Plan seminarium.

1. Pojęcie wyrobiska górniczego.

• Podział wyrobisk ze wzg. na kształt i wymiary.

• Podział wyrobisk ze wzg. na przeznaczenie.

• Wyrobiska poszukiwawczo - rozpoznawcze.

• Wyrobiska udostępniające.

• Poziome

• Pionowe

• Pochyłe

• Wyrobiska przygotowawcze.

• Wyrobiska wybierkowe.

Pojęcie kopalni.

• Modele kopalń.

• Przecznicowy (złożowy)

• Geometryczny (kamienny)

3. Struktury kopalń (wersja rozszerzona).

• Złożowa.

• Kamienna.

1. Wyrobisko Górnicze - jest to pusta przestrzeń powstała w kopalinie użytecznej lub w skale płonnej w wyniku prowadzenia robót górniczych.

W kopalniach węgla wyrobiska górnicze mogą znajdować się:

- w węglu i wtedy noszą nazwę wyrobisk węglowych,

- w kamieniu (skale płonnej) i wtedy nazywają się wyrobiskami kamiennymi,

- częściowo w węglu, a częściowo w kamieniu i wtedy nazywa się je węglowo-kamiennymi.

W zależności od tego, czy znajdują się na powierzchni ziemi czy pod powierzchnią, wyrobiska górnicze dzielą się na:

— odkryte (odkrywki),

— podziemne.

Wyrobiska podziemne mają kształty zbliżone do brył geometrycz­nych — sześcianów, prostopadłościanów, graniastosłupów, walców lub ich połączeń — a ich przekroje poprzeczne stanowią najczęściej prostokąty, kwadraty, trapezy, koła, elipsy lub ich odcinki i połączenia.

W kształcie większości wyrobisk górniczych można wyróżnić powierzchnie boczne, czyli ociosy, powierzchnię górną, zwaną pułapem lub piętrem, oraz powierzchnię dolną zwaną spodkiem. Jeżeli wyrobis­ko zostało wykonane w pokładzie tak, że pułap wyrobiska jest stropem pokładu, to powierzchnię tę nazywa się stropem wyrobiska, a jeżeli zostało wykonane tak, że spodek wyrobiska jest spągiem pokładu, powierzchnię tę nazywa się spągiem wyrobiska (rys. 1.1).





Rys. 1.1. Wyrobisko górnicze w pokładzie węglowym — przekroje poprzeczne

Podstawowe czynności, w wyniku których powstaje wyrobisko górnicze to urabianie, czyli odspajanie skał od calizny, i wybieranie urobionej skały, zwanej urobkiem.

Powierzchnia wyrobiska, która wskutek urabiania przesuwa się w głąb calizny stanowi czoło wyrobiska, a najbliższa przestrzeń wyrobiska przyległa do niego nazywa się przodkiem.

Dla zachowania wymiarów przekroju poprzecznego wyrobiska oraz zabezpieczenia ludzi i urządzeń przed obrywającymi się z ociosów i stropu odłamkami skalnymi oraz przed zawałem, stosuje się obudowę wyrobisk. Stanowi ją najczęściej konstrukcja z drewna, cegły, betonu lub stali podtrzymująca powierzchnie wyrobiska i przez to chroniąca je przed deformacją oraz zawałem.

Kopalnia jest zakładem górniczym zajmującym się wydobywaniem ze skorupy ziemskiej kopalin użytecznych. Stanowi ona połączony planowo zespół wyrobisk górniczych w głębi ziemi oraz urządzeń i budynków na powierzchni.

Zależnie od charakteru wyrobisk kopalnie dzielą się na:

• naziemne, czyli odkrywkowe,

• podziemne.

1.1. Pod względem kształtu i wymiarów górnicze wyrobiska podziemne dzielą się na:

— wyrobiska korytarzowe, cechujące się nieznacznym przekrojem poprzecznym w stosunku do ich długości; w kopalniach węgla wysokość wyrobisk korytarzowych powinna wynosić co naj­mniej 1,6 m; do wyrobisk korytarzowych zalicza się szyby, szybiki, sztolnie, przecznice oraz chodniki;

— wyrobiska komorowe, stanowiące obszerne wyrobiska górnicze cechujące się większymi wymiarami poprzecznymi niż wyrobis­ka korytarzowe; najczęściej są to wyrobiska górnicze specjal­nego przeznaczenia, których przekrój poprzeczny i długość uzależnione są od liczby oraz wymiarów zainstalowanych w nich maszyn i urządzeń, a ponadto od wyznaczonych przepisami odstępów ruchowych między samymi urządzeniami oraz urządzeniami i obudową; za typowe komory uważa się wyrobiska o przekroju powyżej 20 m , zalicza się tu podszybia, różne komory maszynowe, elektryczne, warsztaty dołowe itp.;

— otwory wiertnicze,

— wyrobiska wybierkowe, mające różne kształty zależne od grubo­ści i nachylenia złoża (pokłady, żyły) oraz od stosowanego systemu wybierania.

Zależnie od położenia w górotworze wyrobiska górnicze dzielą się na wyrobiska poziome, pionowe i pochyle, a w stosunku do rozciągłości pokładu na biegnące po rozciągłości, po wzniosie, po upadzie lub przekątnie, czyli diagonalnie.

1.2. Ze względu na przeznaczenie wyrobiska dzieli się na:

— poszukiwawczo-rozpoznawcze,

— udostępniające, otwierające dostęp do złoża i umożliwiające jego górniczą eksploatację; w kopalniach podziemnych będą to wyrobiska łączące złoże z powierzchnią ziemi (szyby, szybiki, sztolnie, przecznice), a w kopalniach odkrywkowych wyrobiska odkrywające złoże kopaliny użytecznej przez zdjęcie nadkładu, czyli warstw nadległych; wyrobiska udostępniające wykonuje się prawie wyłącznie w skałach płonnych, a złoże tylko przeci­nają;

— przygotowawcze, przysposabiające złoże do najbardziej korzyst­nego sposobu wybierania; rozróżnia się wyrobiska przygotowa­wcze główne, dzielące udostępniony pokład na piętra i pola

eksploatacyjne (chodniki poziomowe, piętrowe, główne wentyla­cyjne, główne międzypoziomowe pochylnie i upadowe) oraz wyrobiska przygotowawcze drugorzędne lub rozcinkowe, dzie­lące pole eksploatacyjne na pola wybierania i filary (chodniki wybierkowe, dowierzchnie);

— wybierkowe, w których dokonuje się wybierania kopaliny użytecznej, i które po jej wybraniu ulegają likwidacji.

