WSZECHNICA POLSKA

SZKOŁA WYŻSZA

TOWARZYSTWA WIEDZY

POWSZECHNEJ W

WARSZAWIE

dr Iwona Błaszczak

Pedagogika społeczna -

podstawowe zagadnienia

Literatura podstawowa:

• Kamiński A. Funkcje pedagogiki społecznej,

Warszawa 1980

• Marynowicz-Hetka E. Pedagogika społeczna,

Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

2006,2007 t.1

• Lepalczyk I., Pilch T. (red.) Pedagogika

społeczna, Warszawa 1995

• Trafiałek E. Środowiska społeczne i praca

socjalna, Katowice 2001

• Przecławska A., Theiss W. Pedagogika społeczna.

Pytania o XXI wiek, Warszawa 1999

• Wroczyński R.: Pedagogika społeczna, Warszawa

1985

Literatura pomocnicza:

• Cywiński B. Rodowody niepokornych,
• Warszawa Kamiński A. Wielka gra, Warszawa

1983,

• Mała ojczyzna - kultura, edukacja, rozwój lokalny,

(red.) Wiesław Theiss , Warszawa 2001,

• Pedagogika społeczna- dokonania, aktualności,

perspektywy, (red.) Stanisław Kawula, Toruń

2001,

• Pedagogika społeczna - kręgi poszukiwań, (red.)

Przecławska A., Warszawa 1996

• Urbaniak-Zając D. Pedagogika społeczna w

Niemczech, Łódź

Cele kształcenia:

• Celem zajęć jest umożliwienie studentom

przedyskutowania i uzupełnienia dotychczas

zdobytej wiedzy oraz poznanie wybranych

tekstów z zakresu pedagogiki społecznej.

Zapoznanie studentów z wybranymi pracami – H.

Radlińskiej, A. Kamińskiego, J. Korczaka.

• Zapoznanie studentów z problematyką

funkcjonowania różnych typów środowisk

wychowawczych;

• ze społecznymi uwarunkowaniami funkcjonalności

i dysfunkcji różnych obszarów społecznej

aktywności;

• kształtowanie społecznego myślenia i rozumienia

rangi społecznego dialogu.;

Treści kształcenia:

• - zapoznanie studentów z genezą i warunkami

powstania pedagogiki społecznej w Polsce oraz na

świecie;

• - analiza podstawowych pojęcia pedagogiki społecznej

jak środowisko, środowisko wychowawcze, siły ludzkie,

zmiana społeczna, wsparcie, pomoc, mała ojczyzna,

kapitał ludzki i kapitał społeczny oraz ustalenie zasady

organizowania środowiska z punktu widzenia potrzeb

wychowania.;

• - tło społeczno-kulturowe, gospodarczo-polityczne

narodzin pedagogiki społecznej;

• - przybliżenie sylwetek prekursorów oraz

przedstawicieli tej dyscypliny;

• - wyjaśnienie reguł metodologii pedagogiki społecznej i

stosowania odpowiednich procedur badawczych w

diagnozowaniu różnorodnych środowisk

wychowawczych.

• - wprowadzenie do problematyki środowiskowych

uwarunkowań procesów wychowania. Analiza wpływów

wychowawczych, których źródłem jest środowisko -

wychowania w środowisku rodzinnym, szkolnym i

rówieśniczym;

• -metody i sposoby badania środowiska wychowawczego

oraz praktycznego konstruowania programów

profilaktycznych i kompensacyjnych w konkretnych

środowiskach: subkultur młodzieżowych, środowisk

zagrożonych alkoholizmem i narkomanią, domów dziecka,

zakładów poprawczych;

• - analiza warunków umożliwiających zaspokojenie potrzeb

rozwojowych człowieka we wszystkich fazach życia i

różnorodnych sytuacjach życiowych;

• - omówienie rozległych, pozainstytucjonalnych przestrzeni

kształtujących osobowość oraz warunki bytu jednostek i

grup społecznych, ze szczególnym wyeksponowaniem

perspektywicznej roli środowiska lokalnego;  

• - wybrane, współczesne problemy społeczno-edukacyjne.

Analiza ich w perspektywie procesów globalizacji,

marginalizacji i różnych uwarunkowań kulturowych.

