Układ limbiczny (brzeżny; rąbkowy).

1. Charakterystyka ogólna.

2. Składowe i ich połączenia.

3. Uwagi kliniczne.

Ad 1.

Układ limbiczny to układ odpowiedzialny za stany emocjonalne, pamięć i uczenie się. Układ ten jest prawie całkowicie niezależny od kory nowej, dlatego też nie podlega kontroli. Do układu limbicznego zalicza się struktury wszystkich pięciu części mózgowia.

Ad 2.

Z kresomózgowia do układu limbicznego zalicza się zarówno korę, która opasuje szczelinę naczyniówkową mózgu jak i struktury podkorowe.

Kora mózgu tworzy tzw. pierścień węchowy zew., który tworzą:

• zakręt przykrańcowy;

• pole podspoidłowe;

• zakręt obręczy;

• cieśń zakrętu obręczy;

• zakręt hipokampa;

oprócz tego pierścienia w skład wchodzą również zakręty oczodołowe (jest to przedstawicielstwo korowe); dośrodkowo do pierścienia węchowego zew. znajduje się pierścień węchowy wew., który budują:

• zawleczka szara;

• zakręt tasiemieczkowy;

• zakręt zębaty;

• stopa hipokampa.

Z jąder podkorowych charakter limbiczny ma ciało migdałowate oraz tzw. jądra przegrody. Najwięcej struktur limbicznych znajduje się w płacie skroniowym, znajdują się tam ciało migdałowate wraz z tzw. zespołem hippokampa, na którego składają się:

• podkładka hipokampa, czyli część górna zakrętu hippokampa;

• stopa hippokampa;

• zakręt zębaty.

Jądrami limbicznymi międzymózgowia są:

• jądro przednie wzgórza;

• jądro przyśrodkowe grzbietowe wzgórza;

• jądro uzdeczki;

oraz szereg jąder podwzgórza, z których najważniejsze to:

• jądro ciała suteczkowatego.

Obecnie uważa się, iż podwzgórze to same centrum układu limbicznego.

Jądrami limbicznymi śródmózgowia są:

• pole brzuszne nakrywki;

• jądro międzykomorowe.

W moście jądrem limbicznym jest miejsce sinawe, a w moście i rdzeniu przedłużonym jądra szwu, te 3 jądra mają 2 cechy:

• każde z nich łączy się z wszystkimi pozostałymi jądrami limbicznymi mózgowia;

• charakteryzuje je swoistość przekaźnikowa, gdyż pole brzuszne nakrywki są dopanergiczne i serotonergiczne, a miejsce sinawe noradrenergiczne.

Układ limbiczny ma niewiele połączeń z korą nową, gdyż łączy się tylko z korą kojarzeniową płata czołowego i ciemieniowego.

Stosunek układu limbicznego do mózgowia jest taki jak „jeźdźca do konia” (którego z koniem łącza tylko cugle), jednak wykazuje on silne połączenia wew., czyli śródlimbiczne.

Najważniejszymi połączeniami śródlimbicznymi są:

• sklepienie;

• prążek krańcowy;

• sklepienie łączy zespół hippokampa z ciałami suteczkowatymi, z jądrem przednim wzgórza i jądrami przegrody;

• prążek krańcowy łączy ciało migdałowate z jądrami przegrody i z podwzgórzem;

A ponadto występują tu:

• prążek rdzenny wzgórza łączy pola przegrody z jądrami uzdeczki;

• pęczek przyśrodkowy przodomóżdża łączy jądra przegrody z podwzgórzem, i podwzgórze jądrami pnia mózgu;

• pęczek tyłozgięty łączy jądra uzdeczki z jądrem międzykomorowym;

• pęczek suteczkowo - wzgórzowy łączy ciało suteczkowate z jądrem przednim wzgórza;

• pasmo przekątne Brock'a to najkrótsze połączenie między ciałem migdałowatym, a jądrami przegrody.

Podwzgórze i ciało migdałowate wzajemnie się modulują.

Z pośród wszystkich jąder limbicznych tylko ciało migdałowate i podwzgórze oddziaływają bezpośrednio na ośrodki autonomiczne pnia mózgu i rdzenia kręgowego. Są to drogi:

• migdałowo - rdzeniowa;

• podwzgórzowo - rdzeniowa.

Struktury limbiczne połączone między sobą tworzą między sobą tzw. krąg Papaeza, który związany jest z zapamiętywaniem, a tworzą go w kolejności:

• zespół hippokampa;

• sklepienie;

• ciało suteczkowate;

• pęczek suteczkowo - wzgórzowy;

• jądra przednie wzgórza;

• zakręt obręczy;

• kora węchowa II - rzędowa (pole 28 wg Brod.);

• koło kończy się na zespole hipokamapa.

Ad 3.

Aspekt czynnościowy układu limbicznego.

komponent	funkcja	dysfunkcja
hippokamp.	pamięć; uczenie się; rozpoznawanie nowości.	brak zapamiętywania; nadmierna aktywność seksualna;
ciało migdałowate.	moduluje czynność podwzgórza; odróżnianie rzeczy jadalnych od niejadalnych;	łagodność; brak poczucia strachu; żarłoczność; nadmierna aktywność seksualna;
ciało suteczkowate, jądro przyśrodkowe grzbietowe wzgórza.	zachowania emocjonalne; pamięć;	zaburzenia pamięci; konfabulacje;

Wykład XXVI - 31.05.2001r.

---