Pytania i odpowiedzi Wprowadzenie do nauk prawnych


I Pojęcie prawa


Prawo stanowione - jest do rozstrzygnięcia przez odpowiednie do tego organy (sądy karne, sądy administracyjne).

Prawo natury - boskie albo przyrodzone człowiekowi, które wynika z charakteru jednostki ludzkiej (godność, wolność).

Prawo zwyczajowe - uznawany przez organy sądowe, nie odgrywa żadnej roli.

Pojęcie i elementy stosunku prawnego

Stosunek prawny - przez stosunek prawny rozumie się stosunek społeczny uregulowany przepisami prawa np. stosunek pracy.

Elementy stosunku prawnego:

1. Podmiot stosunku prawnego - są to osoby fizyczne i osoby prawne, organizacje osób prawnych,

2. Przedmiot stosunku prawnego - określone zachowanie się podmiotu określony
obiekt majątkowy, rzecz,

3. Treść stosunku prawnego - określone prawa i obowiązki podmiotów stosunku
prawnego.


Gałęzie prawa jest to zespół przepisów, które regulują jednorodne w swym charakterze

stosunki społeczne np. Prawo Karne, Prawo Cywilne, Prawo Rodzinne.

Dwa kryteria podziału gałęzi prawa:

1. Podstawowe (przedmiotowe) — ze względu na podobieństwa stosunków prawnych, np. sprawy majątkowe, stosunki pracy, prawo budowlane,

2. Pomocnicze (metoda regulacji) - są trzy metody regulacji:

a. Cywilistyczna - polega na tym, że podmioty prawa uznawane są za

równorzędne w stosunku do siebie, nie ma władzy zwierzchniej, np. Urząd Skarbowy zleca pracę rzemieślnikowi, nie ma on przewagi, oba są równorzędne.

b. administracyjna — polega na tym, że organ Państwa może jednostronnie,

nawet wbrew woli podmiotu prawa, konkretyzować jego obowiązki. Organ administracji ma przewagę.

c. karnistyczna - wyróżniają szczególny rodzaj sankcji, np. pozbawienie wolności, pozbawienie pracy.

Instytucja prawna - jest to pewien zbiór przepisów regulujących określone zagadnienia prawne, (przedsiębiorstwo, spółdzielnia, spółka, rodzina, pełnomocnik).

System prawa - przez system prawa rozumie się całokształt norm prawnych obowiązujących w danym państwie w określonym czasie. Tworzone przez ustawodawcę przepisy prawne i wynikające z nich reguły prawne stanowią względnie uporządkowaną całość, to uporządkowanie można właśnie nazwać „systemem". System prawa zakłada, że normy prawne pozostają ze sobą w określonych relacjach, takich jak: hierarchiczność, niesprzeczność, spójność i wzajemne uzupełnianie się.

Pytania:

Uzasadnienie tetyczne - polega na tym, że norma została ustanowiona przez organ, któremu przysługuje taka kompetencja, (tetyczne tzn. - formalne). Np. „Uchwała podjęta przez Radę Gminy"

Uzasadnienie aksjologiczne - polega na rym, że ustanowiona przez dany organ norma prawna jest trafna merytorycznie, jest odpowiednia do warunków społeczno-gospodarczych, ochrania wartości, które zasługują na ochronę prawną i nie stoi w sprzeczności z normami moralnymi i niemoralnymi.

Prawo stanowione jest przez organy ustawodawcze, polega na stosowaniu i egzekwowaniu przestrzegania norm prawnych i przepisów. Na jego podstawie orzekają instytucje prawne, które mogą nałożyć odpowiednie sankcje podmiotom prawa.

Prawo natury (boskie lub przyrodzone) jest dane każdemu człowiekowi, jest to: godność, wolność, wolność wyznania czy wolność słowa, może z niego korzystać bądź nie, nie wiążą się z nim żadne sankcje czy obowiązki.

Prawo zwyczajowe jest oparte na ogólnie uznanych i przyjmowanych normach moralnych, zwyczajowych etycznych, nie odgrywa właściwie żadnej roli, czasami jest uznawane przez organy sądowe, jednakże nie w Polsce.

Różnica pomiędzy tymi prawami polega na tym, że prawu stanowionemu należy się podporządkować, w przeciwnym razie można narazić się na pewne dolegliwości zagwarantowane w tym właśnie prawie, natomiast prawo natury i prawo zwyczajowe nie niesie ze sobą żadnych dolegliwości, może tylko niekiedy uszczerbek na honorze.

Przez stosunek prawny rozumie się stosunek społeczny uregulowany przepisami prawa, wystąpienie faktu prawnego powoduje skutek w postaci powstania, modyfikacji albo ustania stosunku prawnego. Stosunek prawny składa się z trzech elementów:

a. podmiotu stosunku prawnego - są to osoby fizyczne i prawne oraz organizacje osób prawnych,

b. przedmiotu stosunku prawnego - określone zachowanie się podmiotu, określony obiekt majątkowy, rzecz,

c. treści stosunku prawnego - określone prawa i obowiązki podmiotów stosunku prawnego.

Przez system prawa rozumie się całokształt norm prawnych obowiązujących w danym państwie w określonym czasie. System prawa zakłada, ze normy prawne nie są sprzeczne ze sobą, są natomiast spójne i uzupełniają się.

Gałęzie prawa - jest to zespół przepisów, które regulują jednorodne w swym charakterze stosunki społeczne.

