Rodzaje konwencji:

- gram. - dostosowanie się do zależności formalnych, inaczej jest forma dewiacyjna, np. rodzaj przym. dostosowana do rodzaju rzeczownika (mały chłopiec)

- semant. - dostosowanie się do znaczeń przypisanych jednostce w danej zbiorowości; formułowanie myśli w sposób niesprzeczny i niepusty (akwen wodny - powtórzenie sensów; kąt okrągłego stołu - sprzeczność sensów)

- referencyjne - wymagają odniesienia do systemu zależności między obiektami językowymi, a stanami rzeczy, do których te obiekty się odnoszą; np. łamię konwencje referen. mówiąc „pada śnieg” kiedy świeci słońce (albo jej nie znam)

- pragmatyczne - związki między typami wyr. jęz., a sytuacjami, w których wyrażenia są użyte, np. „smacznego” gdy ktoś je

Paradygmaty nauki: indukcjonizm, weryfikacjonizm, falsyfikacjonizm, postmodernizm

Paradygmaty lingwistyki: językoznawstwo historyczno-porównawcze, strukturalizm, generatywizm, kognitywizm

Trubeckoj (Trubecki) - fonologia

Jakobson - fonologia, morfologia,

Mathesius - składnia

Havranek - językoznawstwo normatywne, kultura wypowiedzi

Mukarovsky - stylistyka funkcjonalna

Boas, Sapir, Whorf - dystrybucjonizm (deskryptywizm)

Bloomfield - deskryptywizm, teoria behawiorystyczna znaczenia, pojęcie tekstu, analiza składniowa

Harris - transformacjonizm

inni w szkole amerykańskiej - Hockett, Nida, Wells

Frege - semantyka logiczna, presupozycje

analiza semantyczna - Schlick, Carnap, Wittgenstein, a także Ayer, Austin, Ryle, Strawson

semantyka - Carnap, Jakobson, Lyons, Bellert, Katz, Apresjan, Bogusławski, Wierzbicka

teorie znaczenia - Locke (Ajdukiewicz), Mill (Zawadowski), Husserl i Ingarden, Bloomfield, Wittgenstein, Firth

Teorie pól semantycznych - Ibsen; kierunek pragmatyczny - Trier, Weisgerber, kierunek syntagmatyczny - Porzig

Teoria ról semantycznych - Fillmore,

Semantyka interpretacyjna - Katz, Fodor,

Semantyka generatywna - Lakoff, McCalwley

Wittgenstein - teoria znaczenia, teoria podobieństwa rodzinnego, analiza semantyczna, weryfikacjonizm

Carnap - weryfikacjonizm (22), semantyka

Popper - falsyfikacjonizm (34)

Rosch - reprezentacje kategorii pojęciowych

Kuhn - paradygmat nauki

Morris - 38 - teoria znaku

Buhler - dwuklasowość (j. naturalnego), pojęcie tekstu (wcześniej Bloomfield), funkcje języka - wszystko to w 34

Baudouin de Courtenay - slawista, indoeuropeista, fonologia i fonetyka

Kruszewski - zw. syntagmatyczne i paradygmatyczne

Quine - zw. syntaktyczne i analityczne (51)

Semantyka leksykalna:

1) monosemia / polisemia jednostek,

2) relacje semantyczne między jednostkami,

3) postulaty znaczeniowe języka,

4) ustalanie reprezentacji semantycznej jednostek (definiowanie)

Semantyka zdania:

1) SPA,

2) STR,

3) presupozycje,

4) referencja i kwantyfikacja,

5) modalność

Semantyka tekstu:

1) STR,

2) spójność tekstu,

3) metatekst,

4) zagadnienia kompozycji tekstu,

5) relacje semantyczne między tekstami

Pozalingwistyczne aspekty gramatyki generatywno-transformacyjnej N. Chomsky'ego: racjonalizm, hipoteza natywistyczna (budowa modeli opisu języka), idea gramatyki uniwersalnej (człowiek rodzi się ze znajomością gramatyki uniwersalnej).

Teorie pól znaczeniowych - grupuje się wyrażenia językowe z punktu widzenia zachodzących między nimi relacji, np. klasa mebli, roślin itd.

Podstawowe opozycje pragmatyczne:

1) właściwości akomodacyjne:

a) zasięgu, np. impreza - spotkanie towarzyskie, kiecka - sukienka

b) sytuacyjne, np. tudzież - i, szczyl - chłopiec

c) relacyjne, np. VIP - osobistość, wschodzące rynki - słabo rozwinięte rynki

2) właściwości emotywne, np. bobasek - niemowlę, biedny - gołodupek

3) właściwości praktyczne, np. w porządku - zgadzam się

4) właściwości poetyzacyjne, np. dziecko - latorośl, leń - niebieski ptak

Pragmatyczny wybór wyrażeń językowych w zależności od sytuacji

1) socjolektalny (w tym terytorialny i środowiskowy)

2) psychofizjologiczny

3) stylistyczny

4) gatunkowy (wybór gatunku mowy podporządkowany jest wyborowi stylistycznemu)

Motywacje użycia wyrażeń językowych:

1) komunikatywna (reprezentatywna) (nadawca ma na celu przekazanie informacji)

a) obligatoryjna (użytkownik nie ma wyboru między kilkoma wyrażeniami językowymi)

b) fakultatywna (mogą ujawniać się zjawiska językowe, które zależą od wyboru mówiącego)

- środowiskowa (wybór wyrażenia językowego, który jest zdeterminowany przynależnością odbiorcy do określonej grupy społecznej - regionalizmy, żargony, slang, np. wśród studentów)

- komunikatywno-społeczna (zależy od stylu, w jakim jest generowana wypowiedź, np. styl urzędowy - obwieszczenie)

- społeczno-relacyjna (wybór wyrażenia ma swoje źródło w relacjach między nadawcą a odbiorcą - relacja ma charakter równościowy, np. ty-ty, lub jest oparta na hierarchii)

2) pozakomunikatywna (pozareprezentatywna) (nadawca ma inny cel niż przekazanie inf., chce dokonać zmian w świecie pozajęzykowym albo wywołać jakis stan u odbiorcy)

a) instrumentalna (przechodzenie od wyrażeń językowych do powiedzenia czegoś poza nimi)

- emocjonalna (to ekspresywna funkcja języka, odbiorca uzyskuje inf. o stanie emocjonalnym nadawcy, np. złość, gniew, np. Ale to cudowne!)

- praktyczna (apelatywna funkcja języka, wypowiedzenie performatywne)

b) kontemplacyjna (traktowana jako tekst dziwny, nadawca nastawiony na samo wyrażenie językowe, różne sposoby komizmu, np. rymowanie w tekście naukowym)

---