Metody i techn zagadn do egz


Metody i techniki badań socjologicznych

  1. Czy socjologia jest nauką paradygmatyczną?

Paradygmat - fundamentalny model, który pozwala na uporządkowanie rzeczywistości oraz mówi jak należy ją badać.

Socjologia jest nauką wieloparadygmatyczną! Współistnieje wiele różnych wizji rzeczywistości lecz nie da się odpowiedzieć na pytanie, która z nich jest lepsza, a która gorsza. Jednak w danym momencie, któryś z nich jest dominujący. W naukach społecznych paradygmaty mogą zyskiwać bądź tracić na popularności, lecz rzadko zostają odrzucone w całości. Ponadto nie są one oni prawdziwe, ani fałszywe - jako sposoby patrzenia są mniej lub bardziej użyteczne.

  1. Podejście konfliktowe i podejście funkcjonalne w badaniach socjologicznych.

    1. Podejście konfliktowe

Karol Marks zasugerował, że zachowania społeczne mogą być postrzegane jako proces, w którym stale dochodzi do konfliktu - prób zdominowania innych i uniknięcia cudzej dominacji. Marks skupił się przede wszystkim na walce pomiędzy klasami ekonomicznymi. Paradygmat konfliktu okazał się twórczy również poza dziedziną czysto ekonomicznych analiz. W przeciwieństwie do walki klas, która interesowała Marksa, Simmel był zainteresowany konfliktami na małą skalę. Zauważył, że wśród członków grup o silnych więzach konflikty miewają na ogół większe natężenie wśród ludzi, którzy nie podzielają uczucia przynależności i bliskości.

Choć paradygmat konfliktu często koncentruje się na walce klasowej, etnicznej czy walce płci, właściwe byłoby jego stosowanie zawsze gdy różne grupy mają przeciwstawne interesy.

    1. Podejście funkcjonalne

Funkcjonalizm strukturalny znany niekiedy jako „teoria systemów społecznych” (Comte i Spencer: byt społeczny, taki jak organizacja albo cale społeczeństwo może być postrzegany jako caly organizm). Podobnie jak inne organizmy, system społeczny składa się z części, z których każda przyczynia się do funkcjonowania całości. Spojrzenie na społeczeństwo jako na system społeczny szuka zatem „funkcji”, jakie pełnią jego różne składniki.

  1. Podejście naturalistyczne i humanistyczne w badaniach socjologicznych.

    1. Podejście naturalistyczne

Naturalizm był nieodłącznym dopełnieniem pozytywizmu. Dyrektywy podejścia pozytywistycznego: ograniczenie poznania naukowego do faktów bezpośrednio obserwowalnych zmysłowo; osiąganie wszelkich uogólnień droga ostrożnej indukcji, poprzez gromadzenie coraz liczniejszych obserwacji faktów, a następnie klasyfikowanie ich według podobieństw; sprowadzanie praw naukowych do prostych tez naukowych do prostych tez o zależnościach między obserwowalnymi faktami (fakty występują razem albo następują po sobie); proste, rozumowe wyprowadzanie z praw naukowych przewidywań na temat zjawisk przyszłych; wyprowadzanie z praw i predykacji dyrektyw praktycznych na temat zapobiegania lub wywoływania nowych faktów, poprzez tłumaczenie ich na język czynów. Za postulatem, aby naśladować w socjologii metody nauk przyrodniczych, kryło się założenie, że przedmiot tych nauk jest zasadniczo taki sam, że przyroda i społeczeństwo mają taką samą naturę. Taki pogląd o jedności świata zarówno przyrodniczego jak i społecznego nazywamy naturalizmem.

    1. Podejście humanistyczne (antypozytywistyczne)

Zgodnie z tym stanowiskiem nauka nie może ograniczać się do powierzchownych faktów, obserwowalnych zmysłowo, lecz musi sięgać głębiej, do ukrytych, nieobserwowalnych znaczeń czy wartości wiązanych z faktami przez ludzi, a te ujawnić może dopiero rozumowa interpretacja. Metoda rozumienia zjawisk społecznych zaproponowana przez Webera wywarła ogromny wpływ na współczesną socjologię, zwłaszcza w nurcie, który nazywamy hermeneutycznym.

  1. Jak należy interpretować zdanie E. Durkheima: „fakty społeczne należy traktować jak rzeczy”

Fakty społeczne to szczególne przejawy rzeczywistości, generowane przez zbiorowości, pojawiające się w przestrzeni międzyludzkiej i są różne od przeżyć psychicznych i indywidualnych. Są one wspólne dla całej zbiorowości, podzielane przez ich członków. Dla każdego członka zbiorowości te były zewnętrzne, bo nie stworzył ich sam. Wywierają na zachowanie i myślenie członków zbiorowości swoistą uogólnioną presję, zalecając czy nakazując jedno, a zakazując drugiego np. religia, moralność, prawo.

