3.2. Wydatki według działów i części budżetowych

Wydatki budżetu państwa ujęte są w szczegółowości do części, działów

i rozdziałów klasyfikacji budżetowej. Prezentacja taka umożliwia przekrojowe spojrzenie na wydatki budżetu państwa oraz ułatwia określenie stanu ich realizacji.

Wykonanie wydatków budżetu państwa w 2010 r. według działów przedstawia się

następująco:

Przeniesienia Przeniesienia

Ustawa

Budżet po

Wykonanie

Wskaźnik

rezerwy

rezerw

Wyszczególnienie

2010 r.

zmianach

2010 r.

ogólnej

celowych

6/5

w tys. zł

%

1

2

3

4

5

6

7

Ogółem

301.220.817

88.627

16.375.879

301.220.817

294.893.878

97,9

w tym:

010 Rolnictwo i łowiectwo

5.745.969

4.719.515

10.466.021

10.279.154

98,2

020 Leśnictwo

8.622

925

9.547

8.172

85,6

050 Rybołówstwo i rybactwo

98.107

55.909

156.828

152.361

97,2

100 Górnictwo i kopalnictwo

412.159

464.648

876.807

875.902

99,9

150 Przetwórstwo przemysłowe

597.338

334.897

939.095

825.821

87,9

400 Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczna,

gaz i wodę

0

598

598

598

100,0

500 Handel

830.108

5.000

250.859

1.084.548

1.072.183

98,9

550 Hotele i restauracje

21.000

0

21.000

20.906

99,6

600 Transport i łączność

7.832.560

117

2.285.643

10.116.979

9.081.902

89,8

630 Turystyka

42.979

42

43.021

42.983

99,9

700 Gospodarka mieszkaniowa

1.365.464

242.401

1.613.116

1.442.672

89,4

710 Działalność usługowa

836.524

82.402

915.409

880.512

96,2

720 Informatyka

189.011

8.959

197.950

196.750

99,4

730 Nauka

4.202.184

67.563

4.269.747

4.200.345

98,4

750 Administracja publiczna

11.175.476

38.255

714.504

11.916.180

11.544.560

96,9

751 Urzędy naczelnych organów władzy państwowej

kontroli i ochrony prawa oraz sądownictwa

1.957.279

237

256.489

2.214.005

2.111.600

95,4

752 Obrona narodowa

18.817.248

6.121

18.832.815

18.549.069

98,5

753 Obowiązkowe ubezpieczenia społeczne

72.160.474

96.257

72.256.731

71.786.818

99,3

754 Bezpieczeństwo publiczne i ochrona przeciwpożarowa

12.237.154

20.786

692.458

12.959.149

12.921.632

99,7

755 Wymiar sprawiedliwości

9.691.498

6.200

18.097

9.715.298

9.701.567

99,9

756 Dochody od osób prawnych, od osób fiz. i od in.

jednostek nieposiadających osobowości prawnej oraz

wydatki związane z ich poborem

240.000

42.012

282.012

281.022

99,6

757 Obsługa długu publicznego

34.868.515

0

34.868.515

34.143.019

97,9

758 Różne rozliczenia

81.014.700

200

782.608

65.328.856

63.169.394

96,7

801 Oświata i wychowanie

1.442.925

1.282

224.301

1.670.281

1.621.432

97,1

803 Szkolnictwo wyższe

11.537.412

229.112

11.760.470

11.722.438

99,7

851 Ochrona zdrowia

6.256.725

1.577

692.092

6.941.117

6.864.327

98,9

852 Pomoc społeczna

12.256.007

3.496

2.009.150

14.266.686

14.157.365

99,2

853 Pozostałe zadania w zakresie polityki społecznej

2.880.054

4.700

75.929

2.964.623

2.936.233

99,0

854 Edukacyjna opieka wychowawcza

89.051

560

515.707

605.323

522.496

86,3

900 Gospodarka komunalna i ochrona środowiska

428.154

300

57.369

487.151

459.631

94,4

921 Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego

1.396.537

5.916

89.788

1.492.279

1.448.147

97,0

925 Ogrody botaniczne i zoologiczne oraz naturalne

obszary i obiekty chronionej przyrody

105.956

2.739

108.249

98.448

90,9

926 Kultura fizyczna i sport

483.627

1.356.786

1.840.413

1.774.419

96,4

60

Analizując udział wydatków z poszczególnych działów w wydatkach ogółem można zaobserwować, iż największą część stanowią wydatki zaliczone do działu:

− obowiązkowe ubezpieczenia społeczne (24,3%), gdzie największe nakłady przeznaczone

są na dotacje do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i Funduszu Emerytalno-

Rentowego,

− różne rozliczenia (21,4%), w których znaczące wielkości stanowią są subwencje ogólne

dla jednostek samorządu terytorialnego, czy składka do budżetu Unii Europejskiej,

− obsługa długu publicznego (11,6%),

− obrona narodowa (6,3%).

Poniższy wykres prezentuje udział wydatków wybranych działów w wydatkach budżetu państwa ogółem.

4,7

3,5

1,0

3,11,4

4,8

3,9

2,3

4,0

6,3

21,4

24,3

11,6

4,4

3,3

Rolnictw o i łow iectw o

Transport i łączność

Nauka

Administracja publiczna

Obrona narodow a

Obow iązkow e ubezpieczenia społeczne

Bezpieczeństw o publiczne i ochrona przeciw pożarow a

Wymiar spraw iedliw ości

Obsługa długu publicznego

Różne rozliczenia

Szkolnictw o w yższe

Ochrona zdrow ia

Pomoc społeczna

Pozostałe zadania w zakresie polityki społecznej

Pozostałe

61

Kwoty wydatków ustalone dla poszczególnych działów na etapie tworzenia ustawy budżetowej mogą ulec zmianie w trakcie realizacji budżetu i w ich wyniku tworzony jest tzw.

plan po zmianach (w tabeli powyżej „Budżet po zmianach”). Zmiany kwot wydatków są przede wszystkim wynikiem przesunięć wydatków z rezerw celowych i rezerwy ogólnej na sfinansowanie zadań zaliczanych do danego działu. Wykonanie wydatków za 2010 r.

wyniosło 97,9% w stosunku do planu po zmianach i kształtowało się na poziomie od 85,6%

(w dziale leśnictwo) do 100% (wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę).

Poniżej omówione zostały działy, w których wykonanie wydatków w 2010 r. było

znacząco niższe (co najmniej o 100.000 tys. zł) od planu po zmianach:

1) Różne rozliczenia – niższe o 2.159.462 tys. zł – jest efektem mniejszego niż planowano wykorzystania środków ujętych w rezerwie celowej poz. 8 „Współfinansowanie projektów

realizowanych z udziałem środków europejskich, finansowanie projektów z udziałem

środków otrzymanych od państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym

Handlu (EFTA) (...)” ze względu na:

− oszczędności powstałe w wyniku przeprowadzonych postępowań przetargowych,

− przesunięcia realizacji projektów, które wymagają postępowania przetargowego na kolejny rok budżetowy,

− mniejszą liczbę wniosków o uruchomienie ww. rezerwy celowej na finansowanie

wydatków związanych z rozliczeniem projektów wdrażanych w ramach programu

SAPARD oraz wydatków związanych z rozliczeniem programów Phare i Transition

Facility (tzw. zwroty do Komisji Europejskiej). Specyfika tych wydatków utrudnia właściwe oszacowanie ich wielkości na etapie planowania ustawy budżetowej.

Ponadto, należy podkreślić iż w pierwszej kolejności wykorzystywane są środki ujęte w budżetach dysponentów, bowiem w trakcie roku budżetowego, stosownie do

art. 194 ustawy o finansach publicznych, dokonywane są liczne przeniesienia wydatków

między częściami, działami i programami w celu finansowania bieżących kosztów).