Pedagogika społeczna to

• dział

pedagogiki

zajmujący się

problematyką środowiskowych
uwarunkowań procesu
wychowawczo-opiekuńczego oraz
rozwoju człowieka w różnych
okresach życia.

Cechy pedagogiki

społecznej jako nauki

• Praktyczna: nauka stosowana - teoria

praktycznego działania. Jako nauka gromadzi i

wzbogaca wiedzę na temat

środowiska

i daje

się wykorzystywać w działaniu.

• Prakseologiczna: skuteczne działanie -

próbuje odpowiedzieć na pytanie: Jak działać

skutecznie? Chodzi o

rozwój człowieka

-

korzystne zmiany w człowieku i jego

środowisku.

• Empiryczna: oparta na

badaniach empirycznych

(wnioskowanie

indukcyjne).

Teoria

jest weryfikowana na

podstawie badań empirycznych.

Związek pedagogiki

społecznej z innymi

naukami.

• Pedagogika społeczna wyodrębniła się z

pedagogiki ogólnej

i jest łącznikiem

pomiędzy naukami o rozwoju,
wychowaniu, społeczeństwie, kulturze.

• Czerpie dorobek z innych nauk i najściślej

współpracuje z:

teorią wychowania

,

socjologią wychowania

,

socjologią kultury

,

psychologią społeczną

,

polityką społeczną

.

Obszary zainteresowań

pedagogiki społecznej

• środowiska wychowania naturalnego – rodzina,

grupy rówieśnicze; szkoła, zakład pracy;

• środowiska

wychowania instytucjonalnego

;

•

sieroctwo

- naturalne, społeczne;

• różne możliwości kompensacji sieroctwa;

• dysfunkcjonalność rodziny –

bezrobocie

,

bieda

,

problem alkoholowy

, przemoc;

• sytuacja dziecka w rodzinach dysfunkcyjnych;

• obraz dzieciństwa współczesnych dzieci –

patologie, agresja;

• problematyka czasu wolnego dzieci i młodzieży:

Obszary zainteresowań

pedagogiki społecznej

• media i multimedia w życiu współczesnego

człowieka: ich wartości poznawcze,
edukacyjne, media jako zagrożenie;

• środowisko lokalne rodzaje, wpływ na

człowieka;

• Animacja kulturalno-oświatowa;
• sądownictwo, policja, ośrodki zdrowia jako

teren oddziaływań społeczno-
wychowawczych.

Rozwój pedagogiki

społecznej

• Pedagogika społeczna rozwinęła się

na zachodzie w połowie XIX wieku. W
Polsce jej rozwój przypada na okres
międzywojenny. Twórczynią
pedagogiki społecznej w Polsce jest
Helena Radlińska.

Pedagogika społeczna – geneza,

podstawowe pojęcia, główni

przedstawiciele

• Pedagogika społeczna stanowi część teorii

wychowawczej koncentrującą się wokół

problematyki środków wychowawczych jako

czynników oddziałujących na wychowanka oraz

warunkujących rozwój i rezultaty działalności

wychowawczej.

• Dyscyplina ta również dokonuje analiz różnych

rodzajów potrzeb na poszczególnych etapach

życia człowieka (jak dzieciństwo, młodość i wiek

dojrzały), a jej szczególny przedmiot

zainteresowań stanowią te sytuacje

wychowawcze, które wymagają pomocy

społecznej i działań kompensacyjnych (sytuacje

takie jak osierocenie, rozbicie rodziny, itp.).

Po raz pierwszy terminu

"pedagogika społeczna"

• w literaturze użył Adolf Diesterweg, autor ten

dostrzegł złożoność struktury ówczesnego mu

społeczeństwa, jej zróżnicowanie klasowe i

ekonomiczne oraz biedotę chłopskich i robotniczych

rodzin, dla których uczęszczanie dzieci do szkoły

wymagało przezwyciężenia wielu trudności natury

ekonomicznej jak i tych związanych z oporem

środowiska.

• Diesterweg obrał więc sobie za cel przygotowanie

nauczycieli do niesienia odpowiedniej pomocy

dziecku, który to zakres działalności nazwał właśnie

pedagogiką społeczną, przy czym działalność tę

traktował na równi z przygotowaniem do nauczania

przedmiotów i innych ogólno-wychowawczych zadań

w szkole.

