Pojęcie nerwicy
Symptomy:
subiektywne odczuwanie cierpienia
niedorzeczne zachowywanie się
symptomy nerwicowe
Nerwica = nieuświadomione konflikty emocjonalne (ich istota i przyczyna)
Symptomy są bezsensownymi próbami rozwiązania konfliktu.
Znaczenie pierwotne: tj. redukcja siły konfliktu
kompromis - zach po części zgodne z obiema sprzecznymi tendencjami
umożliwienie uniknięcia syt konfliktowej
Dzięki powtarzaniu są wzmacniane i występują systematycznie.
Przyczynynieuświadomione konflikty emoniedorzeczne zach w syt konfliktowych
Podłożewydarzenia z dzieciństwa
Przyczyny i przebieg rozwoju nerwicy
Zach jest wynikiem uczenia się. Zaburzenia w zach, gdy odbywało się ono w nieodpowiednich war - dziecko stawiane jest w syt konfliktowej, gdy:
wychowujący sam cierpi na nierozwiązane konflikty
wzory kulturowe są sprzeczne i niekonsekwentne (posłuszeństwo i samodzielność)
zadania przerastające siły dziecka
Na wychowanie składają się 4 treningi:
Trening karmienia
Tryb karmienia:
gdy dziecko płacze
w regularnych odstępach czasu; często tu kara się dziecko za płacz, który jest reakcją na głód. Kara wywołuje strach i powstaje nieświadomy konflikt emo (warunek do uświadomienia - mowa)
Inne syt powstawania konfliktówkojarzenie elem syt z głodem - boi się ciemności, bo wtedy było b. głodne.
Trening czystości
Dziecko musi powstrzymać silne tendencje. Musi nauczyć odróżniać syt, w których wolno mu się wypróżniać i to bez rozumienia jeszcze słów. Niezrozumienie może doprowadzić do tego, że dziecko będzie się bało wypróżniać albo kar rodziców. Reakcją na karę może być agresja wobec karzącego rodzica. Powstaje konflikt m. agresją do rodziców a strachem przed nimi.
Trening seksualny
Przejawy popędu seks u dzieci są rzadko zauważalne przez rodziców (sami nie rozwiązali zazwyczaj własnych konfliktów seksualnych). Gdy już są, są często karane i wywołują tym samym konflikt m. popędem seks a strachem. Konflikt jest nieświadomy, ponieważ rodzice ze względu na własny niepokój nie udzielają objaśnień słownych. Jest on tak silny, że może powstrzymać od kontaktów seks., powodując nieodczuwalnie konfliktu. Ale w sytuacjach stwarzających okazję do seksu konflikt się nasila.
Trening agresji
Rodzice stawiają dziecku coraz większe wymagania a zajmują się nim coraz mniej. Bezpośrednią reakcją na frustrację jest agresja, która spotyka się z najsurowszą karą przez rodziców. Rozwija się konflikt m. agresją a strachem. Normy kulturowe dot. agresji są wewnętrznie sprzeczne, stąd kary rodziców są niekonsekwentne. Ponieważ dziecko nie umie precyzyjnie różnicować syt, agresja może zostać zahamowana. Taki stan uniemożliwia dobre przystosowanie (bo: rezygnacja ze współzawodnictwa).
Wyparcie jako czynnik uniemożliwiający rozwiązanie konfliktów w wieku dojrzałym z okresu dzieciństwa.
Typowa syt konfliktowa: silny popęd a strach, występuje w każdej syt, której elem. przypomina syt z dzieciństwa (wychowanie). Przyczyną tego jest wyparcie automatyczne i niekontrolowane werbalne zahamowanie pewnych reakcji pośredniczących w myśleniu i rozumowaniu; jest to syt wyuczona w dzieciństwie, przykłady:
karanie nie tylko za czyny, ale i za wyrażanie zakazanych pragnień
jeśli czyn poprzedzony jest świadomymi myślami, to starach może wiązać się już z samą myślą
gdy kara zostaje odroczona i w momencie ukarania dziecko otrzymuje wyjaśnienie przyczyn kary
Proces wyparcia powoduje, że człowiek dorosły nie potrafi rozw niektórych problemów za pomocą myślenia i rozumowania.
Wyparcie dotyczy sytuacji konfliktowych (zachowania w tych syt były karane) dlatego też uniemożliwia całkowite rozwiązanie konfliktu.
Uczenie się symptomów jako kompromisowych prób rozwiązania konfliktu
Grupy symptomów: fobia, kompulsje, konwersja histeryczna, regresja, przemieszczenie, racjonalizacja, halucynacje, projekcja reakcji pozornej, alkoholizm
Funkcja: częściowe zaspokojenie motywów będących w konflikcie i redukcja sił konfliktu.