Dwa kryteria podziału gałęzi prawa:

1. Podstawowe (przedmiotowe) - ze względu na podobieństwa stosunków prawnych, np. sprawy majątkowe, stosunki pracy, prawo budowlane,

2. Pomocnicze (metoda regulacji) — są trzy metody regulacji:

a. Cywilistyczna - polega na tym, że podmioty prawa uznawane są za
równorzędne w stosunku do siebie, nie ma władzy zwierzchniej, np. Urząd
Skarbowy zleca pracę rzemieślnikowi, nie ma on przewagi, oba są
równorzędne.

b. administracyjna - polega na tym, że organ Państwa może jednostronnie,
nawet wbrew woli podmiotu prawa, konkretyzować jego obowiązki, Organ
administracji ma przewagę.

c. Karnistyczna — wyróżnia j ą szczególny rodzaj sankcji, np. pozbawienie
wolności, pozbawienie pracy.

Instytucja prawna -jest to pewien zbiór przepisów regulujących określone zagadnienia prawne, (przedsiębiorstwo, spółdzielnia, spółka, rodzina, pełnomocnik).

Jak wynika z powyższego, system prawa obejmuje całokształt przepisów, w których to nastąpił podział na poszczególne gałęzie prawa (Prawo Karne, Prawo Cywilne, Prawo Pracy), natomiast instytucja prawna to ostatni szczebel tego podziału, zawiera się w poszczególnych gałęziach prawa, są to najmniejsze jednostki w tym podziale.

System prawa dzielony jest w/g dwóch kryteriów:

a. podstawowe (podmiotowe) - wg podobieństw stosunków prawnych, np. sprawy majątkowe, prawo budowlane),

b. pomocnicze (metoda regulacji)

- cywilistyczne - równorzędność podmiotów w stosunku do siebie,

- administracyjne - nadrzędność organu według podmiotu prawa,

- karnistyczne - wyróżnia ją nadrzędna rola organów mogących
stosować szczególny rodzaj sankcji (pozbawienie wolności,
pozbawienie praw obywatelskich).

II Akt normatywny. Przepis prawny. Norma prawna.

Pojęcie i rodzaje aktów prawnych.

Akt prawny jest to wyraz woli państwa wyrażony w odpowiedniej formie. Akty prawne nie mają jednolitej struktury, są zlepkiem wszystkich praw (karne, administracyjne).

Akty prawne charakteryzują się wewnętrzną systematyką; przepisy w nich zawarte uporządkowane są wg pewnego powtarzającego się schematu. Jeżeli mamy do czynienia z Ustawą, przepisy podzielone są na:

artykuły

ustępy

punkty

litery.

Ustawy noszące nazwy Kodeksu regulują daną dziedzinę życia i dzielą się na:

artykuły

paragrafy

punkty

litery.

Akty dzielimy na:

normatywne - jest to taki akt państwa, który zawiera normy prawne powszechnie obowiązujące, jest więc prawem powszechnie obowiązującym. Pochodzą one od organów ustawodawczych, takim aktem jest np. ustawa, a także zarządzenia i rozporządzenia, które są aktami prawnymi wykonawczymi do ustaw.

nienormatywne - decyzja organu państwowego w konkretnej sprawie dotyczących konkretnych osób lub instytucji. Nie są one zatem normami prawa powszechnie obowiązującego. Zaliczamy do nich akt administracyjny lub orzeczenie sądu.

Akt prawny składa się z następujących części:

1.Nagłówek: nazwa aktu, data aktu prawnego, zwięzła treść,

2.Postanowienia ogólne: zasięg mocy obowiązującej aktu prawnego, definicje legalne, zasady ogólne aktu właściwe dla całej części szczegółowej aktu (semiimperatywne)

3.Część zasadnicza:

- prawa i obowiązki adresatów aktu prawnego,

- organ, kompetencje organu, procedura.

4.Postanowienia przejściowe i końcowe:

- rozstrzygnąć problem praw nabytych,

- określić, jakie przepisy będą stosowane do spraw, które powstały wg starych aktów prawnych,

klauzule derogacyjne - akty, które i w jakim zakresie tracą moc, nowelizacja innych aktów prawnych, przepisy zmieniające, podopisy organu uprawnionego do wydania takiego aktu.

Pojęcie i rodzaje przepisów prawnych.

Przepis prawny - jest to jednostka redakcyjna tekstu prawnego, ustawy, rozporządzenia (np. artykuł ustawy, ustęp, punkt, litera). Każda jednostka redakcyjna jest przepisem.

Rodzaje przepisów prawnych:

Pojecie normy, jej elementy składowe oraz rodzaje.

Norma prawna - jest to norma postępowania wyznaczona przez kompetentny organ państwa, która w określonych okolicznościach nakazuje bądź zakazuje pewnego zachowania. Za nieprzestrzeganie tego zakazu (nakazu) grozi pewna dolegliwość (kara).

Norma prawna musi spełniać pewne warunki:

Podział norm ze względu na adresata normy:

Podział norm na:

Normy prawne są to takie normy prawne, które są jednocześnie generalne i abstrakcyjne.

Norma prawna przyjmuje z reguły postać następującej wypowiedzi: „Ilekroć wystąpią okoliczności A, osoba B ma obowiązek czynić C".

