Magdalena Stadnik gr. 23A

STRUKTURA FAZOWA RUCHU

Najważniejszym elementem opisującym istotę aktu ruchowego jest jego struktura. Badanie struktury oznacza:

• określenie całości i zidentyfikowanie jej elementów składowych,

• badanie uporządkowania tj. wzajemnych połączeń i interakcji elementów.

Obowiązuje przy tym zasada, że całość to więcej niż suma elementów, jest bowiem nową jakością. Struktura bywa także decydująca dla nazwania aktów ruchowych (np. skok, uderzenie, wyciskanie).

Zatem strukturę ruchową można definiować jako sposób uporządkowania kluczowych ruchów w ramach całości ruchowej. Tą całością ruchową może być akt ruchowy lub określona aktywność ruchowa.

• Akt ruchowy jest pojedynczą czynnością ruchową (skręty, odbicia), może mieć charakter cykliczny (np. chód), lub acykliczny (np. skok w dal).

• Aktywność ruchowa jest połączeniem większej liczby aktów ruchowych.

W ramach aktu ruchowego za kluczowe uważa się główne ruchy ciała lub jego części, które są niezbędne do jego wykonania. W ramach ogólnej aktywności ruchowej za elementy struktury uważamy poszczególne akty ruchowe. Muszą one być uporządkowane, głównie w określonym następstwie czasowym.

Podstawą struktury jest więc struktura fazowa. Całkowity czas trwania aktu można podzielić na odcinki zwane fazami, ruchy cząstkowe wykorzystywane w tych fazach można uważać za jej elementy. Liczba faz w przypadku poszczególnych aktów ruchowych bywa różna i jest określona liczbą elementarnych zadań, które należy w trakcie aktu ruchowego wykonać. W przypadku bardziej złożonych aktów ruchowych poszczególne fazy mogą być nazwane samodzielnie. Pomimo, że liczba faz poszczególnych aktów ruchowych jest różna można ogólnie mówić o modelu trójczłonowym w ruchach acyklicznych. W modelu struktury fazowej aktu acyklicznego wyróżnia się fazę przygotowawczą , główną i końcową.

1. Celem fazy przygotowawczej jest stworzenie optymalnych warunków do ekonomicznego i efektywnego wykonania fazy głównej za pośrednictwem wstępnego napięcia mięśni, poprzez które rozwija się siłę skierowaną przeciwnie niż w trakcie właściwego ruchu w fazie głównej. Przygotowanie fazy głównej polega na zajęciu dogodnego położenia wyjściowego ciała (np. ugięcie kończyn dolnych i obniżenia środka ciężkości przed odbiciem do skoku pionowego), uzyskaniu wymagającej energii kinetycznej (np. najazd przy skoku narciarskim), przygotowaniu funkcjonalnym zaangażowanych grup mięśniowych (tzw. napięcie wstępne) oraz koncentracji psychicznej do wykonania właściwego ruchu w fazie głównej.

2. Faza główna polega na rozwiązaniu danego zadania ruchowego. Zadanie często polega na udzieleniu impulsu nerwowego jakiemuś przyborowi lub przeciwnikowi (np. rzuty, odbicie, kopnięcia, ciosy bokserskie). Jeżeli celem jest lokomocja do impulsu ruchowego jaki należy nadać ciału dochodzi jeszcze jego wykorzystanie w fazie lotu czy poślizgu. W przypadku skoków faza główna obejmuje nie tylko odbicie ale i lot. W momencie ukończenia fazy głównej ciało lub jego części znajdują się jeszcze w trakcie ruchu.

3. Celem fazy końcowej jest realizacja przejścia do pozycji statecznej lub przygotowanie - w sposób niespecyficzny - dalszego aktu ruchowego (np. w grach sportowych). Często w końcowej fazie chodzi nie o pasywne zahamowanie ruchu, ale także o jego zahamowanie aktywne lub o ustawienie ciała w pozycji możliwie stabilnej.

Struktura cyklicznego aktu ruchowego jest jedynie w niewielkim stopniu zamienialna . Ze względu na płynny sposób wykonania przecinają i pokrywają się fazy: końcowa pierwszego i przygotowawcza kolejnego aktu w wyniku czego powstaje między faza , która obejmuje funkcje obu wymienionych faz. Faza główna zostaje zachowana i zmienia się z między fazą w sposób ciągły, w wyniku czego struktura jest w zasadzie dwuczłonowa.

Struktura fazowa ruchu

Jako przykład fazowej struktury ruchu można podać chód i analizę jego poszczególnych faz.

CHÓD

1.       seria rytmicznych, zmiennych ruchów kończyn i tułowia powodujących w rezultacie przesunięcie się do przodu środka ciężkości człowieka

2.       rytmiczne gubienie i odzyskiwanie równowagi w zmieniających się na przemian fazach podporu i przenoszenia

Cykl chodu:

-          czynności i ruchy wykonywane przez idącego pomiędzy kontaktem pięty z podłożem jednej z kończyn i powtórnym jaj zetknięciem się z podłożem

-          podczas jednego cyklu chodu każda z kończyn dolnych przechodzi przez jedną fazę podporu i przenoszenia kończyny

Fazy chodu:

• faza podporu

• podczas przeciętnie szybkiego chodu faza podporu jednej kończyny dolnej zajmuje około 60% czasu cyklu chodu

• rozpoczyna się w momencie zetknięcia się pięty z podłożem, a kończy w chwili oderwania palucha

• składa się z pięciu podfaz (w odniesieniu do stopy):

1. kontakt pięty z podłożem

2. „stopa płasko” - cała powierzchnia stopy przylega do podłoża

3. pełne obciążenie - podpór właściwy (środek masy ciała znajduje się nad środkiem geometrycznym powierzchni styku stopy z podłożem)

4. oderwanie pięty od podłoża - przetaczanie stopy (propulsja)

5. oderwanie palucha - odbicie

• faza przenoszenia

• podczas przeciętnie szybkiego chodu faza przenoszenia jednej kończyny dolnej zajmuje około 40% czasu cyklu chodu

• rozpoczyna się w momencie oderwania od podłoża palucha, a kończy w chwili zetknięcia pięty tej samej kończyny z podłożem

• składa się z trzech podfaz:

• przyspieszenie

- rozpoczyna się w momencie gdy paluch kończyny dolnej zakrocznej odrywa się od podłoża i noga zakroczna goni tułów, a kończy w chwili gdy kończyna ta znajdzie się pod środkiem ciała 

2. przenoszenie właściwe

- sytuacja , w której oś poprzeczna stawu skokowo - goleniowego znajduje się w płaszczyźnie czołowej głównej ciała

- w tym momencie przenoszona kończyna jest potrójnie zgięta (w stawie skokowym, kolanowym, biodrowym)

3. hamowanie

- po wyprzedzeniu tułowia przez kończynę dolną zakroczna następuje zwolnienie tempa ruchu kończyny ku przodowi i przygotowanie jej do kontaktu z podłożem

• faza podwójnego podparcia

• sytuacja w której paluch nogi zakrocznej jeszcze się nie oderwał od podłoża a

pięta nogi wykrocznej już się oparła

• czas trwania fazy podwójnego podparcia jest zależny od szybkości chodu

• im jest ona większa tym faza ta jest krótsza

• podczas biegu faza podwójnego podparcia nie występuje - zastąpiona jest fazą

lotu

 

 

Uwarunkowania wewnętrzne

Uwarunkowania zewnętrzne

Aktywność określonej grupy mięśni

kinematyka

dynamika

czynniki przestrzenne

czynniki czasowe

czynniki prędkościowe

czynniki siłowe

czynniki masowe

---