Zaliczenie: pisemne (rzeczy charakterystyczne, nie klimaty, szlaki wodne - chyba, że to atrakcja turystyczna; główne cechy atrakcyjne dla danego kraju; 1,2 pyt. - konturówka mapy - nie wystarczy zaznaczyć strzałką, że to taki i taki kraj - trzeba zrobić obwódkę!!)

Literatura:

• Augustowski B., 1975: „Lądy i oceany, Zarys geografii fizycznej świata” Wyd. Szkol. i Pedagog., Warszawa;

• Czeppe Z., Flis J., Mochnacki R., 1966: „Geografia fizyczna świata“ PWN, Warszawa;

• Gardner P. (red.), 2000: „ Geografia państw świata“ Muza S.A.;

• Maik W. (red.), 1999, “ABC Świata. Europa I, II” Wyd. Kurpisz, Poznań;

• Mityk J., 1982, „Geografia fizyczna części świata. Zarys fizjograficzny” PWN, Warszawa;

• Warszyńska J. (red.), 1994: „Geografia turystyczna świata” część 1,2 Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.

• Olchowik - Adamowska, Steher Stefańska B., Ławiecki I., 2004: „Podróż po krajach Unii Europejskiej” Świat Książki, Warszawa

2005-11-05

WIELKA BRYTANIA - UNITED KINGDOM

ZJEDNOCZONE KRÓLESTWO WIELKIEJ BRYTANII I IRLANDII PÓŁNOCNEJ

United Kingdom of Great Britain and Nortern Ireland

Stolica: Londyn

Powierzchnia: 244,1 tys km²

Ludność: 58,2 mln mieszkańców (1997)

gęstość zaludnienia: 238 mieszkańców / km² (1993)

Język urzędowy: angielski

Jednostka monetarna: 1 funt szterling = 10 szylingów = 100

1 ₤ = 6,43 PLN (09' 2002)

Święto narodowe: 8 czerwca (oficjalne obchody urodzin królowej)

Podział administracyjny: (krainy historyczne) składa się z 4 części:

1. Anglii (46 hrabstw w tym 7 metropolitarnych obejmujących duże aglomeracje miejskie),

2. Szkocji (12 regionów z tego 3 wyspiarskie),

3. Walii ( 8 hrabstw),

4. Irlandii Pn. (26 dystryktów, dawniej 6 hrabstw).

Odrębny status mają Wyspy Normandzkie i wyspa Man będące dependencjami (terytoriami zależnymi) korony brytyjskiej.

Terytoria zależne od Wielkiej Brytanii:

• w Europie - Gibraltar,

• w Afryce - Brytyjskie Terytorium Oceanu Indyjskiego i św. Helena,

• w Ameryce Pn. i Śr. - Anguilla, Bermudy, Brytyjskie Wyspy Dziewicze, Kajmany, Montserrat, Turks i Caicos,

• w Ameryce Pd. - Falklandy (Malwiny) wraz z wyspami Georgia Pd. i Sandwich Pd.,

• w Oceanii - Pitcairn.

Klimat:

• morski z duża różnicą temperatur między regionami N i S,

• odmiana morska - łagodzi klimat (łagodność przejawia się w deszczu, pogoda zmienna),

• odmiana kontynentalna - klimat gł. morski (pogoda stała),

• umiarkowany; łagodzony przez Prąd Zatokowy; zachmurzenie przez większą część dnia,

• małe wahania temperatur między zimą a latem,

• silne mgły,

• zmienność pogody,

• morski - Tago.

Wody lądowe:

Gęsta sieć rzeczna, głównie rzeka Tamiza w pd. części Wielkiej Brytanii, w Anglii; krótkie rzeki o wyrównanych stanach wody w ciągu roku.

Gospodarka:

• bardzo wysoko rozwinięta,

• jedna z potęg gospodarczych, 6 miejsce na świecie wg PKB.

Przemysł i rolnictwo:

• najstarsze tradycje przemysłu fabrycznego,

• przemysł rolniczy, maszynowy, hutniczy, włókienniczy,

• większość bogactw się importuje: wyroby przemysłowe, maszyny, paliwa; żywność,

• mało lasów,

• rozwija się przemysł przetwórczy,

• rolnictwo - 40% zapotrzebowania kraju,

• rolnictwo jest na 2 miejscu (dużo łąk, pastwisk):

• uprawa: zboża, rośliny oleiste, ziemniaki, warzywa,

• hodowla: bydło, owce, drób, ryby.

Surowce mineralne:

• 1900 r. I w wydobyciu węgla kamiennego;

• rudy metali,

• na M. Północnym - M. Szelfowe pokłady surowców: ropy naftowej i węgla brunatnego - przyszłość !!

Ustrój polityczny:

• dziedziczna monarchia o charakterze parlamentarnym,

• monarcha czyli Elżbieta II z domu Windsor - jest jednocześnie głową Kościoła Anglikańskiego,

• władza wykonawcza - król, przy pomocy rządu (gabinet + premier + 20 ministrów),

• parlament = Izba Lordów + Izba Gmin,

• terytoria zależne nadzorowane przez Króla, ale na potrzeby lokalne powoływany jest Gubernator

Król Gubernator

Turystyka:

• 15 mln tur. zagranicznych rocznie gł. USA, Francja, Niemcy, Irlandia,

• głownie zainteresowania: centra historyczne, Londyn i okolice.

Wielka Brytania położona jest na wyspach:

• Wielka Brytania (największa w arch. Wysp Brytyjskich, pow. ok. 230 tys. km²),

• Irlandia (część pn. - wsch.),

• Hebrydy, Szetlandy, Orkady, Anglesey, Wight oraz wielu małych wyspach przybrzeżnych (łącznie ok. 5500 wysp, z tego 140 zamieszkanych).

Wyspy Brytyjskie są oddzielone od lądu europejskiego wąskimi cieśninami:

• Kaletańską (szer. do 32km ) od Francji,

• kanał La Manche i tunele pod nim - połączenie z Francją (English Chanel - uznany przez Międzynarodowe Biuro Hydrograficzne za odrębny obszar morski),

Wyspy Brytyjskie oblewa:

• od zach.: Ocean Atlantycki

• od wsch.: Morze Północne

• między wyspami: Irlandią i Wielką Brytanią znajduje się M. Irlandzkie połączone z O. Atlantyckim cieśninami: Kanał Północny (dł. 170km, szer. 20-40 km., do 128 m)

Regiony turystyczne Wielkiej Brytanii:

1. Anglia, w tym subregiony:

1. Londyn,

2. pd. - zach.,

3. śr.,

4. pn. - zach.,

5. pd. - wsch.,

6. wsch.,

7. pn . - wsch.,

2. Walia

3. Szkocja

4. Irlandia Pn.

ANGLIA - ENGLAND:

• obejmuje pd. i śr. część Wielkiej Brytanii, zajmuje 130,4 km² pow., tj. 53% ogółu pow. Zjednoczonego Królestwa,

• subregion Londynu obejmuje:

• Londyn ze strefą podmiejską:

• Londyn - duży ośrodek kulturalny: orkiestra, teatry, muzea, galeria sztuki i wszystko jest „królewskie”, 60% mieszkańców mieszka w niskich, małych domkach; niska zabudowa sprawia, że powierzchnia Londynu jest bardzo duża; aglomeracje londyńskie obsługują 2 porty międzynarodowe:

• Heathrow (stary port), Geatwick - obsługują 50mln osób rocznie,

• Lloydsof, Londyn,

• Dzielnica Socho - tu rozpoczynał swoją karierę Charlie Chaplin, mieszkał Mozart, koncertował Chopin.

• City of London (najstarsza część miasta,+ 32 dzielnice (7 mln mieszk.) + commuters; w City zameldowanych jest 4 tys. mieszk.; ok. 0,5 mln ludzi tu pracuje; fragmenty murów obronnych;

• średniowieczna twierdza Tower (arsenał, mennica, więzienia) - obecnie muzeum i Skarbiec (insygnia królewskie), Biała Wieża z kaplicą św. Jana - największy zabytek Tower);

• Tower Bridge - zwodzony, XIX w.;

• Katedra św. Pawła: nabożeństwa za ofiary ataków terrorystycznych, reprezentacyjna, największa, Galeria Szeptów;

• West End - dzielnica arystokracji, bardzo różna zabudowa, Hide Park - Speaker Corner („róg mówcy” tam każdy może zabrać głos na dowolny temat, nie wolno obrażać królowej); ekskluzywne sklepy np. Oxford Street z Harrods (300 tys. klientów dziennie, 4 tys. pracowników, 300 działów);Bakery Street - powieściowy dom Sherloka Holmesa,

• Windsor - zamek Królewski od 800lat zamieszkały przez rodzinę królewską, zbudował go Wilhelm Zdobywca w XI w. (np.: sala tronowa, sale gdzie król podejmuje gości na śnidanie); podwiązki - symbol zgody i rycerskości;

• Westminster - na zach. od City; historia tej dzielnicy sięga VIII w.; od XII w. siedziba Rządu Parlamentu i Dworu Królewskiego; opactwo - Westminster Abbey (jurysdykcja kościoła anglikańskiego), ufundowane w XI w. przez Edwarda Wyznawcę, ob. got. kolegiata (XIII, XV, XVI, XVIII w.), od 1066 miejsce koronacji królów ang. i bryt., ob. także panteon nar.; tu większość pogrzebów (m.in. Diany) i ślubów; Parlament Brytyjski (zwiedzanie raz w tygodniu) z wieżą zegarową Big Ben; 1km na zach. od Parlamentu Brytyjskiego - Pałac Buckingham - tam mieszka Królowa; np.: 10.00/11.30 - zmiana warty (jeżeli nie ma w pałacu Królowej to ta zmiana nie jest taka uroczysta (np.: czerwone -> niebieskie czapki)); Pałac św.Jakuba , Klarens House - rezydencja królowej matki.