Tradycyjnie w doktrynie wyróżnia się dwie koncepcje budowy wewnętrznej normy:

1) Pierwsza jest starsza i przyjmowana jest przez wszystkich, polega na tym, że wyróżnia się w niej trzy elementy:

  1. hipoteza - wskazuje ona kto i w jakich okolicznościach będzie miał obowiązek
    coś czynić. W hipotezie zawarte jest więc określenie adresata normy i
    okoliczności w których norma znajduje zastosowanie. W hipotezie są dwa
    pytania:1) „ kto?" i 2) „kiedy?".

  2. dyspozycja - określa, czego oczekuje się od adresata normy, zawiera więc
    zakaz lub nakaz określonego postępowania, pytanie: „co ma robić?".

  3. sankcja - jest to określenie dolegliwości, jaka spotka adresata normy, w
    przypadku, gdy zachowa się on niezgodnie z dyspozycją normy, pytanie: "co
    się wtedy stanie, gdy nie zachowam się zgodnie z normą?".

2)Druga koncepcja normy prawnej:

  1. normy sankcjonowane - określaj ą nakazy lub zakazy określonego
    postępowania przez adresatów,

  2. normy sankcjonujące — adresatami tych norm są Organy Państwa, które w
    przypadku naruszenia normy sankcjonowanej mają obowiązek odpowiednio
    zareagować.

Relacja normy do przepisu jest taka, że norma prawna zawarta jest w przepisie, a nie odwrotnie. Nie cała norma mieści się w przepisie, a przepis nie zawsze może być normą.

Pytania:

Aktem normatywnym nazywamy taki akt państwa, który zawiera normy prawne powszechnie obowiązujące, jest więc prawem powszechnie obowiązującym. Akty normatywne pochodzą od organów pełniących konstytucyjną władzę ustawodawcza, takim aktem jest ustawa. Dodatkowo również aktami normatywnymi są: zarządzenia i rozporządzenia, które są aktami prawnymi wykonawczymi do ustaw.

Przepis prawa jest elementarną częścią ustawy lub innego akty normatywnego. Przepisem jest zatem: paragraf, ustęp czy punkt, jest więc to tylko jednostka redakcyjna tekstu prawnego.

Rodzaje przepisów prawnych:

Norma prawna jest to reguła postępowania ustanowiona przez właściwy organ państwa i skierowana do odpowiednich adresatów.

Aby uzyskać odpowiednią normę prawną, należy sięgnąć do wielu nieraz przepisów prawa. Wniosek nasuwa się taki, że wiele przepisów składa się nieraz na jedną normę prawną, a wiele norm prawnych zawiera się w poszczególnych aktach normatywnych.

Ustawa jest aktem normatywnym, uchwalanym przez Sejm i zatwierdzanym przez Senat, wymagany jest pod nim podpis Prezydenta. Ustawa, jak każdy akt normatywny, jest aktem ogólnym. Może ona zmieniać lub uchylać wszystkie akty normatywne. Sprawy ważniejszej wagi państwowej mogą być regulowane wyłącznie ustawami.

Do aktów wykonawczych zaliczyć możemy:

Rozporządzenie jest aktem normatywnym Prezydenta, naczelnych i centralnych organów administracji państwowej, a mianowicie: Rady Ministrów, Prezesa Rady Ministrów, poszczególnych (lub kilku) ministrów i równorzędnych kierowników urzędów centralnych. Rozporządzenia mogą być wydawane wyłącznie na podstawie upoważnienia wynikającego z przepisu ustawy, stanowią bardziej szczegółowe rozwinięcie przepisów zawartych w ustawach.

Aby rozporządzenie było ważne, musi być:

Uchwała jest ujawnionym wyrazem woli kolegialnych organów władzy (Sejmu i Senatu) i administracji państwowej (Rady Ministrów, kolegialnych organów Rady Ministrów) oraz organów samorządu terytorialnego.

Uchwała w odróżnieniu od rozporządzenia dotyczy tylko pewnych zagadnień zawartych w ustawie.

Do jej ważności jest również niezbędna delegacja ustawowa, na którą w chwili jej podejmowania i ogłaszania winna się powoływać.

Zarządzenie jest aktem normatywnym, wydawanym przez Prezydenta i ministrów oraz kierowników urzędów centralnych na podstawie ustaw i w celu ich wykonania. Zarządzenie różni się tym od Rozporządzenia, że posiada mniejszy zakres treści niż rozporządzenie 9 nie rozwija przepisów ustawy). Zarządzenie na niższych szczeblach wydawane są przez terenowe organy administracji państwowej i organy samorządu terytorialnego.

Relacja pomiędzy Ustawą a aktem wykonawczym (rozporządzenie, zarządzenie, uchwała) jest taka, że akty wykonawcze są powołane do życia w wyniku odpowiedniego upoważnienia zawartego w konkretnej ustawie, są w nich ujęte bardziej szczegółowe instrukcje dla poszczególnych organów co do stosowania norm zawartych w ustawach.

Do aktów wykonawczych zaliczamy:

Są to akty powszechnie obowiązujące dla organów administracji państwowej bezpośrednio podległych danemu Ministrowi, Radzie Ministrów, Prezydentowi, kierownikowi centralnego urzędu. Wszystkie instytucje na terenie całego kraju podległe służbowo, muszą się zastosować bezwzględnie do tych aktów wykonawczych.

