Proces komunikacji z

pacjentem chorym

psychicznie

KOMUNIKACJA

• Jest podstawą kontaktów

międzyludzkich.

• Znajomość jej zasad jest niezbędna,

aby zapewnić satysfakcjonujące
relacje między ludźmi zarówno w
swojej rodzinie, najbliższym
otoczeniu, jak i w miejscu pracy.

•

M. Trzcińska – Krzewska 1998r

Sposoby przekazywania

komunikacji

• Komunikowanie się słowne

( werbalne)

• Komunikowanie się bezsłowne

( niewerbalne)

Komunikacja werbalna

• „ Chodzi o to, aby język giętki

powiedział wszystko, co pomyśli
głowa”

• Juliusz Słowacki

( by inni rozumieli nas dokładnie tak,
jak chcemy, by nas rozumieli)

Rodzaje wypowiedzi

werbalnej

- Informacje nieformalne – czyli

wypowiedzi w postaci pogawędek,
prostej wymiany zdań, mającej
podtrzymywać kontakty
międzyludzkie

- Wypowiedź intencjalna czyli

standardowe przekazy w postaci
powitania, przepraszania itp.

Rodzaje wypowiedzi werbalnej

cd.

- Mowa egocentryczna, czyli skierowana

do samego siebie ( spotykana u
niemowląt)

- Informacje zawierające konkretne

wiadomości, ważne dla obu stronlub
dla jednej

- Przekazy mające skłonić do wykonania:

polecenia, instrukcji, rozkazu, prośby
lub zastraszania

Rodzaje wypowiedzi werbalnej

cd

- Pytania powinny być ukierunkowane na

uzyskanie informacji werbalnej, mogą
być zamknięte otwarte, osobowe,
bezosobowe

- Przekazy odzwierciedlające emocje i

postawy

- Wypowiedzi o ukrytych intencjach czyli

takie w których konkretna informacja
jest przekazywana mimochodem

Zachowania werbalne

1. Słowa – ważna kategorię słów

stanowią te, które wskazują na
preferowaną modalność sensoryczną,
czyli system reprezentowania. Słowa
te należą do kategorii:

- wzrokowych (widzieć, wyglądać)
- słuchowych (dźwięk, głośny, mówić)
- Kinestetycznych (odczucie, dotykać)

Zachowania werbalne cd

2. Ton głosu – dopasowany do tonu

głosu rozmówcy przy bacznym
obserwowaniu stanu chorego.

3. Pauzy – chwila dla zastanowienia się

rozmówcy nad odpowiedzią.

4. Szybkość mowy – dopasowana do

stanu psychicznego rozmówcy

Zachowania werbalne cd

5. Poprawny gramatyczny styl

wypowiedzi – w formie rozkazu np.:
przestań!, w formie stwierdzenia
„ chcę żeby Pan/i przestała”, w formie

6. Język i transakcje – analiza

transakcyjna ma na celu rozpoznanie
i ocenę emocjonalnego podłoża
bodźców i reakcji.

Komunikacja niewerbalna

Podczas rozmowy dwóch osób, tylko

niecałe 35% informacji
przekazywanych jest werbalnie, a
niewerbalnie ponad 65%.

Komunikacja niewerbalna

1. Niewerbalne komunikaty dotyczą uczuć,

sympatii i preferencji.

2. Komunikacja niewerbalna może wyrażać się

poprzez:

- gesty
- odległość, w jakiej stajemy od kogoś
- ton głosu
- sposób w jaki siedzimy, stoimy, chodzimy,

kontaktujemy się wzrokowo

- sposób, w jaki tworzymy otoczenie fizyczne, w

którym pracujemy i mieszkamy

Niezgodność komunikacji

werbalnej i niewerbalnej

prowadzi do zamętu

np.:kiedy mówimy komuś

że mu ufamy, ale nie

patrzymy mu przy tym w

oczy.

