1. ŚRODOWISKO- Ogól elementów przyrodniczych ożywionych

i nieożywionych, a także krajobraz naturalny

bądź też użytkowany i zmieniony przez człowieka

2. SOZOLOGIA

Dziedzina wiedzy opisująca zmiany w środowisku

przyrodniczym zachodzące zwłaszcza pod wpływem

czynników postępu technicznego i sposoby zapewniające

trwałość jego użytkowania.

3. EKOLOGIA

Nauka o strukturze i funkcjonowaniu przyrody, badająca

wzajemne zależności pomiędzy organizmami oraz ich

zespołami i środowiskiem

4. POPULACJA

Zespół organizmów należących do jednego gatunku

i zamieszkujących ten sam obszar

5. BIOCENOZA= ZESPÓL EKOLOGICZNY

Zespół populacji różnych gatunków żyjących

w określonej przestrzeni środowiska, powiązanych

różnymi zależnościami biologicznymi

(głownie zależności pokarmowe - troficzne)

6. BIOTOP

Obszar o określonych warunkach ekologicznych

będący siedliskiem dla biocenozy

7. EKOSYSTEM

Zespół ekologiczny (biocenoza) wraz z zajmowanym

przez niego środowiska czyli biotopem

8. BIOM

Zespół ekosystemów

9. BIOSFERA, EKOSFERA

Strefa w której może istnieć życie, czyli zespół

wszystkich występujących na ziemi ekosystemów

10. ŁAŃCUCH TROFICZNY

Szereg organizmów ułożonej w takiej kolejności,

że każda poprzedzająca grupa (ognisko) jest

podstawą pożywienia następnej

11. POZIOM TROFICZNY

Organizmy zajmujące taką samą pozycję w

łańcuchu pokarmowym.

12. KONSUMENCI

Wyróżniamy konsumentów pierwszego rzędu,

którymi są zwierzęta roślinożerne i konsumentów drugiego

rzędu, którymi są zwierzęta drapieżne żywiące się roślinożercami.

W biocenozach często też spotyka się konsumentów trzeciego

i wyższych izędów. Konsumenci wraz z pozostałymi

poziomami troficznymi wzajemnie ze sobą oddziaływają,

tworząc tzw. łańcuchy pokarmowe.

13. DESTRUENCI

organizm lub grupa organizmów glebowych,

np. bakterii, nicieni, pierścienic i owadów, rozkładające

martwą materię organiczną na proste składniki mineralne,

stanowiące najważniejsze ogniwo w łańcuchu pokarmowym ekosystemu.

14. NISZA EKOLOGICZNA . . —
    Zespół relacji pomiędzy organizmem a środowiskiem.

15. CZYNNIKI ABIOTYCZNE

Oddziaływanie na ożywionych elementów środowisku -klimatyczne (temperatura, woda, światło, ciśnienie, wiatr) -edoficzne (gleba jej struktura i skład chemiczny)

16. CZYNNIKI BIOTYCZNE

Żywe składniki środowiska ( rośliny, zwierzęta człowiek)

17. TOLERANCJA EKOLOGICZNA

Zdolność organizmów do przystosowania się do zmian danego czynniku.

18. PRAWA OPISUJĄCE TOLERANCJĘ ORGANIZMÓW

a) PRAWO MINIMUM LEBIGA

Mówi ,że możliwość rozwoju i wzrostu organizmu

określa ten składnik , którego jest najmniej w

stosunku do zapotrzebowania.

b) PRAWO TOLERANCJI SHEFFORDA

Jest rozszerzeniem prawa minimum.

Mówi ona, że możliwość bytowania organizmu

określają minima i maksyma danego czynnika..

19. PRODUKTYWNOŚĆ EKOSYSTEMU

To ilość substancji organicznej wytworzonej w

jednostce czasu lub intensywność magazynowania

energii w związkach organicznych

20. SUKCESJA EKOLOGICZNA

Uporządkowany, stopniowy proces kierunkowych

zmian biocenozy, powodujących przeobrażenia

się prostych ekosystemów w bardziej złożonych.