Utworzona przez niego

pedagogika społeczna

• skoncentrowana była głównie wokół

społeczno-kulturowych składników procesu

wychowania, kształtując nowe obszary

działalności wychowawczej (szczególnie poza

szkołą, czyli we własnym środowisku ucznia)

• interesowała się przede wszystkim

funkcjonowaniem różnych instytucji

wychowawczych, kulturalnych i socjalnych w

perspektywie ich celu wspomagania i

rozszerzania procesów planowej działalności

wychowawczej.

Dynamiczny rozwój dziedziny

pedagogiki społecznej był

uwarunkowany

• zachodzącymi przemianami społecznymi oraz kulturowymi, które to nadały

jej empirycznego charakteru, który z kolei został utrwalony przez

działalność kolejnego pedagoga i praktyka - Paula Bergemanna.

• Jego zdaniem, wychowanie jest przede wszystkim procesem społecznym,

gdyż człowiek traktowany jako indywidualna jednostka ludzka stanowi

jedynie abstrakcję, natomiast w doświadczeniu jest on istotą społeczną.

• Konsekwencją tego założenia jest kolejne, mówiące iż pedagogika

indywidualna, której przedmiotem zainteresowania jest jednostka, nie

może stanowić nauki o wychowaniu, gdyż pedagogika musi mieć społeczny

charakter. Również i ten autor kładł duży nacisk na procesy wychowania

odbywające się poza szkołą, czyli w środowisku życia dziecka, przy czym

szczególnie zainteresowany był on rodziną będącą instytucją

wychowawczą, gdzie zwracał on uwagę na jej zasadniczą funkcję w

zakresie rozwoju oraz wychowania dziecka.

• W oparciu o powyższe założenia, postulował on nadanie publicznej kontroli

nad wychowawczą funkcją rodziny oraz wykazywał potrzebę organizowania

pracy wychowawczej i oświatowej dla ludzi już nie uczących się, których

procesy wychowawcze mają autonomiczny charakter; twierdził on, iż takie

jednostki pogłębiają i rozszerzają swoje doświadczenia w toku uczestnictwa

w społecznym, kulturalnym oraz politycznym życiu.

W początkach XX wieku

nastąpiło ponowne odkrycie

naukowego

• dorobku Pestalozziego wraz z próbą nowego,

innego spojrzenia na jego koncepcję szkoły

elementarnej oraz koncepcję sprawowania opieki

nad dziećmi i młodzieżą.

• Starano się wykorzystać jego idee dla

wzbogacenia istniejącej teorii pedagogicznej, a

dzieła te stworzyły podstawy teoretyczne dla

pedagogiki społecznej.

• Pestalozzi był zdania, iż wychowanie stanowiące

wszechstronny proces realizuje się nie tylko w

toku planowej działalności nauczyciela

(wychowawcy), lecz również poprzez działanie

różnorodnych bodźców zarówno w rodzinie, jak i

w środowisku lokalnym i rówieśniczym.

• Nakreślił on wzór nauczyciela, który oprócz

odpowiedniego przygotowania do swojej pracy

nauczycielskiej, jest również zaangażowany w

pracę społeczną i wychowawczą w środowisku oraz

wskazał środowisko, jako główne źródło bodźców

oraz wpływów determinujących skuteczność pracy

szkoły.

• Pestalozzi zatem sformułował podstawowe tezy,

rozwijane później na gruncie pedagogiki społecznej,

czyli założenia dotyczące wychowawczej funkcji

środowiska i potrzeby doświadczania pozytywnych

bodźców rozwojowych (według zamierzonych celów

pracy wychowawczej).

• Jego teoria oraz liczne osiągnięcia miały znaczący

wpływ na dalsze losy pedagogiki społecznej, której

empiryczny charakter nadano w chwili

wyprowadzenia przez jej reprezentantów uogólnień

teoretycznych z wieloletniej praktyki wychowawczej

W dorobku pedagogiki społecznej na

gruncie światowym, możemy wymienić

takie nazwiska jak:

• J. H. Pestalozzi;
• Friedrich Diesterweg;
• Robert Owen;
• Paul Bergeman;
• Paul Natorp;
• Mary Richmond;
• Alice Salomon.