Wyrobiska przygotowawcze i wybierkowe noszą wspólną nazwę wyrobisk eksploatacyjnych. Wykonuje się je zasadniczo w kopalinie użytecznej, a w warunkach specjalnych zagrożeń również w skale płonnej.

Wyrobiska udostępniające użytkowane są przez długi czas, niejednokrotnie równy okresowi istnienia kopalni (kilkadziesiąt lat).

Wyrobiska przygotowawcze mają charakter krótkotrwały i ich użytkowanie ogranicza się do czasu wybrania określonego po­la eksploatacyjnego, dla którego zostały wykonane. Jeszcze krót­szy jest czas użytkowania wyrobisk przygotowawczych drugorzę­dnych. Wyrobiska wybierkowe mają najkrótszy okres użytkowa­nia. Dla ścian wynosi on kilka miesięcy, dla zabierek zaledwie kilka dni.

1.2.1. Górnicze wyrobiska poszukiwawcze

Rowy poszukiwawcze stosuje się przy stromym zaleganiu warstw o wychodniach znajdujących się bezpośrednio na powierzchni ziemi lub ukrytych pod cienkim nadkładem (do 4 m miąższości). W celu zbadania struktury skał zagłębia się rowy w odkryte warstwy na głębokość 0,1 do 0,5 m. Przy głębokościach większych od 2 m lub gdy nadkład tworzą skały sypkie, zabezpiecza się rowy deskami i roz­porami (rys. 1.2.1.).




Rys. 1.2.1. Rów poszukiwawczy

a — przekrój podłużny, b — przekrój poprzeczny (powiększony)

Szybiki poszukiwawcze są to pionowe — rzadziej pochyłe — wyro­biska górnicze drążone do głębokości 25 m, wyjątkowo do 40 m, o przekroju prostokątnym (wymiary około 0,9 x 1,6 m) lub kołowym (średnica około 1,2 m). Stosuje się je tam, gdzie miąższość nadkładu przekracza 4 m, a upad warstw jest mały. W skałach mocnych, gdzie wyrobisko można utrzymać bez obudowy, szybiki poszukiwawcze głębi się o przekroju kołowym, w skałach słabszych natomiast o przekroju prostokątnym z obudową drewnianą.

Gdy miąższość nadkładu jest znaczna, a pokłady zalegają stromo, korzystnie jest stosować szybiki połączone z przekopami, czyli pozio­mymi korytarzami łączącymi szybiki (rys. 1.2.2.).




Rys. 1.2.2. Szybiki i przekop poszukiwawczy

Sztolnie poszukiwawcze są to wyrobiska korytarzowe poziome, mające jedno wyjście na powierzchnię ziemi. Wykonuje się je dla rozpoznania złóż w rejonach górzystych, gdzie warstwy nachylone są stromo.

1.2.2. Wyrobiska udostępniające

1.2.2.1. Poziome wyrobiska udostępniające

Do poziomych wyrobisk udostępniających należą:

— sztolnie,

— przecznice i przekopy,

— podszybia.

Wyrobiska te drążone są przeważnie z niewielkim nachyleniem do 5‰ w kierunku przewozu urobku dla ułatwienia pracy lokomotyw i odpływu wody odprowadzanej ściekami do odwadniania głównego kopalni lub na powierzchnię (w sztolniach).

Sztolnia (rys. 1.2.3). Jest to podziemne wyrobisko poziome, mające wyjście bezpośrednio na powierzchnię ziemi, przeznaczone do celów komunikacyjnych i wentylacyjnych między podziemnym złożem a po­wierzchnią ziemi. Udostępnienie sztolnią stosuje się w terenach górzys­tych przy stromym zaleganiu pokładów.




Rys. 1.2.3. Sztolnia udostępniająca zło­że rudy

Przecznice i przekopy kierunkowe. Ze względu na panujące w góro­tworze ciśnienia oraz ze względów techniczno-organizacyjnych złoże powinno być wybierane planowo i po kolei, rozpoczynając od najwyżej położonych jego części. Dzieli się je płaszczyznami poziomy­mi na poziomy, które udostępnia się z szybu wyrobiskami korytarzo­wymi zwanymi przecznicami i przekopami.

Przecznicą nazywa się poziome wyrobisko korytarzowe udostęp­niające, wydrążone w skałach płonnych od szybu poprzecznie do linii rozciągłości złoża.

Przekop stanowi wyrobisko korytarzowe udostępniające, wydrążo­ne w skałach płonnych od przecznicy równolegle do rozciągłości pokładów.

Przecznice i przekopy stanowią połączenia między szybami i od­cinkami złoża, przy czym przecznice mają połączenie bezpośred­nie ze złożem (przechodzą przez pokłady), a przekopy połączyć można z pokładem szybikami ślepymi, wyrobiskami pochyłymi lub

poziomymi.

Płaszczyznę poziomą przechodzącą przez przecznicę udostępniają­cą i oddzielającą położony nad nią odcinek złoża nazywa się pozio­mem, a określa się głębokością, na jakiej łączy się wylot przecznicy z szybem. Na przykład nazwa „poziom 600" oznacza, że połączenie przecznicy udostępniającej z szybem głównym znajduje się na głębo­kości 600 m, licząc od zrębu szybu.

Przecznice i przekopy kierunkowe służą do przewozu urobku, transportu materiałów, ruchu ludzi, doprowadzenia lub odprowadze­nia powietrza, odwadniania, doprowadzenia energii itp. Ich przekrój poprzeczny musi być dostosowany do pełnienia wymienionych prac i zadań.

Na rys. 1.2.4. podano przekrój poprzeczny przecznicy dwutorowej do przewozu lokomotywami z przejściem dla ludzi.




Rys. 1.2.4. Przekrój poprzeczny przecznicy dwutorowej

Podszybia. Poziom połączony jest z szybem za pośrednictwem pod­szybia. Jest to wyrobisko lub częściej zespół wyrobisk znajdujących się w bezpośrednim sąsiedztwie szybu na danym poziomie (rys. 13.7). Stanowią je wlot do szybu, komora przyszybowa i wyrobiska po­zostałe.

Wlot do szybu i komora przyszybowa stanowią wyrobiska komo­rowe niekiedy o znacznych wymiarach, umożliwiających wyładowanie z klatek materiałów długich. Stanowią one również pomieszczenia, w których dokonuje się załadowania urobku do klatek lub skipów, a załoga oczekuje na wyjazd szybem na powierzchnię, wejście do klatek i wyjście z nich itp.

