Prywatne archiwa nowobabilońskie
zagadnienia:
- archiwa prywatne, ich rekonstrukcja i znaczenie
- archiwum Šaddinnu - ogólna charakterystyka
- odkrywanie sekretów rodzinnych
- analiza tekstu BM 25098
teksty źródłowe:
- przykładowe teksty z archiwum Šaddinnu
- tekst BM 25098
literatura:archiwa prywatne, ich rekonstrukcja i znaczenie
archiwa
archiwum - grupa tabliczek znalezionych (a zatem i przechowywanych) razem, należąca do jednostki, rodziny (prywatne) lub instytucji (instytucjonalne).
archiwa znalezione in situ || archiwa rekonstruowane
rekonstrukcja archiwów:
- identyfikacja protagonisty (filiacja)
- identyfikacja członków rodziny i partnerów ekonomicznych
- pozostałe kryteria wewnętrzne (miejsce sporządzenia tabliczki, data, pisarz, typ transakcji)
- „archeologia muzealna” - analiza powstania kolekcji
S T A R O Ź Y T N O Ś Ć |
jest
|
brak |
|
to, co zostało zapisane
|
to, co nie zostało zapisane
|
|
tabliczki przechowywane przez właściciela archiwum |
tabliczki nie przechowywane przez właściciela archiwum (przekazane innym, unieważnione)
|
|
tabliczki przechowywane razem |
tabliczki przechowywane w różnych miejscach, zgubione już w starożytności
|
W S P Ó Ł C Z E S N O Ś Ć |
tabliczki odnalezione
|
tabliczki nieodnalezione |
|
tabliczki nabyte
|
tabliczki nie zakupione |
|
tabliczki skatalogowane, opublikowane |
tabliczki jeszcze nie skatalogowane, nie opublikowane
|
|
tabliczki zidentyfikowane jako należące do archiwum
|
tabliczki jeszcze nie rozpoznane jako należące do archiwum |
|
archiwum
|
|
Struktura archiwów prywatnych:
- dokumenty dotyczące spraw rodzinnych (posag, adopcja, małżeństwo)
- dokumenty dotyczące własności:
nieruchomości (kupno/sprzedaż domu, ziemi, podział spadku)
prebend (kupno/sprzedaż, rozliczenia)
niewolnika (kupno/sprzedaż)
- dokumenty dotyczące działalności ekonomicznej
skrypty dłużne (w jęczmieniu, srebrze, daktylach)
pokwitowania odbioru (pożyczki, raty pożyczki, czynszu)
dzierżawa (ziemi, domu, obowiązków prebendalnyh)
- dokumenty administracyjne (brak świadków i często daty)
wewnętrzne (rozliczenia pomiędzy prebendariuszami)
świątynne (rozliczenia, listy polecające, listy)
- różne (listy, inwentarze, deklaracje, zobowiązania, kontrakty o pracę)
status archiwum:
„żywe” - zakończone nagle, znalezione tak, jak właściciel je zostawił (dużo tekstów poświadczających własność, zwłaszcza nieruchomości i prebend, często z VII w. - wojny).
„martwe” - grupy tekstów wyselekcjonowanych jako pozbawione większej wagi (niemal zupełny brak tekstów poświadczających własność, w mniejszym stopniu brak dokumentów dot. spraw rodzinnych, przewaga tekstów dot. działalności ekonomicznej).
najważniejsze prywatne archiwa nowobabilońskie
Babilon - Egibi, ok. 1700 tabliczek, lata 602-482.
- Nappa©u, 291 tabliczek, lata 544-485.
- Sîn-ilī, 160 tabliczek, lata 647-507.
- Bēl-ušallim, 47 tabliczek, lata 660-627 (in situ)
Nippur - Murašû, ok. 730 tabliczek, większość z lat 440-415
- Ninurta-uballi†, 28 tabliczek, lata 656-617 (in situ)
Sippar - wyodrębnione z archiwum z Ebabbar: Šangû-Ištar-Bābili, Šangû-Sippar / Šamaš, Balī©u, Ša-nāšīšu, ƒā©it-ginê / Sattukki; 60-70 tys. tabliczek, lata 625-486
Ur - Sin-muballi†, 62 tabliczki, lata 624-616
- Gallābu, 51 tabliczek, lata 575-339
Borsippa - Rē'i-alpi, ok.400 tabliczek, 622-484
- Ea-ilūta-bāni, ok. 325 tabliczek, lata 686-48
- Šaddinnu, ok. 350 tabliczek, lata 537-484
- Ilija A, ok. 250 tabliczek.
Larsa - synowie Itti-Šamaš-balā†u, ok. 200 tabliczek, 587-528
Uruk - Egibi, ponad 205 tabliczek, lata 549-489
- Bēl-apla-u‚ur, 81 tabliczek, lata 554-529
archiwum Šaddinnu - ogólna charakterystyka
Tabliczki, w większości niewielkich rozmiarów (przeciętnie 6,0 x 4,5 cm), zachowały się raczej w całości (zaledwie kilka sztuk to części większych całości). Glina, na której odciśnięte zostały znaki, ma kolor jasno-ceglany (zwłaszcza teksty o sygnaturach niższych, czyli BM 21938-29790) albo ciemnopopielaty (szczególnie teksty o sygnaturach BM 96100-96500). Tylko dwa teksty opatrzone są odciskiem pieczęci cylindrycznej, odpowiednio na górnej i lewej krawędzi.