Natomiast akty samoistne organów administracji państwowej są ustanawiane przez samorządy terytorialne i mają moc obowiązywania tylko na terenie danego samorządu terytorialnego. Do aktów samoistnych możemy zaliczyć:

-zarządzenia,

-zarządzenia porządkowe,

-obwieszczenia,

-uchwały.

Norma prawna jest to reguła postępowania ustanowiona przez właściwy organ państwa i

skierowana do odpowiedniego adresata.

Norma prawna musi spełniać odpowiednie warunki:

W budowie normy prawnej wyróżnia się trzy elementy:

Hipoteza - określa stan faktyczny (sytuację) uzasadniający jej zastosowanie do konkretnego podmiotu (osoby).

Dyspozycja - ustala jak winien zachować się podmiot w sytuacji określonej w hipotezie.

Sankcja - jest ujemnym skutkiem, jaki staje się udziałem osoby, której zachowanie się nie jest zgodne z dyspozycją normy.

Normy prawne wyrażane są w przepisach prawnych.

Przepis prawny jest to część aktu prawnego (np. ustawy) wyodrębniona przez dawcę jako: artykuł ustawy, paragraf, punkt, litera. Każda taka jednostka jest cm. Przepis prawny jest pojęciem szerszym niż norma prawna. Są, bowiem w aktach ustawodawczych takie sformułowania (zdania), które w swojej istocie są normami prawnymi. Jeżeli zawierają w swojej treści obowiązujące reguły postępowania skierowane do określonych adresatów - wtedy przepis prawny i norma prawna są pojęciami równoważnymi. Jednakże w przepisach prawnych są też zawarte zdania wyodrębnione w artykuły, paragrafy czy w inną formę, które nie zawierają żadnych reguł postępowania określonych podmiotów prawa i jako takie me są normami prawnymi. Nie zawsze też właściwe normie prawnej elementy zawarte są w jednym przepisie. Są przepisy prawne, które zawierają hipotezę i dyspozycję a sankcja znajduje się w innych przepisach prawnych (prawo cywilne, handlowe b tez przepisy zawierające w swojej treści tylko dyspozycję i sankcję (prawo).

Relacja normy prawnej do przepisu prawnego jest taka, że norma zawarta jest w przepisie a nie odwrotnie. Nie cała norma mieści się w przepisie, a przepis nie zawsze jest normą.

III ŹRÓDŁA PRAWA

Pojęcie źródła prawa.

Akty prawne obowiązujące na terenie danego Państwa są źródłem prawa.

Do aktów tych zaliczamy (według hierarchii):

1. Konstytucja - najważniejsza w hierarchii i źródeł prawa. Przepisy znajdujące się w Konstytucji stosowane są bezpośrednio, chyba, że sama Konstytucja stanowi inaczej. Wszystkie akty prawne muszą być zgodne z Konstytucją i wykonywać jej założenia. Najważniejsze zagadnienia Konstytucji:

Zwyczaj nie jest źródłem prawa.

2. Ustawa Zwykła jest podstawowym źródłem prawa w Państwie, pochodzi od Parlamentu. Przyjmuje się, że pewne kwestie muszą być postanowione (uregulowane) w postaci ustawy (kwestie te nazywają się Materią Konstytucyjną). Do materii ustawowej tradycyjnie zalicza się:

3. Umowa Międzynarodowa - ogłoszona w Dzienniku Ustaw, a wcześniej ratyfikowana, stanowi część porządku prawnego RP i jest stosowana bezpośrednio, chyba że do jej stosowania konieczne jest wydanie ustawy.

Spośród wielu Umów Międzynarodowych szczególnie wyróżnia się te, które dotyczą następujących kwestii:

Umowy takie, aby były ratyfikowane, wymagają zgody Parlamentu w postaci ustawy.

Konstytucja wyraźnie stanowi, że Umowa Międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą w postaci ustawy ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli nie da się pogodzić ich postanowień.

4. Rozporządzenie - to taki akt prawny, który został wydany na podstawie upoważnienia zawartego w Konstytucji. Rozporządzenia mogą wydawać:

Rozporządzenie jest niezwykle silnie związane z określoną ustawą, to właśnie w tej ustawie zawarte jest upoważnienie skierowane do konkretnego Organu, które nakazuje mu uregulować pewną kwestię. Jest bardzo istotnym, aby ustawa zawierała dokładne wytyczne i zakres kompetencji do uregulowania pewnej materii w rozporządzeniu.

Skarga Konstytucyjna przysługuje każdemu obywatelowi.

5. Akty prawa miejscowego - są również źródłem powszechnie obowiązującego prawa, ale nie na terytorium całego kraju, a tylko na terytorium tego organu, który ten akt wydał. Taki akt prawa miejscowego może wydać np. Wojewoda Zachodniopomorskiego i będzie on obowiązywał na terenie woj. Zachodniopomorskiego.

6. Rozporządzenie z mocą ustawy - na mocy Konstytucji Prezydent ma możliwość wydania tego Rozporządzenia, jest ono wydawane w zupełnie wyjątkowych sytuacjach wskazanych w Konstytucji:

Te wszystkie powyżej opisane akty prawne są źródłem powszechnie obowiązującego prawa, tzn. że obowiązuje dla wszystkich podmiotów.

Od tych źródeł prawa należy wyraźnie odróżnić źródła prawa, które mają charakter wewnętrzny, tzn. obowiązujący tylko pewien wąski krąg podmiotów podległych organom, które takie akty wydają. Do takich źródeł prawa zalicza się:

Konstytucja wyraźnie stanowi, że akty te wiążą tylko te jednostki organizacyjne, które pozostają w zależności służbowej w stosunku do organu, który wydał dany akt.

