Różnice indywidualne 22 IV
brakuje z 15 IV
Charakterystyka „trudnego temperamentu” wg Thomasa i Chess
temperament łatwy, wolnorozgrzewający się, trudny
(wg Thomasa i Chess rodzice nie odpowiadają w 100% za trudne cechy dzieci.).
W swojej teorii Thomas i Chess odwołują się głównie do energetyczności
brak rytmiczności funkcji biologicznych
tendencja do wycofywania się (unikanie nowych osób)
małe zdolności przystosowawcze (reagowanie z opóźnieniem/ brak reakcji na polecenia wydawane przez otoczenie)
duża siła (poziom energetyczny) reakcji, gł. Reakcji emocjonalnych;
wysoki poziom energetyczny w reakcji;
przewaga negatywnych reakcji emocjonalnych (zły nastrój)
słabiej nasilone: mała aktywność, większe roztargnienie;
całość zmusza rodziców do większego wysiłku wychowawczego; ostracyzm pośród rówieśników
pojęcie dobroci dopasowania (goodness-of-fit)
najlepsze dopasowanie (podmiot-otoczenie) uzyskuje się wtedy, kiedy zdolności dziecka, jego motywacja i temperament są adekwatne do wymagać, oczekiwań i możliwości środowiska.
Wg Thomasa, Chessa nie można zmienić dziecka, bo nie można zmienić temperamentu. Problemy dziecka wynikają z niedopasowania się, niedostosowania, nie są winą rodziców
Arnold H. Buss (ur. 1924), Robert Plomin (ur. 1948)
Teoria Temperamentów EAS A.H. Bussa i R. Plomina
każda cecha w tej teorii jest nazywana temperamentem
koncepcja wielowymiarowana znana też pod nazwą Genetycznej Teorii Temperamentu
obejmuje wymiary emocjonalny, motoryczny i społeczny.
temperament to zespół genetycznie uwarunkowanych cech osobowości, które ujawniają się we wczesnym okresie życia jednostki (najpóźniej w ciągu 2 pierwszych lat jej życia.
genetyczna determinacja i obecność we wczesnej ontogenezie odróżniają cechy temperamentalne od innych cech osobowości (kryteria definicyjne)
temperament stanowi podstawę kształtowania się i dalszego rozwoju osobowości.
Najważniejsze cechy Genetycznej Teorii Temperamentu
wyjaśniająca
wielowymiarowa
odnosi się głównie do populacji dziecięcej, ale ma także odniesienie do temperamentu osób dorosłych (rozwój traktuje szeroko)
w oparciu o tę koncepcję można opis
trzy zasadnicze cechy określające struktury temperamentu, to emocjonalność, aktywność i towarzyskość. Pierwotnie wyodrębniono także impulsywność, której genetycznego uwarunkowania jednak nie potwierdzono.
Emocjonalność
złożona cecha obejmująca trzy składniki:
niezadowolenie (negatywna emocjonalność)
strach - pojawia się ok 2-3 m-ca życia. Główne przejawy to nasilenie reakcji mimicznej, płacz, krzyk, napady złego humoru.
Złość - pojawia się ok. 6 m-ca życia, przejawia się głównie skłonnością do łatwego reagowania silnym pobudzeniem i agresją.
Aktywność
cecha powiązana z poziomem energii i preferencjami dla aktywności fizycznej (jest to cecha stylistyczna - nawiązanie do Thomasa i Chess).
Cecha ujawnia się w tempie i wigorze (intensywność, siła) zachowania.
Towarzyskość (wyprowadzona z koncepcji ekstrawersji)
cecha przejawiająca się w poszukiwaniu i przebywaniu w towarzystwie innych ludzi. (niekoniecznie muszą być aktywne formy interakcji, wystarczy bycie w towarzystwie)
osoby o wysokim poziomie tej cechy preferują zajęcia grupowe, sporty zespołowe a także zyskiwania komfortu w interakcjach społecznych
przy minimalnym natężeniu cech temperamentu EAS, to środowisko wpływa na temperament, a nie odwrotnie.
Jeśli cechy temperamentu są mało natężone, to jesteśmy bardziej narażeni na środowisko.