Pomimo, iż część tabliczek zachowała się w dość dobrym stanie, większość z nich, zwłaszcza mniejsze, jak skrypty dłużne, jest trudna do odczytania. Znaki są drobne (od 2 mm wysokości), wyciśnięte bardzo gęsto. Jakość gliny nie jest też najlepsza, co wpływa na to, że powierzchnia tabliczek jest szorstka, porowata, czasem popękana i z odpryskami. Stąd też wiele trudu wymaga niekiedy odczytanie najprostszego nawet formularza.
Zawartość tabliczek jest mocno zróżnicowana. Przede wszystkim są to teksty ekonomiczne, dotyczące zarówno prywatnej, jak i publicznej działalności gospodarczej Šaddinnu. Największa grupa tekstów (niemal ⅓ całego archiwum) dotyczy działalności Šaddinnu w Ezidzie, świątyni Nabû. Najwięcej dokumentów z tej grupy związana jest z aktywnością Šaddinnu jako prebendariusza: są to pokwitowania zapłaty za maššartu, dzierżawy i akty zakupu prebend. Pozostałe teksty związane są z jego funkcją zwierzchnika piekarzy: rozliczenia i wypłaty pappasu, przydziały iškaru, listy pracowników urāšu, przekazy jęczmienia i daktyli. Na drugim miejscu pod względem liczebności plasują się teksty dotyczące obrotu nieruchomościami (22% całego archiwum). Przeważającą część tej grupy stanowią ustalenia opłaty dzierżawnej imittu, znajdują się tam również akty zakupu gajów daktylowych, domów i niezabudowanych działek, kontrakty najmu domów i pokwitowania odbioru opłaty za ich najem, a także kontrakty ogrodnicze. Kolejną dużą grupę stanowią skrypty dłużne i pokwitowania odbioru pożyczek (15% całości archiwum). W większości zawierano je w srebrze, lecz także w pszenicy, daktylach i innych produktach (piwo, sezam, figi). Archiwum zawiera także niewielką liczbę kontraktów kupna / sprzedaży niewolników, osłów, dóbr ruchomych (kadzie piwa, szaty, łodzie, cegły), kilka gwarancji, przysięgi, jeden kontrakt małżeński, parę wyroków sądowych i inne, trudne do skategoryzowania.
Najwcześniejsze znane teksty, w których wzmiankowany jest ród Bēlij¤'u, pochodzą z końca panowania Nabuchodonozora II (28 i 33 rok; odpowiednio 576 i 572 r.). Niestety, nie było możliwe połączenie występujących tam osób z Šaddinnu lub też członkami rodu pojawiającymi się w czasach jego aktywności. Istnieją jeszcze dwa teksty z czasów Nabonida (4 i 11 rok; odpowiednio 552 i 545 r.), w jednym z nich jako strona występuje brat Šaddinnu, Nabû-mukīn-apli. Dopiero z początkiem panowania Cyrusa (2 rok; 537) zaczynają pojawiać się dokumenty dotyczące aktywności Šaddinnu. Najwięcej dokumentów przypada jednakże na panowanie Dariusza, zwłaszcza na okres pomiędzy 6 a 26 rokiem jego panowania. Archiwum, podobnie jak większość nowobabilońskich archiwów, urywa się na początku panowania Kserksesa - ostatnie dwa zidentyfikowane dotychczas teksty, pochodzą z roku wstąpienia na tron Šama¡-erīby (484 r.).
odkrywanie sekretów rodzinnych
Odtworzenie drzewa genealogicznego rodziny Šaddinnu na podstawie tekstów źródłowych. Postaraj się, by oni sami wyszukiwali członków rodziny i rysuj drzewko na tablicy w zależności od tego, do czego dojdą, w razie czego dokonaj później korekty odwołując się do poszczególnych tekstów.
Zacznij od ustalenia protagonisty i jego filiacji (w większości tekstów)
Matka - Qunnabatu (BM 96102 i VS V,23, tamże informacja o bracie Š., Nabu-mukin-aplim)
Brat - Nabu-mukin-apli i jego rodzina (głównie BM 96102, też VS V,67)
Żona - Nanaja-damqat vel Damqaja (BM 21976, brak kontraktu małżeńskiego)
Syn - Nabu-uballit i jego żona z filiacją (BM 26483)
Oczywiście, nie obowiązuje ich do zaliczenia znajomość rodziny Šaddinnu. Celem jest ukazanie, w jaki sposób można dokonać rekonstrukcji drzewa genealogicznego.
analiza tekstu BM 25098
= M. Jursa, J. Paszkowiak, C. Waerzeggers, „Three Court Records”, AfO 50 (2003/4), s. 256-268.
BM 25629, nr 258 i BM 25633,nr 259.
BM 29472 i BM 28904, nr 2.
BM 96414, nr 294 i BM 22072, nr 295.
1