Rozdział 4: Rozwój fizyczny w okresie wczesnego dzieciństwa

Ocena noworodka:

• skala Apgar, 5 aspektów: częstość akcji serca, częstość czynności oddechowych, napięcie mięśniowe, reakcje stóp na dostarczone bodźce, barwa ciała, 0-2 pkt za aspekt, dwukrotna ocena: zaraz po i 5 min po urodzeniu. Wyniki: >7 nic nie zagraża dziecku, 4-6 potrzeba pomocy w oddychaniu, <3 stan krytyczny, ale może przeżyć i normalnie funkcjonować

• Skala Oceny Zachować Noworodków Brazeltona: ocena reakcji (na bodźce, napięcia mięśniowego, odruchów, czujności, zdolności wyciszania się, uspakajania) dokonywana 30 minut po porodzie przez fachowca

Odruchy:

• Przystosowawcze- pomagające przetrwać: ssania, połykania, poszukiwawczy (automatyczny odwrót głowy w stronę dotykanego policzka) cofanie przed bolesnym bodźcem, rozszerzanie/zwężanie źrenicy, chwytny-zanika (bardzo silne zaciskanie pięści wokół podanego kciuka, umożliwia nawet podniesienie dziecka)

• Odruch ssania i poszukiwawczy zanikają w 1szym roku życia

• Prymitywne (bo prymitywne części mózgu wykształcone prawie całkowicie u noworodka [ rdzeń przedłużony i śródmózgowie] nimi sterują): odruch Moro - po przestraszeniu dziecko odrzuca rączki w bok i wygina się w łuk, odruch Babińskiego - wyciąganie i późniejsze podkurczanie palców stóp na skutek głaskania spodu stopy)

• Zanikają ok. 6 miesiąca, nie zaniknięcie- sygnał o możliwych zaburzeniach neurologicznych

Początkowe zdolności percepcyjne:

Noworodek potrafi:

• Skupić oboje oczu na 1 punkcie, najlepsza odległość ogniskowa:20-25cm, wodzenie za przedmiotem: po kilku tygodniach, szybko odróżnia twarz matki od innych

• Słyszy dźwięki o wysokości i głośności odpowiadającej głosowi ludzkiemu. Lokalizuje mniej więcej przedmioty na podstawie wydawanego przez nie dźwięku, rozróżnia głosy ludzkie, szczególnie matki

• Wyczuwa smaki: gorzki, słony, słodki kwaśny, rozróżnia zapachy-szczególnie wyczuwa matki

Początkowe zdolności ruchowe: poruszanie się

• Początkowo nie potrafi praktycznie nic- widzi coś, ale nie umie sięgać, trzymać prosto główki etc.

• 1szy miesiąc- zdolność uniesienia podbródka ponad podłoże

• 2miesiące- używanie rąk do zagarniania przedmiotów w swoja stronę

Dzień z życia niemowlęcia:

5 stanów aktywności: stany świadomości:

• Głęboki sen

• Sen aktywny

• Ciche wybudzenie

• Czynne wybudzenie

• Płacz i hałasowanie

- noworodki są spokojne 2-3 h dziennie

- stany powracają w cyklach, czas trwania cyklu 1,5-2 h. Ich kolejność: głęboki sen lżejszy sen zachowanie niespokojne i głód wybudzenie nakarmienie senność… i tak w kółko śpi, płacze je…

Sen:

• Noworodek przesypia 90% czasu

• 6-8 tydzień przyswajanie rytmu całodobowego, mniejsza ilość snu, dziecko potrafi „przespać noc”

• 6 miesięcy: śpią ponad 24 h/ dobę, pojawia się przewidywalność pory snu, drzemki w dzień

• Nieregularność snu - sygnał o problemach, np. uszkodzenia mózgu

Płacz:

• Forma sygnalizowania potrzeb, największe nasilenie płaczu w połowie 2-giego miesiąca, potem maleje

• Różne formy płaczu: podstawowy (oznacza głód); rytmiczny: płacz - cisza - oddech -płacz - cisza - oddech, ze świstem przy wdechu; ze złości jest donośniejszy i intensywniejszy, z bólu: poprzedzony kwileniem i jękiem, ALE każde dziecko ma swój sposób płaczu

• Kolki: 15-20 % dzieci je ma, pojawiają się w 2-gim tygodniu, a zanikają w 3-4 miesiącu; napady płaczu - ok. 3 h/dzień, nie znamy ich przyczyny, przechodzą same

• Reakcja rodziców na płacz powinna zależeć od jego rodzaju

• Badania:

- Lester: płacz dzieci z grupy ryzyka (komplikacje okołoporodowe) inny od płaczu dzieci z gr. niskiego ryzyka, bardziej przykry przenikliwy

- Lester: wyższy ton płaczu wcześniaków: niższy iloraz inteligencji w przyszłości

- Huntington, Hans, Zeskind: im wyższy ton i bardziej dokuczliwy płacz, tym niższe IQ i słabszy rozwój ruchowy

Jedzenie:

• 1-szy miesiąc: 5 i pół karmień /24h, spada z wiekiem

• Przewaga karmienia piersią: mleko dostarcza przeciwciał, sprzyja rozwojowi nerwów, jelit, stymuluje system immunologiczny jednak możliwe przenoszenie wirusów matka-dziecko

• Do 4-6 miesiąca potrzebne mleko lub płynne odżywki, później mleko z czymś stałym. Podawanie soków przed snem błędne - cukier zalega w ustach, co przyczynia się do psucia zębów

Rozwój fizyczny:

• Kierunek rozwoju: cefalokaudalny (głowowo-ogonowy) i proksymodystalny (odśrodkowy)

Układ nerwowy:

• Śródmózgowie i rdzeń przedłużony najlepiej rozwinięte w chwili narodzin, odpowiedzialne za uwagę, habituację, spanie, czuwanie, ruchy głowy i szyi, wydalanie najsłabiej kora mózgowa

• Po urodzeniu tworzenie połączeń synaptycznych- wzrost rozgałęzień aksonów, dendrytów, wypustek neuronu. 1-2 rok największy przyrost dendrytów w korze mózgowej, trzykrotne zwiększenie masy mózgu.

• Po gwałtownym wysypie połączeń synaptycznych w 1szym roku, usunięcie zbędnych i niepotrzebnych ścieżek tzw. przycinanie

• Różne spojrzenia na przycinanie, gwałtowny rozwój mózgu: Greenough: przyczyną nagłego przyrostu synaps zaprogramowanie organizmu- tworzone są tez zbędne drogi. Przycinanie- odpowiedź na specyficzne doświadczenia- utrzymywanie najskuteczniejszych i używanych dróg komunikacyjnych. Zyskiwanie nowych umiejętności w życiu- powstawanie synaps. Greenough sugeruje, że podstawowe procesy ruchowo- percepcyjne podlegają przycięciu, ale dalsze doświadczenie stymuluje je.

• Podsumowując: jednoroczne dziecko ma gęstszą sieć dendrytów i synaps niż dorosły

• Mózg w tym okresie jest wrażliwy na niedobory.

Mielinizacja

• Najgwałtowniejsza w pierwszych dwóch latach, potem zwalnia ale trwa do okresu dojrzewania, kierunek cefalokaudalny i proksymodystalny

• Stwardnienie rozsiane- rozpad osłonki mielinowej

Kości:

• Dłoń, nadgarstek( 3 vs 9), staw skokowy, stopa mają mniej kości u dziecka w momencie narodzin niż u dorosłego

• Zrastanie się ciemiączek do 12-18 miesiąca- większej liczby kości czaszki

oddzielonych przestrzeniami

• Proces kostnienia- twardnienia kości( u dziecka są bardziej miękkie i mają więcej wody), od narodzin do dojrzewania. Kierunek głowowo-ogonowy i odśrodkowy.

Mięśnie:

• Wszystkie włókna mięśniowe istnieją w momencie narodzin (Tanner)

• Mają więcej wody i są małe, do okresu dojrzewania wydłużają się, grubną, ujędrniają

• Kolejność zmian: głowowo-ogonowa, odśrodkowa.

Rozmiar i kształt ciała:

• 1szy rok: dziecko zyskuje 25-30 cm długości, potrojenie wagi

• Dwuletnie dziewczynki i 2,5 letni chłopcy mają połowę wzrostu jaki osiągną kiedy będą dorośli.

• Dzieci mają większy łeb niż dorośli.

Rozwój zdolności ruchowych:

Podział wg Roberta Maliny

• Lokomocyjne: chodzenie, bieganie, podskakiwanie, skakanie

• Nielokomocyjne: pchanie, ciągnięcie, zginanie

• Manipulacyjne: chwytanie, rzucanie, łapanie, kopanie i inne związane z przenoszeniem przedmiotów

- powtarzanie czynności sprawia dzieciom radość, nasilenie powtarzania 6-7miesiąc

Na podstawie badań nad dziećmi w USA i Holandii.