2) Transport i łączność – niższe o 1.035.077 tys. zł – taka realizacja wydatków wiąże się głównie z trudnościami w wykorzystaniu środków zaplanowanych na budowę autostrad

płatnych i dróg publicznych krajowych w związku z:

− wniesionymi odwołaniami od decyzji wywłaszczeniowych,

− przedłużającymi się procedurami wykupu gruntów,

62

− oszczędnościami wynikającymi z negocjacji z instytucjami państwowymi przy wykupie gruntów,

− przedłużającymi się procedurami przetargowymi,

− późniejszym niż planowano rozpoczęciem robót,

− opóźnieniami wynikającymi z konieczności wykonania robót dodatkowych

nieprzewidzianych w zadaniach,

− opóźnieniami wynikającymi z niekorzystnych warunków pogodowych,

− przedłużającymi

się

procedurami

uzyskania

decyzji

administracyjnych

uniemożliwiających rozpoczęcie realizacji zadań oraz

− mniejszymi niż pierwotnie planowano kosztami realizacji inwestycji.

Ponadto, zmniejszono wydatki urzędów morskich na realizację programów wieloletnich

„Budowa drogi wodnej łączącej zalew Wiślany z Zatoką Gdańską" oraz „Budowa falochronu osłonowego dla portu zewnętrznego w Świnoujściu” w związku z:

− przedłużającą się procedurą ustalenia prognozowanego wpływu na środowisko

planowanego przedsięwzięcia,

− oszczędnościami powstałymi w wyniku rozstrzygniętych postępowań przetargowych,

− koniecznością opracowania działań naprawczych zmierzających do udoskonalenia

organizacji robót i odrobienia opóźnień w realizacji zadania,

− opóźnieniem w podpisaniu kluczowych umów (z wykonawcą robót budowlanych

i Inżynierem Kontraktu), na które przede wszystkim, miały wpływ toczące się

postępowania przed Sądem Polubownym (rozpatrywanie skarg jakie wniosły

Konsorcja w postępowaniach przetargowych na wykonawstwo robót i na Inżyniera

Kontraktu),

− dwumiesięcznym opóźnieniem w realizacji robót spowodowanym zgłaszanymi przez

wykonawcę wnioskami o zmianę m.in. technologii wykonania nasypu tymczasowego,

− koniecznością oczyszczenia akwenu z uwagi na natrafienie na nieoczekiwanie dużą

ilość materiałów potencjalnie niebezpiecznych.

Dodatkowo, nie wykorzystane zostały w pełni dotacje na dofinansowanie krajowych

przewozów pasażerskich, na sfinansowanie ustawowych uprawnień do ulgowych

przejazdów oraz na zakup pojazdów kolejowych przeznaczonych do wykonywania

przewozów pasażerskich.

63

3) Obsługa długu publicznego – niższe o 725.496 tys. zł – głównymi przyczynami niższego wykonania wydatków były niższe wypłaty z tytułu gwarancji, odchylenia poziomu

rynkowych stóp procentowych w stosunku do założonych, mniejsza wartość

obsługiwanego długu oraz różnice kursowe złotego wobec walut obcych, a także

decyzje Ministra Finansów dotyczące blokady wydatków z tytułu obsługi długu

krajowego na łączną kwotę 490.000 tys. zł, która nie pomniejszyła kwoty planu po zmianach.

4) Obowiązkowe ubezpieczenia społeczne – niższe o 469.913 tys. zł – niższe wykonanie wynika przede wszystkim z mniejszego wykorzystania dotacji do Funduszu Emerytalno-Rentowego z tytułu niższych wydatków na składki na ubezpieczenia zdrowotne dla

rolników.

