wyklad7-tolerowanie wymiarow [tryb zgodnosci]

Tolerowanie wymiarów

Wymiar umieszczony na rysunku jest wymiarem nominalnym, czysto teoretycznym.

Ze względu na niedoskonałość urządzeń obróbczych, wymiaru tego nie można osiągnąć, otrzymywany jest wymiar większy lub mniejszy od nominalnego.

W PN-EN 20660-1 ustalono 28 odchyłek podstawowych.

Odchyłki podstawowe wałków oznacza się małą litera (a…zc) , a odchyłki podstawowe otworów – wielką literą (A…ZC).

W celu uniknięcia pomyłek nie stosuje się liter: I, i, L, l, O, o, Q, q, W, w.

•

Odchyłki podstawowe otworu

C CD

EF F FG G H JS

U V

•

Odchyłki podstawowe wałka

•

W PN-ISO zamieszczono zbiór zalecanych przedziałów tolerancji Wałki

js5

js6

js7

d10

h10

a11

b11

c11

h11

•

Zalecane przedziały tolerancji otworów wg PN-ISO 1829

Otwory

JS6

JS7

JS8

C10

D10

E10

H10

A11

B11

C11

D11

H11

Odchyłki wymiarów bez indywidualnych oznaczeń tolerancji Problem tolerancji i oznaczeń wymiarów,które nie posiadają określonej na rysunku tolerancji reguluje norma PN-EN ISO 22768-1. Odchyłki wymiarów liniowych zależą od klasy tolerancji oraz wartości wymiaru nominalnego

Pasowaniem nazywamy relację między wymiarami wewnętrznymi lub zewnętrznymi montowanych elementów przed ich połączeniem.

Współpracujące części tworzące pasowanie mają ten sam wymiar nominalny.

Występują tu dwa główne przypadki;

- luz (oznaczenie S). Definiowany jest on jako różnica między wymiarami otworu i wałka , gdy wymiar (średnica) otworu jest większy od wymiaru (średnicy) wałka . Luz jest zawsze wartością dodatnią

- wcisk (oznaczenie N), który jest różnicą pomiędzy wymiarami otworu i wałka gdy wymiar wałka jest większy od wymiaru otworu. Wcisk ma zawsze wartość ujemną, jednak w obliczeniu przedstawia się go jako wartość be

b zw

zg ę

l d

ę ną

n .

Przypadki pośrednie noszą nazwę pasowań mieszanych.

W pasowaniu mieszanym możliwy jest zarówno luz jak i wcisk.

Pasowanie to charakteryzuje się maksymalnym luzem i maksymalnym wciskiem.

•

Pasowania otrzymuje się przez kojarzenie otworów o tym samym przedziale tolerancji z wałkami o różnych położeniach przedziału tolerancji tj. o różnych wymiarach granicznych. Tak wybrany otwór nosi nazwą otworu podstawowego. W układzie tolerancji i pasowań ISO jako uprzywilejowany przedział tolerancji otworu wybrano otwór z odchyłką podstawową (dolną) zerową i oznaczono przez H. Zbiór różnych pasowań otrzymanych z zastosowaniem otworu podstawowego nazywa się układem pasowań stałego otworu

•

Różne pasowania o tych samych własnościach można również otrzymać koj

ko a

j r

a ząc

ą z wa

w ł

a ki

ł e

ki m

e o

o ust

u al

a o

l n

o y

n m

y pr

p zed

ze zi

d a

zi l

a e

e tol

o e

l r

e an

a cj

n i

i ot

o wo

w r

o y

y o

o róż

ó n

ż i

n e

położonych przedziałach tolerancji. Taki zbiór pasowań jest układem stałego wałka.

•

Pod względem charakteru pasowań układ stałego otworu i stałego wałka są całkowicie równoważne. Oznacza to, że np. pasowania 40H8/f7 i 40 F8/h7

mają te same wartości luzów

•

Różnice między tymi układami są głównie natury technologicznej i ekonomicznej. Zalecany jest układ stałego otworu ponieważ potrzebna jest mniejsza ilość różnych narzędzi obróbkowych i pomiarowo-kontrolnych niż

w przypadku układu stałego wałka.

•

Korzystnie jest stosować tolerancję otworu o jedną klasę większą niż

tolerancja wałka (np. H7/n6) ponieważ zawsze trudniej jest podczas obróbki uzyskać wymagana dokładność otworu.

•

W zwykłych zastosowaniach inżynierskich wystarcza pewna ilość pasowań utworzonych z przedziałów tolerancji. W tablicy 8.1 i tablicy 8.2 podano zbi

zb ó

i r

ó pa

p so

so a

w ń

ń stał

a e

ł g

e o

o ot

o wo

w r

o u

u i

i stał

a e

ł g

e o

o wa

w ł

a ka

ka zal

za e

l ca

ca y

n ch

ch w

w pr

p oj

o e

j kci

kci

ISO/CD 286-1. W pierwszej kolejności należy wybierać pasowania podane w ramkach z szarym tłem

Norma PN – 87/M – 01145

o re

r ś

e la

a z

a ad

a y

d t

t l

o e

l r

e an

a c

n j

c i

kształtu i położenia.

•

- tolerancji kształtu:

•

a) prostoliniowości – rys. 6.7a,

•

b) płaskości – rys. 6.7b,

•

c) okrągłości – rys. 6.7c,

•

d) walcowości – rys. 6.7d,

•

- tolerancji położenia:

•

e) równoległości – rys. 6.7e,

•

f) prostopadłości – rys. 6.7f,

•

g) nachylenia – rys. 6.7g,

•

) ws

w półosiowo

w ści –

r s

y . 6.7h,

•

i) symetrii – rys.6.7i,

•

j) pozycji – rys.6.7j,

•

- tolerancji kształtu i położenia:

•

k) bicia promieniowego – rys.6.7k,

•

l) bicia całkowitego – rys. 6.7l,

•

m) kształtu danego zarysu – rys. 6.7m,

•

n) kształtu wyznaczonej powierzchni – rys. 6.7.