Zachowania podtrzymujące

kontakt i komunikację

Akceptacja – oznacza aktywne

uczestnictwo oraz przyzwolenie na
próby porozumienia się ze strony
pacjenta,zachęta do mówienia,
rozumienia jego myśli poprzez
uważne słuchanie, zwrot głowy,
pochylenie ciała w jego stronę,
skinienie głowy, zwrot: „ słucham
uważnie, rozumiem”

Zachowania podtrzymujące

kontakt i komunikację

Poświadczenie – powtórzenie sensu

wyrażonej myśli, w ten sposób
podtrzymujemy dialog,
komunikujemy, że rozmówca jest
uważnie słuchany, że rozumiemy
treść jego wypowiedzi, umożliwiamy
przeredagowanie wypowiedzi
pacjentowi jeśli został źle zrozumiany

Zachowania podtrzymujące

kontakt i komunikację

Odzwierciedlenie – kierowanie do pacjenta

wypowiadanych przez niego myśli, odczuć,
spostrzeżeń, żądań.

Umożliwia pacjentowi dokładne zrozumienie

tego co powiedział.

Nakłania do refleksji nad własnymi

wypowiedziami.

„Czy mógłbym dzisiaj wyjść że szpitala?”
„ Czy sądzi Pan/i, że byłoby to celowe i

możliwe?”.

Zachowania podtrzymujące

kontakt i komunikację

Informowanie – dokładne,

wyczerpujące informacje warunkują
skuteczniejszą współpracę, większe
zaufanie, dobry kontakt,
komunikację, adaptację do oddziału,
pozwalają rozumieć sytuację/
problem. Należy informować pacjenta
jasno ile mamy czasu, jakie
otrzymuje leki, jak one działają.

Zachowania podtrzymujące

kontakt i komunikację

Akceptujące milczenie – celowo użyte redukuje

tempo wywiadu, daje czas na rozważenie

alternatywy, podjęcie decyzji.

Wpływa na stan emocjonalny, np.: stymuluje

napięcie konieczne do ujawnienia ważnych

spraw, pogłębia ujawnione lecz nie nazwane

uczucia skłaniając do ich werbalizacji.

Milczenie jako narzędzie terapeutyczne powinno

wyrażać zainteresowanie pacjentem, należy

oczekiwać na jego słowa, dające mu prawo

inicjatywy,wyrażające akceptację.

Zachowania podtrzymujące

kontakt i komunikację

Umożliwienie szerokiego otwarcia –

oddaje pacjentowi inicjatywę
prowadzenia rozmowy, zachęca do
podjęcia tematów interesujących
samego pacjenta, stymuluje pacjent
wahającego się od podjęcia inicjatywy

„ Czy jest coś o czym lubi Pan/i mówić?”
„Proszę szerzej o tym opowiedzieć”

Zachowania podtrzymujące

kontakt i komunikację

Akceptujące milczenie – milczeniu

towarzyszy szereg komunikatów
pozawerbalnych ze strony pacjenta i
terapeuty (mimika,gesty,sposób siedzenia,
patrzenia) mogą one być wykorzystane
przez terapeutę w odpowiednim momencie
do rozwinięcia porozumienia.

Niedopuszczalne jest w tym czasie

oderwanie uwagi od chorego lub chwilowa
utrata zainteresowania jego osoba.

Zachowania pogłębiające

komunikację

Przekazywanie obserwacji:
- komunikowanie pacjentowi swoich spostrzeżeń

i odczuć np.;” Sprawia Pan/i wrażenie

rozdrażnionego”, może być dla pacjenta

wzorem sposobu porozumiewania się

pożądanego w kontakcie terapeutycznym

- komunikuje pacjentowi, że jego zachowania są

czytelnymi komunikatami znajdującymi odzew

- otwarte mówienie o uczuciach terapeuty może

poprawić kontakt emocjonalny z pacjentem

np.: „Jest mi przykro ze Pan/i milczy”.

Zachowania pogłębiające

komunikację

Zachęcane do opisu przeżyć – zachęta do

wyrażania w słowach sposobu widzenia i

rozumienia otoczenia zarówno doznań

„ normalnych” i psychotycznych

( omamów, urojeń,lęków itp.), pozwala

pacjentowi doznać pewnej ulgi.

Wypowiedzenie zamiaru samobójstwa lub

agresji może zmniejszyć tendencję do

działania poprzez rozładowanie chęci do

działań destrukcyjnych.

Pomocne pytanie:” Co Pan/i spostrzega?”

Zachowania pogłębiające

komunikację

Zachęta do koncentracji – w trakcie

wypowiedzi pacjenta noszącej cechy
rozproszenia, dygresywności gdy
pacjent przeskakuje z tematu na
temat np.:

„ To wydaje mi się warte

zastanowienia, uwagi.”

Zachowania pogłębiające

komunikację

Eksploracja – sięganie głębiej w temat.

Propozycja ukierunkowania rozmowy
po pobieżnym zorientowaniu się w
problematyce pacjenta. Daje
możliwość wnikliwego poznania
pacjenta np.: „ Proszę
powiedzieć o tym więcej”
„ Czy nie warto szerzej omówić tego
problemu?”

Zachowania pogłębiające

komunikację

Werbalizacja – interpretacja tego co

pacjent sygnalizuje, jest jednym

krokiem dalej w porównaniu z

poświadczeniem, odzwierciedleniem i

klaryfikacją, gdyż w początkowej fazie

kontaktu pacjent nie jest gotowy do

przyjęcia interpretacji:

P;”Nikogo nie znam na oddziale, nikt

mnie nie odwiedza.”

T;”Czuje się pan osamotniony?”

Zachowania

nieterapeutyczne

1. Zachowania niewłaściwie inicjujące

kontakt i komunikację:

-

wypowiadanie zdawkowych słów i komentarzy,

które blokują kontakt i nie zachęcają do

czynnego uczestnictwa w rozmowie, np.;” Co u

Pana/i nowego, jak samopoczucie?”

-

dosłowne traktowanie wypowiedzi

urojeniowych pacjenta

-

zmiana tematu przez terapeutę sugeruje

pacjentowi, że jego problemy nie są ważne dla

rozmówcy

Zachowania

nieterapeutyczne

2. Zachowania niewłaściwie podtrzymujące

komunikację (przerywają kontakt):

- uspokajanie, które pomniejsza przeżycia i

odczucia pacjenta:”na pewno będzie dobrze”

- doradzanie, co pacjent powinien w danej

sytuacji zrobić, jak się zachować, bez

interpretacji problemu i zaangażowania

pacjenta

- obrona, która jest przejawem agresji wobec

pacjenta np.: niesłuchanie wypowiedzi pacjenta,

brak odpowiedzi na pytania zadawane przez

pacjenta.

Zachowania

nieterapeutyczne

3.Zachowania niewłaściwie pogłębiające

komunikację:

- sondowanie wprowadza atmosferę

przesłuchania, pacjent czuje się osaczony.

Takie zachowanie blokuje swobodę

wypowiadania się przez pacjenta.Sondowanie

przejawia się zadawaniem pytań zamkniętych,

dopytywaniem o sprawy o których pacjent nie

chce rozmawiać

- sugerowanie odpowiedzi hamuje odpowiedź

pacjenta i nie pozwala na twórcze

formułowanie odpowiedzi.

Zachowania

nieterapeutyczne

4. Zachowania niewłaściwie porządkujące

komunikację:

- odrzucanie polega na prezentowaniu niechęci

do rozmowy na dany temat np.:”Nie będę w tej

chwili rozmawiać na ten temat”

- aprobata i dezaprobata polegają na

wartościowaniu pacjenta w kategoriach

„dobry”,”zły”, co prowadzi w obu przypadkach

do zaburzeń komunikowania się. Pacjent „zły”

nie będzie wykazywał chęci do współpracy,

pacjent ”dobry”w odpowiedzi na potakiwania

pacjenta nie będzie mówił prawdy.

Zachowania

nieterapeutyczne

5. Zachowania niewłaściwie konfrontujące z

rzeczywistością:

- żądanie wyjaśnienia wiąże się z nadużywaniem

słowa”dlaczego”, które jest odbierane jako

oskarżenie.Pacjent rozumie taką sytuację jako

oczekiwanie wyjaśnień i motywacji danego

zachowania, przy czym on sam nie potrafi

niejednokrotnie odpowiedzieć na to pytanie

- testowanie polega na wymuszaniu na

pacjencie demonstrowanie głębokości jego

zaburzeń np.:” Czy słyszy Pan/i jeszcze głosy.”

Dziękuję za uwagę.