Pozostałe wyrobiska to dworzec przetokowy — przystosowany do pomieszczenia pociągów ładownych oraz formowania pociągów wozów próżnych, zapewnienia bezpiecznego i sprawnego zjazdu oraz wyjazdu załogi, odebrania materiałów itp. — oraz zbiorniki urobku (przy wyciągach skipowych), komory pomp, zajezdnie elektrowozów, składy materiałów wybuchowych, komory przeciwpożarowe, sanitarne, magazyny, warsztaty i inne wyrobiska pełniące funkcje usługowe dla danego poziomu. Wszystkie te wyrobiska zalicza się do wyrobisk podszybia.

Podszybie powinno być zlokalizowane w skalach jednorodnych i niezaburzonych tektonicznie.

Wyrobiska podszybia — ze względu na ich wymiary, długo­trwałość i znaczenie dla ciągłości ruchu kopalni — muszą być dobrze obudowane. Stosuje się więc obudowę murową, betonową, żelbetową, stalową lub mieszaną.

1.2.2.2. Pionowe wyrobiska udostępniające

Do pionowych wyrobisk udostępniających należą szyby, szybiki, dukle, studnie i nadsięwłomy.

Szyby. Stanowią one najczęściej stosowane połączenie podziemne­go złoża z powierzchnią. Szybem nazywa się wyrobisko korytarzo­we o nachyleniu większym od 45°, głębokości większej od 200 m i przekroju poprzecznym większym od 15 m², łączące złoże z powierz­chnią.

Szyby mogą być pionowe lub pochyłe. Ze względu na koszty utrzymania i eksploatacji w górnictwie polskim stosowane są prawie wyłącznie szyby pionowe.

Szyby stanowią główne arterie komunikacyjne i wentylacyjne kopalni. Zależnie od zadań w komunikacji między dołem a powierzch­nią rozróżnia się szyby.

— wydobywcze, przeznaczone do wyciągania kopaliny i skały płonnej na powierzchnie,

— zjazdowe, przeznaczone i przystosowane do zjazdu i wyjazdu ludzi,

— materiałowe, przeznaczone do opuszczania materiałów,

— drzewne, mające specjalne urządzenia do opuszczania drewna,

— podsadzkowe, z zainstalowanym rurociągiem do opuszczanie podsadzki hydraulicznej,

oraz inne, zależnie od pełnionego zadania.

Szyby zjazdowe muszą być wyposażone na całej swej długości w przedziały drabinowe.

Pod względem wentylacyjnym szyby dzielą się na:

— wdechowe lub wciągające, którymi świeże powietrze dopływa do kopalni,

— wydechowe, zwane również wentylacyjnymi lub powietrznymi, którymi zużyte powietrze wypływa z kopalni na powierzchnię.

Ponieważ szyb jest wyrobiskiem bardzo kosztownym, w praktyce wykonuje się szyby przystosowane do wykonywania różnych zadań. Są więc szyby wydobywczo-zjazdowe, materiałowo-podsadzkowe itp.

Szyby mogą mieć przekrój poprzeczny kołowy, eliptyczny lub prostokątny. Przekroje kołowy i eliptyczny są bardziej wytrzymałe na ciśnienie górotworu, przekrój prostokątny lub kwadratowy zezwala natomiast na lepsze wykorzystanie jego powierzchni do celów wycią­gowych i innych.

Obecnie głębi się tylko szyby o przekroju kołowym, przy czym w górnictwie węglowym najczęściej o średnicy 4,5, 5,5, 6,0, 7,5 i 8,5 m, w górnictwie rud żelaza 3,5 i 5,0 m, a w górnictwie rud miedzi 9,5 m.

Poszczególne urządzenia w szybie należy tak rozmieścić, aby maksymalnie wykorzystać przekrój poprzeczny szybu, czyli tzw. tarczę szybową.

Na rys. 1.2.5. pokazano przykłady rozwiązań tarcz szybowych z pełnym ich wyposażeniem. Odcinki tarczy szybowej przystosowane do wykonywania odpowiednich funkcji noszą nazwę przedziałów szybowych.




Rys. 1.2.5.. Tarcze szybowe

a — urządzenie wyciągowe dwuskipowe,

b — szyb dwuprzedziałowy — dwie klatki, dwa skipy

Rozróżnia się przedziały wydobywcze (skipowe, klatkowe), zjaz­dowe, drabinowe, rurowe, drzewne, kablowe itd.

Na powierzchni terenu znajduje się nad szybem wieża szybowa, a obok wylotu szybu nadszybie, gdzie odbiera się urobek wyciągany szybem oraz skąd odbywa się zjazd załogi. Górna część szybu, długości kilku do kilkunastu metrów, nazywa się głowicą albo gar­dzielą szybu.

Zależnie od funkcji szybu znajdują w niej ujście kanały: wentylacyj­ny, rurowy, kablowy oraz wejście do chodnika ucieczkowego i prze­działu drabinowego.

Na kolejnych poziomach do szybu przylegają podszybia, czyli zespoły wyrobisk łączących szyb z poziomem. Dolna część szybu leżąca poniżej najniższego poziomu wydobywczego, w której zbiera się woda ściekająca w szybie, nosi nazwę rząpia. Przekrój po­dłużny szybu z nadszybiem, podszybiem i rząpiem pokazano na rys. 1.2.6.

Niekiedy wykonuje się tzw. szyby ślepe nie mające wylotu na powierzchni terenu, lecz łączące poszczególne poziomy lub piętra między sobą.




Rys. 1.2.6.. Przekrój podłużny szybu / — maszyna wyciągowa,

2 — wieża szybowa,

3 — koła linowe kierujące,

4 — lina nośna wydobywcza,

5 — klatka szybowa,

6 — budynek nadszybia,

7 — pomost w budynku nadszybia,

8 — zastrzał wieży szybowej

Szybiki.

Szybikiem pionowym nazywa się pionowe wyrobisko koryta­rzowe głębokości mniejszej od 200 m, o przekroju poprzecznym mniejszym od 14 m², mające wlot na powierzchni i prowadzące w głąb ziemi. Płytkie szybiki, głębokości do 50 m, o przekroju prostokątnym stosowane są przy robotach poszukiwawczo-rozpoznawczych oraz do udostępnienia niewielkich płytko zalegających złóż o krótkim okresie eksploatacji.

