesnym zarządzaniu na każdym etapie produkcji włączając pozyskiwanie surowca oraz recykling
- zaistnienie na zagranicznych rynkach-wysoka jakość produktu
Modelowe funkcje eko-znaków
- ekologiczna - służy poprawie stanu środowiska
- informacyjna - ułatwia wybór towaru
- edukacyjna - wzbogaca wiedzę konsumentów, poprawia świadomość ekologiczną
- marketingowa - ma zwiększyć sprzedaż proekologicznych towarów
- stymulacyjna - zachęca producentów do działań proekologicznych
Jakie produkty mogą dostać polski eko-znak?
- krajowe i zagraniczne
- spełniające ustalone kryteria dotyczące ochrony zdrowia, środowiska i ekonomicznego wykorzystania zasobów naturalnych w trakcie całego cyklu życia wyrobu
Co podlega ocenie na poszczególnych etapach cyklu życia produktu?
1) produkcja
2) dystrybucja
3) użytkowanie
4) recykling, utylizacja, odpady
Oceniane aspekty :
- zanieczyszczenie powietrza, wody, gleby
- ograniczenie ilości odpadów
- oszczędność energii
- gospodarka zasobami naturalnymi
- zapobieganie globalnemu ociepleniu
- ochrona warstwy ozonowej
- hałas
- wpływ na ekosystemy
Znak promocyjny Zielone Płuca Polski
- produkt pochodzi z obszaru funkcjonalnego Zielone Pluca Polski "najczystszego i najpiekniejszego obszeru polski"
- towary i uslugi przyjazne srodowisku i produkowane przez zaklad dzialajacy zgodnie z zasadami ochrony srodowiska naturalnego
ekoland - stowarzyszenie produktow zywnosci metodami ekologicznymi
1.ochrona srodowiska produkcji rolniczej
- gleby, wody krajobrazu, dazenie do biologicznej samoregulacji w obrebie gospodarstwa rozumianego jako ekosystem
2. wysoka jakosc biologiczna plodow rolnych
znak bezpieczenstwa przyznawany przez polskie centrum badan i certyfikacji
zasady uczciwego handlu
- korzysci bezposrednich producentow (np. plantatorow)
- gwarantowane minimalne ceny
- stabilnosc i ciaglosc kontaktow handlowych
- sprawiedliwe wynagrodzenie pracownikow
- rowne place dla kobiet
- ekologiczne standardy produkcji
- ochrona zdrowia i bezpieczenstwo w pracy
jakich produktow dotyczy fair trade?
- kawa, herbata, kakao, banany, cukier, miod, owoce suszone, soki
- rosliny ozdobne, kwiaty ciete
- pilki sportowe, rekodzielo
www.ziemia.org/eko-znaki.php
www.sprawiedliwyhandel.pl
www.ekonsument.pl
rolnictwo ekologiczne
wspolne rolnictwo
konwencjonalne <----- -----> ekologiczne
1.ekspensywne (?) 1. organiczno biologiczne
2.infansywne 2. biodynamiczne
3.zintegrowane
co to jest rolnictwo ekologiczne?
biologiczne organizacje lub biodynamiczne
- system gospodarowania zmierzajacy do poprawy jakosci i zdrowotnosci zywnosci i innych produktow rolnych
- zrownowazony ekologicznie
- ograniczajacy ingerencje czlowieka w ekosystemie gospodarstwa co hamuje proces degradacji siedliska rolniczego
produkcja metodami ekologicznymi to:
- stosowanie mozliwie w najwiekszym stopniu naturalnych metod czyli bez nawozow sztucznych synetycznych srodkow ochrony roslin antybiotykow hormonow wzrostu i organizmow modyfikowanych genetycznie.