7. Zarządzenia - podobnie jak rozporządzenia wydawane są na podstawie ustawowego upoważnienia, ale ich cechą charakterystyczną jest to, że nie mogą stanowić samodzielnej podstawy do wydania decyzji wobec obywatela i innych podmiotów prawa.

Zasady obowiązywania norm prawnych w czasie, przestrzeni i co do osób.

Obowiązywanie aktu prawnego w czasie. Zgodnie z zasadami prawa polskiego normy prawne zaczynają obowiązywać po upływie 14 dni od momentu ich ogłoszenia. Taka sytuacja ma miejsce wówczas, gdy ustawodawca w przepisach końcowych nie sam nie określi innej daty wejścia danego aktu prawnego w życie. Okres od uchwalenia do ogłoszenia nazywamy „vacatio legis", o długości vacatio legis decyduje cel ustawy. I tak, jeżeli dotyczy ona sytuacji wymagającej natychmiastowego uregulowania, np. w przypadku kataklizmu powodzi, to akt prawny może wejść w życie w dniu ogłoszenia go w Dzienniku Ustaw. Niekiedy jednak okres ten jest dłuższy, może trwać nawet rok, jak to było w przypadku ustaw karnych. Trzeba było wydać nie tylko tysiące aktów wykonawczych, ale również powołać nowe instytucje.

Akt prawny z reguły sam wskazuje moment, w którym zaczyna obowiązywać.

Rozpatrując kwestię obowiązywania aktu prawnego w czasie należy wziąć 3 momenty:

  1. moment uchwalenia akty prawnego,

  2. ogłoszenie aktu prawnego,

  3. wejście w życie.

Ogłoszenie to formalna publikacja, pozwala ona zapoznać się z autentyczną treścią aktu prawnego zanim wejdzie on w życie. Dzięki ogłoszeniu podmioty mogą zapoznać się z prawem i będą je przestrzegać. Trzeba wyraźnie stwierdzić, że nie każda publikacja, ale tylko publikacja formalna.

Zgodnie z zasadami prawa polskiego normy prawne zaczynają obowiązywać po upływie 14 dni od momentu ich ogłoszenia. Taka sytuacja ma miejsce wówczas, gdy ustawodawca w przepisach końcowych sam nie określi innej daty wejścia danego aktu prawnego w życie. Okres od uchwalenia do ogłoszenia nazywamy ,,vacatio legis", o długości vacatio legis decyduje cel ustawy. I tak, jeżeli dotyczy ona sytuacji wymagającej natychmiastowego uregulowania, np. w przypadku kataklizmu powodzi, to akt prawny może wejść w życie w dniu ogłoszenia go w Dzienniku Ustaw. Niekiedy jednak okres ten jest dłuższy, może trwać nawet rok, jak to było w przypadku ustaw karnych. Trzeba było wydać nie tylko tysiące aktów wykonawczych, ale również powołać nowe instytucje. Konstytucja wyraźnie stanowi, że warunkiem wejścia w życie ustawy, umowy międzynarodowej ratyfikowanej za uprzednią zgodą wyrażoną w postaci ustawy oraz rozporządzeń jest ich ogłoszenie. Ogłoszenie polega na formalnej publikacji:

- w dzienniku publikacyjnym

- Dziennik Ustaw, Monitor Polski.

Oprócz publikacji w dzienniku publikacyjnym możliwe jest również w tzw. sposób zwyczajowo przyjęty, polega to na np. rozplakatowaniu treści aktu prawnego, podanie treści aktu prawnego w prasie lub telewizji. Sposób ten zwyczajowo przyjęty będzie miał miejsce w przypadku stanów nadzwyczajnych.

Zakończenie obowiązywania aktu prawnego.

Akt prawny może sam wskazywać datę, z którą skończy się jego obowiązywanie, np. zakończenie powodzi albo koniec roku budżetowego. Znacznie częściej jest jednak tak, że akt prawny obowiązuje tak długo, aż nie zostanie uchylony przez inny akt prawny. Trzeba wyraźnie podkreślić, że uchylić akt prawny może inny akt prawny, który ma taką samą albo wyższą moc prawną. Normy prawne przestają obowiązywać na skutek:

Obowiązywanie aktu prawnego w stosunku do konkretnych osób.

Prawo w Polsce obowiązuje wszystkich znajdujących się na terenie Państwa, są to wszyscy obywatele polscy, ale też i cudzoziemcy.

Obowiązywanie prawa w przestrzeni:

Na terenie państwa polskiego obowiązuje prawo polskie, odnosi się to również do polskich

statków pasażerskich morskich i lotniczych (z polską banderą.

Ambasady są azylem politycznym, który uniemożliwia ingerencję prawną danego kraju, na terenie, którego ta ambasada się znajduje. Konsulat ma obowiązki zaopiekowania się obywatelem swojego kraju.

Pytania:

Wszystkie akty prawne obowiązujące na terytorium danego państwa są źródłem prawa. Do aktów prawnych zaliczamy:

Konstytucja jest najważniejszym źródłem prawa, przepisy zawarte w niej są stosowane bezpośrednio.

Wszystkie akty prawne muszą być zgodne z Konstytucja wykonywać jej założenia.

