Godziny nadliczbowe, praca w nocy, w niedzielę i święta
Praca w godzinach nadliczbowych to praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy - zarówno dobowe, jak i tygodniowe.
Zapamiętaj...
Zapamiętaj: Przy niepełnym wymiarze czasu pracy w umowie ustala się liczbę godzin, których przekroczenie uprawnia do wynagrodzenia za godziny nadliczbowe.
Praca w godzinach nadliczbowych jest dopuszczalna w razie:
konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii,
szczególnych potrzeb pracodawcy.
Rady i uwagi...
Koniecznym warunkiem uznania pracy w godzinach nadliczbowych jest jej wykonywanie na polecenie przełożonego albo też z inicjatywy pracownika, ale za chociażby dorozumianą zgodą przełożonego.
Ograniczenie dopuszczalności zatrudniania w nadgodzinach
Z jednej strony pracownik jest zobowiązany wykonywać pracę w godzinach nadliczbowych na polecenie pracodawcy. Wynika to ze stosunku nadrzędności i wynikającym z niego obowiązkiem wykonywania poleceń.
Z drugiej jednak, pracownik objęty jest ochroną przed nadmiernym przeciążaniem długością czasu pracy. Dlatego od obowiązku pracy w godzinach nadliczbowych istnieje wiele wyjątków:
Bezwzględny zakaz pracy w godzinach nadliczbowych dotyczy m.in. pracowników młodocianych, pracownic w ciąży, pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których występują przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń lub natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia.
Liczba godzin nadliczbowych nie może przekroczyć dla poszczególnego pracownika 150 godzin w roku kalendarzowym.
Rady i uwagi...
Zapamiętaj: Powyższy limit nie jest bezwzględnie obowiązujący. W układzie zbiorowym pracy, w regulaminie pracy albo w umowie o pracę, jeżeli u pracodawcy nie obowiązuje układ zbiorowy pracy ani regulamin pracy, jest dopuszczalne ustalenie innej, nawet wyższej niż 150 liczby godzin nadliczbowych w roku kalendarzowym.
Rekompensata za pracę w godzinach nadliczbowych
K.p. przewiduje dwa sposoby rekompensowania pracy w godzinach nadliczbowych:
poprzez ustalanie wynagrodzenia powiększonego o dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych,
poprzez udzielenie czasu wolnego pracownikowi.
Dodatek przysługuje w wysokości:
100 % wynagrodzenia - za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w nocy, w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub w święto oraz
50 % wynagrodzenia - za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w każdym innym dniu niż określony w pkt. 1.
Udzielenie czasu wolnego od pracy następuje:
na pisemny wniosek pracownika - wtedy przysługuje mu czas wolny w wymiarze czasu przepracowanego,
bez wniosku pracownika - wtedy pracodawca udziela czasu wolnego w wymiarze o połowę większym niż liczba przepracowanego czasu w godzinach nadliczbowych, a rekompensata musi nastąpić w przyjętym okresie rozliczeniowym.
Zapamiętaj...
Zapamiętaj: Powyższe metody nie wykluczają się. Możliwa jest jednoczesna wypłata pracownikowi dodatku za część godzin nadliczbowych i zrekompensowanie czasem wolnym - zarówno na wniosek, jak i bez niego - pozostałej części przepracowanych godzin nadliczbowych.
Praca w porze nocnej
Pora nocna obejmuje 8 godzin, między godzinami 21.00 a 7.00.
Rady i uwagi...
Dokładne określenie pory nocnej powinno nastąpić w układzie zbiorowym pracy lub regulaminie pracy, a jeżeli pracodawca nie musi ustalać regulaminu pracy, porę nocną może ustalić samodzielnie i poinformować o niej pracowników.
Kto jest pracownikiem pracującym w nocy?
Jest nim pracownik, którego rozkład czasu pracy obejmuje w każdej dobie co najmniej 3 godziny pracy w porze nocnej lub którego co najmniej 1/4 czasu pracy w okresie rozliczeniowym przypada na porę nocną.
Rady i uwagi...
Jeżeli pracownik pracujący w nocy wykonuje prace szczególnie niebezpieczne albo związane z dużym wysiłkiem fizycznym lub umysłowym, nie może pracować więcej niż 8 godzin na dobę. Nie dotyczy to osób zarządzających zakładem pracy.
W nocy bezwzględnie nie mogą pracować pracownicy młodociani, kobiety ciężarne oraz osoba opiekująca się dzieckiem do lat 4, chyba że wyrazi na to zgodę.
Za pracę w porze nocnej pracownikowi przysługuje dodatek do wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w porze nocnej w wysokości 20 % stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów.
W stosunku do pracowników wykonujących pracę w porze nocnej stale poza zakładem pracy dodatek może być zastąpiony ryczałtem, którego wysokość odpowiada przewidywanemu wymiarowi pracy w porze nocnej.
Praca w niedziele i święta
Dniami wolnymi od pracy są niedziele i święta określone w przepisach o dniach wolnych od pracy.
Dowiedz się więcej...
Z ustawy z dnia 18 października 1951 r. o dniach wolnych od pracy (Dz. U. Nr 4, póz. 28 ze zm.) wynikają natomiast inne wolne dni od pracy. Są to wszystkie niedziele i 12 dni dodatkowych świąt państwowych i kościelnych.
Za pracę w niedzielę i święta uważa się pracę wykonywaną między godziną 6.00 w tym dniu a godziną 6.00 w następnym dniu, chyba że u danego pracodawcy została ustalona inna godzina.
Co do zasady, praca w niedziele i święta jest dozwolona tylko w wypadkach określonych w k.p. Kodeks przewiduje jednak bardzo liczne wyjątki od zakazu pracy w niedziele i święta. Niedozwolona jest praca w święta w placówkach handlowych.
Za świadczenie pracy w niedziele i święta pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikowi inny dzień wolny od pracy, a jeżeli to niemożliwe - wypłacić dodatek w wysokości 100% wynagrodzenia za każdą godzinę pracy.
Pracownik pracujący w zakładzie pracy, w którym praca odbywa się w niedziele, powinien korzystać co najmniej raz na 4 tygodnie z niedzieli wolnej od pracy.
1