ZARZĄDZANIE FINANSAMI PO ZMIANACH W PRAWIE BILANSOWYM
Analiza strukturalna bilansu
Przeprowadzając analizę finansową bilansu powinniśmy swoją pracę rozpocząć od analizy struktury, czyli ustalenia, jaki jest udział pozycji bilansowej w sumie aktywów lub pasywów albo innej pozycji bilansowej.
Analiza strukturalna daje odpowiedź na pytanie, jaki jest procentowy udział danej pozycji bilansowej w całości sumy bilansowej lub innej pozycji. Przy obliczaniu struktury posługujemy się najczęściej następującym wzorem:
Wskaźnik struktury (1) = pozycja / suma bilansowa
Przykład
Aktywa trwałe - 4000 j,
Suma bilansowa - 12 000 j,
Wskaźnik struktury (1) dla aktywów trwałych wynosi 33 proc. (4000 / 12 000)
Jednak w większości przypadków praktykować będziemy obliczanie struktury nie z całości sumy aktywów, ale z grupy syntetycznej. Posłużymy się wtedy następującym wzorem:
Wskaźnik struktury (2) = pozycja / inna pozycja (syntetyczna)
Przykład
Rzeczowy majątek trwały - 3000 j; pozostałe dane jak w przykładzie 1.
Wskaźnik struktury (1) udziału rzeczowych aktywów trwałych wynosi 25 proc. (3000 / 12 000), ale wskaźnik struktury (2) rzeczowego majątku trwałego w aktywach trwałych wynosi już 75 proc. (3000 / 4000).
Ponieważ znowelizowany bilans ma aż pięć poziomów analityki, wskaźnik struktury (2) może być liczony w stosunku do różnych poziomów. Jeżeli przeprowadzana będzie bardziej szczegółowa analiza, to wskazane jest wyodrębnienie dalszych wskaźników struktury (3 i 4).
Praktyczne wykorzystanie analizy strukturalnej przedstawiono w tabelach 1 i 2.
Tabela 1 - aktywa (wybrane pozycje) |
||||
|
Wskaźnik struktury (1) |
Wskaźnik struktury (2) |
||
A. Aktywa trwałe |
6 150 |
58,3 proc. |
- |
|
I. Wartości niematerialne i prawne |
100 |
0,9 proc. |
1,6 proc. |
|
1. Koszty zakończonych prac rozwojowych |
50 |
0,5 proc. |
50,0 proc. |
|
3. Inne wartości niematerialne i prawne |
50 |
0,5 proc. |
50,0 proc. |
|
II. Rzeczowe aktywa trwałe |
6 050 |
57,3 proc. |
98,4 proc. |
|
1. Środki trwałe |
6 000 |
56,9 proc. |
99,2 proc. |
|
2. Środki trwałe w budowie |
50 |
0,5 proc. |
0,8 proc. |
|
III. Należności długoterminowe |
0 |
0,0 proc. |
0,0 proc. |
|
IV. Inwestycje długoterminowe |
0 |
0,0 proc. |
0,0 proc. |
|
V. Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe |
0 |
0,0 proc. |
0,0 proc. |
|
B. Aktywa obrotowe |
4 400 |
41,7 proc. |
- |
|
I. Zapasy |
1 100 |
10,4 proc. |
25,0 proc. |
|
1. Materiały |
400 |
3,8 proc. |
36,4 proc. |
|
4. Towary |
700 |
6,6 proc. |
63,6 proc. |
|
II. Należności krótkoterminowe |
2 500 |
23,7 proc. |
56,8 proc. |
|
1. Należności od jednostek powiązanych |
0 |
0,0 proc. |
0,0 proc. |
|
2. Należności od pozostałych jednostek |
2 500 |
23,7 proc. |
100,0 proc. |
|
|
* z tytułu dostaw i usług |
1 800 |
17,1 proc. |
72,0 proc. |
|
* z tytułu podatków, dotacji, itd. |
700 |
6,6 proc. |
28,0 proc. |
III. Inwestycje krótkoterminowe |
800 |
7,6 proc. |
18,2 proc. |
|
1. Krótkoterminowe aktywa finansowe |
700 |
6,6 proc. |
87,5 proc. |
|
|
* w pozostałych jednostkach |
100 |
0,9 proc. |
14,3 proc. |
|
* środki pieniężne i inne aktywa pieniężne |
600 |
5,7 proc. |
85,7 proc. |
2. Inne inwestycje krótkoterminowe |
100 |
0,9 proc. |
12,5 proc. |
|
IV. Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe |
0 |
0,0 proc. |
0,0 proc. |
|
Aktywa razem |
10 550 |
100,0 proc. |
|
|
Tabela 2 - pasywa (wybrane pozycje) |
||||
|
Wskaźnik struktury (1) |
Wskaźnik struktury (2) |
||
A. Kapitał (fundusz) własny |
3 700 |
35,1 proc. |
- |
|
I. Kapitał (fundusz) podstawowy |
4 000 |
37,9 proc. |
8,1 proc. |
|
IV. Kapitał (fundusz) zapasowy |
300 |
2,8 proc. |
8,1 proc. |
|
VIII. Zysk (strata) netto |
-600 |
-5,7 proc. |
-16,2 proc. |
|
B. Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania |
6 850 |
64,9 proc. |
- |
|
I. Rezerwy na zobowiązania |
0 |
0,0 proc. |
0,0 proc. |
|
II. Zobowiązania długoterminowe |
700 |
6,6 proc. |
10,2 proc. |
|
1. Wobec jednostek powiązanych |
0 |
0,0 proc. |
0,0 proc. |
|
2. Wobec pozostałych jednostek |
700 |
6,6 proc. |
100,0 proc. |
|
|
* kredyty i pożyczki |
600 |
5,7 proc. |
85,7 proc. |
|
* inne |
100 |
0,9 proc. |
14,3 proc. |
III. Zobowiązania krótkoterminowe |
6 150 |
58,3 proc. |
89,8 proc. |
|
1. Wobec jednostek powiązanych |
100 |
0,9 proc. |
1,6 proc. |
|
2. Wobec pozostałych jednostek |
6 050 |
57,3 proc. |
98,4 proc. |
|
|
* kredyty i pożyczki |
2 000 |
19,0 proc. |
33,1 proc. |
|
* z tytułu dostaw i usług |
4 050 |
38,4 proc. |
66,9 proc. |
3. Fundusze specjalne |
0 |
0,0 proc. |
0,0 proc. |
|
IV. Rozliczenia międzyokresowe |
0 |
0,0 proc. |
0,0 proc. |
|
Pasywa razem |
10 550 |
100,0 proc. |
|
|
Aktywa
Analizę aktywów (patrz tabela 1) rozpoczynamy od ustalenia wskaźników struktury aktywów trwałych i aktywów obrotowych w stosunku do sumy bilansowej. Odpowiednio w naszym przykładzie wynoszą one 58,3 proc. oraz 41,7 proc.
Na pozycję aktywów trwałych składają się wartości niematerialne i prawne (0,9 proc. sumy bilansowej oraz 1,6 proc. aktywów trwałych) oraz rzeczowe aktywa trwałe (odpowiednio 57,3 proc. oraz 98,4 proc.). Dodatkowo stwierdzamy, że główną pozycją rzeczowych aktywów trwałych są środki trwałe, które stanowią 99,2 proc. tej pozycji. Należy interpretować to tak, że najważniejszą pozycją aktywów trwałych, a więc podlegającą najbardziej szczegółowej analizie, są środki trwałe.
Podobnie analizujemy aktywa obrotowe. Składają się na nie zapasy (25,0 proc. aktywów trwałych), należności krótkoterminowe (56,8 proc.) oraz inwestycje krótkoterminowe (18,2 proc.).
Rozpoczynamy od analizowania, co składa się na największą pozycję, czyli należności krótkoterminowe. Jak widać, główną pozycją aktywów obrotowych są stanowiące 17,1 proc. sumy bilansowej należności z tytułu dostaw i usług od pozostałych jednostek. I tej pozycji należy poświęcić najwięcej uwagi przy dalszej analizie (w szczególności przy analizie wskaźnikowej).
Pasywa
Analizując pasywa (patrz tabela 2) zauważamy przede wszystkim, że udział kapitału podstawowego w kapitale własnym wynosi aż 108,1 proc. Taka sytuacja nie jest dopuszczalna w aktywach, ale w pasywach bilansu, gdzie mogą występować wielkości ujemne (w trzech pozycjach), dopuszczalny jest ponad 100-pocentowy udział pozycji w innej pozycji. W skrajnym przypadku również kapitał własny może być ujemny, a przy stracie netto (wielkość ujemna) dynamika paradoksalnie wyjdzie dodatnia.
Przykład
Kapitał własny wynosi - (minus) 4000 j,
Strata netto - (minus) 700 j,
Stosując matematyczne podstawienia udział straty netto w kapitale własnym wyniesie 17,5 proc. - co oczywiście nie jest prawdą.
Jak interpretować wielkości ujemne w bilansie i czy ujmować je przy analizie strukturalnej? Tutaj niezbędna jest rozwaga analizującego sprawozdanie i ustalenie, czy występowanie ujemnych wielkości spowoduje nieczytelność analizy strukturalnej. Jeżeli tak, to niektóre elementy struktury należy pominąć. Nie można wtedy zastosować analizy strukturalnej również dla aktywów, gdyż to suma bilansowa jest ustalona w sposób nieporównywalny.
Piotr Rybicki
Autor licznych publikacji z zakresu zarządzania finansami. W latach 1999-2000 dyrektor finansowy w firmie handlowej. Obecnie jest pracownikiem firmy audytorskiej.
Gazeta Prawna 54/2002