• East End - na wsch. od City, wokół doków portowych; slumsy - svavela; pod koniec XIX w. w tej bardzo przemysłowej dzielnicy - przeniesienie portu z granic Londynu;

• Chelsea (największy baraż Anglii) jest znana ze znajdujących się na niej nowiczesnych rezydencji. Obecnie najbardziej znaną ulicą jest Cheyne Walk, usytuowana nad rzeką. Z tej dzielnicy można wygodnie dojechać do sklepów i teatrów na West End. Od nazwy powyższej dzielnicy powstał pierwszoligowy klub Chelsea Londyn, w którym występuje wiele światowych gwiazd; mieszkają tu ludzie kultury, projektanci mody itd.; stadiony;

• Greenwich - Koło widokowe wyższe od Tower Bridgema - do końca tego roku; ma 50m w obwodzie i 50m wysokości - Milenium - Kopuła w Greenwich;

• Hampton Court - rezydencja królewska od XVIII.

Historia Londynu: W 55 roku p.n.e. rzymska armia Juliusza Cezara dokonała inwazji Brytanii. Po wylądowaniu w Kencie Rzymianie pomaszerowali na północny zachód i dotarli do płynącej szerokim nurtem Tamizy w miejscu dzisiejszej dzielnicy Southwark. Po przeciwnej stronie rzeki nie istniały żadne większe osady, a tereny te zamieszkiwały jedynie nieliczne plemiona Celtów. Przed drugim najazdem Rzymian, osiemdziesiąt osiem lat później, zdążył powstać niewielki port oraz ośrodek handlowy. Londyn rozwinął się z obozu warownego założonego przez Rzymian na wzgórzach Cornhill i Ludgate Hill w latach 70-80 n.e. Rzymska osada Londinum stała się wkrótce jednym z najbogatszych miast imperium, dzięki dobrze rozwijającemu się handlowi z krajami na kontynencie. Od 313 Londyn był siedzibą biskupstwa, w początkach VII w. zaś stolicą królestwa Essex. 1042 r. - Edward Wyznawca został królem, ustanawiając Londyn stolicą , a Westminster swoją siedzibą; rozpoczął budowę kościoła-opactwa St. Peter. 1066 r. - normański król, William Zdobywca, który pokonał króla Harolda w bitwie pod Hastings rozpoczął budowę Tower of London. 1176 r. - Peter de Colechurch zbudował pierwszy kamienny most w mieście - London Bridge. Od XII w. Londyn rozwijał się żywiołowo jako centrum gospodarcze i handlowe kraju. 1348 r. - przez Londyn przeszła straszliwa epidemia dżumy. 1477 r. - William Caxton opublikował na swojej maszynie drukarskiej w Westminster pierwszą w Anglii książkę. 1485 r. Tudorowie doszli do władzy, która trwała do 1603 r. 1531 r. - Inigo Jones zaprojektował pierwszy plac w Londynie - Convent Garden Piazza. W 1666 wielki pożar zniszczył znaczną część miasta, Sir Christopher Wren zaczął w 1675 r. budowę St. Paul`s Cathedral. 1694 r. - William Peterson zakłada Bank of England, aby opłacić wojnę Williama i Marii we Francji. W XVII w. Londyn stał się największym miastem Europy. 1759 r. - otwarcie British Museum - pierwszego muzeum publicznego w Londynie. W XVIII w. wyburzono średniowieczne mury obronne, by stworzyć przestrzeń do dalszego terytorialnego rozwoju miasta. W XIX w. liczba mieszkańców Londynu powiększyła się niemal siedmiokrotnie, osiągając w 1901 liczbę 6 mln os. W okresie II wojny światowej miasto znacznie ucierpiało od bombardowań niemieckich, w tym czasie Londyn był również siedzibą wielu rządów emigracyjnych, między innymi od 1940 Rządu Rzeczpospolitej Polskiej. W okresie powojennym Londyn całkowicie odbudowano, realizując ambitny plan przestrzennego rozwoju miasta.

Subregion pd. - wsch.: - teren płaski, równinny, niewielki wzgórza; dobre miejsce na 1-dniowe wycieczki;

• Winchester - 1 stolica Anglii; starożytne miasto angielskie - najlepiej zachowany układ; gotycka Katedra; 167m średniowieczny Kościół Normandzki; mieszkał tu Artur Wielki i rycerze;

• Cantenbury - działalność św. Augustyna; katedra, w której zamordowano św. Tomasza Becketa - ośrodek kulturalny.

• Oxford - ważny ośrodek polityczny i handlowy w X w.; od poł. XIII rozwój - założenie uniwersytetu (koniec XII w. / początek XIII w.) - jeden z pierwszych uniwersytetów w kraju - Margaret Tucher, Bill Clinton (1 to Cambridge - zbudowany z nakazu Henryka II, żeby wydaleni studenci z Paryża mogli się edukować);

• Bringhton - najbardziej znana miejscowość wypoczynkowa; plaże,

Subregion pd. - zach.:

• Płw. Korwalijski

• najbardziej na pd. - zach. wysunięta część Anglii,

• jest tam najcieplej od Prądu Zatokowego,

• piękne zatoki,

• Torquay, Playmouth, Penzance, Saint Ives,

• Bath - najliczniej odwiedzana miejscowość, atrakcyjne jeżeli chodzi o budynki (budowanie rezydencji, domów, które są zamieszkiwane często przez ½ roku - XVII, XVIII, XIX w. użytkowane w ciągu całego roku); „podróże do wód”;

• Parki narodowe Dartmoor i Exmoor oraz Stonehenge - zbudowane z granitu, który znajduje się w płd. Walii 300 km od tego miejsca (transport?) 4000lat temu; porównywane do piramidy Cheopsa), kalendarz / ołtarz.

Subregion wsch.:

• obejmuje pd. cześć Niz. Angielskiej,

• Cambridge - college, (800 / 1500 ₤ / miesiąc).

Subregion śr.:

• leży na pd. od gór Pennińskich, na wsch. od Walii i na pn. od wzgórz Costwold; Stratford-upon-Avon (tu urodził się Shakespear); Lincoln

Kultura - muzea:

• British Museum:

• 2 mln historia świata,

• 4 km dróg,

• 94 sale,

• National Galery,

• Natural History Museum,

• British Library,

• Kolumna Nelsona - Trafalgar Square (u podnóża kolumny wzorce odległości jednostek angielskich)

Najczęściej odwiedzane miejsca to: Windsor, Hampton Court.

Subregion pn. - wsch.:

• obejmuje wsch. Stoki G. Pennińskich, pd.stoki G. Cheviot oraz równinę nadbrzeżną M. Północnego,

• York,

• Mur Hadriana,

• Scarborough - najstarsze kąpielisko - XVIII w.;

• Harrogate - miejscowość uzdrowiskowa.

Subregion pn. - zach.:

• obejmuje tereny położone między M. Irlandzkim a G. Pennińskimi, zw. „ Angielską Szwajcaria”- bo w górach

• Park Narodowy Lake District - chroni przede wszystkim jeziora,

• Black Pool - bardzo dużo starych zamków.

WALIA:

• pd. - zach. część wyspy Wielka Brytania wraz z przybrzeżnymi wyspami (największa Anglesey);

• ma 20,8 km² pow. (9% ogółu pow. Zjednoczonego Królestwa),

• od wsch. granica lądowa z Anglią, od pd. morska przez Kanał Bristolski,

• 2,9 mln mieszkańców (1993), w tym ok. 1,1 mln Walijczyków,

• stolica - Cardiff - główny ośrodek kultury walijskiej,

• najwyższy szczyt - Snowdon, 1085 m n.p.m.,

• klimat umiarkowany ciepły, morski o chłodnych latach i łagodnych zimach, łagodzony przez Prąd Zatokowy; zachmurzenie przez większą część dnia;

• średnie temperatury : I na pn. 4°[C], na pd. 6°[C], w VII na północy 13°[C], na południu 16°[C]

• roczna suma opadów ok. 1000 [mm], na zachodnich zboczach gór 1800 mm i więcej,

• główne rzeki: Wye, Usk, Seven,

• atrakcyjnie związana z historią rozwoju przemysłu - sztolnie, stare huty,

• kąpieliska,

• większą część zajmują Góry Kambryjskie,

• Obiekty turystyczne związane z rolnictwem,

• Festiwale pieśni i tańca - kultura i folklor,

• język walijski - gdzieniegdzie się go jeszcze używa - nazwy miejscowości w 2 językach.