Do zbiorów źródeł prawa zaliczyć możemy:

Wszystkie źródła prawa są obowiązujące z tym, że jedne ogólnie dla wszystkich obywateli naszego Państwa i na całym jego terytorium (Konstytucja, Ustawy), a inne bardziej szczegółowo obowiązują tylko niektóre działy administracji państwowej (Rozporządzenia, Zarządzenia), bądź tylko obowiązują na terenie ściśle określonym i odnoszą się do obywateli tego właśnie terytorium (Zarządzenia terenowych organów administracji państwowej i organy samorządu terytorialnego).

Zwrot ,,norma prawna obowiązuje" może znaczyć mniej więcej tyle, co „norma prawna znajduje odpowiednie uzasadnienie".

Wyróżniamy dwa rodzaje uzasadnienia normy prawnej:

Byłoby idealnie, gdyby wszystkie normy prawne wchodzące w skład systemu prawnego, obowiązywały zarówno z uzasadnienia tetycznego jak i z uzasadnienia aksjomatycznego. Prawo byłoby wtedy bardziej przestrzegane i szanowane.

Zasada lex retro non agit oznacza dokładnie: prawo nie działa wstecz. Zasada ta ma znaczenie bardzo istotne dla podmiotów prawa, które straciłyby finansowo bądź na statusie prawnym w momencie wejścia w życie nowych ustaw.

Wedle zasady tej, skutki zdarzeń prawnych, jakie miały miejsce pod rządem dawnej ustawy,

określa się wedle dawnej ustawy, ale tylko do czasu wejścia w życie nowej ustawy.

Zasada lex retro non agit nie może być stosowana na polu prawa karnego, a więc nie można

karać kogoś za czyn popełniony przed wejściem nowej ustawy.

Stosowanie przepisu w czasie powstaje wtedy, gdy stare przepisy zostały zmienione nowymi przepisami. Może powstać wątpliwość, kiedy należy stosować stare, a kiedy nowe przepisy, i które kiedy obowiązują?

Np. Obowiązuje stara ustawa i zawarto umowę sprzedaży, a ta umowa nie została wykonana w całości w czasie obowiązywania starej ustawy. Wtedy powstaje pytanie, którą ustawę zastosować do tego przypadku?

- należy zastosować starą ustawę.

Np. Pod rządem starej ustawy zawarto umowę najmu i ustalono czynsz. Wchodzi w życie nowa ustawa podnosząca wysokość czynszu - wtedy obowiązuje nowa ustawa.

Vacatio iegis jest to czas od uchwalenia danej ustawy, przepisu, do momentu ogłoszenia w Dzienniku Ustaw, Monitorze Rządowym, bądź w dzienniku urzędowym niektórych ministerstw, które przeznaczone są do

publikowania instrukcji i innych aktów prawnych wydawanych przez te organy.

Klauzule derogacyjne (nazywane również przepisami uchylającymi) maja_ istotne znaczenie, jeśli chodzi o czas obowiązywania konkretnych ustaw czy przepis6w. Określają one bardzo dokładnie datę, z jaką przestaje

obowiązywać dany przepis. Zawsze należy sprawdzić czy na końcu danej ustawy lub przepisu nie ma zamieszczonej klauzuli derogacyjnej, najczęściej można je spotkać w Kodeksie Handlowym.

Zapewne w takich, kiedy wykroczenie lub przestępstwo zostało dokonane przed wejściem w życie nowej normy prawnej. W takim przypadku sąd opierać się będzie musiał na przepisach, które już utraciły moc prawną, ale są adekwatne do czasu popełnionego osądzanego czynu.

Aby normy prawne rangi ustawowej weszły w życie, muszą spełnić kilka warunków:

IV TWORZENIE PRAWA

Pytania:

Polityka tworzenia prawa to inaczej taki wpływ będących u władzy opcji by tworzone prawo najbardziej im odpowiadało.

Żeby tworzenie prawa było racjonalne należy upewnić się czy w przyszłości to prawo będzie skuteczne. Organ stanowiący prawo musi ustalić czy istnieje problem nadający się do prawnej regulacji. Trzeba zbadać dotychczasowy stan prawny, aby nie wydać sprzecznych z poprzednim stanem aktów. Czasem wystarczy znowelizować stare prawo.

Przy redagowaniu tekstu prawnego należy dokładnie określić cel nowej normy, przy pisaniu projektu powinno się dokonać z osobami kompetentnymi w danej dziedzinie. Ważne jest by projekt aktu prawnego przygotowały osoby potrafiące pisać teksty prawne.

Dyrektywy techniki prawodawczej nakazują by język był zrozumiały dla każdego w miarę

możliwości. Należy używać języka potocznego, tym samym zwrotom ma odpowiadać ta sama

treść. Jeżeli w tekście słowo ma inne znaczenie niż powszechnie obowiązujące, to należy je

zaznaczyć (jest to tak zwana definicja legalna). wszystko to służy polepszeniu zrozumienia

tekstu u przeciętnych odbiorców.

Uzasadnienie tetyczne jest to inaczej uzasadnienie formalne normy prawnej, np. istnieje potrzeba zlikwidowania luk prawnych w ustawie, zaś uzasadnienie aksjologiczne to inaczej uzasadnienie społeczne np. społeczeństwo może się domagać ochrony prawnej właściwości prywatnej.

V WYKŁADNIA PRAWA

Pojęcie wykładni prawa.

