EKOLOGIA I PODSTAWOWE TERMINY STOSOWANE

Ekologia:

• oikos- dom, gospodarstwo; logos- słowo, opowieść

• słowo to wprowadził w 1869 r.

• nauka o organizmach i ich środowisku żywym (inne organizmy) i nieożywionym (warunki fizyczne i chemiczne)

• nauka o zależnościach organizmów lub grup organizmów od ich środowiska

• nauka o strukturze i funkcjonowaniu przyrody żywej w rozumieniu, że człowiek jest częścią tej przyrody (jako konsument)

Ochrona środowiska: nauka, która zajmuje się zespołem środków i działań zmierzających do utrzymania środowiska w stanie zapewniającym optymalne warunki bytowania człowieka; działalnośc prawna, organizacyjna i techniczna.

Myślenia ekologiczne: wielostronne i perspektywiczne uświadamianie sobie wszytkich konsekwencji działalności człowieka dla przyrody.

ORGANIZACJA ŚWIATA ORGANICZNEGO

Układ:

• kompleks elementów będących w ustawicznym wzajemnym oddziaływaniu

• części składajace się na niego funkcjonuja jako pewna jednolita całość

• to ta część wszechświata, którą badamy, pozosatła część to otoczenie

• np.: komórka organizm, planeta, cząsteczka, staw, łąka

• układy nie magą funkcjonować bez siebie)

Hierarchia układu: część i całość nie są absolutnymi właściwościami rzeczy, ta sama rzecz w porównaniu może funkcjonować jako część lub jako całość, np.: dąb w stosunkudo lasu jest częścią, a w stosunku do swoich liści czy korzeni jest całością

Teoria poziomów integracji

• jeden układ zawiera lub posiada inne mniejsze układy (hierarchia ekologicza, piętrowa budowa układu)

• hierarchia oznacza również integrację i podporządkowanie jednego układu zakresowi działania drugiego

• świat organiczny wykazuje szczególną architekturę, w której istnieją różne poziomy integracji

• Odum (1958) i Margalef (1967) wyróżnili 10 poziomów organizacji:

• (submolekularny)

• protoplazma

• komórka

• tkanka

• narząd

• układ narządów

• organizm

• populacja

• biocenoza

• ekosystem

• biosfera

Znani ekologowie:

• prof. Roman Andrzejewski- ekologia lądowa

• Odum- podręcznik klasyczny ekologii

• Artur Tansley- wprowadzenie nazwy ekosystem, podstawowe terminy ekologiczne

• Frideric Clements- meody badań w ekologii, głównie skorupiaki

Gatunek organizmów:

• grupa osobników podobnych do siebie morfologicznie, które mogą swobodnie krzyżować się wydając płodne potomstwo i zajmująca określoną niszę ekologiczną (uwzględniając kryterium morfologiczne, ewolucyjne i ekologiczne)

• pula genową, odizolowaną od innych takich pul, zawierająca program realizacji pewnej strategii życiowej, czyli sposobu pobierania zasobów środowiska i przetważania ich na własne kopie

Populacja: grupa osobników tego samego gatunku zamieszkujących w danym czasie ten sam obszar

Biocenoza: zbiór wszystkich populacji roślin i zwierząt żyjących w określonym środowisku abiotycznym i powiązanych zależnościami troficznymi.

Biosfera: część powierzchni kuli ziemskiej zajmowana przez ekosystemy

ŚRODOWISKO W EKOLOGII

Środowisko:

• całokształ warunków oddziaływujących na organizmy

• środowisko lasu bukowego- to co stanowi jego otoczenie; środowisko buka- gatunki, osobniki innych gatunków

• wyróżniamy ogólne i oddziaływujące (czynniki środowiska, które wywierają bezpośredni wpływ na życie organizmów)

• dzielimy na ożywione (biotyczne) i nieozywione (abiotyczne)

• roślin- warunki, które umożliwiają roślinom asymilację, oddychanie, wzrost i rozmnażanie.