Proces prowadzony do rozwinięcia się nowej biocenozy,

środowiska w którym panuje stan równowagi zwany KLIMAKSEM

21. LITOSFERA

Zewnętrzna warstwa kuli ziemskiej, o

grubości 10-200 km, obejmująca skorupę ziemską

i górną cześć płaszcza ziemi

22. ATMOSFERA

Powłoka gazowa otaczająca Ziemie

23. HYDROSFERA

Wodna powłoka Ziemi przenikająca skorupę ziemską i atmosferę Hydrosfera to: morza, rzeki, jeziora, lodowce, pokrywa śnieżna

24. PODZIAŁ ZASOBÓW PRZYRODY _r-

a) Zasoby nie wyczerpywalne

To takie zasoby których eksploatacja nie zagraża wyczerpaniem.

b) Zasoby wyczrpywalne

w wyniku eksploatacji mogą ulec całkowitemu wyczerpaniu i zniszczeniu.

• Zasoby nieodnawialne- wykorzystanie których powoduje stałe ubywanie prowadzące do całkowitego wyczerpania (ropa, gaz ziemny)

• Zasoby odnawialne - mimo użytkowania ulegają samoodtworzeni w toku naturalnych procesów zachodzących na ziemi (powietrze, woda, gleby, zwierzęta).

25. KRAJOBRAZ
A]

• Zewnętrzny obraz środowiska naturalnego i kulturowego człowieka.

• Wynik oddziaływania sil przyrody- teren na którym zachodzą procesy geologiczne i ekologiczne.

• Zespół powiązanych ze sobą elementów środowiska, biocenozy i biotopu.

• W znaczeniu ekologicznym- jest to oblicze powierzchni ziemi lub jej cześć o charakterystycznym wyglądzie i strukturze, będące sumą wszystkich elementów przyrodniczych i antropogenicznych, które

• pozostają we wzajemnych zależnościach jako układ ekologiczny.

B} Rodzaje krajobrazu

Krajobraz pierwotny -brak śladów działalności człowieka, przyroda nie została w niczym zmieniona Krajobraz naturalny - użytkowany i nieznacznie zmieniony przez człowieka, procesy równowagi biologicznej nie zostały zakłócone(parki narodowe)

Krajobraz kulturowy - obejmuje znaczne tereny zmienione przez człowieka w wyniku intensywnej gospodarki i wprowadzenia nowych przestrzennych, które naruszają równowagę biologiczną

Krajobraz zdewastowany -_teren całkowicie przeobrażony przez człowieka w wyniku rozwoju przemysłu, urbanizacji, komunikacji; silne zakłócona równowaga biologjczna^całkowrte lub częściowo zniszczenie składników naturalnych krąjobrazu(roślin, zwierząt, wód, powietrza).

H. ATMOSFERA

1. PODZIAŁ ATMOSFERY ZIEMSKIEJ

a) Wyróżnia się, licząc od powierzchni Ziemi:

troposferę, tropopauzę, stratosferę, stratopauzę,

mezosferę, mezopauzę, termosferę, metasferę, protonosferę.

b) Ze względu na skład chemiczny atmosferę ziemską dzieli się na;

-homosferę (do ok. 100 km, obejmującą troposferę, stratosferę i mezosferę),

charakteryzującą się stałym składem chemicznym (z wyjątkiem pary wodnej

i tzw. gazów śladowych),

-oraz leżącą powyżej heterosferę, ze zmiennym składem cbernkznym.

-Z uwagi na koncentrację ozonu na wysokości ok. 25-30 km wyróżnia się ozonosferę,

• a w związku z obecnością dużych ilości swobodnych elektronów i jonów -jonosfere.

• Atmosferę ziemską do wysokości 1-2 m nad powierzchnią

• Ziemi określa się jako warstwę graniczną (zwaną
  też warstwą tarcia lub warstwą planetarną),

- natomiast leżącą powyżej -jako atmosferę swobodną.