Proces wykładni przepisów prawa to taki proces myślowy, którego skutkiem jest odkodowanie normy prawnej zawartej w przepisach.

Interpretacji podlegają tylko i wyłącznie przepisy, natomiast norma prawna jest wynikiem interpretacji, ponieważ wykładnia prawa polega na odkodowaniu znaczenia norm prawnych zakodowanych wcześniej przez ustawodawcę?, jest to wyszukiwanie odpowiednich norm prawnych dla odpowiednich faktowi.

Przed przystąpieniem do procesu wykładni należy założyć, ze:

Gdybyśmy takich wstępnych założeń nie poczynili, proces wykładni nie miałby większego sensu.

Każda interpretacja musi zakończyć się jasnym wynikiem.

Rodzaje wykładni z punktu widzenia podmiotu dokonującego wykładni.

przyjmuje się, ze, kto ma prawo wydać taki akt prawny, ma również prawo go interpretować.

Pytania

Wykładni prawa podlegają przepisy prawne. Proces wykładni przepisów polega na interpretacji przepisów prawa, w wyniku ich odkodowania otrzymujemy normę prawną jest ona efektem wykładni prawa.

Wykładni prawa dokonują różnorodne podmioty stosujące i korzystające z przepisów prawnych. Wykładnia zależy od organu, który jej dokonuje, organ, który dokonuje wykładni wybiera jej wariant.

Jeżeli wykładni dokonuje Trybunał Konstytucyjny to wykładnia ma moc powszechnie obowiązującą w innych przypadkach wykładnia prawa nie ma mocy powszechnie obowiązującej.

Wykładnia prawa jest tworzona na podstawie aktów prawnych. Stanowienie prawa to tworzenie innych aktów prawnych. Stanowienie prawa nie może być utożsamiane z interpretacją z wykładni stosowania prawa, która w pewnym momencie się kończy i później można ją zmienić w trybie nowelizacji.

Wykładni powszechnie obowiązującej dokonuje Trybunał Konstytucyjny, oparta ona jest o Konstytucję i wobec tego źródła prawa wszystkie inne są jej podlegle.

Wykładnia językowa polega na odkodowaniu znaczenia normy prawnej z przepisów prawnych na podstawie reguł języka, w którym przepisy zostały sporządzone (reguły gramatyki, ortografii, interpunkcji).

Błędem byłoby stworzenie takiej normy prawnej, która w swej wymowie sprawiłby odczucie, że niektóre wyrazy lub zwroty można by uznać za zbędne. Jeżeli jednak ustawodawca nadal jakiemuś zwrotowi jakieś specyficzne znaczenie, to musimy posługiwać się nim konsekwentnie.

Polega ona na odkodowaniu znaczenia normy prawnej w kontekście innych norm prawnych, które wchodzą w skład pewnej instytucji prawnej, galęzi prawa albo całego systemu prawnego.

np., jeżeli w danej galęzi prawa obowiązuje jakaś zasada, to w przypadku sprzeczności musimy tak zmodyfikować norm?, by nie naruszała ona zasady.

np. prawo karne nakazuje, aby wszelkie wątpliwości rozstrzygać zawsze na korzyść oskarżonego.

W prawie podatkowym nie wolno zmieniać reguł obowiązujących w danym roku podatkowym, a odstępstwo musi być na korzyść podatnika.

W prawie cywilnym - ,,zasada domniemania wiary" albo ,,ochrony tych osób, które dokonały

czynności odpłatnej w dobrej wierze".

Wykładnia ta (zwana również: celowościową, teleologiczną) dąży do określonego celu. Polega ona na ustaleniu znaczenia normy prawnej z punktu widzenia jej celu oraz ocen i norm moralnych, które przypisujemy prawodawcy.

Na samym początku należy założyć, ze pracodawca jest racjonalny i dąży do osiągnięcia określonego celu, posiada odpowiednią wiedzę zarówno z zakresu języka prawa, prawa oraz logiki, ale również cechuje go spójny system wartości.

Dokonując wykładni funkcjonalnej musimy się odwołać do:

Normie prawnej należy nadąć takie znaczenie, które będzie możliwie najbliższe celom i ocenom moralnym prawodawcy.


Wykładnia statyczna polega na tym, że dawnemu staremu przepisowi prawa nadaje się takie znaczenie, jakie nadał danemu przepisowi ówczesny dawny prawodawca. Zwana jest także wykładnią historyczną - patrzymy z perspektywy historycznej na dany przepis.

Wykładnia dynamiczna polega na tym, że staremu przepisowi prawa nadaje się nową treść, nowe znaczenie. Jest to takie znaczenie, jakie według wszelkiego prawdopodobieństwa nadałby temu przepisowi współczesny prawodawca.

Przyjmuje się niebudzącą wątpliwości zasadę, że przepisów o charakterze wyjątkowym nie wolno interpretować rozszerzająco. Dotyczy to przepisów prawa karnego, gdyż prawo karne ze swej natury ma charakter ograniczający. Nie należy rozszerzająco interpretować takich ograniczeń jak ograniczenie biernego czy czynnego prawa wyborczego. Nie mogą być rozszerzająco interpretowane przepisy podatkowe, dewizowe, celne i wszystkie tego rodzaju przepisy, które mają ze swej natury charakter wyjątkowy z jednej strony, a z drugiej strony wprowadzają daleko idące ograniczenia na obywateli.