Symptomy histeryczne powstają jako bezpośrednia i niezamierzona reakcja na syt konfliktową, przy czym motywy będące w konflikcie, jak i funkcja symptomu są objęte wyparciem - nie są uświadamiane.
Symptomy - jedynie częściowa redukcja motywów będących w konflikcie + poważne problemy życiowe = główna przyczyna poszukiwania pomocy lekarskiej.
W jaki sposób syt psychoterapeutyczna stwarza warunki do wyleczenia nerwicy?
Nerwica - wyuczone zaburzenie zachowania powstałe na skutek nieodpowiednich warunków uczenia się.
Konieczne jest stworzenie syt umożliwiającej uwolnienie się od niewłaściwych reakcji i wyuczenie się nowych = syt terapeutyczna.
Postawa terapeuty jest różna od tych codziennych, przyjmuje na siebie rolę nauczyciela. Przebieg terapii podporządkowany jest zasadzie wolnych skojarzeń; najpierw redukcja lęku, potem uczenie się nowych, właściwych reakcji.
Zasady wyboru pacjentów nadających się do terapii:
zab ma char wyuczony, nie organiczny
motywacja do terapii
wzmocnienie symptomów nie powinno być silne, ani bezpośrednie
uwolnienie od reakcji nerwicowych powinno prowadzić do nagrody
pacjent powinien nabyć w trakcie uprzedniego uczenia się te umiejętności i cechy, których rozwoju psychoterapia nie zaproponuje (rozumowanie, podst zasady współżycia społ)
w pewnym okresie życia pacjent wolny był od przeżyć nerwicowych (korzystne)
brak szczególnych okoliczności utrudniających terapię (nadmierna podejrzliwość, czy dążenie do niezależności)
względy praktyczne - konieczność hospitalizacji
Mech działające w toku psychoterapii, które umożliwiają uświadomienie konfliktów i usuwanie niekorzystnych emocji
Metoda wolnych skojarzeń: wymaga przezwyciężenia pewnego lęku, bezpośrednią nagrodą jest ulga. Innym czynnikiem wygaszającym lęk jest terapeutaakceptuje, co rozumiane jest jako przebaczenie, pamięta bieg wydarzeń, wysłuchuje ze spokojem i cierpliwością. Terapeuta unika także działań niepokojących pacjenta - przypuszczenia w formie hipotetycznej, pytania nie wywołujące zbyt silnego lęku.
Skojarzenia dostarczają S pobudzających do występowania nowych treści, także tych wypartych. Jest to proces stopniowy. O działaniu wyparcia świadczą:
skojarzenia niedokończone i przerwane
luki w zeznaniach
treści snów
przejęzyczenia
niepowodzenia w jakiejś dziedzinie życia
przymus powtarzania
Przeniesienie: wszelkie nawyki emo, intelektualne i motoryczne, które wytworzyły się poza syt terapeutyczną i przed rozpoczęciem terapii, a które w niej występują.
Procesy te podporządkowane są prawom uczenia sięprzenoszone z 1 syt na 2gą. Istotną rolę odgrywają nawyki ułatwiające terapię (zwykle charakter instrumentalny):
samokrytyka,
unikanie sprzeczności,
ocena adekwatności reakcji,
powstrzymanie nieuzasadnionych lęków,
zdolność uczenia się nowych ciągów słownych,
naśladowanie terapeuty,
uważne słuchanie i zaufanie do specjalisty,
dążenie do zadowolenia specjalisty (pierwotny wytwór kontaktów z rodzicami i przeniesienie).
I utrudniające jej przebieg: o char emo.
Terapeuta jako autorytet wzbudza dwie gr przeniesionych emo: tendencje do - strach i unikania zbliżania - agresja i emo pozyt.
Nawyki hamujące: ucieczka od przykrej syt, przerwy w toku skojarzeń, koncentracja na dyskusjach teoret, dążenie do fiz opuszczenia syt terapeutycznej (spóźnianie, zapominanie, opuszczanie sesji, rezygnacja z terapii), zach agresywne do terapeuty.
Przy silnej zależności od terapeuty przenoszony jest silny ładunek emo pozyt prowadzących do specyf żądań (nawet seksu), dochodzi do frustracji pacjenta. Ułatwia to przebieg terapii, ale później trzeba to zlikwidować, by pacjent mógł stać się samodzielny (wskazanie, że w realnym życiu terapeuta nie żadnej władzy nad pacjentem).
Przywrócenie kontroli obszarów objętych wyparciem w procesie psychoterapii
Materiał wyparty jest brakującym ogniwem do zrozumienia konfliktu. Uświadomienie dokonuje się przez werbalizację poprzez wgląd. Nowość polega na powiązaniu znanego słowa ze znaną, ale nigdy nie zwerbalizowaną reakcją. Pacjent może jedynie zwrócić się do terapeuty o ocenę poprawności spostrzeżeń. Terapeuta powinien powtarzać i podsumowywać wypowiedzi pacjenta, chociaż przez „mhm”pacjent koncentruje się na odpowiednim ciągu skojarzeń. Terapeuta może podsunąć odpowiednią nazwę, uczucia, wyjaśnić. Zbyt wczesna interpretacja może wywołać tak silny lęk, że pacjent ją odrzuci. Udział terapeuty powinien być jak najmniej aktywny. Interpretacjami można posługiwać się wtedy, gdy wiadomo, że pacjent nie potrafi samodzielnie wypowiedzieć odpowiedniej nazwy, i będzie mógł znieść związany z nim lęk.
Mech wyuczania się nowych nazw: pacjent ma wtórną (wyuczoną) tendencje nazywania, każda nowa nazwa zaspakaja tę tendencję, dzięki temu jest wzmacniana powstają wtórne (wyuczone) wzmocnienia dla innych popędów (głodny czerpie przyjemność z samego mówienia o jedzeniu). Utrwalają się tylko nazwy poprawne, wzmacniane wielokrotnie.
Korzyści z adekwatnej werbalizacji: dokonywanie zróżnicowań (przeszłości i teraź) i uogólnień, przewidywanie i planowanie zach, posługiwanie się mową wewświadome kierowanie własnym zachowaniem
Przenoszenie skutków psychoterapii na realne syt życiowe
Dwa etapy: omawianie problemów w syt terapeutycznej + kierowanie wyuczaniem nowych zachowań w normalnym życiu
Wyzbycie się nieuzasadnionych lęków, a dążenia, myśli i uczucia stają się przedmiotem świadomego rozumowania. Na zasadzie generalizacji pewne reakcje wyuczone w psychoterapii przenoszone są na życie codzienne.
II-gi etap: uczenie się nowych syt w realnych syt życiowych. Pkt wyjścia jest uświadomienie sobie niekorzystnych zahamowań neurotycznych. Pojawienie się nowych zach możliwe jest tylko przy wcześniejszym obniżeniu lęku.
Rola terapeuty: zachęcanie do nowych zach. Proces ten odbywa się na zasadzie prób i błędów. Pierwsze reakcje są tylko przybliżeniem i jeszcze nie dają pełnego zadowolenia. Stan, w którym pacjent może sobie poradzić sam bez pomocy terapeuty jest pomyślnym zakończeniem procesu terapeutycznego.
Wskazówki techniczne dotyczące psychoterapii
Jedynym środkiem terapeutycznym jest mowa. Terapeuta nie występuje w roli doradcy, polecenia i zakazy może stosować tylko do: skojarzeń, zakazu nowych ważnych wydarzeń w czasie psychoterapii, powstrzymywanie się od symptomów.
Sam powinien powstrzymać się od wyrażania dezaprobaty, krytyki. Powinien okazywać tolerancje. Umożliwi to wygaszanie lęku i staje się wzorem. S do kontynuowania terapii jest życzliwe zainteresowanie i zrozumienie. Służą temu pytania jak również kierowanie uwagą pacjenta, zmuszają go do myślenia i spostrzegania zw.
Szczególną rolę odgrywa usunięcie symptomów. Można to osiągnąć przez wzbudzenie silnych reakcji niezgodnych z symptomami, karaniem ich, chęcią zakończenia terapii. Usunięcie prowadzi do wzrostu popędu i poszukiwania nowych rozwiązań.
Aby utrzymać tendencję do kontynuowania terapii należy odpowiednio dozować lęk i wzbudzić motywację poprzez sprecyzowanie problemu i celu terapii.
Wymagania jakie powinien spełnić terapeuta
wolny od lęku związanego problemami pacjenta
zdolny do empatii
umiejętność opanowania się i powstrzymania od niepożądanych zachowań
wiara w poprawę przystosowania pacjenta
zdolny do tolerowania reakcji przeniesienia
odbycie własnej psychoterapii treningowej
posiadanie podstawowych info o środowisku społ pacjenta
info o tym, czy zaburzenie jest wyuczone czy organiczne
Teoria i technika psychoterapii w ujęciu Dollarda i Millera Strona 4 z 5
Opracowanie zmodyfikowane przez Olę Dębicką, 2009