TWORZYMY SIEBIE

Zbiór ćwiczeń

do przeprowadzenia

na godzinie wychowawczej

Opracowała: Anna Hodura

WSTĘP

Wiedza o sobie samym jest często fragmentaryczna i nieuporządkowana, nie zawsze bywa adekwatna. Często ma zabarwienie subiektywne i w wielu punktach nie pokrywa się z opiniami innych ludzi. Kształtuje się i pogłębia stopniowo, również w wyniku naszej własnej aktywności.

Znaczna część obrazu własnej osoby tworzy się na podstawie tego, czego dowiadujemy się od innych, szereg tych informacji jest też wynikiem porównywania się z innymi, czy analizy sygnałów płynących z naszego ciała.

Umiejętność wglądu we własną osobowość jest szczególnie ważna w okresie dojrzewania, gdyż zachodzące wówczas przemiany (w wyglądzie, psychice, funkcjonowaniu społecznym młodych ludzi) powodują zachwianie dotychczasowego obrazu siebie. Ćwiczenia poświęcone samopoznaniu są zatem zbieżne z potrzebami i zainteresowaniami młodzieży.

Rzetelna wiedza o sobie pomaga sensownie kierować własnym życiem, a orientacja w swoich potrzebach, aspiracjach i możliwościach pozwala pełniej realizować życiowe cele.

Propozycje ćwiczeń zawarte w tym zbiorze zachęcają uczestników do penetrowania różnych obszarów samoświadomości, pozwalają zrozumieć związek między osobistym doświadczeniem i własną aktywnością a tym, kim jesteśmy. Stąd omówienie wielu ćwiczeń odbywa się częściej w parach i małych grupach niż na forum klasy, by uczniowie mieli pewność, iż nikt wbrew ich woli nie wejdzie do ich wewnętrznego świata.

Zaproponowane ćwiczenia nie wymagają szczególnego przygotowania dodatkowych materiałów, pozwalają na wykorzystanie podstawowych przyrządów, jak kartki, długopisy, kreda i tablica.

ĆWICZENIA

* Jestem...

CELE: Pomoc w określeniu własnej tożsamości. Stworzenie okazji do samopoznania i samooceny.

MATERIAŁY: Kartki, długopisy.

PRZEBIEG:

1. Każdy indywidualnie pisze na kartce minimum 6 zdań zaczynających się od słowa „Jestem...”

2. Uczniowie liczą, ile było zakończeń określających ich rolę społeczną (np. bratem), cechy wyglądu, cechy osobowości i zachowania, stosunek innych osób do nich i ile określeń innego typu (np. Jestem Jasiem Kowalskim, jestem sobą).

3. Uczniowie jeszcze raz przeglądają swoje kartki, poszukując określeń opisujących ich pozytywnie, negatywnie oraz określeń neutralnych. Jeśli ktoś nie uwzględnił określeń pozytywnych, uzupełnia swoją listę o co najmniej trzy takie zdania.

OMÓWIENIE:

Rozmowa podsumowująca może dotyczyć problemu określenia własnej tożsamości:

• W jaki sposób opisujemy siebie;

• Jakiego typu stwierdzenia podkreślają naszą indywidualność, a jakie wskazują na podobieństwo do innych osób;

• Jakie konsekwencje wynikają z faktu, że nasze spostrzeganie siebie jest wartościujące (pozytywne lub negatywne).

* Moje zalety i wady

CELE: poszerzanie świadomości własnych zalet i wad. Budowanie adekwatnej samooceny. Pobudzanie motywacji do pracy nad doskonaleniem własnej osobowości.

MATERIAŁY: kartki, długopisy.

PRZEBIEG:

1. Klasa dzieli się na 5-osobowe grupy.

2. Każdy uczestnik dzieli kartkę na dwie części. W jednej wpisuje 3 swoje zalety, a w drugiej 3 swoje wady. Podpisuje kartkę.

3. Uczestnicy przekazują sobie kartki zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Na każdej dopisują zalety i wady kolegów, przy czym liczba zalet nie może być mniejsza niż liczba wad. Na koniec kartki wracają do właścicieli.

4. W grupach uczniowie dzielą się swoimi odczuciami.

OMÓWIENIE:

Na zakończenie warto porozmawiać na temat wpływu samooceny na akceptację siebie. Można zapytać uczniów:

• czy łatwiej było im wymienić swoje wady, czy zalety;

• czy koledzy pomogli im zwrócić uwagę na nie dostrzegane do tej pory cechy osobowości;

• jaką wagę przywiązują do swoich zalet i wad, w jakim stopniu cenią zalety, a w jakim nie akceptują wad;

• czy ćwiczenie pomogło im spojrzeć na siebie w nowy sposób.

* Lampa Aladyna

CELE: Poszerzenie wiedzy na temat potrzeb własnych i bliskich ludzi.

MATERIAŁY: Kartki, długopisy, tablica, kreda.

PRZEBIEG:

1. Uczniowie wyobrażają sobie sytuację, że znaleźli lampę Aladyna. Każdy na kartce pisze, o co poprosiłby dżina dla siebie, dla swojej rodziny, dla swoich przyjaciół.

2. W parach lub małych grupach uczniowie rozmawiają o potrzebach własnych i bliskich ludzi.

OMÓWIENIE:

Można zapytać uczniów:

• jakiego typu potrzeby przeważały na ich listach - materialne czy psychiczne;

• jakie były proporcje między liczbą życzeń dotyczących siebie i innych osób, od czego to zależało;

• jakie widzą realne możliwości zaspokojenia tych potrzeb.

* Geneza moich wartości

CELE: poszerzenie wiedzy na temat cenionych wartości. Pomoc w uświadomieniu roli innych osób i doświadczeń życiowych w kształtowaniu własnego systemu wartości.

MATERIAŁY: Kartki, długopisy.

PRZEBIEG:

1. Uczniowie wypisują na kartkach wartości, które cenią.

2. Zastanawiają się, co lub kto miał wpływ na fakt, iż właśnie te wartości cenią. Obok wartości wypisują osoby, książki, filmy, sytuacje itp., które „ponoszą odpowiedzialność” za uznawane przez nich wartości.

3. Uczniowie na forum klasy lub w grupach mogą porozmawiać o genezie swoich wartości.

OMÓWIENIE:

Ćwiczenie może być pretekstem do dyskusji na temat wartości wyniesionych z domu, szkoły, kontaktów z rówieśnikami, ze środków masowego przekazu, z kościoła itp.

* Optymiści - pesymiści

CELE: pomoc w uświadomieniu sobie własnego nastawienia do życia.

MATERIAŁY: małe karteczki zielone - symbolizujące optymizm; czarne (szare) - symbolizujące pesymizm. Dla każdego ucznia należy przygotować tyle karteczek zielonych i czarnych, ile jest stwierdzeń odczytywanych przez nauczyciela.

PRZEBIEG:

1. Nauczyciel odczytuje kolejno 10 - 15 zdań dotyczących wiary w realizację przyszłych zamierzeń, np.: wierzę, że zdam do następnej klasy; dostanę w przyszłości interesującą pracę; podczas wakacji przeżyję ekscytującą przygodę; zarobię dużo pieniędzy; znajdę prawdziwą miłość; założę szczęśliwą rodzinę.

2. Każdy kładzie na ławce przed sobą karteczkę odpowiedniego koloru: zieloną, gdy zgadza się z twierdzeniem, czarną - gdy się nie zgadza.

3. Uczniowie chodzą po klasie, porównują proporcje karteczek danego koloru i rozmawiają o swoich nastawieniach wobec przyszłości.

OMÓWIENIE:

Uczniowie zastanawiają się, w jakim stopniu doświadczenia wyniesione z tego ćwiczenia zweryfikowały ich wcześniejsze przekonania na swój temat. Dyskusja może dotyczyć także wpływu nastawień człowieka na określanie celów i realizację planów życiowych.

* Wspomnienia z dzieciństwa

CELE: Pobudzenie do refleksji nad rolą doświadczeń życiowych w kształtowaniu osobowości.

MATERIAŁY: kartki, długopisy.

PRZEBIEG:

1. Każdy uczeń przypomina sobie i notuje 5 sytuacji z dzieciństwa, w których odczuwał: zazdrość, zadowolenie z siebie, złość, radość, smutek.

2. Uczniowie w parach luba małych grupach odczytują i komentują swoje zapiski.

OMÓWIENIE:

Na koniec uczniowie dzielą się swoimi odczuciami i spostrzeżeniami:

• które doświadczenia emocjonalne najsilniej zapadły im w pamięć;

• jak czuli się, mówiąc o swoich uczuciach innym osobom;

• jak oceniają wpływ doświadczeń z dzieciństwa na swoje obecne życie.

* Lubię cię za...

CELE: Zachęcanie do pozytywnego myślenia i mówienia o innych. Wzmacnianie poczucia własnej wartości.

MATERIAŁY: kartki, długopisy.

PRZEBIEG:

1. Uczniowie dobierają się w kilkuosobowe grupy. Każdy podpisuje kartkę swoim imieniem i nazwiskiem i wpisuje zdanie: „Lubię cię za...”

2. Uczniowie zgodnie z ruchem wskazówek zegara przekazują swoje kartki, a koledzy kończą zdanie. Kartki wracają do właścicieli.

3. Na forum klasy uczniowie odczytują zapiski ze swoich kartek.

OMÓWIENIE:

Uczniowie mogą się wypowiedzieć:

• czy stwierdzenia kolegów zaskoczyły ich, czy nie;

• jakie ich cechy zjednują im sympatię ludzi.

* Co zawdzięczam sobie?

CELE: uświadomienie znaczenia własnej aktywności w rozwoju osobistym i społecznym. Zwiększenie poczucia dumy z własnych osiągnięć.

MATERIAŁY: kartki, długopisy.

PRZEBIEG:

1. Każdy uczeń na kartce zapisuje to wszystko, co zawdzięcza sobie (umiejętności: wiedza z różnych dziedzin; wytwory własnej pracy itp.)

2. Uczniowie siadają w kręgu. Prowadzący zachęca uczniów, by kolejno odczytali treść swoich notatek.

OMÓWIENIE:

Dyskusja może dotyczyć znaczenia własnej aktywności w tworzeniu siebie. Rozmowę na ten temat mogą ułatwić następujące pytania:

• Jak czuliście się, opowiadając innym o swoich osiągnięciach?

• Czy dzięki temu ćwiczeniu uświadomiliście sobie własny wpływ na swój rozwój?

• Jak dużo umiejętności, osiągnięć, zawdzięczacie przede wszystkim sobie?

BIBLIOGRAFIA:

1. James M., Jongeward D. Narodzić się, by wygrać. Analiza transakcyjna na co dzień. Poznań 1994.

2. Mellibruda J. Poszukiwanie samego siebie. Warszawa 1980.

3. Peiffer V. Myśl pozytywnie. Warszawa 1993.

4. Siek S. Rozwój potrzeb psychicznych, mechanizmów obronnych i obrazu siebie. Warszawa 1984.

5. Simon S. B., Hawley R. C., Britton D. D. Krystalizacja wartości. Ćwiczenia pisemne dla rozwoju osobowego. Toruń - Poznań 1992.

---