• zwierząt- warunki, które umożliwiają zwierzęciu sukces osobniczy tj. przeżycie, wydanie płodnego potomstwa.

Amplituda ekologiczna: zakres warunków środowiskowych w jakich dany gatunek występuje lub może występować, tj.: światło, temperatura, zawartość związków organicznych i mineralnych.

Ekosystem: układ ekologiczny składający się z biotopu i biocenozy, w którym to układzie zachodzi obiego materii i przepływ energii.

PODZIAŁY EKOLOGII:

• ze względu na grupę taksonomiczną, np.: ekologia bakterii, mięczaków, ślimaków

• ze względu na typ środowiska, np.: morza, śródlądowa, lądowa, jezior

Ekologia

autekologia synekologia

populacji biocenozy ekosystemu

Autekologia: zajmuje się badaniem cyklów życiowych i behawioru jako sposoby przystosowania się do środowiska poszczególnych organizmów lub gatunków.

Synekologia: zajmuje się badaniem grup organizmów współwystępujących razem i tworzących jakąś jednostkę.

PODZIAŁ POWIERZCHNIOWYCH WÓD ŚRÓDLĄDOWYCH

• wody stojące (lenityczne)- sadzawki, stawy, jeziora, drobne zbiorniki okresowo wysychające, zbiorniki wody podziemnej.

• wody płynące (lotyczne)- ścieki, źródła, strumienie, rzeki, kanały, wodospady

• zbiorniki zaporowe- powstałe w wyniku przegrodzenia rzeki tamą, zbiorniki przepływowe

Jezioro: zbiornik masy wodej stagmującej, zalegającej wykazujący strefowość pionową kształtujący sie pod wpływem czynników klimatycznych i ekologicznych.

Strefy jeziora:

• brzegowa, która dzielimy na:

• wybrzeże (epilitoral)- pas lądu przyległy do zbiornika

• pobrzeże- strefa przejściowa między lądem a wodą

• litoral- stała zanurzona część

• głębinowa (profundal)

• toni wodnej (pelagial)

Fauna i flora zasiedlająca jeziora:

• litoral- makrofity:

• rośliny zmienno-wodne (błotne): rdest ziemno-wodny, niezapominajki, kaczeńce, burzyce

• rośliny wynurzone (oczerety): trzcina, oczeret jeziorny, pałka szeroko- i wąskolistna, jeżogłówka

• rośliny o liściach pływających: grążek żółty, grzebienie białe(lilie wodne), żabiściek pływający

• rośliny o liściach zanurzonych: rdestnice, wywłócznik, moczarka kanadyjska, rogatek

• rośliny bezkwiatowe: mchy i ramienice, mech zdrojek

• pelagial- plankton=bentos (zespół wodnych organizmów roślinnych i zwierzęcych unoszących się biernie w toni wodnej i niezdolnych do pokonywania prądów):

• fitoplankton- glony należące do okrzemek, zielenic, cyjanobakterie i wiciowce roślinne (sinice)

• zooplankton- rozwielitka, wrotki, widłonogi, wioślarki

• bakterioplankton- bakterie

Podział organizmów w zależności od strefy ich bytowania:

• bentos-zespół organizmów dennych zamieszkujących osady denne i warstwę wody pod osadami:

• fitobentos (rośliny)

• zoobentos (zwierzęta)

• mikrobentos (głównie drobne glony na powierzchni osadów dennych, gdy dochodzi do nich światło)

• makrobentos (zwierzęce duże organizmy, tj. skąposzczety, rureczniki, małże)

• peryfiton-zbiorowisko organizmów poroślowych roślinnych i zwierzęcych rozwijających się na podłożach zanurzonych w wodzie (podłoża biotyczne, czyli łodygi makrofitów lub zwierzęta np. muszle ślimaków, podwodne kamienie, gałęzie)

