Średniowieczne poglądy na literaturę
Nie ma jednej teorii i tradycji
„translatio studio” - przenoszenie antycznej wiedzy przez czytanie
4 koncepcje:
→ tradycje neoplatońskie
→ koncepcje Arystotelesa
→ poetyka normatywna
→ enaratio poetarum
teologia - królowa nauk
nie istniała instytucja autora, wymagano poświęcenia się dla Kościoła.
podstawą wykształcenia była sztuka gramatyczna.
przenikanie się hermeneutyki świeckiej i hermeneutyki świętej
TRADYCJE NEOPLATOŃSKIE zachowały się dzięki Plotynowi (III w.). Duchowa interpretacja świata, idea nieśmiertelnej duszy. Dusza ma się jednoczyć, a jedność gwarantuje widzenie światła. Proklos ok. 410 r. zastosował ją do dzieł literackich. Ubóstwienie poezji - własnością poezji jest boska wizyjność - jako taka musi posługiwać się alegorią i zagadką (cecha tajemniczości).
→ Markoniusz, Fulgeniusz, Poecjusz, Timajos zauważyli, że świat dialogu jest mikrokosmosem uporządkowanym → mikrokosmos jako odbicie makrokosmosu; harmonia poezji - odbiciem harmonii świata.
→ fabulae (Makrucjusz) - zmyślone opowiadania (narratio fabulosa) służą także filozofom.
Furgencjusz: korzystanie z alegorii, alegoryczne tłumaczenie. Wg Furgencjusza „Eneisa” - alegoria ludzkiej drogi od narodzin do śmierci. Skoncentrowanie wokół „wielkiego poety”. Dzieła czytane jako encyklopedia, świetne źródło odwołań i mitologii. Była to mitologiczna hermeneutyka. Technika pozwalająca czytać pogańskich autorów. Świat antyczny nie pasował do chrześcijańskiego, wiedza przeszła dzięki alegorii. Hermeneutyka alegoryczna - szkoły w Orleanie, Schart.
→ „intekumentum” zasłona, woal (poetyckie fikcje pogańskie np. Wergiliusza, przenoszone za pomocą tego woalu).
Św. Augustyn - idea świata jako księgi (pojawia się w modernizmie). Świat, który mówi. Każdy element świata może przynieść odsłonięcie. Świat był znaczący, np. słońce - Chrystus, księżyc - Kościół
→ idea świata skończonego, w środku Ziemia, potem podksiężycowa przestrzeń, a poza nim sfery niebieskie:
→ 9 sfer niebieskich, które mają planety, aniołów i idee (tylko 3 są zwrócone ku ziemi, reszta jest zwrócona do Boga).
→ wszystko wokół Ziemi się obraca. Świat hierarchiczny, mający także w sobie hierarchię bytów. Człowiek jest niżej od Boga i aniołów, ale wyżej od zwierząt i roślin. Każdy miał swoje miejsce, wszystko było uporządkowane.
→ przekłady Pseudodionizego to źródła nauki o aniołach.
Beola wielebny O figurach i tropach - kontynuuje nauki Augustyna o alegoriach, faktach, alegorii słownej.
Alogereza: 4 poziomy znaczeń, w tekstach świętych wyróżnia się:
→ literalny, historyczny (erotyczny)
→ moralny, tropologiczny (Pieśń nad Pieśniami ma wymiar moralny: Oblubieniec - Chrystus, Oblubienica - Izrael
→ alegoryczny (dotyczy chrześcijaństwa, bo ma poziom alegoryczny: Bóg i Kościół jako zgromadzenie wiernych)
→ analogiczny, duchowy (Oblubieniec: Bóg, Oblubienica: dusza ludzka)
według tych 4 sposobów czytano opowieści.
TRADYCJA ARYSTOTELESOWSKA: trivium: gramatyka, retoryka, poetyka → interpretacyjny dyskurs i znakowość.
dwa rodzaje poezji: pochwała i obwinianie się; podział pochodzi od Arystotelesa: poezja wzięła się z rodzaju inwektywnego lub panegirycznego
Tomasz z Akwinu - poezja to inwencyjna część logiki, przypomina sofistykę.
Albert Wielki - nauki wielkie to te związane z działaniem. Poezja zaś porusza ludzi i motywuje ich do działania.
przypisuje się moralne intencje pogańskim poetom
Dante: język wulgarny (nowożytność). Poezja to etyczne przekonywanie, prowadzi do moralnego oświecenia.
ENARATIO POETARUM: patrystyczna egzegeza - dwie formy egzegezy tekstu: święta i świecka
Glosa (zapiski na marginesie → wyjaśnienie poszczególnych słów lub fraz) - międzyliniowa i marginesowa
komentarze, które stanowiły integralną całość z głównym tekstem (dopisywano także komentarze do tych komentarzy)
prologi (od autorów) - informacje na temat życia poety, jakości dzieła, znaczenia poematu.
XII w. - pojawiają się komentarze do autorów świeckich.
intencja - jak przypisać intencję pogańskiemu poecie, aby miała charakter chrześcijański
Święty Augustyn
św. Augustyn (354-430) - ur. w Dagasie, żył w północnej Afryce i Włoszech.
Wyznania świętego Augustyna - zapoczątkowują pewną tradycję skupienia na jednostce, która dokonuje rozliczenia z samą sobą, Bogiem, światem wobec końca życia.
Wyznania są w duchu wzniosłości.
Augustyn jest związany ze stoicyzmem, manicheizmem (inkwizycja, obraz walki dobra ze złem. To Kościół powinien walczyć ze złem), neoplatonizmem
Pisanie fabuły w sposób świecki jest potępione, nie zasługuje na uwagę. Chrześcijanie powinno tego unikać.
w Wyznaniach Augustyn jest semiotyczny, formułuje pytania: jak myśli mogą być artykułowane w umyśle ludzkim; wszystko zależy od logosu.
słowo ludzkie jest cudowne, ale najważniejsze jest słowo Boże
mówi, jak interpretować Biblię
retoryczne dzieło: De doctrina christiana (O nauce chrześcijańskiej):
→ I zasada - hermeneutyka: MIŁOŚĆ CZYTELNIKA
dwuznaczności rozstrzygane w duchu miłości
→ początki semiologii: podział na znaki naturalne (znaki dymne), konwencjonalne (język), figuratywne, literalne, naturalne (samoustalone), konwencjonalne (przekazywane przez istoty żywe), przenośne.
Pismo Święte natchnięte przez Boga. Znajomość języków to wymaganie duchowe.
→ pierwsze znaczenie dosłowne, ale z dala od krańcowości.
7 stopni doskonalenia przed tłumaczeniem Biblii
Prorocy używają figur i metafor - to nie jest nic złego. Należy parafrazować wszytskie niejasności
3