Testamenty szczególne.
Testamenty szczególne mogą być sporządzone tylko w określonych okolicznościach, gdy zostały spełnione dodatkowe przesłanki przewidziane ustawą. Charakteryzują się one ponadto czasowo ograniczoną mocą. Zgodnie bowiem z art. 955kc testament szczególny traci moc z upływem sześciu miesięcy od ustania okoliczności, które uzasadniały niezachowanie formy testamentu zwykłego, chyba że spadkodawca zmarł przed upływem tego terminu.
Do testamentów szczególnych zalicza się:
1. testament ustny,
2. testament złożony podczas podróży na statku morskim lub powietrznym,
3. testament wojskowy.
Testament ustny jako testament szczególny może zostać złożony jeżeli zachodzi przynajmniej jedna z okoliczności wskazanych w art. 952§1kc, a zatem
1. istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy,
2. zachowanie zwykłej formy testamentu jest wskutek szczególnych okoliczności niemożliwe lub bardzo utrudnione.
Obawa rychłej śmierci spadkodawcy nie może być jednak oceniana wyłącznie na podstawie subiektywnych odczuć spadkodawcy. Jej istnienie musi być uzasadnione obiektywnie. Muszą wystąpić takie stany chorobowe lub skutki nagłych wypadków, które w świetle wiedzy lekarskiej oraz doświadczenia życiowego mogą spowodować rychły zgon.
Ponadto obawa rychłej śmierci musi istnieć w chwili sporządzania testamentu.
Okoliczności uniemożliwiające lub znacznie utrudniające skorzystanie ze zwykłej formy testamentu nie zostały w ustawie wyliczone. Należy jednak przyjąć, że chodzi o okoliczności niecodzienne, odbiegające od normalnego stanu rzeczy np. powódź czy przerwanie komunikacji.
Okoliczności szczególne muszą prowadzić do niemożliwości sporządzenia testamentu zwykłego lub do znacznych utrudnień w tym zakresie. Taka sytuacja wystąpi np. gdy spadkodawca nie jest w stanie udać się do notariusza albo nie jest w stanie sporządzić testamentu własnoręcznego.
Testament ustny zostaje sporządzony w ten sposób, że spadkodawca oświadcza swoją wolę ustnie przy jednoczesnej obecności conajmniej trzech świadków. Mniejsza liczba świadków pociąga za sobą nieważność testamentu, większa natomiast pozostaje bez znaczenia dla ważności testamentu.
Dla skuteczności testamentu ustnego konieczne jest stwierdzenie jego treści.
Stwierdzenia treści testamentu ustnego dokonuje się przez spisanie treści testamentu przed upływem roku od jego sporządzenia / złożenia przez spadkodawcę oświadczenia swej ostatniej woli/ lub zgodne zeznania świadków złożone przed sądem w terminie 6 miesięcy od otwarcia spadku tzn. śmierci spadkodawcy.
Pismo stwierdzające treść rozrządzeń spadkodawcy ma zostać sporządzone przez jednego ze świadków lub osobę trzecią. Może ono zostać spisane pismem ręcznym lub maszynowym.
Pismo stwierdzające treść rozrządzeń spadkodawcy dla swej ważności wymaga podania miejsca i daty złożenia oświadczenia przez spadkodawcę oraz miejsca i daty sporządzenia pisma.
Pismo to powinno zostać podpisane przez spadkodawcę i dwóch świadków albo wszystkich świadków.
Pismo stwierdzające treść testamentu ustnego powinno zostać sporządzone przed upływem roku od złożenia oświadczenia przez spadkodawcę.
Jeżeli jednak wola spadkodawcy nie zostanie w tym terminie spisana, możliwe jest ustalenie treści dokonanych rozrządzeń w drodze zeznań świadków złożonych przed sądem przed upływem 6 miesięcy od otwarcia spadku.
Testament na polskim statku morskim lub powietrznym testator może sporządzić w ten sposób, iż oświadczy swoją ostatnią wolę wobec dowódcy statku lub jego zastępcy w obecności dwóch świadków. Dowódca staku lub jego zastępca spisuje wolę spadkodawcy podając datę jego spisania i pismo w obecności świadków odczytuje spadkodawcy. Pismo to podpisują następnie spadkodawca, świadkowie oraz dowódca statku lub jego zastępca.
Testament wojskowy może być sporządzony tylko w czasie mobilizacji lub wojny albo przebywania w niewoli.