W kopalniach węgla stosuje się często szybiki ślepe, o przekrojach kołowych lub prostokątnych, do różnych celów komunikacyjnych, najczęściej do opuszczania urobku z piętra na poziom, wyciągania materiałów, przejścia dla ludzi na poziom (drabinami) oraz do celów wentylacyjnych. Na rys. 17.2 pokazano tarczę oraz przekrój podłużny szybiku zsypanego, w którym węgiel opuszczany jest za pomocą zsuwni śrubowej.

Dukla. Jest to niegłęboki (do 30 m) szybik o małym przekroju poprzecznym, wykonany w skałach twardych i stojący bez obudowy.

Studnia. Jest to pionowe wyrobisko podziemne głębokości do kil­kudziesięciu metrów, mające ujście na powierzchni ziemi i prze­znaczone do wydobywania kopalin ciekłych (wody, solanek, ropy naftowej).

1.2.2.3. Pochyłe wyrobiska udostępniające

Stanowią je szyby pochyłe drążone z powierzchni, pochylnie, dowierzchnie i upadowe.

Szyby pochyłe (rys. 1.2.7.) stasowane są wówczas, gdy pokład lub żyła wychodzi na powierzchnię ziemi lub gdy ich wychodnie przykryte są niezbyt grubym nadkładem. Zadania szybów pochyłych są takie same jak szybów pionowych.




Rys. 1.2.7.. Szyb pochyły

1.2.3. Wyrobiska przygotowawcze

Udostępnione złoże przygotowuje się do wybierania dzieląc je na sposobne do wybierania odcinki, zwane polami wybierania, działkami wybierania, filarami.

Podziału tego dokonuje się za pomocą wyrobisk korytarzowych, które w czasie wybierania pola będą służyć do odstawy urobku, dostawy materiałów, ruchu ludzi, doprowadzenia powietrza, energii, podsadzki itd.

Zespół tych wyrobisk umożliwiających bezpieczne i ekonomicznie korzystne wybranie kopaliny użytecznej nosi nazwę robót przygoto­wawczych (rys. 1.2.8.).




Rys. 1.2.8. Przykład wyrobisk przygotowawczych w pokładzie węglowym

Do wyrobisk przygotowawczych należą chodniki, pochylnie, dowierzchnie, upadowe, przecinki itp. Zależnie od przyjętego systemu wybie­rania można je wykonywać z pewnym wyprzedzeniem w stosunku do wybierania lub też równocześnie z wybieraniem złoża.

Chodniki są to górnicze wyrobiska korytarzowe prowadzone poziomo lub prawie poziomo (do 5° nachylenia), nie mające bezpo­średniego wyjścia na powierzchnię ziemi. Drążone są w złożu i dają urobek będący kopaliną użyteczną (np. chodniki węglowe).

Dowierzchnią jest każde pochyłe wyrobisko korytarzowe łączące dwa lub więcej punktów znajdujących się na różnych poziomach, wydrążone mniej więcej równolegle do Unii nachylenia pokładu.

Dowierzchnię dostosowaną do transportu w niej urobku na­zywa się:

— pochylnią, jeżeli urobek opuszczany jest z góry w dół,

— upadową, jeżeli urobek jest wyciągany z dołu do góry. Do wyrobisk przygotowawczych zalicza się:

— chodniki podstawowe albo poziomowe stanowiące w pokładzie dolne ograniczenie, a więc podstawę poziomu;

— chodniki piętrowe rozcinające pokład w obrębie poziomu na mniejsze odcinki, zwane piętrami; przy niektórych systemach ścianowych podział na piętra wystarczy do rozpoczęcia wybie­rania, a chodniki piętrowe są wtedy chodnikami nadścianowym (górny) i podścianowym (dolny);

— pochylnie polowe dzielące piętra na pola pochylniane, czyli pola wybierania, które z kolei dzieli się chodnikami filarowymi i dowierzchniami na filary.

Przeznaczeniem chodnika są zadania, jakie musi on spełniać w czasie eksploatacji przygotowanego odcinka złoża (piętra pola, działki, filaru), a więc już w czasie wykonywania robót przygotowaw­czych, szczególnie zaś w czasie wybierania.

Ze względu na przeznaczenie rozróżnia się chodniki i pochylnie:

— przewozowe, którymi przewozi się urobek,

— transportowe do transportu materiałów,

— dojazdowe dla przejścia ludzi,

— wodne do odprowadzenia wody,

— podsadzkowe do doprowadzenia podsadzki itp.

W pokładach węgla wyrobiska przygotowawcze prowadzi się przeważnie w węglu. Jeżeli grubość pokładu jest mała i przekrój poprzeczny chodnika nie mieści się w pokładzie, to zachodzi koniecz­ność przybierania spągu lub stropu (rys. 1.2.9.).




Rys. 1.2.9. Przykłady chodników prowadzonych z przybierką

Chodniki podstawowe, a niekiedy pochylnie polowe o dużych wybiegach, przy braku dokładnej znajomości linii rozciągłości drąży się często jako chodniki podwójne (rys. 1.2.10.).




1 — chodniki

2 — przecinki

3 — tamy

Rys. 1.2.10. Prowadzenie robót przygotowawczych systemem chodników podwójnych

Chodniki te łączy się w określonych odstępach przecinkami, przy czym chodnik równoległy spełniający zadanie chodnika badawczego powinien wyprzedzać chodnik podstawowy. Układ taki pozwala na uniknięcie licznych zakrętów oraz ułatwia wentylację przodków. Przy regularnym zaleganiu pokładu, ze względu na koszta drążenia i utrzy­mania, korzystniej jest drążyć wyrobiska pojedyncze, ale o większych wymiarach.

Poprzeczne przekroje wyrobisk przygotowawczych powinny być tak dobrane, aby zapewnić bezpieczne i sprawne wykonanie zadań, do których je przeznaczono.

1. Wyrobiska wybierkowe

Wyrobiska, w których dokonuje się ostatecznego wybierania kopaliny użytecznej i które powstają w wyniku tego wybierania, noszą nazwę wyrobisk wybierkowych. Służą one wyłącznie do wybierania kopaliny użytecznej, dlatego też po jej wybraniu wyrobiska te ulegają likwidacji. W wyrobiskach wybierkowych zasadniczymi czynnościami wybie­rania są urabianie złoża oraz ładowanie i odstawa urobku.