SZKOCJA:

• obejmuje pn. część wyspy Wielka Brytania, oraz położone na zach. od niej Hebrydy, a na pn. - Orkady i Szetlandy,

• od pd. graniczy z Anglią,

• pow. 78,7 tys. km²,

• 5,1 mln mieszkańców (1993),

• klimat: umiarkowany morski,

• średnia temperatura : I ponad 3°[C], VII powyżej 14°[C],

• roczna suma opadów na większej części obszaru ponad 1000 mm:

• najwyższa w Grampianach do 3600 mm,

• na Hebrydach Zew. nie przekracza 1000 mm,

• na wsch. wybrzeżu od 630-810 mm.

• Walory krajoznawcze:

• Góry Kaledońskie i Grampian z głównym ośrodkiem w Inrerness,

• Avienore - 2 sporty m.in.: turling - narodowa gra sportowa Szkotów,

• Fort William - wspinaczka wysokogórska.

• Edynburg - leży nad M. Pn., ma historyczne znaczenie, 664 tys. mieszk. (2003); centrum finans.-handl.; przemysł spoż. (whisky), elektron., poligraf., farm.; ośr. turyst.; 2 uniw.; osada celt., od VII w. warownia anglosaska, od X w. szkocka; od XV w. stol. Szkocji; w końcu XVIII w. i na pocz. XIX w. gł. ośrodek tzw. szkockiego oświecenia; średniow. zamek z kaplicą z XII w., got. katedra St Giles (XIV-XVII w.), parlament (XVII w.), neogot. katedra St Mary.

• Najwyższe szczyt Szkocji (i Wielkiej Brytanii) - Ben Nevis, 1343 m n.p.m.

IRLANDIA PÓŁNOCNA: Northerm Ireland

• leży w pn. - wsch. części wyspy Irlandia,

• obszar - 14,121 tys. km²,

• 1 mln 688 tys. mieszkańców (1998),

• śr. gęstość zaludnienia 119 os./km²,

• ok. 70% ludności Irlandii Pn. stanowią protestanci,

• stolica: Belfast (354 tys. mieszkańców - 1998),

• zamieszki na tle religijnym (IRA) między protestantami a katolikami.

• Walory turystyczne:

• w okolicach Belfastu Antrim i zach. Region Irlandii Północnej

• Giant's Causeway - Grota Olbrzyma - bloki skalne, słupy bazaltowe ustawione przez olbrzyma - tak głosi legenda (bazalt, magmowa skała wylewna złożona gł. z plagioklazów i piroksenów, często zawiera też oliwin; czarny lub ciemnoszary; rozpowszechniony produkt dawnej i współcz. działalności wulk.; buduje skorupę ziemską pod dnem oceanów; używany jako materiał drogowy i bud., w przemyśle szkl. i ceram., do wyrobu leizny kam.; w Polsce występuje gł. na Dolnym Śląsku - g. Kaczwskie, Wicza Góra pod Złotoryją).

• kilkanaście gatunków piwa np. Giness. Powstało Stowarzyszenie Na Rzecz Prawdziwego Piwa

• pub - public house - gospoda, zajazd,

• pie, backed potatoes (pieczone ziemniaki z farszem), gin z tonikiem, beefsteak (befsztyk), chips.

• tube / underground / metro / metropolitan way - jedno z najstarszych metr obok Neapolu i Budapesztu; 1863 r. - metro w Londynie, należało do dobrego tonu mieszkać niedaleko stacji metra.

TERYTORIA ZALEŻNE:

Gibraltar

• Obszar 5,8 km² , graniczy z Hiszpanią,

• Strategicznie ważny Gibraltar został oddany Wielkiej Brytanii przez Hiszpanię w 1713 roku. W referendum w 1967 roku mieszkańcy kolonii zignorowali naciski Hiszpanii i opowiedzieli się za utrzymaniem dotychczasowego statusu Gibraltaru,

• ustrój - terytorium zamorskie W.B.,

• stolica - Gibraltar,

• język urzędowy - ang.; używane również: hiszpański, włoski, portugalski, rosyjski,

• święto narodowe: Dzień Wspólnoty Brytyjskiej (drugi poniedziałek marca),

• ludność 29 481 mieszkańców (2000 r.), śr. gęstość zaludnienia 5017 osób/km²,

• klimat śródziemnomorski, łagodne zimy, ciepłe lata,

• ukształtowanie terenu - wąska nizina nadbrzeżna, otaczająca Skałę Gibraltarską,

• najwyższy punkt - Rock of Gibraltar: 426 m,

• należy do krajów zamożnych,

• unikalne położenie geograficzne - strategiczne położenie nad Cieśniną Gibraltarską, łączącą Atlantyk z Morzem Śródziemnym,

• pow. 7 km²,

• Gibraltar czerpie korzyści z handlu morskiego, usług finansowych, oraz pełnienia funkcji międzynarodowego centrum konferencyjnego. Znacznie zmalało znaczenie miasta jako bazy wojskowej - obecnie wpływy z tego tytułu stanowią zaledwie około 11% dochodu. Sektor usług finansowych tworzy około 20% PKB, innymi istotnymi źródłami dochodów są turystyka (w 1998 roku Gibraltar odwiedziło prawie 6 milionów turystów (4,1 mln turystów w '91 - 11,2 mln USD)), opłaty portowe oraz cła. W wyniku zmian strukturalnych w ostatnich latach w gospodarce dominuje sektor prywatny, nadal jednak wszelkie zmiany w wydatkach budżetu mają odbicie w wielkości bezrobocia;

• obsługa statków handlowych i opłaty pobierane za tranzyt (myto - kiedyś) towarów; piraci;

• duża rola turystyki,

• Zabytki:

• mauretańska twierdza z VIII w. (przebudowana),

• gotycka katedra,

• kościół protestancki,

• klasztor franciszkanów z XVIw.,

• pałace,

• mury obronne (XVIII-XIXw.),

• śmierć gen. Władysława Sikorskiego.

Brytyjskie Terytorium Oceanu Indyjskiego - British Indian Ocean Territory

• kolonia brytyjska na O.I. składa się z 5 atoli koralowych wysp Czagos,

• pow. ponad 78 km²,

• większość mieszkańców to robotnicy sezonowi i personel baz wojskowych,

• najważniejsza wyspa - Diego Garcia,

• uprawa palmy kokosowej, rybołóstwo.

Święta Helena (Saint Helena)

Terytorium zależne od Wielkiej Brytanii, na Oceanie Atlantyckim, w odległości około 1900km od pn. - zach. wybrzeży Afryki.

• w skład terytorium wchodzą wyspy:

• Świętej Heleny (122km², wulkaniczna),

• Wniebowstąpienia (całkowicie pozbawiona roślinności, pełni rolę strategiczną, była bazą dla programu kosmicznego Apollo, stacja przekaźnikowa Europa-Azja),

• Gough,

• Inaccessible,

• Night Ingale i Tristan da Cunha.

• powierzchnia 410 km²,

• 7,2 tys. Mieszkańców (2000r.),

• stolica Jamestown na Wyspie Świętej Heleny (1500 mieszkańców,1992r.),

• skład etniczny: głównie murzyni, mulaci i Europejczycy (Brytyjczycy),

• religia: anglikanie, baptyści, adwentyści dna siódmego i katolicy,

• klimat: równikowy gorący wilgotny,

• gospodarka oparta na rolnictwie, przemyśle rybnym, turystyce i sprzedaży znaczków pocztowych,

• arch. wysp Św. Heleny jest znany z hodowli żółwi morskich (grudzień - maj),

• wyspy żyją z rybołówstwa i turystyki - z turystów zdzierają max.

Anguilla

• Terytorium zależne W.B. a Am. Śr. (Indie Zach.), na M. Karaibskim, na wyspach arch. Wysp Powietrznych (Małe Antyle), obejmujące:

• Anguillę (88km²),

• Sombrero (5km²)

• oraz kilka mniejszych wysepek.

• Anguilla, skolonizowana przez angielskich osadników z wyspy Saint Kitts w 1650, znajdowała się pod bezpośrednią administracją brytyjską aż do początków XIX w, gdy wbrew woli mieszkańców wyspy weszła w skład jednej kolonii wraz z wyspami Saint Kitts i Nevis. Kilka prób secesji Anguilli zakończyło się niepowodzeniem. W 1971 roku, dwa lata po zamieszkach, wyspie wreszcie przyznano prawo do secesji, jednak dopiero w 1980 roku Anguilla uzyskała status samodzielnej kolonii.

• pow. 96 km ²,

• 11 tys. mieszkańców (1998),

• przyrost naturalny 32,5‰,

• średnia długość życia: 79 lat kobiety, 73 lata mężczyźni,

• stolica The Valley na wyspie Anguilla (600 mieszkańców) - 1996 - zajmują się: połowem frutti di mare, uprawą bawełny i kukurydzy.