- nienaruszanie rownowagi przyrodniczej, rolnictwo dzialajace zgodnie z prawami przyrody.
cele rolnictwa ekologicznego
1. zmniejszenie obciazenia srodowiska
2. zyskownosc i jakosc produkcji ekologicznej
3. zachowanie wsi, miejsca pracy, rozwoj agroturystyki, produkcja lokalnych wyrobow
system zrownowazony:
- ekologicznie - nie obciaza srodowiska w stopniu wiekszym niz naturalne ekosystemy
- ekonomicznie - jest w duzym stopniu niezalezny od nakladow zewnetrznych
- spolecznie - umozliwia zachowanie oraz rozwoj wsi i rolnictwa
wymagania stawiane gospodarstwom ekologicznym
1. jednoczesna produkcja roslinna i zwierzeca
2. podstawowe nawozy powinny byc wytwarzane w gospodarstwie
3.nawozy uzupelniajace: mineralne (mielone skaly), popiol drzewny, mul i osady naturalnych zbiornikow wodnych, torf
4. material siewny musi pochodzic z gospodarstw ekologicznych
5. rosliny uprawne i zwierzeta - genetycznie ustalone z uwzglednieniem ich naturalnej odpornosci na choroby, populacje i rasy miejscowe
6. podwyzszenie zyznosci gleby (spulchnianie, stosowanie plodozmianu)
7. ochrona roslin: preparaty wirusowe, bakteryjne i grzybowe
warunki utrzymania i obchodzenia sie ze zwierzetami
1. zwierzeta musza pochodzic z gospodarstw ekologicznych
2. liczba zwierzat nie moze wplywac niekozystnie na srodowisko naturalne
3. zapewnienie dobrostanu zwierzat
4. pasze powinny byc produkowane w gospodarstwie lub pochodzic z gospodarstw ekologicznych
5. zabronione jest profilaktyczne stosowanie lekow weterynaryjnych
zywnosc biodynamiczne
ekoland - organizacja nadzorujaca produkcje zywnosci na podstawie kryteriow rolnictwa ekologicznego zgodnie z normami miedzynarodowymi
oznakowanie produktow rolnictwa ekologicznego
1. napis "produkt rolnictwa ekologicznego"
2. nazwa producenta
3. numer certyfikatu zywnosci
4. nazwa jednostki certyfikujacej
oznakowanie i opakowanie produktow rolnictwa ekologicznego
produkt musi zawierac co najmniej 95% skladnikow wyprodukowanych metodami ekologicznymi
etykieta lub opakowanie srodka spozywczego ktory nie zostal wyprodukowany lub przetworzony metodami ekologicznymi nie moze zawierac napisow sugerujacych ze srodek ten jest produktem rolnictwa ekologicznego
ustawa z dnia 200 kwietnia 2004 o rolnictwie ekologicznym
najwieksze powierzchnie upraw ekologicznych UE
włochy 1067102ha
hiszpania 926390ha
niemcy 833000ha
wielka brytania 619852ha
polska 167740ha
najwieksza liczba gospodarstwekologicznych w UE
wlochy 44733
austria 20310
niemcy 17282
hiszpania 17214
polska 9194
procentowy udzial powierzchni produkcji ekologicznej w stosunku do ogolnej powierzchni uzytkow rolnych
austria 12,9%
finlandia/estonia 7,2%
wlochy 8,4%
polska 1%
Zjawiska ktore zachodza w srodowisku.