Wśród praktyków tej

dyscypliny znalazł się między

innymi

• Stanisław Szacki, wśród którego podstawowych tez

można wyróżnić następujące:

• wychowawcza rola środowiska realizuje się poprzez

działanie różnych czynników natury społecznej, fizycznej i

ekonomicznej

• jeszcze przed rozpoczęciem przez dziecko jego nauki w

szkole, jest ono już w pewien sposób ukształtowane przez

środowisko, w którym się wychowuje (środowisko życia)

• osiąganie przez szkołę zamierzonych przez nią celów

wymaga więc uwzględnienia całokształtu wpływów

oddziaływujących na proces wychowania

• szkoła nie może się ograniczać do organizacji oraz

realizacji na swoim terenie procesów dydaktyczno -

wychowawczych, gdyż powinna ona kierować całym

życiem dziecka, obejmując swymi działaniami również

jego środowisko pozaszkolne

W oparciu o powyższe tezy, Szacki

wyznaczył szkole cztery podstawowe

zakresy działalności:

• dostarczanie dzieciom i młodzieży

wiadomości oraz umiejętności
(wykształcenie racjonalne)

• organizacja (lub współorganizacja) życia

społeczności dziecięcej

• wspomaganie rodziny w pełnionych

przez nią funkcjach wychowawczych

• przetwarzanie środowiska poprzez

dokonywanie w nim pozytywnych zmian

Pierwsze i podstawowe zadanie

pedagogiki społecznej stanowi

• wyposażenie osób zajmujących się organizacją procesu

dydaktycznego lub wychowawczego w wiedzę dotyczącą skuteczności

zabiegów takich jak:

• gromadzenie wiedzy dotyczącej rzeczywistości wychowawczej i

rzetelny opis wyników obserwacji oraz twierdzeń (z zakresu przebiegu

procesów wychowawczych) w formie opisowych i sprawozdawczych

zdań

• dokonywanie uogólnień wyników obserwacji poprzez wykrywanie

różnych zależności i związków pomiędzy zjawiskami wychowawczymi;

• formułowanie wniosków w formie ogólnych postulatów dotyczących

stwierdzonych prawidłowości w zakresie przebiegu procesów

wychowawczych oraz wyjaśnianie owych związków i zależności w

aspekcie ich pozytywnych i negatywnych skutków wychowawczych,

co umożliwia sterowanie tymi procesami

• dostarczenie niezbędnej dla przekształcania rzeczywistości

wychowawczej wiedzy w formie normatywnych i wartościowych zdań

oraz celów i zasad wychowania (ukazując ich związek ze społeczno-

ekonomicznym rozwojem społeczeństwa) oraz zdefiniowanie

sposobów realizacji tych celów wychowania jak i sprawdzanie ich

skuteczności w praktyce wychowawczej

Przedmiot zainteresowań

pedagogiki społecznej

• stanowi człowiek pozostający w pewnych

warunkach społecznych, który ulega zmianom nie

tylko w toku badań lecz również pod ich wpływem.

• Dyscyplina ta dokonuje zatem opisu faktów i

doświadczeń płynących z praktyki wychowawczej

oraz objaśnia je i bada w ich złożonej dynamice

rozwojowej;

• ukazuje również znaczenie i rolę procesów rozwoju

i wychowania w kształtowaniu się ludzkiej

osobowości oraz konieczną znajomość tej wiedzy

dla nauczycieli oraz wszystkich osób biorących

udział w wychowywaniu społeczeństwa.

Wśród podstawowych pojęć pedagogiki

społecznej

(a także pedagogiki ogólnej) wymienia się

następujące:

• SAMOKSZTAŁCENIE stanowi zdobywanie

wykształcenia w toku działalności, której cele,

treści, warunki oraz środki są ustalane przez sam

podmiot tych czynności; proces ten zakłada

dynamizowanie się celów, gdzie uczeń po

osiągnięciu wyższego stopienia świadomości,

często dokonuje ich przewartościowania oraz

udoskonalenia; samokształcenie osiąga swój

optymalny poziom w sytuacji, gdy staje się ono dla

człowieka stałą potrzebą życiową oraz stanowi

pewną podstawę dla kształcenia ustawicznego;

proces ten najczęściej wiąże się z pracą w szkole,

kształceniem korespondencyjnym lub

wychowaniem równoległym, rzadko występując w

czystej, samodzielnej postaci; samokształcenie

wiąże się również z pojęciem samouctwa.

