Historia Kultury
Miejsce pamięci w rozwoju kultury (formy pamięci, nośniki pamięci, zagadnienie pamięci społecznej).
Kultura- to całokształt działań człowieka, wszystko to co jest zbiorowym dorobkiem i owocem twórczego dobytku.
Kultura to nie tylko czas ale i przestrzeń. Do XVIII w. atutem dla wszystkich ludzi w Europie była Biblia, do której się odnosili. W XVII w. została napisana historia świata. Uciekano się do różnych źródeł. Dopiero w Oświeceniu ludzie zaczęli zmieniać stosunek do świata, zaczęli zbierać pamiątki po przeszłości. Zaczynają tworzyć się pierwsze muzea.
Narzędzia, działalność człowieka
Fakt znalezienia rożnych obiektów przez człowieka pozwala określić role narzędzi używanych przez ludzi. W Europie człowiek pojawił się dopiero 40 tys. lat temu. Ślady kultury znajdują się np. na naczyniach z odciskami sznurówki czy palca albo z malowidłami co wpływa decydująco na określenie danej kultury. Nazwa kultury może pochodzić od form pochówku np. kultura łużycka, a także od rożnych elementów i przedmiotów znalezionych, które przetrwały.
Jerycho- najstarsze osiedle ludzkie jako miasto rolnicze.
Mowa Nie wiadomo od kiedy ludzie posługują się mową. Mowa ludzka zawiera dźwięki krótkie, które tworzą szeregi i można je układać tworząc wyrazy. Jedne z najdłuższych wyrazów możemy spotkać w utworach arabskich- baśnie tysiąc i jednej nocy. Mowa przyspieszyła rozwój człowieka. Tryb osiadły i pismo przyczynia się do dużego zróżnicowania społecznego. Najstarsze ślady po człowieku pochodzą z Afryki środkowo- wschodniej i najprawdopodobniej stamtąd pochodzi najstarszy język.
Pismo
Od chwili pojawienia się pisma mówi się o cywilizacji, bo zaczęto zapisywać pewne fakty i wydarzenia kulturalne i naukowe, odtwarzano pradzieje człowieka. Pismo zaczęło się od rysowania różnych przedmiotów na ścianach/skałach, np. Jaskinia Lasko przedstawia myśliwych i zwierzęta na które polują.
Pismo powstało w wyniku potrzeb gospodarczych, na potrzeby magazynowania żywności, a nie do zapisywania tekstów.
Najstarsze zjawiska archeologiczne dowodzą, że pismo powstało 3400 lat p.n.e.
- Księga Henrykowska z XIII w.- opisywane wszystko aby o niczym pokolenia nie zapomniały. Pewne treści za pomocą obrazków funkcjonowały jeszcze w XIX w.
- Pismo klinowe rozpoczynało się od hieroglifów i rozprzestrzeniło się po całym Bliskim Wschodzie.(1340 r. p.n.e.). Odkryte na terenach Mezopotamii tabliczki klinowe zawierają opisy życia codziennego i gospodarczego w starożytności. Ok. I w. p.n.e. zanikło pismo klinowe.
- Kamień z Rozety- od 1 do 5 Dynastii zawierał spis ludności. Napisy informowały o głównych wydarzeniach i zaczynają się od trzciny symbolem roku.
- W Egipcie wszystko zapisywano na papirusach, najstarszy pochodzi z 1 Dynastii.
- W starożytności bardzo ważne było wynalezienie pisma, dzięki któremu zaczęto przechowywać informacje. Gdyby nie pismo ludzkość nie rozwijałaby się tak gwałtownie i nie osiągnęłaby dzisiejszego stanu.
Pamięć, biblioteka, księgi
- Pamięć tworzy pewne więzi duchowe. Pamięć społeczna traktowana jest jako pamięć aktywna, wspomnienia żyjących pokoleń, ogranicza się do trzech- czterech pokoleń- zwany sekulur czyli wiek. Pamięć zbiorowa społeczna gwarantuje przetrwanie wielu narodom. Pamięć jednostki znika w wyniku śmierci, ale pamięć społeczna jest przekazywana następnym pokoleniom, ale jest ograniczona do grupy czy przestrzeni w jakiej funkcjonuje.