W celu zabezpieczenia pracujących ludzi, maszyn oraz urządzeń wykonuje się obudowę zabezpieczającą strop i ociosy wyrobiska przed zawaleniem. Po wybraniu kopaliny użytecznej wyrobisko wybierkowe przestaje być potrzebne i wtedy się je likwiduje przez wypełnienie materiałem skalnym dostarczonym z zewnątrz (wybieranie z podsadz­ką) albo skałą płonną z zawału stropu (wybieranie na zawał). Odpadające bowiem ze stropu skały mają objętość nasypową większą od objętości, jaką zajmowały w caliźnie, wskutek czego możliwe jest całkowite wypełnienie pustej przestrzeni luźnym kamieniem. Z biegiem czasu warstwy nadległe naciskając na zawał powodują jego sprasowanie.

Wyrobiska wybierkowe likwiduje się albo od razu całkowicie (zabierki, komory), albo częściowo w miarę postępu wybierania (ubierki, ściany). W tym ostatnim przypadku zachowuje się tylko taką część wyrobiska, jaka potrzebna jest do wykonywania czynności urabiania kopaliny użytecznej, ładowania i odstawy urobku oraz do celów wentylacyjnych. Dostęp do wyrobisk zlikwidowanych musi być tak zamknięty, aby nikt nieświadomie nie mógł do nich wejść. Do wyrobisk wybierkowych należą: zabierki, komory, ubierki

i ściany.

Zabierki (rys. 1.2.11.) są to górnicze wyrobiska wybierkowe po­wstające przy wybieraniu pokładu krótkimi odcinkami szerokości do 10 m i długości równej odległości między chodnikami filarowymi lub dowierzchniami, przy czym przodek posuwa się zawsze od calizny w stronę zrobów.




Rys. 1.2.11. Zabierka

1 — wyrobisko zabierkowe,

2 — dowierzchnia,

3 — zawarcie odcinające dostęp do zrobów

Rozróżnia się zabierki krótkie (zwane potocznie zabierkami) dłu­gości do 40 m i zabierki długie, których długość przekracza 40 m.

Komory stanowiące górnicze wyrobiska wybierkowe podobne są do zabierek, lecz mają znacznie większe wymiary poprzeczne. Prowa­dzenie oraz utrzymywanie wyrobisk komorowych jest możliwe przy bardzo mocnych stropach, dlatego też rzadko stosowane jest w górnic­twie węglowym, często natomiast przy wybieraniu złóż soli i rud metali. W kopalni soli w Wieliczce można oglądać dotąd zachowane potężne komory wybrane w złożu solnym przed setkami lat i utrzymy­wane obecnie dla celów turystycznych i rekreacyjnych (podziemne sanatorium).

Wyrobisko ubierkowe (rys. 1.2.12.) powstaje w wyniku wybierania odcinka złoża ograniczonego dwoma chodnikami (lub pochylniami) równoległymi — czołem przodku usytuowanym prostopadle (rzadziej przekątnie) do ich kierunku.

Wybieranie ubierki musi być poprzedzone wydrążeniem tzw. przecinki, czyli chodnika prostopadłego (przekątnego) do chodników równoległych (pochylń). Jeden z ociosów przecinki stanowi czoło wyrobiska ubierkowego. W ślad za postępem czoła przodku likwi­duje się wybrany odcinek przez podsadzenie lub zawał, pozostawia­jąc tylko taką jego część, jaka jest potrzebna do urabiania calizny oraz ładowania i odstawy urobku. Jest to tzw. przedział roboczy. Wyrobisko ubierkowe długości nie przekraczającej 40 m nazywa się ubierką.




Rys. 1.2.12. Wyrobisko ubierkowe

1 — przedział roboczy ubierki,

2 — chodniki równolegle,

3 — położenie przecinki, z której była rozpoczęta ubierka

Ściana stanowi wyrobisko ubierkowe długości większej od 40 m. W polskim górnictwie węglowym ściany są najczęściej zalecanymi i stosowanymi wyrobiskami wybierkowymi. Ich długość wynosi prze­ważnie 100 do 200 m, ale bywają też dłuższe.

2. KOPALNIA - zakład górn. zajmujący się wydobywaniem z ziemi kopalin użytecznych. Rozróżnia się kopalnie naziemne (odkrywkowe), w których kopaliny eksploatuje się z powierzchni Ziemi; wydobywa się w nich m.in. węgiel brun., siarkę, wapienie oraz kamienie bud. (w kopalniach zwanych kamieniołomami); kopalnie podziemne (głębinowe), w których roboty górn. prowadzone są w głębi Ziemi; eksploatuje się w nich m.in. węgiel kam. i brun., rudy, sole; ropę naft. i gaz ziemny. W kopalniach podziemnych złoże kopaliny jest udostępniane i przygotowywane do eksploatacji za pomocą różnego rodzaju wyrobisk pionowych, poziomych i pochyłych.

2.1. W polskim górnictwie węglowym stosowane są modele:

— przecznicowy, zwany również modelem złożowym albo węg­lowym (rys. 2.1.1.),

— geometryczny, zwany również modelem kamiennym (rys. 2.1.2.),

— mieszany, zwany modelem kamienno-złożowym.

2.1.1. Model przecznicowy.

Model przecznicowy złożony jest z szybów i przecznic wydrążonych od szybów w kierunku prostopadłym do rozciągłości pokładów. Za­kres robót kamiennych jest tu minimalny. Model ten stosuje się naj­częściej w obszarach górniczych o kształcie wydłużonym po linii na­chylenia.

W obszarach górniczych o kształcie wydłużonym po rozciągłości konieczne jest drążenie niejednokrotnie bardzo długich chodników podstawowych, których utrzymanie w pokładach samozapalnych i tąpiących byłoby kosztowne oraz niepewne.

Wobec tych zagrożeń wybiera się niekiedy model mieszany, zwany również kamienno-złożowym. Różni się on od modelu przecznicowego tym, że chodniki podstawowe nie są wykonywane w każdym po­kładzie udostępnionym przecznicą, lecz w jednym wybranym z wiązki pokładów, znanym jako najbezpieczniejszy. Z chodników pod­stawowych wydrążonych w tym pokładzie udostępnia się pozostałe pokłady wiązki przecznicami polowymi lub szybikami i przecznicami polowymi.

W uzasadnionych przypadkach zamiast chodników podstawowych w wybranym pokładzie wykonuje się dla określonej wiązki pokładów przekopy kierunkowe w kamieniu (zwykle 20 do 30 m pod pokładem) i z nich udostępnia się pokład przecznicami polowymi lub szybikami oraz przecznicami polowymi.