Z wyjątkiem orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego i Sądu Najwyższego wykładnia sądowa nie jest obowiązująca dla innych spraw. Dla sadu pierwszej instancji moc wiążącą ma wykładnia sądu odwoławczego w konkretnej sprawie. Jeżeli sąd odwoławczy uchyla wyrok pierwszej instancji i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania, to wykładnia sądu odwoławczego ma dla sądu pierwszej instancji moc wiążącą.

Reguła instrumentalnego nakazu - jeśli jakaś norma nakazuje adresatom spowodowanie jakiegoś stanu rzeczy, to należy uznać także normę nakazującą adresatowi uczynić wszystko, co niezbędne do zaistnienia tego faktu. - jeżeli nakazane jest osiągnięcie jakiegoś celu, to nakazywane jest również dokonanie jakiejś innej czynności, która jest niezbędna do osiągnięcia tego celu.

Reguła instrumentalnego zakazu -jeżeli jakaś norma zakazuje spowodowanie jakiegoś stanu rzeczy, to należy także uznać norm? zakazująca. takie poczynania, które nie
pozwalałyby zaistnieć temu faktowi.

- jeżeli nakazane jest osiągnięcie jakiegoś celu, to jednocześnie należy wnioskować, że zakazane są wszelkie czynności, które nieuchronnie prowadzą do nie osiągnięcia tego celu.

Stosowanie analogii polega na tym, ze zakłada się, iż prawodawca reguluje w przepisach

sytuacje podobne do siebie. Czyli, gdy jakiś przepis reguluje prawną kwestię, to także odnosi

się to do podobnych kwestii.

W różnych gałęziach prawa różnie się do tego podchodzi. W prawie podatkowym prawo jest

interpretowane bardzo dokładnie, nie można stosować analogii. Nie stosuje się także analogii

w prawie karnym. Analogia znajduje szersze zastosowanie w prawie cywilnym.

Do usuwania sprzeczności w stosowaniu prawa służą reguły kolizyjne.

Wyróżnia się trzy rodzaje reguł kolizyjnych:

VI STOSOWANIE PRAWA

Podmioty stosujące Prawo stosują :

Stosowanie prawa sprowadza się do rozstrzygnięcia konkretnej sprawy w sposób, który wiąże konkretne osoby.

proces ten możemy podzielić na pewne etapy:

1) Ustaleniie stanu fakrycznego. ^

Stan faktyczny ustalone jest przy pomocy dowodów, domniemań i fikcji prawnych. Nadrzędnym celem jest dojście do prawdy.

2) Ustalenie stanu prawnego

Polega on na odnalezieniu pewnych określonych przepisów i wyinterpretowaniu z nich norm prawnych końcowej fazie tego etapu ma miejsce tzw. subsumpcja. Subsumpcja to inaczej podciągnięcie stanu faktycznego pod odpowiednią normę prawną - wyciągnięcie wniosku.

3)Określenie prawnych konsekwencji danego stanu faktycznego. Innymi słowy - rozstrzygniecie sprawy. Rozstrzygniecie może przybrać postać wyroku, jeżeli organem stosującym prawo jest sąd. Jeżeli organem stosującym prawo jest sąd administracyjny - decyzja administracyjna.

Każde rozstrzygnięcie musi mieć pewne elementy:

Ustalenie faktów:

Ciężar dowodów wskazuje, która ze stron jest obowiązana udowodnić dany fakt.

Według ogólnej zasady ciężar dowodów w procesie cywilnym rozłożony jest w następujący sposób:

ciężar udowodnienia faktu spoczywa na tej stronie procesu, która z faktu tego wywodzi skutki prawne, (np. przedstawić na piśmie fakt udzielenia pożyczki Kowalskiemu).

procedurze karnej obowiązuje zasada, że winę oskarżonego musi, udowodnic oskarżyciel. Ciężar udowodnienia winy spoczywa tylko i wyłącznie na prokuratorze, oskarżony nie ma żadnego obowiązku udowadniać swojej niewinności,

Ustalenie faktów uzyskuje się poprzez przegląd środków dowodowych:

Zeznania świadka

Świadkiem jest osoba, która miała możność i poczyniła pewne spostrzeżenia dotyczące faktów mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy.

Dowód z dokumentów

Z punktu widzenia prawa cywilnego dokumentem jest dokument pisemny opatrzony własnoręcznym podpisem.

Opinia biegłego

Za każdym razem, gdy potrzebne są specjalistyczne informacje powołuje się biegłego. Opinię biegły wydaje na podstawie całokształtu materiału dowodowego w sprawie. Opinia biegłego nie wiąże sądu, podlega ona swobodnej ocenie sędziowskiej.

Oględziny miejsca, rzeczy oraz ciała ludzkiego

Ten środek dowodowy polega na bezpośredniej styczności sądu z danym przedmiotem lub rzeczą. W procesie cywilnym oględziny osoby mogą się odbyć tylko za jej zgodą natomiast w procesie karnym oskarżony ma obowiązek poddać się oględzinom zewnętrznym ciała nie połączonym z naruszeniem integralności ciała. Ponadto oskarżony ma również obowiązek poddać się badaniu krwi i innych wydzielin organizmu.

Domniemanie

W niektórych przypadkach prawodawca przerzuca ciężar udowodnienia pewnych faktów na stronę, która normalnie nie musiałaby tego czynić. W takiej sytuacji mamy właśnie do czynienia z domniemaniem.

Wyróżnia się domniemania: