Środowisko - ogół elementów przyrodniczych ożywionych
(świat zwierzęcy, roślinny) i nieożywionych(woda, gleba,
kopaliny, powietrze), a także krajobraz naturalny bądź
też użytkowany i zmieniany przez człowieka.

Sozologia - jest to dziedzina wiedzy opisująca zmiany w
środowisku przyrodniczym zachodzące zwłaszcza pod
wpływem czynników postępu technicznego i sposoby
zapewniające trwałość jego użytkowania.
Ekologia - nauka o strukturze i funkcjon. przyrody,
badająca wzajemne zależności pomiędzy org. oraz ich
zespołami i środowiskiem.
Populacja - zespół organizmów należących do jednego
gatunku i zamieszkujących ten sam obszar.
Biocenoza - (zespół ekologiczny) zespół populacji różnych
gatunków żyjących w określonej przestrzeni środowiska,
powiązanych różnymi zależnościami biologicznymi.
Biotop - obszar o określonych warunkach ekologicznych
będący siedliskiem dla biocenozy.
Ekosystem - zespół ekologiczny (biocenoza) wraz z zaj-
mowanym przez niego środowiskiem czyli biotopem.
Biom - zespół ekosystemów np. tundra, sawanna itp.
Biosfera (ekosfera) - strefa w której może istnieć życie,
czyli zespół wszystkich wyst. na ziemi ekosystemów.
Łańcuch troficzny - szereg org. ułożonych w takiej kolej-
ności, że każda poprzedzająca grupa jest podstawą poży-
wienia następnej.
Poziom troficzny - org. zajmujące taką samą pozycje w
łańcuchu pokarmowym.
Konsumenci - org. cudzożywne (heterotroficzne) zwierzęta
przystosowane do pobierania gotowej materii organicznej
wyprod. przez rośliny lub zawartej w tkankach zwierząt.
Destruenci (reducenci) - bakterie, grzyby - rozkładają i
redukują materie organiczna, powodują jej mineralizację,
wytwarzają materie nieorganiczną.
Nisza ekologiczna - zespół relacji pomiędzy org. a środ.
Czynniki abiotyczne - oddziaływania nieożywionych ele-
mentów środ.
- klimatyczne- temperatura, woda, światło, ciśnienie, wiatr;
- edaficzne- gleba, struktura i skład chemiczny.
Czynniki biotyczne - żywe składn środ.-rośliny, zwierzęta.
Tolerancja ekologiczna - zdolność org. do przystosowa-
nia się do zmian danego czynnika.
Prawa opisujące tolerancję organizmów:
- Prawo minimum (Liebiega) -możliwości rozwoju i wzrostu
org. określa ten składnik, którego jest najmniej w stosunku
do zapotrzebowania;
- prawo tolerancji Shelforda- możliwości bytowania org.
określają minima i maksima danego czynnika.
Produktywność ekosystemu - to ilość substancji organi-
cznej wytwarzanej w jednostce czasu lub intensywność
magazynowania energii w związkach org. Dzieli się na:
- Pierwotną- szybkość z jaką producenci przekształcają
energie promieniowania słonecznego w procesie foto-
syntezy na energię wiązań chemicznych.
- Wtórna- to tempo wiązania energii przez konsumentów -
czyli proces przyswajania materii organicznej i magazy-
nowania energii przez konsumentów.
Sukcesja ekologiczna - uporządkowany, stopniowy pro-
ces kierunkowych zmian biocenozy powodujący przeobra-
żenie się prostych ekosystemów w bardziej złożone. W wa
runkach naturalnych zmiany te wiążą się z przekształce-
niem środ. prowadzącym do rozwinięcia się nowej biocenoz
zy i środ w której panuje stan równowagi zwany klimaksem:
- Pierwotna- dotyczy terenów dotąd niezmienionych przez
działalność organizmów żywych, proces bardzo powolny;
- wtórna- zachodzi na obszarach wcześniej zajętych przez
inną biocenozę, tam gdzie warunki są sprzyjające.
Podział zasobów przyrody:
- niewyczerpalne - eksploatacja których nie zagraża
wyczerpaniu;
- wyczerpalne - w wyniku eksploatacji mogą ulec całkowi-
temu wyczerpaniu i zniszczeniu;
- nieodnawialne - wykorzystywanie ich powoduje stałe uby-
wanie prowadzące do całkowitego wyczerpania;
- odnawialne - mimo użytkowania ulegają samoodtwa-
rzaniu w toku naturalnych procesów zachodzących na ziemi.
Krajobraz - zewn. obraz środ. naturalnego i kulturowego
człowieka; wynik oddziaływania przyrody.