2.1.2. Model geometryczny.

Model geometryczny złożony jest z szybów, przecznic i przekopów kierunkowych wydrążonych w skałach płonnych równolegle do roz­ciągłości pokładów. Z przekopów tych udostępnia się pola eks­ploatacyjne za pomocą przecznic polowych lub przecznic polowych i szybików.

Struktura taka, w której wszystkie wyrobiska udostępniające wykonane są w kamieniu, daje więcej pewności co do:

— lepszego utrzymania wyrobisk,

— bezpieczeństwa pożarowego.

Oprócz wymienionych zalet system geometryczny jest w pewnym stopniu uniezależniony od tektoniki złoża.

Wymienione modele nie stanowią reguły, gdyż w specyficznych warunkach wskazane jest opracowanie modelu najbardziej odpowiada­jącego kształtowi złoża.




Rys. 2.1.1. Model węglowy




Rys. 2.1.2. Model kamienny

3. Struktury kopalń

1. Złożowa.

Układ wyrobisk, ilość i rodzaj wyrobisk udostępniających odniesienie do przygotowywanego do eksploatacji złożą lub jego części nazywa się strukturą kopalń. Wyróżnia się dwie podstawowe struktury: strukturę złożową i strukturę kamienną. W rozwiązaniach praktycznych, zależnie od sytuacji geologiczno-górniczej, stosuje się również rozwiązania pośrednie, posiadające elementy obu struktur. Układy pośrednie wyrobisk nazywa się strukturą mieszaną. Strukturę złożową można objaśnić na podstawie rys. 1. Na poziomie wydobywczym udostępnia się złoże z szybu wydobywczego przecznicą, która przecina wszystkie pokłady na danym poziomie.

Struktura złożowa poziomu polega na prostopadłym do rozciągłości pokładów udostępnieniu poziomu za pomocą przecznicy, która najkrótszą drogą do szybu trafia kolejno na pokłady przeznaczone do eksploatacji na danym poziomie .

W miejscu przecięcia się przecznicy z każdym pokładem wykonuje się w nim chodnik transportowy (podstawowy). Chodniki podstawowe wykonywane są od przecznicy głównej w tym pokładach, które przecznica przecina. Jeżeli chodniki drążone są po rozciągłości to nazywają się poziomowymi lub kierunkowymi. Powyższa struktura kopalni dopuszcza wykonywanie szybików (w dół bądź w górę). Celem udostępnienia pokładów bądź też podziału partii pokładów na piętra. Chodniki piętrowe i podpiętrowe wykonywane są w miejscach przecięcia pokładów szybikiem.

Dla odprowadzenia zużytego powietrza wykonuje się na poziomie wentylacyjnym w pokładach chodniki wentylacyjne. Chodniki te łączy się bezpośrednio z szybem wentylacyjnym (szyb peryferyjny) lub drąży się przecznicę wentylacyjną łączącą szyb z chodnikami wentylacyjnymi (szyby bliźniacze). W przypadku wiązki pokładów chodniki wentylacyjne usytuowane są z reguły w płaszczyźnie pionowej (jeden na drugim). Wówczas zużyte powietrze odprowadza się z chodników dolnych szybikami do chodnika wentylacyjnego w górnym pokładzie lub do chodnika (przekopu) wydrążonego nad wiązką pokładów.

Obszar górniczy o dużym wymiarze po rozciągłości posiada szyby wentylacyjne rozmieszczone peryferyjnie (skrzydłowo), bądź tez w pasie granicznym przy wychodniach i w pasie centralnym.

Omówione metody rozmieszczenia szybów wentylacyjnych powodują powstanie prądów wznoszących w pokładach, dzięki czemu możliwe jest przewietrzanie kopalni wraz z jej polami eksploatacyjnymi. Struktura z pokładowym rozcięciem złoża stosowana jest głównie dla obszarów górniczych wydłużonych po linii nachylenia. Jeżeli obszar jest wydłużony wzdłuż rozciągłości, długość chodników kierunkowych jest znaczna. Ponadto, jeżeli, pokłady skłonne są do samozapalenia, czy występowania znacznych ciśnień, chodniki kierunkowe wykonywane są w kamieniu w odległości 20-30m pod pokładem. Są to tzw. przekopy kierunkowe. Kilka pokładów znajdujących się w sąsiedztwie tworzy wiązkę, dla której chodnik kierunkowy drążony jest w pokładzie najbezpieczniejszym lub w najmocniejszych skałach. Powstaje wówczas tzw. struktura złożowo-kamienna (mieszana).

W przypadku poziomego zalegania pokładów można je udostępniać bez konieczności wykonywania wyrobisk udostępniających. Dla kilku pokładów łagodnie nachylonych, zalegających w znacznych odległościach od siebie stosuje się kolejne wybieranie pokładów zakładając poziomy przez pogłębianie szybów. Po wybraniu wyżej zalegających partii głównego pokładu, pogłębia się szyb do głębokości poziomu lub też głębi się osobny szyb. Każdy szyb lub przedział wydobywczy w szybie otwiera i w zasadzie obsługuje oddzielny poziom. Wyższe pokłady w wiązce pokładów udostępnienia się przecznicami i szybikami. Poziom podstawowy zakładany jest w dolnym pokładzie.

Dla obszarów górniczych o małym wymiarze po rozciągłości, dla udostępnienia wyższych pokładów wiązki, wykonywane są szybiki w sąsiedztwie szybu wydobywczego. Szybiki te są drogami transportowymi do głównego poziomu wydobywczego. Szybiki połączone są z szybem wydobywczym i podszybem tworzą jeden zespół funkcyjny.

Dla dużych wymiarów poprzecznych (po rozciągłości) obszaru górniczego, pokłady zalegające powyżej zasadniczego poziomu udostępnione są przy pomocy szybika centralnego. Pociąga to za sobą utrzymanie w każdym pokładzie pochylń wynikających z położenia wyższych pięter z pokładem zasadniczego poziomu. W praktyce dąży się do utrzymania pochylni transportowej tylko w danym pokładzie i niezależnego udostępnienia poszczególnych pięter w pokładach szybikami. Spowodowane jest to znacznymi kosztami transportowymi dla oddzielnych pochylni. Przy dużym wydobyciu niekiedy z konieczności stosuje się łącznie pokładu górnego z pokładem dolnym osobnymi szybikami.

