24.02.2010.
PSYCHOLOGIA RÓŻNIC INDYWIDUALNYCH - wykład
*Platon - 3 klasy obywateli. Wg niego mniej istotne są normy i cechy, natomiast ważne jest to, jak zostaną wykorzystane. Integracja wszystkich cech - różnice indywidualne.
Trzy płaszczyzny człowieka:
biologiczna
społeczna/psychiczna (na tej płaszczyźnie łatwiej dostrzec różnice indywidualne)
duchowa
Płaszczyzny te muszą się integrować.
*Arystoteles - wg niego różnice indywidualne to różnice w działaniu. Nie interesował się rzeczami rozwojowymi/psychologicznymi, ale tym, co człowiek potrafi i kim jest oraz na ile potrafi wykorzystać swój potencjał. Różnice indywidualne - podział ludzi ze względu na zajęcie: rzemieślnicy, patrycjusze, kapłani, sędziowie, żołnierze. Dzieląc na grupy, charakteryzował cechy, konfiguracje cech -> realizacja siebie.
*Jean Choir - „ludzie różnią się między sobą pod względem rozumu”. Rozum tłumaczył jako mądrość (a nie wyniki w testach psychologicznych). Zwrócił uwagę na to, że ludzi można różnicować z punktu widzenia określonych kryteriów - kryteria adaptacji, kryteria integracji (podstawy różnic indywidualnych). Jego koncepcja postrzegania człowieka i różnic między ludźmi zaczęła rozwijać obszar dotyczący uzdolnień.
*Hipokrates - sprawdzał, w jaki sposób funkcjonuje organizm człowieka. Zastanawiał się, co różni ludzi między sobą, że jedni chorują, a inni nie, pomimo przebywania w tych samych warunkach; dlaczego chorują na różne zaburzenia, gdy czynnik patogenny jest taki sam; co sprawia, że czas leczenia każdej osoby jest różnorodny.
Duże znaczenie, jeśli chodzi o różnice indywidualne mają humory ludzkie (płyny ustrojowe, hormony): krew, żółć, czarna żółć, flegma. Zawsze jeden z humorów u danej osoby jest dominujący. Konfiguracja płynów ustrojowych = różnice między ludźmi.
Elementy budowy ciała przypisane poszczególnym przewagom humorów:
Habitus Apoplekticus - o różnicach indywidualnych decyduje to, jak człowiek żyje, „używa siebie”, a nie tyle same humory i typy fizyczne. Osobowość typu A (podatność na różne schorzenia). Dominuje żółć.
Usposobienie suchotomiczne - zahamowanie, spuchnięcie. Osobowość typu C (robi wszystko na ostatnią chwilę, za nic nie może się zabrać). Dominuje flegma.
*Galen - wyróżnił typy temperamentu. Zebrał wszystkie dane od Arystotelesa, Hipokratesa, Platona. Zaproponował (bardzo ważne) pole czynników warunkujących różnice indywidualne: uwarunkowania endogenne (wewnętrzne) i uwarunkowania egzogenne (zewnętrzne).
*Przedmiot różnic indywidualnych współcześnie:
Zdolności - rozumiane na kilka sposobów: jako zdolności poznawcze (inteligencja) oraz jako zdolności specjalne (muzyczne, sportowe itp.). Zdolność staje się różnicą dopiero wtedy, gdy ktoś jej używa; obszarem różnic indywidualnych jest dopiero to, co decyduje o adaptacji i rozwoju.
Różnice w zakresie osobowości człowieka - szczególne znaczenie przypisuje się temperamentowi. Temperament często jest mylony z osobowością. Temperament zawsze jest włączony w osobowość. Genetyka zachowania wyjaśnia wiele różnic na poziomie osobowościowym.
Style funkcjonowania człowieka - szeroki obszar styli poznawczych. Style odporności na stres.
Determinanty różnic indywidualnych - odwieczny problem: biologia czy środowisko? Obecnie wiadomo, że udział w determinowania różnic mają zarówno biologia, jak i środowisko. W obrębie genetyki zachowania bada się stopień korelacji między nimi.
*Psychologia różnic indywidualnych wiąże się z: psychologią twórczości, psychometrią, genetyką zachowania, kognitywistyką, statystyką (matematyką), diagnostyką psychologiczną.