2.Rola religii i nauki w rozwoju kultury
- religia jako element kultury i jej rozwój
- miejsce nauki i nauczania w rozwoju kultury
- przenikanie się nauki i religii oraz jego znaczenie dla rozwoju kultury
Nauka
Uprawa rolna spowodowała, że można przechowywać żywność, a więcej narzędzi doprowadziło do zmniejszenia zapotrzebowania na dużą liczbę pracujących w rolnictwie. Dlatego też rozwinęły się inne zawody, np. rzemieślnicy, kapłani.
Rewolucja urbanizacyjna (3,5 tys. lat p.n.e.) - epoka brązu i rozwój miasta.
W starożytności komunikacja morska odbywała się przy wybrzeżach, aby statki mogły w razie niebezpieczeństwa przybyć do brzegu. Żeglowano tylko między majem- październikiem, bo później narastało zagrożenie burzowe. Kolejny skok w rozwoju ludzkości to XIX w. czyli wiek pary. Statek parowy przyśpieszył podróże i przewożenie towarów. Po okresie hellenistycznym rozwój stanął. W XVIII w. odłączono naukę od kościoła.
Nauka w Egipcie i Mezopotamii
- Wykształcona osoba mogła awansować, ale przeszkodą w osiągnięciu wysokiej pozycji na szczeblach kariery było niskie pochodzenie
- Urzędnik był osobą o wysokiej pozycji w społeczeństwie z praktyką pisarską, co było ważnym elementem osoby wysoko urodzonej. Oprócz umiejętności czytania i potrafili także kierować ludźmi, znali zasady prowadzenia państwa
- W starożytności w szkołach uczono oprócz czytania i pisania także matematyki- obliczanie wylewania wód, medycyny, przepowiadania, opisy ruchu ciał niebieskich oraz muzyki - w szkołach egipskich i sumeryjskich.
- Pobyt w szkole był długi. Mezopotamska szkoła rozpoczynała się od wczesnego dzieciństwa aż do osiągnięcia pełnoletniości.
- Chłosta była najlepszym sposobem na dyscyplinę.
Nauka w Grecji, Rzymie
- Utrzymanie szkoły w czasach greckich było obowiązkiem miejskim.
- Szkolnictwo greckie przykładało dużą wagę do wychowania fizycznego- gimnastyka, pojawia się również wykształcenie muzyczne. Ci którzy ukończyli szkoły greckie, znali Iliadę Homera, dobrze mówili po grecku i uprawiali różnego typu sporty byli nazywani Hellenami.
- W szkołach w czasach cesarstwa uczono greki i łaciny.
- Szkoła rzymska kontynuowała tradycje szkół hellenistycznych. Kładli nacisk na budowę zdań. W Mezopotamii pojawiają się tłumacze różnych języków, a w szkołach słowniki językowe.
- Wykształcenie jakie zdobyli ojcowie kościoła w III-IV a zwłaszcza V wieku spowodowało, że nie uległa zniszczeniu większa część dziedzictwa starożytnych i przetrwały do czasów wynalezienia druku.
- Nauka na uniwersytetach była nauką wędrowną (z uniwersytetu do uniwersytetu. Podstawą była znajomość greki, łaciny. Zdobycie wykształcenia humanistycznego dawało podstawy do zdobycia zawodu..
- Biblioteki starożytności to miejsca, gdzie gromadzono dokumenty, wiedzę, dzieła z różnych dziedzin, teksty w językach obcych.
- Za czasów średniego państwa pojawiają się podręczniki do różnych nauk: astronomii, matematyki, pojawiają się pierwsze leksykony i słowniki
- W XVIII w. odłączono naukę od kościoła.
Religia
- Wieża Babel wyjaśnia pochodzenie różnych języków, które powstały w wyniku budowy wieży Babel i sporów między ludźmi.
- Najważniejszą częścią były mity o życiu bóstw- Mity to w pewnym sensie przeżywanie świata od początku tego, co się wydarzyło. Mit jest tym co odnawia świat. To jednocześnie początki myślenia antycznego.
- Udział w misteriach zapewnił lepsze życie po śmierci, dusze wtajemniczone zostaną wyróżnione.
- Po śmierci dusza pozbawiona rozumu, zmuszona była wypić wodę z rzeki Leto- niosącej zapomnienie.
