*ZASADA PODZIAŁU WŁADZY. KLASYCZNE KONCEPCJE I ICH WSPÓŁCZESNA MODYFIKACJE
HISTORYCZNIE:
1)J. Lock XVII/XVIII, monarchia umiarkowana, władza:
- Prawodawcza - najwyższa
- wykonywanie ustaw (rządzenie + sądownictwo),
- obrona granic, interesów od zewnątrz - władza federacyjna, polityka zagraniczna;
2) Monteskiusz XVII/XVIII, „Duch praw”, `Akty papieskie”
Trzy ustroje polityczne: a) republika- władza ludu = demokracja; władza części ludu = republika arystokratyczna
b) monarchia !
c) despotyzm
a) demokracja nierealna, nie do zrealizowania, cnota i skromność są zbyt rzadkie by mogły być podstawą suwerennej władzy; tu równość, a nierozsądne by było przekazanie władzy biedakom, prostytutkom itp., więc można wprowadzić cenzus majątkowy, a ten jest niedemokratyczny.
Republika arystokratyczna:
lepsza, ta mała część nie ma interesu by resztę gnębić, ale tylko gdy arystokracja ma wysoki poziom moralny a tak nie jest.
c) lekceważenie prawa i człowieka, oparta na strachu, ciemnocie, nietolerancji, lęku
!b) najlepszy, rządy zgodne z prawem, winny być sprawowane na zasadzie honoru, umiarkowane, duch umiarkowany - duch prawodawczy
TRÓJPODZIAŁ WŁADZY
- władza ustawodawcza (parlament)
- władza wykonawcza (monarcha, ministrowie)
- władza sądownicza (niezawisłe trybunały kadencyjne)
Władze powinny być rozdzielone, ale zarazem stopione w sensie wspólnego uzupełniania, kontrolowania, hamowania. By jedna nie mogła przejąć kontroli nad innymi. System hamulców wewnętrznych i zewnętrznych. Podział to nie separacja, to kontaktowanie się i hamowanie.
hamulce wewnętrzne władzy ustawodawczej to: struktura - dwuizbowość, różne interesy między izbami, zatem konflikt, a w obliczu potrzeb konsensusu walka między nimi aż do porozumienia.
hamulce zewnętrzne władzy ustawodawczej: monarcha zwołuje i odracza posiedzenia parlamentu, ma on weto do ustaw naruszających władzę wykonawczą.
hamulce władzy wykonawczej: ministrowie mieli odpowiadać przed parlamentem
hamulce władzy sądowniczej: związanie ustawą, przeniesienie wykonywania wyroków w ręce władzy wykonawczej, sędzia jedynie odnajduje właściwe prawa i je odczytuje.
3) B. Constant XVIII, 6 władz :
- reprezentacyjna trwała (izba wyższa)
- reprezentacyjna opinii (złożona z deputowanych)
- królewska(arbitralna)
- wykonawcza (ministrowie)
- sądowa
- municypalna
WSPÓŁCZEŚNIE:
Władza wykonawcza:
Nastąpiło zachwianie klasycznej równorzędności między władzą ustawodawczą w kierunku wzmocnienia władzy wykonawczej. Zmieniły się funkcje władzy wykonawczej, pierwotnie było to wykonywanie ustaw. Na kształtowanie się nowych zadań egzekutywy wpłynęło m.in. upowszechnienie prawa wyborczego, zwiększenie siły i roli państwa w społeczeństwie, zwiększanie się zadań państwa. Wbrew pierwotnej zasadzie nieinterwencjonizmu, państwo miało teraz rozbudzać aktywność ekonomiczną. Nastąpił przechył w kierunku wzmocnienia pozycji egzekutywy. Wkroczyła na teren funkcji legislacyjnej parlamentu - inicjatywa ustawodawcza, delegowanie na rzecz rządu przez parlament, konstytucyjne przekazanie części materii ustawowej do kompetencji rządu. Rząd stał się organem inicjującym program ustawodawczy, kierującym administracją w ramach celów które stara się narzucić. Rząd kieruje polityką kraju, jest organem decyzyjnym w sferze zarządzana i zabezpieczania obrony i operacji militarnych. Wytycza strategie. Dominująca stała się pozycja szefa rządu.
Władza ustawodawcza:
Funkcje parlamentu ewoluowały od monopolu na władzę ustawodawczą do organu kontroli nad rządem oraz organu refleksji zbiorowej. W funkcji legislacyjnej nastąpiła redukcja obszaru i kompetencji.
Relacje miedzy nimi:
Zmiana relacji między egzekutywą a parlamentem - przejście do podziału na rządzącą większość i opozycję.
Klasyczny podział dziś:
W odniesieniu do klasycznego podziału władzy trzeba zauważyć, że nie odzwierciedla on rzeczywistych relacji kompetencyjnych między centralnymi władzami, bo nie uwzględnia wpływu systemów partyjnych, układów sił w systemach partyjnych.
Istnieje podział poziomy (patrz wyżej) ale też pionowy - państwowe centrum a władza lokalna.