Odpady - uboczne produkty działalności człowieka,
nieprzydatne w miejscu i czasie, w którym powstały,
szkodliwe lub uciążliwe dla środowiska przyrodniczego

Podział ze względu na pochodzenie:

- Komunalne- powstałe na terenach zamieszkałych,
są związane z bytowaniem ludzi;
- Przemysłowe- związane z działalnością gosp;

Podział ze względu na szkodliwość:
- Niebezpieczne- wprowadzone do środ w małych
ilościach powodują jego trwałą degradację;
- Szkodliwe- w większych ilościach i w wyniku
długotrwałego działania powodują degradacje

Metody unieszkodliwiania:

- selektywne gromadzenie, - składowanie

- spalanie, - kompostowanie

Kategorie odpadów promieniotwórczych:

- Stan skupienia: Stały, Ciekły, Gazowy
- Stopień promieniotwórczości: Niski, Średni, Wysoki

Metody usuwania: - Zatapianie w głębinach oceanu

- Spalanie - Zabezpw szczelnych pojemnikach

-Składowanie w rowach - zalewanie betonem

- Zamykanie w szczelnych bębnach

Atmosfera - powłoka gazowa otaczająca ziemię; składa się
z mieszaniny gazów zwanych powietrzem.
Podział atmosfery ziemskiej:
- troposfera, - stratosfera, -mezosfera,- termosferę
Naturalne źródła zanieczyszczeń powietrza - wulkany,
pożary lasów, sawann, stepów; bagna, powierzchnie mórz
i oceanów (parowanie soli), gleby i skały ulegające erozji,
burze piaskowe, pyłki roślinne.
Źródła antropogeniczne (sztuczne) - energetyka, prze-
mysł, komunikacja, źródła komunalne.
Podstawowe zanieczyszczenia atmosfery - SO_2, NO,
NO₂ , CO, węglowodory, metan.
Metody oczyszczania gazów:
- absorpcja - polega na pochłanianiu zanieczyszczeń gazo-
wych przez ciecz-absorbent,
- adsorpcja -polega na wydzielaniu i zatrzymywaniu składni-
ków gazu na powierzchni zew i wew. ciała stałego,
- kondensacja -usuwa z gazów odlotowych substancje o
niskim ciśnieniu par w umiarkowanie podwyższonych temp.
Efekt cieplarniany - wzrost temp. planety spowodowany
zwiększoną koncentracją dwutlenku węgla lub innych gaz.

Hydrosfera - wodna powłoka ziemi przenikająca skorupę
ziemską i atmosferę, obejmująca wodę występującą w
przyr w stanie ciekłym, stałym i gazowym.
Cechy fizyczne - temp, gęstość, lepkość, barwa, przewo-
dnictwo elektryczne, mętność, potencjał oksydacyjno-
reducyjny, napięcie powierzchniowe, koncentracja zawiesin
opadających oraz smak i zapach.
Cechy chemiczne - określone są przez skład chemiczny.
Cechy biologiczne - org. zasiedlające wodę określają jej
właściwości biologiczne.
Skażenie wody - oznacza, że ma ona w składzie subst,
które nie występują w warunkach naturalnych.
Substancje są rozpuszczone w wodzie -skażenie chem.
Zmieniona temperatura wody- skażenie termiczne.
Obecność org. nie wyst w danym ekosyst- skażenie biolog.
Zanieczyszczenie wody - oznacza, że woda ma właści-
wości, które powodują, że nie nadaje się ona do użytku
lub jej użyteczność jest ograniczona:
- Naturalne, - Sztuczne, - Biologiczne, - Chemiczne.
Źródła zanieczyszczeń wody:
- Obszarowe- na dużym obszarze- opady atmosferyczne;
- Punktowe- w jednym punkcie- zrzuty ścieków, wycieki;
- Liniowe- wzdłuż linii- np. drogi, trasy kolejowej.
Zatrucie wody - zanieczyszczona w takim stopniu, że ra-
dykalnemu pogorszeniu ulega jej zdolność do podtrzymy-
wania życia org. właściwego danemu ekosystemowi.
Wskaźniki zanieczyszczeń wody:
- Fiz- chem- temp, zapach, pH, twardość, mętność;
- Tlenowe - utlenialność, BZT, ChZT;
- Biologiczne- Miano COLI, Indeks saprobowości;
Klasy czystości wód:
- I- wody czyste, nadające się do picia, do korzystania
przez przemysł spoż, farmaceutyczny, do hodowli łososi;
- II- wody przeznaczone do bytowania w warunkach natu-
ralnych ryb innych niż łososiowate, chowu i hodowli zwie-
rząt gospodarczych, celów rekreacyjnych;
- III- do zaopatrzania zakładów innych niż zakłady wyma-
gające o jakości wody do picia oraz wody do nawadnian
terenów rolniczych, ogrodn. oraz upraw pod szkłem
Ścieki - wody zużyte przez gospodarstwa domowe  i  
zakłady przemysł, oraz wody spłukujące z powierzchni
terenów miejskich i  rolniczych, wyst w nich ponadto
wirusy, bakterie,grzyby, jaja robaków pasożytniczych.
Podział ścieków:
-miejskie i bytowo-gospodarcze: pochodzą one z zakładów
pralniczych, gastronomicznych, szpitali, domów mieszkj;
- rolnicze: pochodzą ze spływu z podwórzy, gnojowisk,
większych zakładów hodowli drobiu,  tuczu świń;
- radioaktywne: pochodzące  z  zakładów naukowych,  le-
czniczych, reaktorów atomowych, są szczególnie groźne;
- przemysłowe: pochodzące z procesów produkcyjnych  i 
przetwórczych prawie wszystkich dziedzin przemysłu.
Substancje zanieczyszczające wody (pochodzenie) -
- ołów, - rtęć, kadm,- substancje radioaktywne np. radan