• nekton-zbiorowisko dużych zwierząt aktywnie pływających w toni morskiej zdolnych do odbywania wędrówek, tj. ryby

• detrytus- materia organiczna pochodząca ze zlewni(teren, który otacza zbiornik) lub autochtoniczna o zróżnicowanym stopniu rozkładu, unosząca się w toni wodnej lub zalegająca na dnie i brzegu zbiornika (szczątki roślinne i zwierzęce)

Starorzecze:

• niewielki zbironik wodny położony w dolinie rzecznej połączony trwale, okresowo lub całkowicie oddzielony od właściwego koryta rzeki

• powstaje ono na skutek przerwania i odizolowania szyi meandru lub powstaje ono poprzez oddzielenie od rzeki wałem przekorytowym w czasie wezbrań

• fragmenty dawnego koryta rzeki połączonego okresowo albo trwale z funkcjonującym obecnie korytem

• głębokość i powierzchnia jest zmienna w czasie, gdyż podlega zarastaniu lub podlega zasypywaniu materiałem niesionym przez rzeki w czasie webrań

Przekrój rzeki:

1. koryto główne

2. skarpa podwodna

3. skarpa nadwodna

4. taras zalewowy

W dolinach w pobliżu rzek nizinnych towarzyszą odpowiednie siedliska:

• las łęgowy:

• zajmuje środowiska żyzne i bardzo żyzne, okresowo zalewane lub podtapiane (o dużych wahaniach wody gruntowej w ciągu roku);

• występuje na madach próchnicznych, darniowo-brunatnych lub na madach o niewykształconym profilu;

• gatunkiem dominującym w drzewostanie tych lasów jest dąb szypułkowy i jesion wyniosły, jako domieszka mogą występować: wiąz pospolity, olsza czarna, lipa drobnolistna;

• w podszyciu występuje: bez czarny, porzeczka czarna, głóg, leszczyna, czeremcha, wierzby krzewiaste

• w runie leśnym występują: nawłoć, bluszczyk kurdybanek

• w Polsce występują trzy typy lasow łegowych: łegi wierzbowe i wierzbowo-topolowe; łegi wiązowe i wiązowo-jesionowe; łęgi jesionowo-olszowe

• ols typowy:

• zajmuje śrdowiska żyzne, bagienne z bardzo płytką wodą gruntową o odczynie słabo-kwaśnym do obojętnego

• występują na glebach mułowo-torfowych i murszowych, wytworzonych z torfu olszowego w różnym stopniu zamulonego

• spotykamy je w całym kraju

• gatunkiem panującym jets olsza czarna (towarzyszyć mogą brzoza brodawkowa, brzoza omszona, niekóre gatunki wierzb)

• w podszyciu występują: czeremcha zwyczajna, kruszyna pospolita, porzeczka

• w runie występują: knieć błotna (kaczeniec), kosamiec żółty, turzyca długowłosa, przytulia błotna, czermień błotna

• olsy (typowe i jesionowe) wystepują w dolinach wolnopłynących rzek oraz w okolicach jezior

• charakterystyczną budową olsów jest budowa kępowa polegająca na występowaniu wzniesień czy kęp, na których rosną drzewa, głównie olsza i dolinek porośniętych przez rośliny bagienne

• ols jesionowy:

• zajmuje środowiska bardzo żyzne bagienne z płytką wodą gruntową o odczynie obojętnym lub zasadowym

• występują na glebach wytworzonych z murszów lub torfów niskich, glinach, iłach i piaskach rzecznych (zalegających)

• w podszycie występuje bez czarny, porzeczka czarna, czeremcha, leszczyna, kruszyna

• w runie występują bluszczyk kurdybanek, przytulia czepna, chmiel zwyczajny

• otwarte tereny zalewowe wykorzystywane jako pastwiska i łąki

• mokradła

• trzcinowiska i szuwary

allochtoniczna

pochodzi z zewnątrz

autochtoniczna:

pochodzi z danego zbiornika

materia organiczna

---