Objaśnianie wczesnego rozwoju fizycznego

Czyli szukanie przyczyn serii zmian i u dziecka, możliwe powody to dojrzewanie, dziedziczenia, różne czynniki środowiskowe (dieta, ćwiczenia też).

Dojrzewanie i dziedziczenie:

• Dojrzewanie podstawą rozwoju układu nerwowego, kośćca, mięśni. Indywidualne tempo zmian, kolejność ta sama zarówno u dzieci zdrowych jak i upośledzonych (u nich wolniej).

• Część sekwencji rozwoju zaprogramowana genetycznie (szybki rozwój rodziców- szybki rozwój u dzieci).

Wpływy środowiska:

Dieta:

• Słabo odżywiane dzieci rosną wolniej i nie osiągają imponujących rozmiarów - Malina.

• Poprawa diety- nadganianie rówieśników, ale różnice pozostają

• Dzieci chronicznie niedożywione mają mniej energii. Są mniej czujne, mniej zaawansowane w formach zabawy, mniej biegłe w zachowaniach społecznych - Sigman, Wachs

• Dzieci słabiej odżywione, ale nie skrajnie głodne mniej aktywne, bardziej wyizolowane od innych, brak energii na zabawę, skupienie na zajęciach - badania Espinosy na dzieciach w Kenii

Praktyka:

• Możliwość praktyki raczkowania i chodzenia konieczne do ich rozwoju, brak treningu- wolniejszy i następujący nie we właściwej kolejności rozwój czynności ruchowych

• Jedne z badan wykazały brak wpływu zwiększonej ilości treningu na umiejętności składowe: siedzenie, wchodzenie po schodach, wspinanie się, chwytanie przedmiotów, ale ostatnie badania Żelazo pokazały, że dzieci z większą praktyką w siedzeniu dłużej potrafią wysiedzieć.

Zdrowie:

Choroby dwóch pierwszych lat:

• Większa ilość osób, z którymi przebywają dzieci zwiększa ryzyko zachorowania. W ciągu pierwszych 2 lat statystycznie dzieci chorują na choroby układu oddechowego 7-8razy.

• Uczęszczanie do ośrodków opieki dziennej- wcześniejsze zetknięcie się z chorobami

Śmiertelność niemowląt:

W pierwszych tygodniach życia z powodu wad wrodzonych lub niskiej masy urodzeniowej.

• Wskaźnik śmiertelności niemowląt maleje

• Wśród Afroamerykanów 2krotnie wyższy niż u białych odsetek zgonów. niemowląt

• SIDS - zespół nagłej śmierci niemowląt- nagła śmierć pozornie zdrowego dziecka, nie znamy przyczyn, grupy podwyższonego ryzyka: wcześniaki, chłopcy, afroamerykanie, dzieci bardzo młodych matek; częściej zdarza się zimą u dzieci śpiących na brzuchu na puszystym podłożu

• Działanie tytoniu 4krotnie zwiększa możliwość wystąpienia SIDS

Różnice indywidualne:

Wcześniaki:

• Opóźnienie w stosunku do dzieci urodzonych w terminie, możliwość dogonienia w wieku 2-3 lat

Chłopcy i dziewczynki:

• Przodowanie dziewczynek w niektórych aspektach: np. twardnienie kości

• Chłopcy: więcej tkanki tłuszczowej, dłużsi, ciężsi, bardziej wrażliwi, bardziej energiczni, ich śmiertelność wyższa

Rozwój fizyczny niemowląt jest bardziej wspólny dla wszystkich dzieci niż rozwój w jakiejkolwiek innej sferze.

Z badań wynika, że:

• Dzieci czarne rozwijają się szybciej w okresie prenatalnym i po urodzeniu, szybszy rozwój ruchowy, mają dłuższe nogi, wyższe i cięższe niż biali (Tanner).

• Niemowlęta azjatyckie wolniejszy rozwój ruchowy - Freedman

• Badania Freedmana: najaktywniejsze, najdrażliwsze i najtrudniejsze do uspokojenia niemowlęta kultury kaukaskiej. Chińskie i Nawaho stosunkowo spokojne. Japońskie-reakcje żywiołowa, ale szybko uspokoić można było je.

• Badania Kagana: porównanie dzieci chiński, euroamerykańskich, irlandzkich. Chińskie mniej aktywne, mniej drażliwe i krzykliwe niż pozostałe. Amerykanie najsilniej reagowali na nowe zapachy, dźwięki, obrazy. Przyczyny: matki chińskie i japońskie mówią mniej do dzieci niż białe. Postrzeganie zachowanie dziecka za „normalne” zależy od modeli i założeń kultury.

---