Środki masowego

przekazu

• Są to środki, które służą masowej komunikacji,

masowemu oddziaływaniu, przekazywaniu treści,

komunikatów wielkiej rzeszy osób.

• Komunikacja masowa odbywa się za pomocą

takich środków jak: radio, TV, Internet, gazety,

książki, obrazy, itp.

• Jest to komunikowanie pośrednie, w którym nie ma

bezpośredniego kontaktu nadawcy z odbiorcą, nie

ma też lub jest utrudniona informacja zwrotna.

• Środki masowego przekazu przeżywają w

obecnych czasach prawdziwy rozkwit, pełnią rolę

czwartej władzy w państwie, mają ogromny wpływ

na kształtowanie postaw, poglądów i osobowości

młodych ludzi.

Metoda organizowania

środowiska

• Jednostka jest uczestnikiem szerszej grupy

społecznej, nie wystarczają zatem jedynie metody

indywidualne.

• Organizowanie środowiska polega na wytwarzaniu

pozytywnych bodźców wychowawczych i

kompensowaniu bodźców ujemnych.

• Dokonują tego instytucje społeczne takie jak: kluby,

świetlice, czytelnie. Niwelują negatywne zjawiska

społeczne. Zasadniczym celem organizowania

środowiska jest wspomaganie rozwoju osób i

warunków, w jakich żyją.

• Do zadań organizowania środowiska należy również

wyrównywanie braków, sprawowanie opieki nad

tymi, którzy tego potrzebują, tworzenie wspólnot

przez przełamywanie barier, izolacji, osamotnienia,

budowanie więzi międzyludzkich, eliminowanie

anonimowości w stosunkach sąsiedzkich.

Profilaktyka społeczna

(prewencja)

• Polega na zapobieganiu rozwoju zjawisk

dewiacyjnych i patologicznych w
społeczeństwie, powstrzymywaniu
rozprzestrzeniania się ich.

• Dokonuje się to za pomocą specjalnie

skonstruowanych planów i programów.

• Profilaktyka to praktyczna część pedagogiki

społecznej. Ma za zadanie opisywać, wyjaśniać
i przewidywać rozwój zjawisk chorobliwych i
szkodliwych dla społeczeństwa.

Kompensacja -

Substytucja

• Uzupełnianie, wyrównywanie braków

środowiskowych i społecznych, zastępowanie

niekorzystnych czynników bardziej korzystnymi.

• Stwarzanie godnych warunków życia. Polega na

powoływaniu instytucji, które będą przekształcać

środowisko życia jednostek, zastępując

niemoralne, deficytowe sytuacje, eliminując

sytuacje wypaczone, tak aby jednostki mogły

realizować swoje życie na innej drodze.

• U dzieci niedostosowanych społecznie,

zaniedbanych wychowawczo i sierot, stosowną

kompensacją będzie kształtowanie właściwych

przebiegów procesów emocjonalnych w

kontaktach międzyludzkich, w życzliwej

atmosferze.

SAMOWYCHOWANIE

• jest to samorzutna praca jednostki w celu

ukształtowania własnego światopoglądu,
postaw, cech charakteru oraz
osobowości, zgodnie z założonymi
wzorami; rozbudzanie (w trakcie procesu
wychowania w rodzinie czy szkole)
motywacji u dzieci i młodzieży do pracy
nad sobą stanowi działanie
zwielokrotniające wychowawczy wpływ
tych instytucji.

UCZENIE SIĘ

• jest procesem, gdzie w toku doświadczania,

poznawania oraz ćwiczenia dochodzi do

powstawania nowych form zachowania i działania

lub też do zmian w obrębie form już wcześniej

nabytych;

• uczenie się (obok pracy, zabawy oraz działalności

społeczno - kulturalnej) stanowi jedną z

zasadniczych form działalności ludzkiej;

• najbardziej (dla celów pedagogicznych) jest

przydatna teoria zawierająca wszystkie rodzaje

uczenia się (nabywanie wiadomości, umiejętności,

nawyków, przyzwyczajeń, rozwijanie zdolności oraz

przekonań) wszelkie jego sposoby (uczenie się w

toku prób i błędów, naśladownictwo, uczenie przez

odkrywanie czy przez działanie) oraz warunki

(np. wiek, motywacja, środowisko, bodźce

NAUCZANIE

• stanowi planową oraz systematyczną pracę nauczyciela z

uczniami, której celem jest wywoływanie pożądanych i

trwałych zmian w ich zachowaniu, dyspozycjach jak i w całej

osobowości będących rezultatem uczenia się, opanowywania

wiedzy oraz przeżywania określonych wartości;