2.a NATURALNE ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA

• Wulkany (C0₂, S0₂, H₂S ) wydobywają się między innymi popioły i gazy

• Pożary lasów, sawann i stepów (emisja CO₂ CO i pyły)

• Bagna wydzielają min metan CO₂, SO₂ ,NH₃

• Powierzchnie mórz i oceanów z których unoszą sieści soli

• Gleby i skały ulegające erozji

• Burze piaskowe

• Tereny zielone z których pochodzą pyłki roślinne

2.b SZTUCZNE ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA

• Energetyka-spalanie paliw

• Przemysł

• Komunikacja -transport samochodowy

• Źródła komunalne

3. PODSTAWOWE ZANIECZYSZCZENIA ATMOSFERY

• Dwutlenek siarki ( SO₂ ) - spalanie paliw stałych

• Tlenki azotu: NO, NO₂ procesy spalanie, ruch samochodowy.

• T lenki węgla Co ( czad)-procesy spalania

• Węglowodory- ruch samochodowy.

• Metan-powstaje w dużych ilościach na obszarach intensywnej hodowli zwierząt

• Pyły ( zawierające często metale ciężkie Pb, Ni, Cd, Cu)

• Dwutlenek węgla i para wodna.

4. METODY OCzYSZCZANIA GAZÓW

• Absorpcja -dyfuzyjne przenoszenie cząstek substancji fazy gazowej przez granicę faz objętości drugiej fazy(cieczy). Polega na pochłanianiu zanieczyszczeń gazowych przez ciecz (absorbent :wodne roztwory kwasów, zasad, soB)

• Adsorpcją- proces pochłaniania zanieczyszczeń gazowych przez stały adsorbent(cialo stale)

• Proces spalania bezpośredniego -stosowany do usuwania gazów przez ich utlenianie

• Metody katalityczne

• Kondensacją - zagęszczanie powietrza

5. EFEKT CIEPLARNIANY -DEFINICJA

Zatrzymywanie ciepła w postaci promieniowania podczerwonego przez gazy cieplarniane.

6. GAZY CIEPLARNIANE

• Dwutlenek węgła

• Metan

• Tlenki azotu: N2O, N2O3, N2O5

• Gazy syntetyczne

III. HYDROSFERA

1. CECHY FIZYCZNE

temperatura, gęstość, lepkość, barwa, przewodnictwo

elektryczne, mętność, potencjał oksydacyjno redukcyjny,

napięcie powietrza, koncentracja zawiesin łatwo opadających,

własności organoleptyczne - smak i zapach.

2. CECHY CHEMICZNE
   Określane są przez skład chemiczny.

3. CECHY BIOLOGICZNE

Określane są przez występujące w wodzie organizmy.

4. SKAŻENIE wody

Oznacza że ona ma w składzie substancje, które nie

występują w warunkach naturalnych

5. ZANIECZYSZCZENIE wody

Oznacza że woda ma właściwości, które nie nadają się one

do użytku lub jej użyteczność jest ograniczona.

6. ZATRUCIE WODY (DEF.)

oznacza ze jest w takim stopniu zanieczyszczona że

radykalnemu pogorszeniu ulega jej zdolność do podtrzymywania

życia organicznego właściwego danemu ekosystemowi.

7. WSKAŹNIK ZANIECZYSZCZEŃ WODY ( WYMIENIĆ)

1. Wskaźnik fizyczno - chemiczne

2. Wskaźniki tlenowe

3. Wskaźniki biologiczne

8. KLASY CZYSTOŚCI WÓD

KLASA I - wody czyste, nadające się do picia, do korzystania przez przemysł spożywczy, farmaceutyczny do

hodowli ryb łososiowatych

KLASA II-przeznaczone do bytowania w warunkach naturalnych ryb innych niż łososiowate, chowu i hodowli

zwierząt gospodarczych, celów rekreacyjnych, uprawiania sportów wodnych.

KLASA III - wody przeznaczone do zapotrzebowania zakładów i innych niż zakłady wymagające wody o

jakości wody do picia, oraz wody do nawadniania terenów rolniczych , ogrodniczych oraz upraw

pod szkłem.

