Jest to ostra choroba zakaźna charakteryzująca się stanem zapalnym górnych dróg oddechowych i przewodu pokarmowego o przebiegu bezobjawowym lub skąpoobjawowym a w cięższych przypadkach w postaci niedowładów i porażeń wiotkich.
Chorobę wywołują wirusy polio typu 1, 2, 3, należące do rodziny Picornaviridae, rodzaju Enterovirusów dość odporne na warunki środowiskowe. Przyczyną ciężkich postaci porażeń jest typ 1.
Źródłem zakażenia jest człowiek chory lub nosiciel zarazka wydalający wirusa w wydzielinie z górnych dróg oddechowych oraz z kałem. Zakażenie szerzy się głównie drogą pokarmową rzadziej drogą kropelkową głównie przy bliskiej styczności z osobą chorą. Drobnoustrój może być także przeniesiony poprzez przedmioty zanieczyszczone wydzieliną z gardła lub kałem. Przebycie zakażenia jednym z wirusów polio daje trwałą odporność tylko przeciwko temu wirusowi, który spowodował zakażenie.
Okres wylęgania choroby wynosi zwykle 7-14 dni może się wahać od 3-21 dni a nawet dłużej w zachorowaniach skojarzonych ze szczepieniami u dzieci z niedoborami odporności.
Choroba może przebiegać jako:
postać poronna - niecharakterystyczne objawy w postaci gorączki, bólów głowy oraz objawów żołądkowo-jelitowych bez zmian w ośrodkowym układzie nerwowym
aseptyczne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych- gorączka, bóle głowy, wymioty
postać porażenna - po okresie nieżytowym (gorączka, nudności, wymioty) pojawiają się objawy oponowe oraz osłabienie odruchów i bolesne skurcze mięśnie. Następnie w zależności od umiejscowienia przeważających zmian chorobowych w układzie nerwowych rozwija się postać rdzeniowa (wirus niszczy neurony ruchowe rdzenia kręgowego wywołując porażenia wiotkie poszczególnych grup mięśni kończyn lub tułowia. Porażenia te są przeważnie asymetryczne z osłabieniem siły i napięcia mięśniowego, a pacjent ma zachowane czucie w obrębie porażonych kończyn), mózgowa (charakteryzuje się typowymi objawami zapalenia mózgu z zaburzeniami świadomości) lub opuszkowa (dochodzi do zajęcia położonych w opuszce ośrodków krążenia i oddechowego oraz jąder nerwów czaszkowych) porażenia.
Okres zdrowienia rozpoczyna się zazwyczaj w 2-3 dni po spadku gorączki i trwa przeciętnie 2 lata, jednak główna poprawa następuje w ciągu pierwszych 6 miesięcy.
Obecnie dla wytworzenia czynnej odporności przeciwko zakażeniom wirusami polio stosuje się szczepionki skojarzone zawierające wszystkie trzy typy 1,2,3 wirusów polio.
Według obowiązującego w Polsce Programu Szczepień Ochronnych - POS szczepienie p/poliomyelitis należy do szczepień obowiązkowych i powinno być podane dziecku w następujących terminach:
I dawka - 3 / 4 miesiąc życia
II dawka - 5 miesiąc życia
III dawka - 6 / 7 miesiąc życia
IV dawka - 16-18 miesiąc życia
6 rok życia - pierwsza dawka przypominająca
11 rok życia - druga dawka przypominająca
Odstępy między poszczególnymi dawkami szczepionki powinny wynosić 6 tyg.
W Polsce szczepienia p/ poliomyelitis wykonywane są zarówno szczepionką inaktywowaną ( zabitą) wg Salka:
Imovax - Polio IPV - firma Aventis Pasteur
jak również szczepionką żywą atenuowaną wg Sabina:
Polio doustne -OPV - firma SmithKline Beecham
Zgodnie z POS pierwsza dawka szczepienia p/ poliomyelitis powinna być wykonana szczepionką inaktywowaną IPV, natomiast pozostałe szczepienia przy użyciu szczepionki żywej atenuowanej OPV.
Ponadto, szczepionka inaktywowana IPV powinna być zastosowana u dzieci, które mają przeciwwskazania do szczepień szczepionką żywą, a mianowicie:
u dzieci z zaburzeniami odporności - zarówno wrodzonymi jak i nabytymi,
u niemowląt i dzieci z zespołem krótkiego jelita,
u chorych na przewlekłą biegunkę chlorkową,
u osób z zespołem złego wchłaniania w okresie zaostrzenia (biegunka).
Dziecku, które z różnych względów nie otrzymało szczepień p/poliomyelitis zgodnie z kalendarzem szczepień i nie ma przeciwwskazań do szczepień należy podać szczepionkę uwzględniając 3 dawki składające się na szczepienie pierwotne podane w odstępie 6 tygodni i IV dawkę po okresie jednego roku od szczepienia pierwotnego.
Szczepionka inaktywowana powinna być również zastosowana u osób przebywających w bliskim kontakcie z osobami z zaburzeniami odporności lub z osobami nie szczepionymi p/poliomyelitis.
Szczepionką inaktywowaną powinny być również szczepione osoby dorosłe, które udają się w podróż na tereny endemicznego występowania tej choroby.
W razie zagrożenia epidemicznego i dużego ryzyka zakażenia - szczepionkę inaktywowaną można tez podać kobietom w ciąży.
Przeciwwskazania do szczepień szczepionką inaktywowaną IPV:
ostre choroby gorączkowe do czasu ich ustąpienia,
nadwrażliwość na składniki szczepionki,
nadmierne reakcje po poprzednich dawkach szczepionki.
W trakcie trwania choroby zaleca się podawanie leków przeciwgorączkowych, przeciwbólowych i uspokajających. Bardza ważne jest wczesne rozpoczęcie rehabilitacji, dzięki czemu zmniejszymy rozległość ewentualnych porażeń. W bardzo ciężkich przydkach konieczna może okazać się hospitalizacja na oddziałach intensywnej terapi.
|