• nauczanie to działalność intencjonalna, czyli ma na celu

wywoływanie uczenia się jako działalności podmiotowej

uczniów;

• jedną z właściwości nauczania jest obieg informacji pomiędzy

nauczycielem oraz innymi źródłami a uczniami, który

umożliwia im opanowywanie wiedzy naukowej zarówno przez

przyswojenie jej w gotowej postaci jak i w toku samodzielnie

rozwiązywanych zadań;

• nabywanie przez uczniów wiedzy dotyczącej rzeczywistości

pozwala im na podejmowanie decyzji regulujących stosunek

do owej rzeczywistości a jednoczesne zapoznawanie się z

licznymi wartościami moralnymi, estetycznymi, społecznymi

oraz przeżywanie ich w procesie nauczania, kształtuje ich

stosunek do tych wartości oraz buduje własny system

wartości; znaczącym czynnikiem dokonywanych w uczniach

zmian jest również właściwie zharmonizowana z procesem

opanowywania wiedzy - ich działalność praktyczna;

KSZTAŁCENIE

• stanowi całokształt czynności oraz procesów

umożliwiających poznawanie przyrody, społeczeństwa i

kultury oraz uczestniczenie w procesach ich

przekształcania, jak również osiąganie wszechstronnego

rozwoju umysłowych i fizycznych umiejętności, zdolności

i zainteresowań, postaw i przekonań oraz zdobycie

odpowiednich kwalifikacji zawodowych;

• kształcenie coraz częściej rozumiane jest jako nauczanie

i uczenie się; kształcenie może być zorganizowane

zarówno przez instytucję (rodzinę, szkołę), jak i

pojedyncze osoby czy podejmowane przez samą

jednostkę (samokształcenie); rezultat kształcenia stanowi

wykształcenie; wyróżnia się kształcenie ogólne

(podstawowe i średnie), umożliwiające opanowanie

niezbędnych dla wszystkich obywateli danego kraju

wiadomości i sprawności oraz kształcenie specjalne

(zawodowe), którego celem jest zdobycie odpowiednich

kwalifikacji w danej dziedzinie zawodowej.

KULTURA (z łac. uprawa)

• to całokształt wartości naukowych, społecznych,

artystycznych oraz technicznych będących

wynikiem działalności ludzkiej wraz z procesami

tworzenia tych wartości;

• pojęcie kultury nie jest jednorodne - w przeszłości

kojarzone było z uprawą roli lub też uprawą

umysłu; przeciwstawiano kulturę jako całokształt

dorobku ludzkości procesom tworzenia owego

dorobku;

• współcześnie kultura jest rozumiana bardzo

szeroko: jako efekt i proces tworzenia dóbr,

normy, wartości oraz wzory zachowań, dzieła,

wartości artystyczne, naukowe, społeczne oraz

techniczno-cywilizacyjne;

CZAS WOLNY

• jest to czas jaki posiada do swojej dyspozycji

jednostka po wykonaniu swoich obowiązkowych

zadań, takich jak praca zawodowa, nauka w szkole

i w domu czy niezbędne zadania domowe; czas

wolny jest racjonalnie przeznaczany na takie

zajęcia jak:

• → odpoczynek (regeneracja sił fizycznych oraz

psychicznych)

• → sprawiającą przyjemność rozrywkę

• → dobrowolną i bezinteresowną działalność

społeczną

• → rozwój zainteresowań i uzdolnień w toku

zdobywania wiedzy i amatorskiej działalności

artystycznej, technicznej, naukowej i sportowej

ŚRODKI MASOWEGO

PRZEKAZU

• (masowej komunikacji) są to wszelkie urządzenia

służące przekazywaniu określonych treści

(komunikatów) przez pośredni kontakt, do których

zaliczyć można radio, filmy, książki, telewizję czy

prasę; urządzenia te przekazują różne treści dzięki

za pomocą obrazów, słów i dźwięków;

• akt przekazywania komunikatu przez nadawcę

nazywa się procesem komunikacji (informacji), który

w sytuacji, gdy komunikat ten przekazywany jest w

trakcie bezpośredniego kontaktu interpersonalnego

ma charakter bezpośredni, natomiast gdy odbywa

się przy wykorzystaniu środków masowego przekazu

- ma on charakter pośredni, a jego nadawcami mogą

być różnego rodzaju specjaliści (np. uczeni, pisarze,

muzycy, plastycy, twórcy filmowi, inżynierowie itp.)