• skład etniczny: murzyni 85 %, mulaci 14%, reszta, czyli 1% biali,

• ok. 150 tys. turystów na rok,

• port lotniczy - 3 w tym 1 o nawierzchni utwardzonej i 2 nieutwardzonej, brak kolei,

• 
  święto narodowe - 30 V - Święto Anguilli,

• duże bezrobocie,

• terytorium zależne od Wielkiej Brytanii,

Bermudy / Bermuda

• terytorium zamorskie W.B. w Am. Pn. w arch. wysp Bermudy, na M. Sargassowym, w zach. części O.A.,

• ponad 300 wysp pochodznie koralowego (tylko 20 jest zamieszkanych) - największe: Wielka Bermuda (Main Island, 39 km²), Hamilton i Saint George,

• pow. 52 km²,

• 62 tys. mieszkańców (2000 r.),

• gęstość zaludnienia: 1170 os./km² - jedna z największych na świecie,

• stolica: Hamilton (15 tys. mieszkańców - 1993 r.). Główne miasta: ('92) Saint George (2 tys.), Tucker's Town ( 1 tys.), Flatts.

• ludność miejska - 95% - 1 z największych wskaźników na świecie,

• wyspa nizinna, koralowa (najbardziej na pn. wysunięte zjawisko raf koralowych),

• nie ma rodzimych ssaków,

• skład etniczny: murzyni 61%, biali 37%, mulaci 2%,

• wyznania: anglikanie 37%, katolicy14%, afrykańscy metodyści episkopalni 10%, metodyści 6%, adwentyści dnia siódmego 5%,

• 
  żyją z towarzystw ubezpieczeniowych i finansowych,

• znajdują się tu bazy wojskowe - baza strategiczna ,

• drogi asfaltowe,

• analfabetyzm sięga 2%.

Brytyjskie Wyspy Dziewicze

• terytorium zależne od W.B., w Am. Śr. (Indie Zach.) na M. Karaibskim, w arch. Wysp Dziewiczych,

• gospodarka oparta na turystce i usługach finansowych,

• uprawa trzciny cukrowej, maniok,

• żyją z rybołówstwa,

• pow. 153 km²,

• stolica i port morski - Road Town, na wyspie Tortola (4tys. mieszkańców, 1995r.),

• 19,6 tys. mieszkańców,

• skład etniczny: murzyni 90%, biali i azjaci 10%,

• 
  wyznania: metodyści ,anglikanie, katolicy.

Kajmany - Cayman Islands

• terytorium zależne od W.B. w Am. Śr., w Indach Zach., obejmuje 3 wyspy: Wielki Kajman ( Grand Cayman), Mały Kajman (Little Cayman) oraz Cayman Brac na M. Karaibskim, na pn. - zach. od Jamajki,

• pow. 259 km²,

• 32 ty. mieszkańców (1996),

• gł. mulaci, murzyni ok. 1,6 tys., biali 1,5 tys.,

• stolica i główny port morski - Georgetown (na Wielkim Kajmanie),

• klimat równikowy, roczna suma opadów 2000 - 6000 mm,

• Kolumb,

• podstawa gospodarki - zagraniczni turyści, usługi finansowe (17 000 firm ma tu swoją siedzibę),

• ludzie żyją ze sprzedaży znaczków pocztowych oraz żeglugi.

Montserrat

• kolonia brytyjska na M. Karaibskim, położona na wyspie Montserrat w arch. Wysp Powietrznych, między państwami - Gwatemalą a Antiguą i Barbados,

• pow. 102 km²,

• 12 ty. mieszkańców ('91), głównie pochodzenia afrykańskiego,

• ośrodek administracyjny Plymouth (ok. 3 tys. mieszkańców - 1991 r.),

• religia - głównie katolicy

• klimat podzwrotnikowy wilgotny morski (częste cyklony),

• wyspy pochodzenia wulkanicznego, częste trzęsienia ziemi,

• odkrył ją Krzysztof Kolumb,

• słabo rozwinięty gospodarczo, przemysł nastawiony na przetwórstwo, uprawia się banany, kukurydzę, bawełnę, warzywa, orzeszki

• turystyka słabo rozwinięta - teren górzysty nie sprzyja turystom.

Turks i Caicos

• stolica: Cockburn na wyspie Grand Turk,

• pow. 430 km²,

• pochodzenia koralowego,

• ukształtowanie terenu: niskie, płaskie wapienie; rozległe tereny zajmują bagna i zarośla namorzynowe,

• klimat: zwrotnikowy; morski; łagodzony przez pasaty; słonecznie i względnie sucho,

• występują cyklony, huragany, które często zniechęcają turystów,

• gospodarka: obsługa ruchu turystycznego, rybołówstwo, rolnictwo, usługi finansowe,

• uprawia się agawę, kukurydzę, fasolę, maniok, owoce cytrusowe,

• frutti di mare,

• głównym odbiorcą i partnerem handlowym są USA.

Falklandy (Malwiny)

• kolonia brytyjska w pd. części O.A., w pobliżu wybrzeży Argentyny w odległości ok. 500 km na zach. od Ziemi Ognistej,

• w arch. Składają się 2 duże wyspy oraz ok. 200 niewielkich wysepek i raf koralowych,

• łączna pow. 12 173 km²,

• stolica: Stanley (1,3 tys. mieszkańców - 1991 r.), większe miejscowości: San Carlos, Darwin,

• ludność 2,8 tys. (2000),

• śr. gęstość zaludnienia 0,2 os / km²,

• w 1991 r. w miastach zamieszkiwało 59% ludzi,

• społeczeństwo wyspy stanowią w całości Brytyjczycy, połowa z nich wyznaje anglikanizm, pozostała część in. religie,

• chłodne lato, śr. temp. stycznia 10°C, łagodna zima, śr. temp. lipca 3°C,

• śr. roczna suma opadów, notowana w Stanley wynosi 680 mm rozłożonych równomiernie w ciągu roku,

• rafy koralowe (płytkie morze),

• wyspy pochodzenia wulkanicznego,

• głęboko w głąb lądu wcinają się fiordy (kiedyś były zlodowacone),

• gospodarka: głównie hodowla owiec, eksport wełny głównie do Wielkiej Brytanii.

Sandwich Pd. - South Sandwich Islands

• gr. wysp w pd. części O.A, administracyjnie należą do kolonii brytyjskiej - Falklandów,

• pow. 311 km²,

• czasowo zamieszkana przez 11 mieszkańców (1980),

• bardzo dobre położenie - znaczenie militarne,

• górzysta,

• foki mają tam swoje legowiska,

• odkryta przez Cook'a.

Pitcairn

• wyspa wulkaniczna na O.S., w Polinezji,

• pow. 45 km²,

• ok. 50 mieszk. (2004),

• odkryta w 2 połowie XVIII w. I do tej pory w ogóle nie zamieszkiwana

• gł. miejscowość Adamstown na wyspie Pitcairn,

• z pobliskimi nie zamieszkanymi w. Henderson (30 km²), Ducie i Oeno terytorium zależne W. Brytanii (35,5 km²),

• wyspa odkryta 1767 przez żeglarzy bryt.,

• poczęści bezludna;

• 1790 osiedlili się na niej zbuntowani marynarze z załogi bryt. statku Bounty;

• od 1898 w posiadaniu W. Brytanii,

• klimat podzwrotnikowy, wilgotny, średnia temperatura od 18°[C] w VIII do 24°[C] w II,

• roczna suma opadów 2000 mm,

• żyją z uprawy ananasów, pomarańczy, ze znaczków pocztowych i frutti di mare.

2005-11-26

NIEMCY

16 landów:

• 10 zachodnioniemieckich

• 5 byle NRD

• 1 Berlin

Berlin, Hamburg i Brema - miasta landy

Sąsiedzi: Austria 784 km; Belgia 167 km; Czechy 646 km; Dania 68 km; Francja 451 km; Holandia 577 km; Luksemburg 138 km; Polska 456 km; Szwajcaria 334 km

Ukształtowanie powierzchni:

Pas nizin

Środkowe- Średniogórze Niemieckie

Płd.- Alpy Niemieckie

NIZINA NIEMIECKA:

• Poj. Szlezwicko-holsztyńskie

• Makdemburgia( albo Maklemburgia??) i Pomorze Przednie

• Brandenburgia

• Pradoliny Toruńsko- eberswaldzkia, warszawsko - berlińskia, barucko - głapowska

ŚREDNIOGÓRZE:

• góry Herz ( Brocken 1142 m n.p.m. )

• Reńskie Góry Łupkowe:

• Eifel

• Sauerland

Westerwald

Hünsruck

• Rothaar

• Taunus

• Vogelsberg i Rhön

• Las Turyński, Lan Frankońska, Smreczany

• Rudawy

• Schwarzland

• Jura Szwabska i Jura Frankońska

• Kotlina Tyrńska i Basen Szwabsko- Frankoński

FAŁDOWANIW ALPEJSKIE:

• Alpy Algawskie

• Alpy Bawarskie ( najw. szczyt niemiecki - Zugspitze 2963 m n.p.m. )

• Alpy Salzburskie

• Pogórze Bawarskie

KLIMAT:

- średnia temperatura : w I od 1Ⴐ[C] na zach. Do -3Ⴐ[C], -5 Ⴐ[C] na wyż. Bawarskiej i w górach; w VII 17 Ⴐ[C] na wybrzeżu do 21Ⴐ[C] na Niż. Górnomorskiej górach chłodniej ( w Alpach poniżej 11Ⴐ[C] )

- opady: największe na zachodnich stokach gór- do 1000- 1400 mm, w Alpach do 2000 mm ; najmniejsze - 600- 800mm na nizinach, miejscami 500mm

Wody:

• Zlewisko M. Północnego

• Ren z Menem (867 km )

• Łaba ( 752km )

• Ponadto Wezera i Erna

• Zlewisko M. Bałtyckiego:

• krótkie rzeki północne Niemiec i graniczna Odra

• Zlewisko M. Czarnego:

• Dunaj z dopływami: Inn, Izara odwadnia pd. Część kraju

KANAŁY:

1. Połączone dorzecza Renu, Wezery, Łaby i Odry, Portmund -Ems, śródlądowe, Odra Hawena, Odra- Sprewna

2. Połączenie zlewisk M. Północnego i Czarnego= Kanał Ren - Men - Dunaj

JEZIORA:

Müntz, Schwenn w Meklemburgii

Główne REGIONY TURYSTYCZNE NIEMIEC:

• Alpy

• Harz

• Rudawy

• Schwalabarg

• Wybrzeża z przybrzeznymi yspami

• Dolina Renu

• Licznie odwiedzane zabytkowe miasta ( Berlin, Lubeka, Hanover, Kolonia, Drezno, Poczdam, Heidelberg)

• Miasta międzynarodowych targów, wystaw, kongresów, festiwali, imprez ( gł. Frankfurt nad Menem, Monachium, Lipsk)

REGIONY TURYSTYCZNE NIEMIEC:

1. Szlezwik- Holsztyn -, Schleswig- Holstein

Stolica: Kolonia

Inne główne miasta: Lubeka, Flensburg ( miasto gdzie są archiwowane wszystkie mandaty w Niemczech), Neumünster

Położenie: płd. Część Pół. Jutlandzkiego

Przybrzeżne wyspy: Płn.- Fryzyjskie ( pd. i środkowa część Sylt, Amrum, Föhr) i Helgoland na M. Północnym

• Fehman w Ciesninach Duńskich

Walory turystyczne:

• wybrzeża i wyspy

• uzdrowiska ( w nazwie słowo Bad = łaźnia)

• marsze na płyciznach tego ( lub dawnego???) wybrzeża ( rezerwat Wattenmeer)

• domy fryzyjskie lokowane na sztucznych usypiskach ( Warften )- sztucznych wałach przeciwpowodziowych

• „Szwajcaria Holsztyńska” - moreny czołowe

• Lubeka ( niezwykle bogata, dawniej stolica handlowa), Schlezwig, Kilonia (od tej nazwy nazwa kanału Kilońskiego)

Hamburg:

Wolne i hanzeatyckie miasto, drugie po Berlinie pod względem wielkości miasto Niemiec, jeden z największych portów morskich - gospodarczy, przeładunkowy Europy, ( największy port Niemiec Tor zur Brahmsa/ Tur zu Welt nie wiem która nazwa jest poprawna), ośrodek kultury muzycznej ( miasto rodzinne F. Menndelsohna Barthol'ego ), Miejsce międzynarodowych targów wielobranżowych ( Hamburger Messe), centrum kongresowe ( Hamburger Congress Centre), stare budynki giełd, banki

Brema - od XIV wieku miasto i członek Hanzy, drugi po Hamburgu port Niemiec na M. Północnym; najważniejszy port pasażerski Niemiec; zaplecze mieszkaniowe

Zabytki:

• dzielnica staromiejska

• w zabytkowym zespole rynku - zabytki katedralne i świeckie:

• katedra romańsko - gotycka

• ratusz gotycko- renesansowy

• renesansowe domy kamienne

• zabytkowa dzielnica rybacka Schnor - zabudowa portowa w starej części miasta

• Dolna Saksonia (Niederscchachsen ):

• 2 po Bawarii pod względem wielkości kraj związkowy Niemiec

• stolica: Hanower

• inne główne miasta to: Brunszwik, Osnabrück, Oldenburg

• położenie: płn. i środkową część Dolnej Saksonii zajmuje Niż. Dolnosaska ( zachodnia część Niż. Niemieckiej ); na wsch. Pustać Lüneburska ( Lüneburger Heide ); na płd. fragmenty Średniogórza Niemieckiego z: zach. częścią gór Harz( wys. Do 971 m n.p.m.), górami Wezerskimi i częścią krasu Tentoburskiego. Szeroką strefę wybrzeża tworzą wały, na ich pn obrzeżu ciągną się W. (chyba Wezery) wschodniofryzyjskie, większe to: Nordemey, Borkum ( lub Borxkum??), Langeoog

• główne rzeki: Łaba, Wezera z Aller i Ems

• Regiony o szczególnych walorach turystycznych:

• Pustać Lüneburska- porosła wrzosowiskami, miejscami lesista, rezerwat

• Lüneburg - główny ośrodek, uzdrowisko ( solanki, kąpiele błotne)

• Zach część Harz- z typowym krajobrazem krawędziowym ( przełomy rzeczne np. rz. Bode, strome stoki)

• HARZ:

• średnie góry w Niemczech, między Leine a Soławą (Saale), największy szczyt - Brocken (1142m n.p.m. )

• torfowiska wysokie (Sonnenberger Moor pod Brockenem)

• park narodowy Harz (od 1960r., pow.95 tys. ha)

• regiony i miasta Harzu o szczególnych walorach tur.:

• liczne uzdrowiska, ośrodki wyp., ośrodki sportów zimowych

• Wernigerode

• Bad Sachsa

• Schierke

• Bad Harzburg

• Bad Grund

• Średnioieczne miasta (Goslar, Claushel-.....)

Brunszwik:

Romańsko- gotycka katedra, liczne kościoły, opactwo Cystersów, gotycki ratusz, zamek Dankwarderode ze skarbcem, sukiennice z renesansową fasadą, park i pałac Richmond

4. HILDESHEIM:

Gród obronny Karola Wielkiego, w 1815 siedziba biskupstwa

WOLFSBURG- miasto powstałe w 1937, przy zakładach samochodowych Volkswagena.

GETYNGA:

Nad rzeką Leine, uniwersytet- jeden z głównych ośrodków nauki.

OSNBRÜCK:

Siedziba biskupów (785r.), ważny ośrodek chrystianizacji, obok Münster, miejsce gdzie zawarto w 1648r. pokój Westfalski kończący wojnę 30-letnią.

HANNOWER:

Stolica Dolnej Saksonii, ... , kościoły XIV- XVII w., zamek XVII w., ..., ratusz XV w. ; rezydencja Herrenhausen z baroku, z pałacem i ogrodem w stylu Hol. z licznymi urządzeniami wodnymi

5. NARDENIA PÓŁNOCNA- WESTFALIA:

Stolica Düsseldorf (miasto Zagłębia Ruhry),

główne miasta: Kolonia, Essen, Dortmund (Pormund???), Bonn;

najgęściej zaludniony region Niemiec ok. 500 mieszkańców/km², największa liczba ludności.

Położenie: niziny Westfalska i Kolońska, na południe i południowy wschód fragmenty Reńskich Gór Łupkowych, po lewej stronie Renu pasmo górskie Tüfel??, na krańcach południowo zachodnich graniczy z Belgią.

Rzeki: Ren z dopływami, Erft, Ruhra, Sieg. Przez zachodni skraj przepływa rzeka Rur- dopływ Mozy.

Rozwinięta turystyka, zwłaszcza w zabytkowych miastach:

• Kolonia: słynna gotycka katedra z XIII w. (największy kościół chrześcijański- relikwie trzech króli), ratusz z XV w., międzynarodowe targi, coroczne imprezy w tym słynny karnawał Fasching

• Bonn: stolica Niemiec (1949-1991r.), charakterystyczne dla miasta są budowle barokowe, willa Hammerschmidt nad Renem, miejsce urodzenia Beethovena

• Akwizgran: 936-1531 miejsce koronacji królów niemieckich, rezydencja Karola Wielkiego, największy zabytek- katedra z VIII - XIX w. W której najstarszą część(786-800) stanowi oktagonalna kaplica pałacowa Karola Wielkiego z tronem

• Nadrenia-Palatynat: stolica Moguncja, inne miasta: Ludwigshafen, Koblencja, Trewir. Położenie: land przeważnie górzysty, największą część zajmują Reńskie Góry Łupkowe, na pn. Góry Eifel ze śladami działalności wulkanicznej, w części środkowej Hunsrück na płd. Wsch. Nizina Górnoreńska.