Swiadomosc ekologiczna
Zaleznosci ktore zachodza miedzy organizmami
Ochrona przyrody w Polsce
Aktualne problemy zwiazne z ekologia
Ekoturystyka, ekorozwoj
Zagrozenie srodowiska przyrodniczego i przeciwdzialania im
Wybrane zagadnienia z ekologii ogolnej
LITERATURA
Ekologia w turystyce- Wilczek
Biologia srodowiskowa- Riedl
Podstway ekologii- Podgorski
Ekologiczne uwarunkowania i funkcje turystyki- Jedrzejczyk
Ochrona krajobrazu- Żarska
Ochrona srodowiska- Gorska, Radecki
DZIALY EKOLOGII
wg poziomow organizacji wg typow srodowiska wg kategorii systematy
zywej materii( ekologia organi- (ekologia ladow, morza cznych(ekologia mikro
zmow, populacji, biocenozy, wod srodladowych,minio organizmow, grzybow
ekosystemu nych epok geologicznych) owadow,ptakow,ssakow)
POZIOMY ORGANIZACJI ZYWEJ MATERII
1. Poziom molekularny
2. Organella komorkowa
3. Komorka
4. Tkanka
5. Narzad
6. Uklad narzadow
7. Organizm
8. Populacja
9. Zespol- grupa kilku populacji na danym terenie
10. Biocenoza- ogol populacji na danym terenie
11. Ekosystem- czynniki biotyczne + czynniki srodowiskowe
12. Krajobraz- kilka ekosystemow ktore sasiaduja ze soba
13. Biosfera- wszytskie ekosystemy kuli ziemskiej
EKOLOGIA BADA: zjawiska zachodzace na wyzszych poziomach organizacji zywej materii
EKOLOGIA jest naukowa podstawa ochrony srodowiska
Ekolodzy moga wskazywac optymalne rozwiazania dotyczace eksploatacji zasobow przyrody, oparte na naukowych podstawach
Wiedza ekologiczna powinna byc wykorzystana w ochronie srodowiska
KONTEKSTY ZNACZENIOWE EKOLOGII
nauka biologiczna o ekonomice przyrody
sposob zycia- ekologizm
Ekologia jao synonim teorii i praktyki ochrony, ksztaltowania srodowiska, czyli inzynieria srodowiska przyrodniczego: programy i dzialania zmierzajace do zapobiegania degradacji ekosystemow i biosfery
Ekologia jako ruch spoleczny, swiatopoglad proponujacych, wlasna wizje swiata, system wartosci, etyke i sposob zycia. Swiatopoglad ten postuluje uznanie zycia za wartosc najwyzsza(biocentryzm) i glosi zasade harmonii czlowieka z przyroda. Inaczej EKOLOGIZM I EKOZOFIA.
SPOSOBY OCHRONY SRODOWISKA
- racjonalne ksztaltowanie srodowiska i gospodarowanie zasobami srodowiska zgodnie z zasada zrownowazonego rozwoju
- przeciwdzialanie zanieczyszczeniom
- utrzymywanie i przywracanie elementow przyrodniczych do stanu wlasciwego
2. Gospodarka odpadami
odpady - zużyte przedmioty i substancje ciekłe powstałe w związku z bytowaniem człowieka lub z jego działalnością
gospodarczą, nieprzydatne w miejscu i czasie, w którym powstały i są uciążliwe dla środowiska.
surowce wtórne - to odpady, które można wykorzystać do wtórnego przetworzenia (makulatura, szkło, złom itp...)
utylizacja śmieci - to wykorzystywanie odpadów pochodzenia bytowego i przemysłowego jako surowćow
do nowej produkcji (recykling) lub ich unieszkodliwienie.
3. Cele recyklingu:
a) ochrona zasobów naturalnych - zastosowanie surowców wtórnych zmniejszy zastosowanie surowców
pierwotnych i niedobór zapasów bogactw naturalnych
b) ochrona środowiska - wyodrębnianie surowców i ich przetwarzanie na dobra konsumpcyjne jest ciągle związane
z obciążeniem i niszczeniem środowiska
zasady uczciwego handlu
- korzysci bezposrednich producentow (np. plantatorow)
- gwarantowane minimalne ceny
- stabilnosc i ciaglosc kontaktow handlowych
- sprawiedliwe wynagrodzenie pracownikow
- rowne place dla kobiet
- ekologiczne standardy produkcji
- ochrona zdrowia i bezpieczenstwo w pracy
jakich produktow dotyczy fair trade?