- Czynność obrzędowa, poświęcenie, kult misteryjny
- Synkretyzm bóstw (łączenie różnych bóstw w całość, np. Amon Re w Egipcie, które jednoczenie są osobnymi bóstwami)
- Misteria chrześcijańskie to głównie sakramenty.
- Kult państwowy był obowiązkiem, a uczestnictwo w misteriach było dobrowolne.
Polityczne aspekty rozwoju kultury
- wpływ rozwoju politycznego
- kultura jako element kształtowania się społeczeństw
- Na rozwój kultury ma wpływ ustrój polityczny. Organy każdej władzy odciskają piętno na społeczeństwie. Każde z istniejących państw tworzyło własną kulturę i tradycje, aby odróżniać się od sąsiadów.
- Wpływ ustroju politycznego na kulturę widać już w głębokiej starożytności, np. Egipt.
- Każdy obejmujący tron władca musiał uzyskiwać aprobatę bogów, np. wyrocznia boga, który decydował o tym kto zostanie królem.
- Na Bliskim wschodzie kształtowały się najstarsze cywilizacje, zajmowane przez największe monarchie.
- Monarchie o ustroju konstytucyjnym np. Wielka Brytania- dzisiaj, w starożytności- Sparta.
- Urząd królewski był boski, a sprawujący władzę jeżeli nie był bogiem to pomazańcem boskim.
- Król był uważany za cudotwórcę i uzdrowiciela, oczekiwano od niego spotkań z ludem
- zgromadzenie obywateli (charakter polityczny i religijny). Krzykiem zgłaszali swoje głosy. Zgromadzenia były zwoływane regularnie.
- ludność była podzielona na jednostki terytorialne.
- Społeczność była izolowana od jakiejkolwiek władzy
- tyrania pojawiła się pierwszy raz w Koryncie (w I poł. VII w.)
- demokracja Ateńska nie obejmowała wszystkich
- demokracja przyczyniła się do rozwoju kultury
- Wojny doprowadziły do wzrostu znaczenia senatu, wybierany co 5 lat.
- Władza w Rzymie była kolegialna, pomiędzy wszystkimi rodami trwała rywalizacja
- Państwo Platona to utopia, którą w XX w. próbowano zrealizować- socjalizm.
Rodzina
- Dziecko urodzone poza małżeństwem nie było obywatelem miasta. Obywatel musiał pracować na miasto.
- Małżeństwa zawierano pomiędzy członkami rodziny (endogamiczne- wewnątrz)
- Podstawą życia starożytności była uprawa roli. Często zawierano związki z kilkoma kobietami (nawet w krajach chrześcijańskich) bo wnosiły posag będąc czasami jedynymi dziedziczkami po ojcu.
- pod koniec I w. p.n.e. w ślubach zaczęli brać udział kapłani.
- W starożytności rozwody były powszechne. Bardzo rzadko zakładano, że małżeństwo będzie trwało aż do śmierci- to wymysł chrześcijaństwa.
- Podstawową stroną każdego małżeństwa było posiadanie syna, który kontynuuje ród (nazwisko), aby otaczał opieką groby rodziców.
- W Grecji pozbywano się przede wszystkim dziewcząt- wyrzucano je na śmieci. Za dużo dziewczynek się rodziło a to oznaczało zapewnienie każdej posagu.
Za granicę wyruszało się z pewnym obrazem, wyobrażeniem, który okazywał się inny od rzeczywistości. Egipcjanie zapisywali nazwy obcych krajów na figurkach, przeklinali je i palili. Maczugi były symbolem obrony przed obcymi. Później stosunek z obcymi też był wrogi (np. pogromy Cyganów w Polsce). Często dochodziło do starć międzykulturowych (ksenofobia - wzrastała w Polsce zwłaszcza w XVIII wieku, pomimo tego Polacy są bardzo gościnni, ksenofilia). Chciano ograniczyć wpływy cudzoziemszczyzny, by zachować czystość językową. Jednakże częste wyjazdy były widoczne w XVII i w XVIII wieku. Z zagranicy przywieziono m.in. stroje, ale też farmazonie, niedowiarstwo. Pewne elementy z obcych krajów przechodziły do rodzimej kultury. W wyjazdach do Palestyny, trzeba było się starać o zgodę u papieża. Tworzyły się państwa własne (np. Jerozolima, Delty), co stało się powodem do akcji kolonizacyjnych w Europie Nowożytnej.