Walory turystyczne:

• obszary wypoczynkowe, zwłaszcza w słabo zaludnionych Eifel, Hunsrück, dolinie Mozeli, Pfälzer Wald- po lewej stronie Renu i w paśmie po prawej

• w ruchu zagranicznym głównie przełomowa dolina Renu niezwykle widokowy odcinek między Bingen a Koblencją, urwiskach w skałach kwarcytowych ( słynna legenda skały Loreley, 200m wys. zamki, a także położone na lewym brzegu rzeki stare historyczne miasta )

• Koblencja: przy ujściu Mozeli do Renu, założona około 9r. BC jako twierdza rzymska, miała duze znaczenie w handlu winem reńskim i mozelskim, do dziś zachowała bogate tradycje winiarskie; zabytki: kościół romańsko-gotycki XII, XIII zamek arcybiskupa Trewiru

• Moguncja: (Mainz), duży wkład w kulturę europejską jako kolebka drukarska (2 połowa XV w. J. Gutenberg ; budynki świeckie i sakralne; inne miasta landu:Wormacja, Trewir ( Trier), Spira, Bad Ems

6. Hesja:

stolica: Wiesbaden,

największe i główne ośrodki gospodarcze Frankfurt nad Menem, Kassel (ma ważne minerały ), Darmstadt; położenie: obniżenie Heskie, stanowi pn. - wsch. przedłużenie N. Górnoreńskiej, na zach. Reńskie G. Łupkowe, na wsch. Góry Rhöin, na płd. Góry Odenwala.

Rzeki: Ren, Men, Lahn, Fulda (?), Werra.

Walory turystyczne: liczne uzdrowiska ( solanki wody sodowo-wapienne np. Bad Hamburg, kurorty klimatyczne, trasa turystyki wędrownej

Frankfurt nad Menem: w średniowieczu rezydencja K. Wielkiego, od XI w. ośrodek handlowy, największe miasto Hesji, jeden z najważniejszych ośrodków gospodarczych Niemiec, bogate tradycje targów międzynarodowych w tym księgarskich, wielki węzeł komunikacji, największy port lotniczy w kraju, 2 po Londynie w Europie, muzea J.W. Goethego ( miejsce urodzenia), katedra XIV - Xv, kościoły, zespół kamienic z ratuszem inne miasta Hesji: Darmstadt, , Kassel, Marburg, Fulda, Weisbaden

7. Badenia - Wirtembergia:

stolica: Stuttgart,

Inne główne miasta: Mannheim, Karlsuhe, Fryburg Bryzgowijski, Heidelberg, Heilbronn, Pforzheim. Położenie: N. Górnoreńska, płd. stoki G. Odenwal, Góry Schwarzwald.

Główne rzeki: Ren, Dunaj, Neckar,

na granicy szwajcarskiej - J. Bodeńskie ( tektoniczne).

Atrakcje turystyczne: Schwarzwald - liczne uzdrowiska: Baden Baden ( cieplica solankowe 68 C), Bad- Dürcheim, Badeweiler; Badeńska Droga Winna, Fryburg Bryzgowijski, Jura Szwabska oraz Dolina Górnego Dunaju ( Uim, Ravensburg); Reg. Jez. Bodeńskiego - Konstancja; szlaki Dolinne Renu i Neckaru. Heidelberg- miasto uniwersyteckie, bardzo atrakcyjne budynki, Tybinga - SŁAWNE MIASTO UNIWERSYTECKIE/ KEPLER, HEGEL, SCHELLING/, Mannhein MIASTO WAROWNE

8. Bawaria:

stolica: Monachium,

inne miasta: Augsburg, Norymbergia.

Położenie: wyżyny: płd.- Bawarska, w środkowej części wyż. Frankońska, na płn. wyżynie Progi: szwabsko - Frankońskie, wzdłuż granicy płd- niemieckiej części Alp; wzdłuż gr. Czeskej: Las Czeski, Szimawa, Las Bawarski.

Wody: Pawoj (?) z dopływami Izara i Men; dorzecza Dunaju i Menu łączy kanał = Ren. Men- Dunaj; w Alpach i na przedgórzu Alp jez. Polodowcowe (np. Ammer ??).

Walory turystyczne: największa wśród lądów powierzchnia obszarów wypoczynkowych, Alpy ( ośrodki turystyczno - sportowe, uzdrowiska klimatyczne, balneologiczne, centra kongresowe:

• Alpy Algawskie ( zielony Allgen )- Oberstdorf, Neuschwanstein, (XIXw.), Honenschwangar ( ( XIII, XIX w. ) - zamki

• Alpy Bawarskie-( uzdrowisko Bad Reichenhall, Garmisch - Partenkirchen ( popularny skrót Ga - Pa)

• Alpy Salzburskie - Dauhstein 2995m -uzdrowisko. Duże znaczenie miasta Monachium

Monachium: stolica Bawarii, 3-ie co do wielkości miasto Niemiec, jeden z największych w UE ośrodków muzealnych, największy Uniwersytet w Niemczech Zabytki: bramy miejskie XIII wieczne, kościoły z róznych epok, ratusz XV wieczny, mennica ( XVI w. ), Attar Hof XIII, rezydencja królewska z ogrodem, fontanna Wittelsbachów, muzea z najsłynniejsza Pinakoteką Monachijską, zespół budowli i urządzeń sportowych wzniesiony na XX letnie Igrzyska Olimpijskie-1972r. Tutaj pobyty Manna, Wagnera, Straussa. Na płn. od Monachium leży Dachau - miejsce pierwszego obozu koncentracyjnego ( 1933 -45 )

Inne obszary turystyczne Bawarii: Las Bawarski, Las Górnopalatyński, Smreczany, Las Frankoński, Góry Spessart

9. Turyngia:

stolica: Erfurt,

region wyżynno- górzysty, w strefie Średniogórza Niemieckiego, większą część obszaru zajmuje Kotlina Turyńska, płd.- zach. - Las Turyński, na pograniczu z Bawarią- G. Rhön.

Główne rzeki: Soława i Ustruta należą do dorzecza Łaby, płd. -zach. Odwadnia Werra.

Atrakcje turystyczne: liczne zachowane zamki feudalne, zabytki średniowieczne: miasta i miasteczka, które rozwinęły się dzięki górnictwu, rękodziełu i handlowi: Suhl, Ruhla, Zella, Mehlis, Laugewiessen;

liczne uzdrowiska: Bad Liebenstein, Bad Salzungen; Las Turyński z ośrodkami sportów zimowych (m.in. Oberntof ); Eisenach- miejsce urodzenia J. S. Bacha; Kotlina Turyńska ze zrębami twardzielowymi, Erfurt = miasto kwiatów, Jena

10. Saksonia:

Stolica: Drezno,

inne miasta: Lipsk, Zwickau, Gölitz.

Położenie: region wyżynno - górzysty, leży w obrębie Średniogórza niemieckiego, na płd. Fludawy, G. Łażyckie z saską Szwajcarią ( Jeden z najliczniej odwiedzanych regionów tur. Niemiec ).

Główne rzeki: Łaba z Muldą, Sprewa, na granicy z Polską Nysa Łużycka.

Walory Turystyczne: Annaberg- Buchholz, wsch. część Rudaw, Freiberg, Bad Elster, Bad Brambach

Drezno: największy rozkwita za panowanie elektronów saskich: królów pol. Fryderyka Augusta II i III, miejsce pobytu A. Mickiewicza, reprezentacyjne budowle baroku, jedna z najstarszych w Europie galeria obrazów, Grünes Gewölbe- insygnia królewskie, biżuteria, broń. Inne miasta: Miśnia, Budziszyn, Lipsk( targi książkowe )

11. Saksonia Aulaht ( lub ANHALT??):

stolica: Magdenburg,

inne m.: Halle, Dessan, Wittenberga;

charakterystyczne 2 typy krajobrazu: 1 dolinny rzek Łaby i Sali , 2 nizina staroglacjalna, zrębowe góry Harz;

Zabytkowe miasta: Quedlinburg- najważniejsze miasto Harzu- siedziba dworu Karola Wielkiego, Wernigerode- zabytki budownictwa miejskiego, mur pruski , Magdenburg- jedno z najzacniejszych miast niemieckiego średniowiecza, ważny ośrodek kultury mieszczańskiej, katedra gotycka XIII i klasztor romański., Halle- rozwój zawdzięcza handlowi solą z okolicznych złóż, szczycie się bogatymi tradycjami naukowymi, Wittenberga- znany ośrodek humanizmu krzewionego przez Uniwersytet, grób Lutra w kościele zamkowym, tablice z 99 tezami Lutra

12. Brandenburgia:

stolica: Poczdam

inne m. : Frankfurt, Brandenburg.

Na obszarze Brandenburgii został wydzielony Berlin jako odrębny kraj związkowy.

Położenie: powierzchnia nizinna; na płn. i środkowej części- pojezierza Maklemburskie i Brandenburskie, część płd.- zatorfione równiny, zarodowane wysoczyzny; przecinaja pradoliny: Toruńsko - Eberswaldzkie, Warszawsko - Berlińska, Wrocławsko - Magdeburska. Duże znaczenie ma Pojezierze Brandenburskie: liczne jeziora rynnoe oddzielone płatami sandromorenowymi. Izolowane pagóry moren czołowych, torfowiska i bagniste łąki w pradolinach.