WODY NIE ODPOWIADAJĄCYM NORMOM- nadmierne zanieczyszczenia - wody poza klasowe

9. ŚCIEKI (def. i podział)

mieszanina zażytą wody oraz różnych substancji płynnych,

stałych , gazowych, radioaktywnych oraz ciepła, usuwanych

z terenu miast i zakładów przemysłowych

PODZIAŁ ŚCIEKÓW NA POCHODZENIE

• Bytowo - gospodarcze(komunalne) - pochodzą bezpośrednio z otoczenia człowieka z domów mieszkalnych, budynków gospodarczych, miejsc użyteczności publicznej, zakładów przemysłowych.

• Przemysłowe — powstają w zakładach produkcyjnych produkcyjnych usługowych podczas różnych procesów technologicznych

-organiczne -nieorganiczne

10. ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZENIA WODY

• Źródła obszarowe - to takie, które dostarczają zanieczyszczeń na dużym obszarze . np. zanieczyszczone opady atmosferyczne, rolnictwo, wysypiska, składowiska odpadów, obszary zurbanizowane

• Źródła punktowe - to. źródła których dostawa zanieczyszczeń dokonywane są w jednym miejscu ( punkcie) np. zrzuty ścieków, wycieki z różnego rodzaju przewodów, rurociągów rurociągów zbiorników

• Źródła liniowe zanieczyszczają środowisko wzdłuż pewnej linŁ(drogi, linie kolejowe, rzeki, kanały,

11. SUBSTANCJE ZANIECZYSZCZAJĄCE WODY I ICH POCHODZENIE

IV. LITOSFERA

l.WIETRZENIE(DEF.)

Jest to proces polegający na połączeniu niszczącym działaniu

fizycznych i chemicznych czynników skały.

• Fizyczne -rozpad skał na mniejsze okruchy

• Chemiczne - rozkład minerałów

2. CZYNNIKI WIETRZENIA WIETRZENIE FIZYCZNE

• Zmiany temperatur

• Mechaniczne działanie organizmów

• Działanie wiatru

• Oraz innych czynników fizycznych WIETRZENIE CHEMICZNEGO

• Woda

• Gazowe składniki atmosfery np. CO₂

• Związki chemiczne wytworzone przez rośliny i będące produktami mniej trwałymi

3.GLEBA(DEF.) To biologicznie czynna powierzchnia

ziemi powstała z utworu geologicznego, zwanego skałą macierzystą-

4. DEGRADACJA I DEWASTACJA

Obniżenie się degradacji lub całkowita utrata dewastacji

wartości użytkowej gruntu w wyniku niekorzystnych zmian

rzeźby terenu, gleby, warunków wodnych szaty roślinnej.

Przyczyny zmian może być działalność przemysłowa,

agrotechniczna lub działanie sił przyrody.

DEGRADACJA gleby

Jest to pomniejszenie lub zniszczenie ekologicznej i produkcyjnej wartości gleby

DEWASTACJA gleby

Techniczne zniszczenie gleby i szaty roślinnej [najwyższa forma degradacji gleb]

5. REKULTYWACJA (DEF.)

Nadanie gruntowi walorów użyteczności '

6. PRZYCZYNY ZANIECZYSZCZANIA GLEB

-Pożary, erozja, susza, trzęsienia ziemi.

• Zanieczyszczenia przeraysłowo-chemiczne np.[ kwaśnymi i kwasotwórczyrni składnikami]

• Chemizacja rolnictwa

• Odkrywkowa i podziemna eksploataga kopalin

• Zabudowa techniczna

• Działalność bytowa człowieka

• Składowanie odpadów przemysłowych i bytowo-gospodarczych.