- kawa, herbata, kakao, banany, cukier, miod, owoce suszone, soki
- rosliny ozdobne, kwiaty ciete
- pilki sportowe, rekodzielo
wymagania stawiane gospodarstwom ekologicznym
1. jednoczesna produkcja roslinna i zwierzeca
2. podstawowe nawozy powinny byc wytwarzane w gospodarstwie
3.nawozy uzupelniajace: mineralne (mielone skaly), popiol drzewny, mul i osady naturalnych zbiornikow wodnych, torf
4. material siewny musi pochodzic z gospodarstw ekologicznych
5. rosliny uprawne i zwierzeta - genetycznie ustalone z uwzglednieniem ich naturalnej odpornosci na choroby, populacje i rasy miejscowe
6. podwyzszenie zyznosci gleby (spulchnianie, stosowanie plodozmianu)
7. ochrona roslin: preparaty wirusowe, bakteryjne i grzybowe
warunki utrzymania i obchodzenia sie ze zwierzetami
1. zwierzeta musza pochodzic z gospodarstw ekologicznych
2. liczba zwierzat nie moze wplywac niekozystnie na srodowisko naturalne
3. zapewnienie dobrostanu zwierzat
4. pasze powinny byc produkowane w gospodarstwie lub pochodzic z gospodarstw ekologicznych
5. zabronione jest profilaktyczne stosowanie lekow weterynaryjnych
17.11.2007
GMO to: ang Genetically Modified Organism- organizm zmodyfikowany genetycznie
- uzywa sie tez nazwy organizm transgeniczny- czyli zawierajacy przenoszony gen
Organizm zmodyfikowany genetycznie( tensgeniczny) to taki do ktorego genomu ( inf. genetycznej) zostal dodany jakis nowy gen, pochodzacy z zupelnie innego organizmu
GEN- fragment DNA ktory jest odpowiedzialny za powstanie danej cechy.
Co moga dac modyfikacje roslin?
- odpornosc na herbicydy- chemiczne srodki ochrony roslin
- odpornosc na szkodniki
- odpornosc na choroby wirusowe, grzybiczne, bakteryjne( tyton, ogorek, kalafior)
- odpornosc na niekorzystne warunki srodowiska (zasolenie gleby, mroz, susza)
- poprawa lub nadanie nowych cech jakosciowych
Pierwszy GMO wprowadzony do sprzedazy
- USA 1994 Pomidor Flavr Saur. Dzieki modyfikacji zachowywal dluzej swizosc, lepiej znosil transport
- modyfikacja genetyczna polegala na zmniejszeniu aktywnosci genu, ktory odpowiada za proces dojrzewania i miekniecia pomidora
Soja odporna na herbicydy na najczesciej uprawiana roslina transgeniczna
- nadanie roslinie odpornosci na dzialanie herbicydu pozwala na jego stosowanie bez obawy o zniszczenie uprawianej rosliny
- modyfikowana roslina posiada gen odpowiedzialny za wytwarzanie enzymow rozkladajacych herbicydy
Odpornosc na szkodniki tzw modyfikacja BT
- gen z bakterii glebowej; produkt genu jest toksyczny dla owadow
- modyfikowane rosliny: kukurydza, ziemniak odporny na stonke:bawelna, kapusta, pomidory
Rosliny modyfikowane zdolne do akumulacji metali ciezkich
- akumuluja wiecej metali ciezkich niz tradycyjne rosliny
- sposob na eliminowanie zanieczyszczen srodowiska- fitoremediacja
Golden Rice- zloty ryz
- zawiera geny z zonkila odpowiedzialne za produkcje beta karotenu, prokursora witaminy A
- mial byc uprawiany w krajach Trzeciego Swiata, gdzie 500 tys dzieci rocznie traci wzrok na skutek niedoboru witaminy A
ZWIERZETA TRANSGENICZNE
- modyfikacje zwierzat sa trudniejsze i drozsze, a wiec rzadze
- zmodyfikowane zwierzeta czesto choruja i sa bezplodne- nie moga przekazywac dalej wstawionego genu
Zwierzeta jako tzw bioreaktory
- zwierzeta mialyby wytwarzac w swoich organizmach bialka wykorzystywane pozniej jako leki
Szybszy wzrost zwierzat hodowlanych
- wprowadzenie genow produkujacych hormon wzrostu
- modyfikowano tak glownie ryby: karpie, lososie, ale tez zwierzeta gospodarskie: swinie, kroliki, owce
Dawcy narzadow?
- Polscy naukowcy stworzyli transgeniczna swinke
- celem badania jest wykorzystanie organow zwierzat do przeszczepow u ludzi
- swinka ma gen pozwalajacy zniesc immunologiczna bariere miedzy gatunkowa pomiedzy swinia a czlowiekiem
GMO w UE
- 8 wrzesien 2004 dopuszczono na unijny rynek kukurydzeBT- MON 810- firmy Monsata
- kazde panstwo moze wprowadzic poprawke do unijnej ustawy i zakazac uprawiania
1
8