Miasta:

Poczdam- zespół pałacowo- parkowy Sanssouci , miejsce ważnych spotkań politycznych

Brandenburg - stolica Marchii Płn., Sachsenhausen Oranienburg- muzeum martyrologii

Berlin: stolica Niemiec, 3,42mln mieszkańcó, 8% ludności stanowią cudzoziemcy -gł. Turcy, przybysze z byłej Jugosławii, Polacy, Grecy, Włosi. Najnowsza Historia: 13.VIII 1961- przeprowadzenie w Berlinie przez Rząd NRD granicy państw między NRD a Berlinem Zachodnim i budowa muru berlińskiego, 09.10.1989r jego demontaż, od 03.1990r. Berlin wraz z byłym Berlinem Zach. Tworzy jedno miasto. Walory turystyczne: około 75 muzeów ( Berlińskie Muzea Państwowe, M. Pergamońskie), Muzea Egipskie z popiersiami Echnatona i słynną głową jego żony Neffrettette, coroczne miedzynarodowe festiwale muzyczno - teatralne Berliner Festwochen ( od 1951 ), miejsce wielu kongresów, zjazdów, konferencji, ystaw, targów ( Międzynarodowe centrum Kongresowe, hala kongresowa, tereny targowe); zabytkowe centrum Berlina wzdłuż ulicy Unter den Linden .

• Architektura pałacowa ( barokowo- klasycystyczna):

• Charlottenburg XVII

• Pałac na wyspie Pfauen XVIII

• Pałac Believen XVIII

• Zamek myśliwski Grenuvald XVI

• Pałac Wilhelma von Humbolda XVI

Inne:

• cytadela Spandam- po II WŚ więzienia zbrodniarzy hitl. Skazanych przez międzynarodowy trybunał wojskowy w Norymberdze

• monumentalny neorenesansowy gmach Reichstagu ( parkoment )

• nowoczesny kościół Marii Królowej Męczenników ( Regina Martyrum) zbudowany na pamiątkę dyktatury Hitlera

13. Meklemburgia- Pomorze Przednie:

stolica: Schwerin,

inne miasta : Rostock, Straulund,

Położenie: Poj. Meklemburskie, pobrzeże M. Bałtyckiego oraz jego przybrzeżne wyspy: Rugię z Hiddensee, większą cześć Uznam, Poel;

powierzchnia nizinna z rzeźba młodoglacjalną, wybrzeże morskie na ogół płaskie, piaszczyste, żwirowe lub kamieniste, na Rugi częściowo urwiste ( kredowe),

linia brzegowa urozmaicona :liczne półwyspy głęboko wcięte zatoki, jeziora przybrzeżne.

Wody:

• rzeki: Warnow, Reckintz, Plana, Ueckar;

• jeziora: Müntz, Schwenin, Plaue. Reg.

O szczególnych walorach tur.: -wybrzeże Bałtyku, - Poj. Meklemburskie, - rezerwaty przyrody, - wybrzeże Bałtyku: wyspy Rugia, Uznam, Hiddensee.

Największe uzdrowiska: Heiligendamm, Bad Doberan; hanzeatyckie miasto portowe: Rostock, Wismar, Stralsund, nieco oddalony od wybrzeża C(lub G??)reifswald; kościoły, mury obronne, got. i renesansowe ratusze i miejska zabudowa, stare uniwersytety

Rugia- ślady średniowiecznej historii słowackiego państwa Ranów ( Świątynia Świętowita w Arrrkonie)

Poj. Meklemburskie- falistyczny krajobraz morenowy, najatrakcyjniejsza jest Szwajcaria Meklemburska- środkowa i wsch. część Poj. Meklemburskiego, w pn. części najwyżśze wzniesienie Help ter Barg 179m, około 800 jezior,liczne rzeki i dopływy Łaby, miasta: Feldberg, Waren, Röbe

14. Saara:

stolica: Saarbrücken ma bogate tradycje rezydencjonalne ( barokowe budowle);drugi pod względem wielkości produkcji okręg przemysłowy węglowego i hutniczego

WĘGRY:

Republika

Stolica: Budapeszt

Pow: 93tys. km²

Język urzędowy: węgierski

Jednostka monetarna: 1 forint = 100 filerów

Podział administracyjny: 19 komitatów i 5 miast wydzielonych

Graniczy ze: Słowacja ( pn.), Ukrainą ( Pn.- wsch.), Serbia i Chorwacją ( PLD.), Rumunią (wsch.), Słowenią i Austruią (zach.)

Warunki naturalne:

Wielka Nizina Węgierska

Rozległa Dolina Dunaju

Międzyrzecze Cisy i Dunaju

Mała Nizina Węgierska

Średniogórze Północnowęgierskie

Średniogórze Zadunajskie ( Las Bakoński)

Jez. Balaton, Kraj Zadunajski; Mecsek

Klimat:

Średnia T styczeń: na zach i płd zach: 0º C - -1ºC , na wsch: -3ºC, -4º C

Lipiec: na zach.: 20º C , na płd. : 25ºC

Wody:

dorzecze środkowego Dunaju

inne: Cisa, Raba, Karesz i Marusza

nieliczne jeziora największe to Balaton, Fehèr, Nezyderskie ( graniczy z Austrią)

wody artezyjskie i źródła

Atrakcyjne regiony turystyczne:

Zależą od:

odrębności etnicznej

kultywowanych tradycji historycznych

walorów przyrodniczych: góry

szerokich możliwości lecznictwa uzdrowiskowego

Najbardziej odwiedzane 2 regiony to: Budapeszt i Balaton

BUDAPESZT:

Położenie: leży po obu stronach Dunaju, na pograniczu Średniogórza Węgierskiego

Skupia 20% ludności kraju

Główny ośrodek społeczno- gospodarczy

Wchar Pur:

górzysta Buda z wąskimi spadzistymi uliczkami

Peszt z charakterystycznym pierścieniowo-promienistym układem ulic

Zamek Królewski, koronacyjny kościół św. Macieja, łaźnie tureckie, wykopaliska rzymskie

Charakt. Styl historyczny w budow. XIX i XX wieku, neogotycki parlament, budynek Uniwersytetu, bazylika Św. Stefana

Dworce kolejowe Wsch. i zach., metro

Walory uzdrowiskowe: pijalnie, kąpieliska lecznicze, leczniczo- rekreacyjne, sportowe

ZAKOLE DUNAJU:

Wysokie walory krajoznawcze

Popularne ośrodki wypoczynkowe weekendowe: Szentendre, Esztegom, Wyszehrad

BALATON:

Duża rozmaitość krajobrazu, duza zabytk. Hist.

• brzeg półńocny- górzysty z formami rzeźby powulkanicznej

• brzeg południowy- płaski, piaszczysty

• woda ma właściwości lecznicze

LAS Bakoński:

Zirc - barokowy klasztor cystersów z cenną biblioteką

Pa no nhalma - klasycystyczny klasztor benedyktynów

Herend - fabryka porcelany

Veszprem--- siedziba biskupstwa, położona malowniczo wśród gór

GÓRY MATRA I GÓRY BUKOWE

duża lesistość

liczne potoki

urozmaicona rzeźba

występowanie jaskiń i wód mineralnych

sezon turystyczny cały rok

EGER - cenne zabytkibarokoe pałace, kościoły, minaret turecki, bogaty folklor, uzdrowisko, centrum obszaru = uprawy latorośli i produkcji słynnych win

ALPY WĘGIERSKIE:

najbardziej na wschód wysunięta część Alp

łagodna rzeźba

korzystne warunki klimatyczne

duże zalesienie

zasoby wód min.

Köszeg- miasteczko- muzeum

Sopron

VELENCE I SZÉKESFEHÉRVÁR:

podmiejska strefa rekreacyjna Budapesztu, Jezioro Velence

WĘGRY POŁUDNIOWE:

Góry Mecsek i Villauny ????

Wyżynna kraina Samogony

Najwyższa temperatura w kraju

Bogata roślinność

Bogaty świat zwierzęcy

Zasoby wód min.

Pecz: pierwszy na Węgrzech Uniwersytet z 1367, katedra XII, XVII- XVIII, meczet kopułowy i minaret z XVI, katakumby chrześcijańskie z czasów rzymskich z IV w., muzea, galeria,promenady, pomniki.

2005-12-10


Szwajcaria, Schweiz

Stolica: Berno

Pow.: 41,3 tys. km²

Ludność: 7,2mln mieszkańców (2000)

Śr. gęstość zaludnienia: 174,3 os/km²

Języki urzędowe: niemiecki, francuski, włoski, retoromański,

Skład etniczny:

• Szwajcarzy posługują się językami:

• niemieckim 65,1%,

• francuskim 18,4%,

• włoskim 9,8%,

• hiszpańskim 1,7%,

• Jugosłowianie 1,5%,

• Turcy 1,3%,

• Retoromanie 0,8%

Jednostka monetarna: 1 frank szwajcarski = 100 rappów (centymów).