Hałas - wyst w środ dźwięki niepożądane lub szkodliwe
dla człowieka. Miarą hałasu jest poziom dźwięku wyra-
żany w decybelach.

Wibracje - to drgania mechaniczne, które są przenoszone
na konstrukcje budynku bądź ciało człowieka.

Źródła i miejsce występowania hałasu:

- Hałas przemysłowy -Hałas komunikacyjny
-komunalny - Mieszkaniowy

Zwalczanie hałasu:
- Ograniczenie ruchu pojazdów

- Poprawa stanu nawierzchni, ulic i torowisk

- Modernizacja konstrukcji wytwarz pojazdów mechan
- Wprowadz urządzeń przeciwhałasowych
- Prowadzenie lini komunikacyjnych w wykopach,
tunelach albo tworzenie wokół tras barier, ekranów
- Wykorzyst natur barier- depresje, wzniesienia, zalesienia

Litosfera - zewnętrzna warstwa kuli ziemskiej.
Wietrzenie - polega na połączonym niszczącym działaniu
fiz i chem czynników na skały.
Czynniki wietrzenia:
- Fizyczne: zmiany temperatury, mechaniczne działanie
org, działanie wiatru, lodowców, innych czynników;
- Chemiczne: woda, gazowe składniki atmosfery,
związki chemiczne;
Gleba - jest to biologicznie czynna powierzchnia Ziemi
powstała z utworu geologicznego zwanego skałą macie-
rzystą, w wyniku wietrzenia fiz, chem, biologicznego.
Poziomy glebowe - są warstwami składającymi się na
pionowy profil glebowy:
- Poziom ściółkowy,
- Poziom próchniczny,
- Poziom ługowania(wymycia),
- Poziom osadzania (wmycia),
- Poziom skalny.
Charakterystyka gleb:
- Barwa- może być uwarunkowana bezpośrednio przez
macierzyste skały podłoża, częściej powstaje w wyniku
procesów glebotwórczych
- Skład mechaniczny (uziarnienie)- % udział w glebie
cząstek o wielkości piasku, iłu, pyłu
- Spójność- określa przylepnoś, plastyczn gleb wilgotn
- Struktura gleby- obecność, charakter (kształt, rozmiary,
trwałość) skład się z poszczególnych ziaren.
Degradacja i dewastacja - obniżenie się (degradacja)
lub całkowita utrata (dewastacja) wartości użytkowej
gruntu, w wyniku niekorzystnych zmian rzeźby terenu,
gleby, warunków wodnych i szaty roślinnej. Przyczyną
zachodzących zmian może być działalność przemysłowa,
agrotechniczna, bytowa człowiek;) lub działanie sił
przyrody (erozja, pożary, susze, trzęsienia ziemi).
Rekultywacja - polega na ukształtowaniu techn. powie-
rzchni zniszczonego terenu, następnie na mechanicznej
uprawie gruntu, bogatym nawożeniu i uprawie roślin.
Przyczyny zanieczyszczenia gleb - ścieki, pyły oraz
stałe i ciekłe odpady wytwarzane przez przemysł, nawo-
zy mineralne, organiczne, sztucznych, w pobliżu dróg.
Substancje toksyczne w glebach - azotany, metale
ciężkie (rtęć i ołów), związki organiczne.
Erozja - polega na mechanicznym niszczeniu powie-
rzchni Ziemi przez różne czynniki zewn.
Przyczyny erozji:

- niszczenie naturalnej szaty roślinnej;
- niewłaściwy wypas bydła i uprawa ziemi;
- wadliwy dobór roślin uprawnych;
- nieprawidłowe melioracje wodne.
Sposoby zapobiegania erozji:
- tarasowanie stromych stokow
- prowadzenie dróg małymi spadami
- prawidłowy kierunek upraw
- unikanie monokultur i stosowanie płodozmianu

- budowanie progów na potokach
- zaprzestanie orki i wypasu na stromych zboczach

- zaprzestanie nadmiernego wyrębu drzew
- zwiększenie zalesienia

---