5) Administracja publiczna – niższe o 371.620 tys. zł – niepełna realizacja wydatków w tym dziale jest konsekwencją niższego niż panowano wykorzystania środków UE, a także mniejszego zapotrzebowania na wydatki bieżące wynikającego z:

− mniejszego wykorzystania środków na finansowanie zadań realizowanych przez

Ministerstwo Spraw Zagranicznych, co spowodowane było głównie likwidacją części

placówek zagranicznych oraz mniejszymi niż planowano wydatkami przeznaczonymi

na pomoc zagraniczną,

− niepełnego zrealizowania planu wydatków innych urzędów, w tym głównie centrali Ministerstwa Finansów oraz izb i urzędów celnych (przede wszystkim wydatki na

wynagrodzenia wraz z pochodnymi), Ministerstwa Gospodarki (wydatki związane

z

utrzymaniem

i funkcjonowaniem

centrali

ministerstwa

oraz

placówek

zagranicznych)

i

Głównego

Urzędu

Statystycznego

(wydatki

związane

z przeprowadzeniem powszechnego spisu rolnego 2010 i pracami przygotowawczymi

do narodowego spisu powszechnego ludności i mieszkań 2011).

6) Obrona narodowa – niższe o 283.746 tys. zł – przyczynami niższej realizacji wydatków

były:

− oszczędności w zakresie realizacji zadań dotyczących utrzymania infrastruktury oraz

napraw i utrzymania uzbrojenia i sprzętu wojskowego,

− niższa niż planowano realizacja umów związanych z czarterem samolotów do

przewozu ważnych osób w państwie,

− zmiany zakresów rzeczowych w trakcie realizacji zadań, co powoduje konieczność aktualizacji dokumentacji projektowej i niejednokrotnie powtarzanie procedur

przetargowych,

64

− niewydolność rejonowych zarządów infrastruktury i terenowych oddziałów lotniskowych (niski poziom zatrudnienia w stosunku do ilości zadań),

− długotrwałe procedury przetargowe – brak oferentów, zwłaszcza dla zadań, przy wykonywaniu których firmy muszą posiadać poświadczenie bezpieczeństwa

przemysłowego, jak również protesty od rozstrzygnięć przetargów wnoszone przez

strony przegrywające, ale także unieważnianie przetargów - oferty składane przez oferentów często przekraczały wartości kosztorysowe zadań (dynamiczny wzrost cen

materiałów i wartości robocizny), czy brak wykonawców robót budowlanych,

− małe zainteresowanie firm wykonawczych i biur projektowych zadaniami wojskowymi,

− opóźnienia w uzyskaniu decyzji administracyjnych (jak np.: decyzji o lokalizacji celu publicznego, pozwolenia na budowę),

− likwidacja gospodarstwa pomocniczego Wojskowe Zakłady Remontowo-Budowlane

jako podmiotu realizującego zadania ujęte w centralnych planach rzeczowych.

7) Rolnictwo i łowiectwo – niższe o 186.867 tys. zł – niższe wykonanie wydatków wynika z niepełnego wykorzystania uruchomionych w trakcie roku budżetowego rezerw

celowych, które zasiliły głównie budżety wojewodów i przeznaczone były na

przeciwdziałanie i usuwanie skutków klęsk żywiołowych, zwalczanie chorób zakaźnych zwierząt, finansowanie „Programu dla Odry 2006”.

8) Gospodarka mieszkaniowa – niższe o 170.444 tys. zł – takie wykonanie wydatków związane było przede wszystkim z:

− blokadą wydatków przeznaczonych na zadania wynikające z nowelizacji ustawy

o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych RP, która weszła w życie z dniem 1 lipca 2010 r., nie

jak pierwotnie planowano z dniem 1 stycznia 2010 r. w kwocie 163.003 tys. zł,

− niewykorzystaniem wydatków przeznaczonych na zadania z zakresu gospodarki

nieruchomościami, w tym głównie na zadania wynikające z ustawy z dnia 7 września

2007 r. o ujawnieniu w księgach wieczystych prawa własności nieruchomości Skarbu

Państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego, w związku z trudnościami w

zlecaniu opracowania dokumentacji w zakresie regulacji stanów prawnych

nieruchomości spowodowane brakiem zainteresowania ze strony wykonawców,

zwolnieniem Skarbu Państwa z uiszczania opłat sądowych w sprawach

dysponowania mieniem, nieodpłatnym wydawaniem przez Zarządy Geodezji

Kartografii i Katastru Miejskiego wypisów i wyrysów z ewidencji gruntów i budynków,

niewykonaniem map sytuacyjno – wysokościowych do ustalania linii brzegu rzek oraz

map do celów prawnych dla działek gruntów pokrytych wodami, zmniejszonym

65

zapotrzebowaniem na wykonanie operatów szacunkowych do aktualizacji opłat z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości Skarbu Państwa oraz

− niepełnym wykorzystaniem przez gminy dotacji przeznaczonych na sfinansowanie

wynajmu mieszkań i kontenerów dla rodzin i osób poszkodowanych w wyniku

powodzi i osuwisk ziemnych w związku z mniejszą niż początkowo planowano liczbą

rodzin i osób uprawnionych do korzystania z pomocy.

9) Przetwórstwo przemysłowe – niższe o 113.275 tys. zł – realizacja wydatków na takim poziomie jest efektem:

− przesunięcia środków przeznaczonych na realizację programów wieloletnich

„Wsparcie finansowe inwestycji (...)” oraz niższym wykonaniem tych programów na

skutek niezrealizowania przez inwestorów ich zobowiązań wynikających z umów,

− niższego współfinansowania programów operacyjnych.

10) Pomoc społeczna – niższe o 109.322 tys. zł – niższa realizacja wydatków wynika głównie ze zmniejszenia dotacji celowych na:

− realizację zadań bieżących z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych gminom i samorządom województw z przeznaczeniem na wypłaty

świadczeń rodzinnych, świadczenia z funduszu alimentacyjnego oraz na opłacanie

składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za osoby pobierające świadczenie

pielęgnacyjne,

− finansowanie zadań bieżących z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych gminom z przeznaczeniem na wypłaty zasiłków celowych dla osób i rodzin

poszkodowanych w wyniku powodzi w 2010 r. i innych zdarzeń klęskowych

np. huraganu, intensywnych opadów deszczu, gradobicia oraz silnych opadów śniegu,

− dofinansowanie zadania własnego gmin w zakresie realizacji programu wieloletniego

„Pomoc państwa w zakresie dożywiania” oraz dotacji celowych na zadania bieżące

realizowane przez powiaty i gminy na podstawie porozumień z organami administracji

rządowej z przeznaczeniem na realizację resortowych programów w zakresie

pomocy społecznej m.in. „Wsparcie dla osób z zaburzeniami psychicznymi”,

„Świetlica, praca, staż – socjoterapia w środowisku gminnym” a także na realizację Poakcesyjnego Programu Wsparcia Obszarów Wiejskich,

66

− dofinansowanie zadania własnego gmin z przeznaczeniem na wypłaty zasiłków stałych,

− dofinansowanie zadania własnego gmin z przeznaczeniem na wypłaty zasiłków

okresowych.

11) Urzędy naczelnych organów władzy państwowej, kontroli i ochrony prawa oraz

sądownictwa – niższe o 102.405 tys. zł – głównie ze względu na niższe niż planowano

wykorzystanie środków z rezerwy celowej na sfinansowanie kosztów przygotowania

i przeprowadzenia wyborów Prezydenta RP.

Wykonanie wydatków budżetu państwa w 2010 r. według części zostało pokazane

w Tablicy 8.

Odmienny sposób prezentacji wydatków budżetu państwa został przedstawiony

w „Informacji o realizacji wydatków w układzie zadaniowym w 2010 r.”. Omówione tam wydatki budżetu państwa zostały opisane w układzie funkcji państwa, zadań i podzadań.

67