Podział administracyjny - federacja złożona z 26 oddzielnych jednostek kantonów i półkantonów

Większe miasta: Berno, Zurych, Bazylea, Genewa, Lozanna, Lucerna

Warunki naturalne:

• Alpy (Berneńskie, Pennińskie, Glarneńskie, Lepotyńskie, Retyckie) zajmują pn. i śr. część kraju (60% pow.),

• najwyższy szczyt Szwajcarii - Dufourspitze (4634 m n.p.m.) w górach Monte Rosa,

• liczne lodowce, największy w Europie - Aletsch (dł. 24 km),

• na pn. - zach. Alpy przechodzą w Wyż. Szwajcarską,

• wzdłuż granicy z Francją ciągną się góry Jura,

Klimat :

• umiarkowany, ale zależny od wysokości nad poziomem morza,( umiarkowany z odmianą górską)

• zimne, pochmurne, śnieżne i deszczowe zimy;

• chłodne lub ciepłe, pochmurne, wilgotne lata z przelotnymi deszczami.

• Średnie temperatury i opady wynoszą: w styczniu: -1ºC, 74mm; w lipcu 18ºC, 143mm

• W najwyższych partiach Alp śnieg i lód zalegający przez cały rok ( lodowce)

• Charakterystyczny ciepły wiatr z południa ( Föhn = nasz halny ) i chłodny z północy ( Biese )

• Bardzo liczne tunele i przełęcze w górach ( najdłuższy tunel ok. 6km długości )

Wody:

• gęsta sieć rzeczna: największe rzeki: Ren (odwadniający 68% pow.), Rodan (ok. 18%), Inn,

• największe jeziora: Genewskie (w pd. - zach. części; 60 m fontanna), Bodeńskie (Niemcy, Szwajcaria), Czterech Kantonów (granica 4 kantonów / prowincji / pochylony krzyż).

Gospodarka:

• jedno z najlepiej rozwiniętych państw świata,

• gospodarka oparta na usługach bankowych i nowoczesnym przemyśle precyzyjnym (zegarki, instrumenty pomiarowe, sprzęt medyczny), elektrotechnicznym (obrabiarki, turbiny, silniki), zbrojeniowym, chemicznym, farmaceutycznym, poligraficznym, papierniczym, spożywczym (sery, czekolada) oraz turystycznym,

• użytki rolne stanowią 49% pow. Uprawia się zboża, ziemniaki, roś. pastewne, owoce, warzywa. Hodowla bydła.

• Dochód narodowy 27 100 USD na 1 mieszkańca (1999),

• Struktura zatrudnienia: usługi 57,9%; przemysł 34,2%; rolnictwo 5,5%

• Obroty za granicą: eksport 98mld USD, import 99mld USD

Główne atrakcje są związane z przyrodą.

Prócz tego mam jeszcze swoje komentarze do slajdów: sklep Harrods - największy sklep starej daty; Edynburg - w nim góruje stożek wulkaniczny nieaktywny;

Bermudy leżą na M. Sargasowym!!!!!!!

Montserrat na M. Karaibskim

Marcepany w Lubece

Pralinki w Brukseli

SLAJDY

• TAMIZA- DZIELI ANGLIĘ NA PÓŁ

• TRAFALGAR SQUARE - PLAC

• TOWER BRIDGE - MOST ZWODZONY, OTWIERANY, ZBUDOWANY POD KONIEC 19W.

• TOWER BRIDGE NA TOWER I CITY

• BIG BEN

• KATEDRA ŚW. PAWŁA (ST. PAUL,S, CATHEDRAL I WESTMINISTER ABBEY) POBIERALI SIĘ KS. KAROL I KSIĘZNA DIANA

• PAŁAC BUCKINGHAM

• PRZED NIM JEST POMNIK KRÓLOWEJ WIKTORII

• VISTORIA AND ALBERT....

• MUSEUM FIGUR WOSKOWYCH

• PICCADILLY CIRCUS (JEST KOLOROWY TYLKO W JEDNYM ROGU- WSZYSTKIE REKLAMY, NEONY)

• NAJSŁYNNIEJSZA UL. HANDLOWA= OXFORD STREET (ZAMKNIĘTA DLA SAMOCHODÓW PRYWATNYCH, MOGĄ JEŹDZIĆ TYLKO TAXÓWKI, AUTOKARY), SKLEP HARRODS

• GREENWICH - DZIELNICE LONDYNU, GDZIE PRZECHODZI POŁUDNIK 0, JEST TAM OBSERWATORIUM

• WINDSOR - MIASTECZKO NA ZACH OD LONDYNU, NAJDŁUŻEJ ZAMIESZKIWANY PRZEZ 1 RODZINĘ (ZAMEK)

• SALA ŚW. JERZEGO Z TRONEM KRÓLOWEJ ELŻBIETY II I JEJ MĘŻA

• HAMPTON COURT - ZAMIESZKIWAŁ GO HENRYK VIII

• STRATFORD - UPON - AVON - SZEKSPIR SIĘ TU URODZIŁ

• KATEDRA W YORKU

• XIIIW. WIEŻA NA NORMANDZKIM WZNIESIENIU

• CANTERBURY - KATEDRA

• KATEDRA W LIVERPOOL

• BATH - MOST PULTENEY

• STONEHENGE - OLBRZYMIE GŁAZY, (JAK PRZETRANSPORTOWANE?)

• PARKI NARODOWE (EXMOOR, DARTMOOR, YORKS)

• Z FRANCJI DO ANGLI PROMEM - WIDAĆ KREDOWE URWOSKA W DOVER

SZKOCJA

• ZNAJDUJE SIĘ NA ROWIE TEKTONICZNYM, JEZIORO LOCH NESS, DUDY - DUDZIARZE, DOLINY U-KSZTAŁTNE, KRAJOBRAZ POLODOWCOWY

• GREAT GLEN - NAT. GRANICA MIĘDZY SZKOCJĄ PN A PD

• MUR HADRIANA

IRLANDIA

• DROGA OLBRZYMÓW - IRLANDIA PN

BERMUDY - MORZE SARGASSOWE, POCHODZENIA ORGANICZNEGO

WĘGRY

• SĄSIEDZI

• CISA, DUNAJ - RZEKI

• WLK. NIZINA WĘGIERSKA

• GÓRY BUKOWE

• MIEJSCOWOŚCI

SZWAJCARIA

- STOLICA- BERNO,

- KANTONY-26,NAJW.

- MIASTA: BERNO, ZURYCH, BAZYLEA, GENEWA, LOZANNA, LUCERNA,

- BEZ DOSTĘPU DO MORZA, NA TERENIE ALP W CENTRALNEJ CZĘŚCI EUROPY

- NAJW. SZCZYT: DUFOUR SPITZE 4634

- ALETSCH- NAJW. LODOWIEC W EUROPIE 24KM DŁUGOŚCI

- GORY JURA WZDŁUŻ GRANICY Z FRANCJA

- RZEKI: REN, RODAN, INN,

- JEZIORA; GENEWSKIE (FONTANNA-FOTKA), BODEŃSKIE, CZTERECH KANTONÓW

- LISTA UNESCO:

- BERNO- ZESPOL STAROMIEJSKI, POZOSTAŁOŚCI MUROW BRAM I GOTYCKA KATEDRA

- MYNSTER ;KLASZTOR BENEDYKTYNOW

- ST.GALEN OPACTWO BENEDYKTYNOW, KOŚCIÓŁ WCZESNOKAROLINSKI

- REZERWAT BIOSFERY UNESCO, PARK NARODOWY SUIZE

- GENEWA SIEDZIBA ONZ

- LOZANNA- OSRODEK ZYCIA KULTURALNEGO, TRYBUNAL FEDERALNY SZWAJCARII, UZDROWISKO KLIMATYCZNE

- GRANICZY:

• NA PN - Z NIEMCAMI

• NA WSCH - Z AUSTRIĄ I LICHTENSTEINEM

• NA PD - Z WŁOCHAMI

• NA ZACH - Z FRANCJĄ

- WARTOŚCI NATURALNE:

• ALPY (BERNEŃSKIE,.... PENIŃSKIE, LEPONTYŃSKIE, RETYCKIE) ZAJMUJĄ PN I ŚRODKOWĄ CZĘŚĆ KRAJU

• NA PN- ZACH ALPY PRZECHODZĄ W WYŻYNĘ SZWAJCARSKA

• LICZNE TUNELE I PRZEŁOMY (NAJD. 64KM)

-GOSPODARKA

• JEDNO Z NAJLEPIEJ ROZWINIĘTYCH PAŃSTW ŚWIATA

• GOSPODARKA OPARTA NA USŁ. BANKOWYCH, NOWOCZESNYM PRZEMYSŁEM (ZEGARKI, SPOŻYWCZYM, JUBILERSKIM, INSTRUMENTY POMIAROWE, SPRZĘT MEDYCZNY)

---