Struktura złożowa charakteryzuje się małą ilością wyrobisk drążonych w skałach płonnych, niskimi kosztami i krótkim czasem udostępniania poszczególnych części złoża. Proces wydobywczy (transport, wentylacja) wymaga jednak długiego okresu utrzymywania chodników wykonywanych w złożu. W przypadku niskich parametrów wytrzymałościowych złoża skał bezpośrednio otaczających złoża lub występowania zagrożeń z tytułu wypiętrzania spągu, pożarów endogenicznych, tąpań wskazane jest ograniczenie czasu istnienia wyrobisk korytarzowych w złożu. W takich przypadkach stosuje się strukturę kamienną.

ZASTOSOWANIE :

Struktura złożowa znajduje zastosowanie głównie przy udostępnianiu poziomych lub słabo nachylonych pokładów złóż rud. Może też być zastosowana przy budowie kopalni węgla małej i średniej wielkości (maksymalne wydobycie 4000 ton na dobę) o :

• regularnym zaleganiu pokładów i bez większych uskoków w obrębie obszaru górniczego

• nachyleniu pokładów mniejszych od 5 stopni

• małej i średniej głębokości złoża maksymalnie 500m

• niedużych obszarów górniczych

• pokładach cienkich i średnich grubości, nieskłonnych do samozapalenia i tąpań

• korzystnych własnościach mechanicznych samych pokładów i skał otaczających

ZALETY I WADY:


Zalety:

- niskie koszty udostępniania (inwestycyjne)

• krótki czas udostępniania

Wady:

• duże koszty utrzymania chodników podstawowych w węglu

• ograniczone możliwości przygotowywania większej ilości niezależnych pól eksploatacyjnych (trudna koncentracja wydobycia)

• mała pewność ruchu

• trudna izolacja w przypadku pożarów

1. Kamienna

Struktura kamienna udostępnienia (zwana czasem geometryczną) dzieli złoże(wielopokładowe) zarówno wzdłuż rozciągłości, jak i upadu na symetryczne bloki zarówno wzdłuż płaszczyzn poziomych, jak i pionowych. W płaszczyznach pionowych prostopadłych do rozciągłości złoża zakłada się przecznice polowe, a wzdłuż płaszczyzn równoległych do rozciągłości złoża zakłada się przekopy kierunkowe i szybiki (mając na uwadze całe złoże udostępnione na kilku poziomach). Struktura kamienna udostępnienia złoża na poziomie wydobywczym polega na wykonaniu z szybu wydobywczego przecznicy transportowej, z której w odpowiedniej odległości od złoża otwiera się poziom za pomocą przekopu kierunkowego wykonanego w skale płonnej, równoległego do rozciągłości złoża (pokładów) i prowadzonego w dwie strony w stosunku do szybu wydobywczego ku przeciwległym skrzydłom kopalni. Z przekopu kierunkowego w określonej odległości od siebie prowadzone są przecznice polowe (przekopy polowe) o kierunku prostopadłym do rozciągłości pokładów. W miejscu przecięcia się przecznicy polowej z każdym pokładem zakłada się chodniki podstawowe w pokładach, a następnie już w każdym z pokładów prowadzi się rozcięcie (chodniki piętrowe i pochylnie).

Identyczną sieć wyrobisk w kamieniu wykonuje się również na poziomie wentylacyjnym, z tym że przekop kierunkowy wentylacyjny łączy się z szybem lub szybami wentylacyjnymi za pomocą przecznic wentylacyjnych. Jeżeli przecznice polowe nie są prostopadłe w danej części obszaru górniczego do rozciągłości złoża, to noszą nazwę przekopów polowych. Z przekopów polowych udostępnia się poszczególne partie pokładów kolejno, zgodnie z harmonogramem budowy i eksploatacji zasobów na poziomie, przekop kierunkowy na poziomie jest główną arterią transportową na poziomie wzdłuż rozciągłości złoża w obrębie rozpatrywanego obszaru górniczego kopalni, urobiony węgiel lub rudę w obrębie partii złoża przynależnej danemu przekopowi polowemu opuszcza się w poszczególnych pokładach na chodniki podstawowe i stąd kieruje do punktów przeładunkowych w obrębie poszczególnych przekopów polowych, a następnie odwozi się go przekopami polowymi do przekopu kierunkowego i tym przekopem na podszybie szybu wydobywczego.

Chodniki podstawowe w partiach pokładów wybieranych na dany przekop polowy wykonuje się tylko na takiej długości, na jakiej część pokładu jest przeznaczona do wybierania na dany przekop polowy. Tak więc chodnik podstawowy w całym obszarze górniczym na projektowanym poziomie wydobywczym, w przeciwieństwie do struktury złożowej, nie ma ciągłości z uwagi na izolację wentylacyjną poszczególnych pól wybierania przynależnych poszczególnym przekopom polowym, jeżeli własności fizyko-mechaniczne w którymś z pokładów, jak również i skał spągowych i stropowych zalegających wokół tego pokładu są korzystne, a w przypadku złóż węgla- pokład ten nie wykazuje skłonności do samozapalenia, to wówczas rolę przekopu kierunkowego na poziomie wydobywczym może przejąć chodnik podstawowy w tym pokładzie.

Dla odróżnienia roli takiego chodnika podstawowego jako głównego dla transportu urobku (zasobów poziomu ) i prowadzenia świeżego powietrza wzdłuż rozciągłości poziomu wydobywczego, chodnik podstawowy w takim pokładzie nazywamy chodnikiem kierunkowym.

W przypadku pokładów słabo nachylonych lub nawet poziomo zalegających oraz gdy pokłady mają znaczną grubość i wszystkie są skłonne do samozapalenia, ich otwarcia z przekopów polowych dokonuje się za pomocą szybików albo dukli. Przy pokładach grubych i słabo nachylonych długość pochyła w pokładach jest znaczna. Rygory w zakresie wysokości pochyłej poszczególnych pięter, w takich pokładach wynikają z warunków skłonności do samozapalenia węgla, jak również z technicznych możliwości eksploatacji tych pokładów w obrębie pól eksploatacyjnych, i wówczas ze względów bezpieczeństwa i pewności ruchu otwarcie poszczególnych pokładów z przekopów polowych za pomocą szybików należy uznać za jedynie racjonalne rozwiązanie.

Lokalizacja szybu wydobywczego w obszarze górniczym jest centralna. Szyby wydechowe najczęściej umieszczone są w dwóch pasach: w pasie przy granicy od strony wychodni pokładów i w pasie centralnym. Ponieważ obszary górnicze o strukturze z kamiennym rozcięciem złoża mają najczęściej kształt wydłużony w kierunku rozciągłości (osi X) i powierzchnia ich jest dość duża (>10 km²), więc w obu wymienionych asach szyby wentylacyjne umieszczane są skrzydłowo.