7. SUBSTANCJE TOKSYCZNE W GLEBACH

8. EROZJA

To proces rozmywania lub rozwiewania powierzchniowej warstwy gleby

9. PRZYCZYNY l SPOSOBY ZAPOBIEGANIA EROZJI

PRZYCZYNY

Naturalną erozje gleb nasilają:

• Niszczenie naturalnej szaty roślinnej(leśnej i trawiastej), nieprawidłowa uprawa ziemi

• Wadliwy dobór roślin uprawnych

• Nieprawidłowe melioracje wodne

• Niewłaściwy wypas bydła

ZAPOBIEGANIE EROZJI

• Tarasowanie stromych stoków

• Prowadzenie dróg małymi spadami

• Prawidłowy kierunek upraw (prostopadły do spływu wód)

• Zaprzestanie nadmiernego wyrębu drzew

• Zwiększenie zalesień i zadrzewień na zboczach

• Zakładanie ochronnych pasów zieleni

• Zaprzestanie orki i wypasu zwierząt na stromych zboczach

• Wyeliminowanie ciężkiego sprzętu i maszyn rolniczych na stokach

V. OPADY

Odpady:

Uboczne produkty działalności człowieka,

nieprzydatne w miejscu i czasie, w którym powstały, szkodliwe lub

uciążliwe dla środowiska przyrodniczego. Najczęściej odpady

dzielą się ze względu na ich pochodzenie

• Odpady komunalne

• Opady przemysłowe.

1. Klasyfikacja odpadowi metody uch unieszkodliwiania

A) Klasyfikacja odpadów

Odpady komunalne- powstają na terenach zamieszkanych

i związane z bytowaniem rodzi, głównymi

składnikami są odpadowe produkty spożywcze, papier.

Odpady przemysłowe - związane z działalnością gospodarczą.

Najwięcej odpadów wytwarzają energetyka, górnictwo i inne.

B) Klasyfikacje opadów- ze względu na uciążliwość dla środowiska

• Odpady niebezpieczne- wprowadzone do środowiska nawet w małych ilościach natychmiast powodują
  jego trwała degradacje. Zawierają najczęściej składniki toksyczne, radio aktywne, palne.

• Odpady szkodliwe- wprowadzone do środowiska dopiero w większych ilościach w wyniku
  długotrwałego oddziaływania powodują jego degradację

• Odpady uciążliwe- nie zawierają substancji powodujących proces degradacji, jednak niekorzystnie
  wpływają na walory estetyczna środowiska np. zniekształcenie krajobrazu,

2. Metody unieszkodliwienia odpadów

co to Jest unieszkodliwienie

Całkowite lub częściowa eliminacja szkodliwego oddziaływania odpadów na środowisko przyrodnicze przez

utylizacja lub izolacje od środowiska.

Metody

1. Selektywne gromadzenie - rozdzielenie na te składniki, które mogą być zagospodarowane jako surowce
   wtórne, oraz pozostałe wymagające izolacji.

2. Składowanie na wysypiskach

3. Kompostowanie - biochemiczne przetwarzanie odpadów w kompostowniach.

4. Spalanie —zalecane zwłaszcza dla odpadów stanowiących zagrożenie epitomiologiczne (ze szpitali)
   gazowe produkty spalania zawierające szkodliwe dla środowiska muszą być przed odprowadzeniem do
   atmosfery oczyszczone. Pozostałości po spaleniu - popiół i żużel -składowane na wysypiskach.

5. Zintegrowane systemy unieszkodliwiania odpadów—polegające na łączeniu kilka metod.

3. Odpady promieniotwórcze - podział i ich usuwanie. Podział

Odpady o niskiej promieniotwórczości

• Kopalnie uranu

• Naturalna emisja z promieniotwórczego podłoża skalnego

• Elektrowniejądrowe

• Laboratoria badawcze

• Szpitale

• Różne dziedziny przemysłu jądrowego

Odpady o średniej promieniotwórczości

Niektóre elementów wyposażenia elektrowni jądrowej

• Ciecze stosowane w elektrowni jądrowej

• Pojemniki używane to transportu paliw

C) Odpady o wysokiej promieniotwórczości

• Silne promieniotwórczość odpadów z elektrowni jądrowych: odpady ciekłe, zużyte pręty paliwowe

Metody usuwania

a) Spalanie

-Zabezpieczenie w specjalnych pojemnikach

-Składowanie w rowach na niewielkiej głębokości

1. Zalewanie betonem, zamykanie w szczelnych bębnach i zatapianie w głębinach oceanu

2. Przeróbka chemiczna, pozostałości odprowadza się do ścieków wodnych

---