Mimo, że rzeczywistość społeczna z istoty jest niematerialna, można ją zbadać przyrodniczo, podchodzić do faktów społecznych tak jak do rzeczy, to znaczy z oderwanej, obiektywnej perspektywy, w drodze obserwacji empirycznej. Należy nie tylko obiektywnie rejestrować fakty społeczne, lecz zmierzać do ich wyjaśniania przez poszukiwanie przyczyn, ale także funkcji, a więc konsekwencji dla przetrwania całości społecznych.

Wiedza, którą posiadamy jest fałszywa, gdyż zawsze uwikłana jest w jakiś kontekst - mąci nam. Socjolog powinien wprawić się w taki stan ducha, jakby nic nie wiedział o tych rzeczach wtedy może rozpocząć proces badawczy od początku.

  1. Co to znaczy badać stosując „współczynnik humanistyczny”?

Koncepcja współczynnika humanistycznego podkreśla, że wszelkie fakty społeczne (w odróżnieniu od przyrodniczych) są zawsze związane z działalnością jakichś ludzi, są faktami „czyimiś, a nie niczyimi”, mieszczą się w obrębie życiowych doświadczeń jakichś jednostek lub zbiorowości, które się z nimi stykają, postrzegają, doznają, przeżywają, interpretują, oceniają. Mają więc z natury zawarty w sobie ów współczynnik humanistyczny, dlatego można je badać tylko z perspektywy tych ludzi, w których doświadczeniu występują, stawiając się w ich położeniu, patrząc na świat ich oczami, rozszyfrowując ich hierarchie wartości, systemy reguł jakimi się kierują, a nie w drodze jakiejś oderwanej, zewnętrznej obserwacji. Zawsze trzeba badać społeczeństwo z uwzględnieniem współczynnika humanistycznego.

  1. Istota podejścia jakościowego w badaniach socjologicznych.

  1. Istota podejścia ilościowego w badaniach socjologicznych.

  1. Istota badań reprezentacyjnych.

Badaniem reprezentatywnym przyjęło się określać taki rodzaj badania, który pozwala na dotarcie do dowolnego przedstawiciela populacji (np. wszystkich Polaków) z jednakowym prawdopodobieństwem. Jednym z najważniejszych warunków wykonania badania na próbie reprezentatywnej jest losowe pobranie z całości populacji określonej liczbowo próbki (jeśli np. w całej populacji kobiet jest 45% to w naszej próbie musi znajdować się w przybliżeniu 45% kobiet). W wyniku takiego doboru powinno się uzyskać wywiady dobrze rozłożone zarówno na obszarze Polski, jak i pod względem demograficznym (odpowiednio częste wywiady z osobami w różnym wieku, czy płci). Praktyka badań tradycyjnych (np. bezpośrednich wywiadów kwestionariuszowych) jednak wygląda tak, że tylko nieliczne projekty można określić jako reprezentatywne. Ze względu na duży koszt prowadzenia takiego badania praktykuje się próby kwotowe, które mają z góry określone liczby wywiadów z poszczególnymi reprezentantami populacji. W takim wypadku trzeba po prostu dotrzeć do takich osób w miarę możliwości starając się nie koncentrować na jednym miejscu szukania respondentów.

  1. Problemy związane z zastosowaniem metody pomiaru w badaniach socjologicznych.

    1. trafność diagnostyczna - czy mierzy to, co w danym momencie sądzi konkretna osoba

    2. trafność prognostyczna - czy badany zrobi to, co mówi

    3. rzetelność - dotyczy dokładności i wiarygodności miary, gdy pomiar był powtarzany

  1. Typy (techniki) wywiadu stosowane w badaniach socjologicznych

    1. stopień standaryzacji

      • wywiad swobodny (ma charakter rozpoznawczy; pomaga w sprecyzowaniu problemu, uporządkowaniu głównych wątków badania; jest to swobodna rozmowa respondenta na zadany temat)

      • wywiad pogłębiony/narracyjny (ustalony schemat wątków tematycznych, o kolejności i sposobie formułowania pytań decyduje przeprowadzający wywiad, może zadawać pytania dodatkowe)

      • wywiad standaryzowany (przeprowadzany na podstawie kwestionariusza, ogranicza swobodę respondenta, ale gwarantuje dokładność i porównywalność odpowiedzi oraz policzalność wyników, metoda rzetelna)

  1. forma