Badania nad stresem powypadkowym. Jeśli ludzie słabo radzą sobie w warunkach przeżytej traumy, poziom reaktywności emocjonalnej jest większy, co powoduje większe narażenie na zaburzenia emocjonalne.
Również ma wpływ poczucie umiejscowienia kontroli. Osoby z poczuciem własnej kontroli nad sytuacją, mają mniejszy poziom reaktywności emocjonalnej.
U dzieci bada się również NIEŚMIAŁOŚĆ (lęk przed obcymi)
Współczynniki korelacji (r-Pearsona) cech temperamentu mierzonych EAS w 225 parach matka-dziecko i ojciec-dziecko.
Cechy są wyżej skorelowane w parach matka-dziecko (cecha matki/ojca -> dziecka) w wypadku:
niezadowolenie -> emocjonalność
strach -> emocjonalność
aktywność -> aktywność
oraz w parach ojciec-dziecko w wypadku:
złość -> emocjonalność
towarzyskość -> towarzyskość
ujemna korelacja towarzyskość -> nieśmiałość
cechy EAS w najnowszych badaniach
Hintsanen, 2009: wysoki poziom niezadowolenia oraz niski poziom aktywności i towarzyskości stanowią najlepsze predyktory długości czasu pozostawania bez pracy wśród fińskich dorosłych 24-39 lat;
Lindhout, 2009: wysoki poziom niezadowolenia i nieśmiałości u dzieci w interakcji z negatywnych afektem u rodziców i brakiem zachęty do niezależności dziecka wnoszą największy wkład w rozwój zaburzeń lękowych u holenderskich dzieci w wieku 8-13 lat.
De Pauw, Mervielde, Leeuwen, 2009: towarzyskość, aktywność i emocjonalność, to jedne z cech temperamentu najsilniej powiązane z problemami zachowania oraz ze złym przystosowaniem u belgijskich przedszkolaków w wieku 4-5 lat;
Tipples, 2008: niezadowolenie jest cechą sprzyjającą przeszacowaniu czasu trwania ekspozycji wzorców mimicznych negatywnych emocji (gniewu i strachu) u brytyjskich dorosłych w wieku 18-39. niezadowoleni szacowali, że ekspozycja była dłuższa.
Jerome Kagan (ur. 1929)
koncepcja zahamowanego i niezahamowanego temperamentu
temperament odnosi się do stałych reakcji behawioralnych i emocjonalnych, które ujawniają się we wczesnym okresie życia człowieka i podlegają w części wpływowi konstytucji genetycznej.
Podstawowe założenia koncepcji zahamowanego i niezahamowanego temperamentu wg Kagana.
jedyną niezmienna cecha w trakcie rozwoju to: nieśmiałość/lękliwość vs śmiałość/towarzyskość (nawiązanie do koncepcji I/E Eysencka);
Temperament zahamowany (10% dzieci): nieśmiałe reakcje, ostrożność, brak okazywania emocji, lękliwość, niezadowolenie (także ucieczka).
Temperament niezahamowany (25%): spontaniczność, nawiązywanie kontaktu, rozmawianie, okazywanie emocji.
W większości przypadków cechy te nie ulegają zmianie aż do późnego dzieciństwa. Można je badać obserwując w warunkach laboratoryjnych.
Założenia cd.
różnice w profilach temperamentu ujawniają się w reakcji na niepewność (stres) związany z nieznanymi lub nowymi bodźcami.
Profil temperamentu (zahamowany - niezahamowany) można przewidzieć na podstawie wysokiej lub niskiej reaktywności u niemowląt (siła reagowania na bodźce).
Rozróżnienie dwóch profili temperamenty stanowi analogię do różnic indywidualnych u zwierząt w tendencji do zbliżania się i unikania.
Podstawy biologiczne temperamentu wg Kagana
reaktywność układu limbicznego (ciała migdałowatego i podwzgórza) oraz układu siatkowatego i części współczulnej układu nerwowego.
Większa reaktywność tych układów charakteryzuje dzieci z temperamentem zahamowanych (mniejsza towarzyszy temperamentowi niezahamowanemu).