W obszarach o bardzo dużej powierzchni spotyka się model kopalni zespołowej z szeregiem niezależnych od siebie systemów wentylacyjnych. W tym przypadku oprócz szybów wydobywczych i wentylacyjnych położonych centralnie istnieją pary szybów wdechowych i wentylacyjnych peryferyjnych wydechowych. Rozmieszczenie szybów wentylacyjnych wpływa na kierunek wybierania w stosunku do granic obszaru górniczego i granic pól wybierania.

Jeżeli jeden pokład gruby i skłonny do samozapalenia jest udostępniony w strukturze kamiennej na poziomach wydobywczych, to na poziomie wentylacyjnym zamiast poziomych przekopów polowych wentylacyjnych bardziej celowe jest, dla zmniejszenia długości pionowej szybików wentylacyjnych w liniach przekopów polowych, założyć pochylnie wentylacyjne w kamieniu nad pokładem. Pochylnie te są równoległe do linii upadu pokładu i można je zakładać w odległości 20-30m nad nimi. Pochylnie te są połączone z przekopem kierunkowym wentylacyjnym, a przekop ten odprowadza zużyte powietrze do jednego lub dwóch szybów wentylacyjnych.

W przypadku kiedy udostępniamy wiązkę pokładów o nachyleniu 5-10º, to wówczas na poziomie wentylacyjnym zamiast przekopów polowych wentylacyjnych poziomych celowe jest również założenie pochylni wentylacyjnych kamiennych nad najwyższym pokładem i odprowadzanie do nich zużytego powietrza za pomocą szybików wentylacyjnych. Długość szybików wentylacyjnych jest jednakową i nie zależy od wysokości pionowej poziomu. Pochylnie wentylacyjne łączy się na najwyższej kocie z przekopem kierunkowym i zużyte powietrz odprowadzane jest nim wprost do szybu wentylacyjnego, jeżeli jest on założony w linii rozciągłości na wysokości szybu wentylacyjnego, lub przecznicą wentylacyjną łączącą przekop kierunkowy wentylacyjny z danym szybem wentylacyjnym, jeżeli szyb wentylacyjny nie jest zlokalizowany w linii założenia przekopu kierunkowego.

Zastosowanie

Kamienna struktura udostępnienia złoża znajduje zastosowanie szczególnie dla kopalń głębokich, gdzie ze względu na duże ciśnienie utrzymanie długich chodników w pokładach przez kilka lub kilkanaście lat jest czynnością pracochłonną, a tym samym i kosztowną. Natomiast przekop kierunkowy wykonany w skałach wytrzymałych nie wymaga tak znacznych nakładów związanych z utrzymaniem, dając w okresie eksploatacji duże bezpieczeństwo i pewność ruchu.

Kamienna struktura udostępnienia złoża znajduje również zastosowanie w przypadku złóż o skomplikowanej mikrotektonice i rozbudowanej tektonice, gdyż zmiana zalegania pokładów i zaburzenia ujawnione w zakresie eksploatacji nie powodują zmiany zasadniczego układu zaprojektowanych wyrobiska, a jedynie przesunięcie odpowiedniego przekopu polowego w dostosowaniu do zaistniałych lokalnych warunków zalegania pokładów w danej części obszaru górniczego. Poprzez wykonanie przekopów polowych struktura kamienna stwarza możliwość utworzenia niezależnych frontów eksploatacyjnych i dużej koncentracji wydobycia.

Przy złożach nieregularnie zalegających i zmiennym okruszcowieniu złoża w pionie, głównie wyrobiska udostępniające(przekop kierunkowy i przekopy polowe) założone pod złożem pozwalają na wykonanie tych wyrobisk w sieci regularnej i prostolinijnych, co ułatwia rozwiązanie transportu głównego wyposażonego w nowoczesne środki transportowe i daje możliwość jego automatyzacji.

Dla uniknięcia konieczności pozostawienia filarów oporowych w złożu wokół przekopów kierunkowych ich lokalizacja w skale płonnej musi być dokonana w odpowiedniej odległości od złoża. Przeciętnie bezpieczna odległość przekopu kierunkowego pod złożem (pokładem)wynosi 20-30m.Wówczas ciśnienia eksploatacyjne na froncie obudowy, przechodzące nad przekopem nie powodują jego zniszczenia i deformacji, które zakłóciłyby transport ludzi, urobki i materiałów przez przekop oraz spowodowałby konieczność jego przebudowy.

Zalety

Z zalet struktury kamiennej należy wymienić:

1)niskie koszty utrzymania wyrobisk udostępniających, założonych w zwięzłych skałach płonnych, szczególnie w kopalniach głębokich, gdzie przejawy ciśnienia występują w wyrobiskach korytarzowych założonych węglu niż w takich samych wyrobiskach założonych w wytrzymałej skale płonnej;

2)możliwość utworzenia większej ilości niezależnych rejonów i pól eksploatacyjnych danym pokładzie;

3) możliwość łatwiejszej izolacji wentylacyjnej poszczególnych pól eksploatacyjnych;

4)ograniczenie ilości powstawania pożarów w grubych pokładach oraz w pokładach skłonnych do samozapalenia przez właściwy dobór wymiarów geometrycznych pól i pięter w poszczególnych pokładach, poprzez dobór właściwej wzajemnej odległości przekopów polowych i odległości szybików lub dukli transportowych,

5)praktycznie wyeliminowanie możliwości powstania pożarów endogenicznych na głównych drogach transportowych i wentylacyjnych;

6)prostą organizacje transportu głównego z możliwością pełnej automatyzacji;

7)duża przepustowość głównych dróg transportowych

8)przy prawidłowym posadowieniu przekopów -możliwość czystego wybierania pokładów i niepozostawiania filarów oporowych w złożu wokół głównych przekopów transportowych.

Wady

Ujemną stroną struktury kamiennej jest stosunkowo duża ilość robót kamiennych, a zatem znaczne koszty związane z udostępnieniem zasobów. Jednak w przypadku udostępnienia złóż o znacznym zagrożeniu pożarowym, gazowym, a nawet i wodnym oraz gdy skały złożowe są słabe, wówczas struktura kamienna jest jedyną racjonalną strukturą która pozwala na najtańsze wybranie zasobów.

18

---