ŚRODOWISKO

• stanowi całokształt procesów

ekologicznych, społecznych,

ekonomicznych, kulturalno - oświatowych,

instytucjonalnych i politycznych, we

wzajemnych ich związkach oraz

zależnościach; jest to więc przestrzeń, w

obrębie której dane społeczeństwo

prowadzi różne formy działalności, przez

co tworzy odpowiednie warunki dla

własnego życia i zaspokajania

materialnych oraz duchowych potrzeb.

SOCJALIZACJA - (z łac. -

społeczny)

• stanowi ogół działań społeczeństwa (przede

wszystkim rodziny, szkoły oraz środowiska

społecznego), których celem jest uczynienie z

jednostki istoty społecznej, a więc umożliwienie jej

zdobywania odpowiednich kwalifikacji, systemów

wartości i rozwoju osobowości, które umożliwia jej

stanie się pełnowartościowym członkiem

społeczeństwa;

• inna definicja socjalizacji mówi, iż jest to ogół

zmian zachodzących w jednostce pod wpływem

oddziaływań społecznych, umożliwiających jej

stopniowe stawanie się pełnowartościowym

członkiem społeczeństwa

OSOBOWOŚĆ

• najczęściej oznacza pewien zespół stałych

właściwości oraz procesów psychofizycznych,

które odróżniają jednostkę od pozostałych ludzi,

wpływają na jej zachowanie poprzez nadawanie

jej pewnej stałości w nabywaniu oraz

porządkowaniu wiadomości, doświadczeń i

sprawności, emocjonalnych reakcjach wobec ludzi

oraz stałości w obrębie wyboru wartości i celów;

• te stałe mechanizmy zachowania się stanowią

właśnie rezultat rozwoju osobowości, gdzie

szczególną rolę odgrywają pierwsze lata życia

dziecka, kiedy to nabywane przez nie wzory

zachowań wywierają niezwykle trudny do

przezwyciężenia wpływ na całe życie

RODZINA

• stanowi małą grupę społeczną, która

składa się z rodziców, dzieci i innych
krewnych, przy czym rodziców łączy
tutaj więź małżeńska a ich dzieci z
nimi - więź rodzicielska, będąca
podstawą rodzinnego wychowania
(również formalna więź definiująca
obowiązki rodziców i dzieci względem
siebie)

Zainteresowanie zagadnieniem środowiska

wychowawczego wśród polskich naukowców

pojawiło się na przełomie XIX i XX wieku

• kiedy to brak narodowego systemu oświaty oraz wychowania

kompensowany był przez dynamiczny rozwój różnych form

samokształcenia oraz innych inicjatyw oświatowych, których działalność

zaczęła wzbudzać refleksje dotyczące zagadnień wychowania oraz

poszukiwania nowych rozwiązań w tym zakresie.

• Niezwykle istotnym dla rozwoju polskiej oświaty był tutaj ruch

samokształcenia jak i tworzenie różnorodnych pozaszkolnych instytucji

wychowawczych oraz oświatowych, których to znakomitym

propagatorem był Bolesław Prus (czyli Aleksander Głowacki), inicjator

letnich kolonii, czytelni dla dzieci, młodzieży i dorosłych oraz cyklu

wydawnictw popularnych.

• Innym działaczem na tym polu był jeden z najbardziej oryginalnych

pedagogów polskich - Stanisław Karpowicz, który dążył do porzucenia

dotychczasowej dowolności interpretacji zjawisk i procesów

wychowawczych przez stworzenie nauki o wychowaniu, a więc

pedagogiki, u której podstaw znajdowały by się obiektywne założenia

teoretyczne; w założeniu Karpowicza pedagogika miała być nauką

wszechstronnego kształcenia człowieka zgodnie z wymogami natury i

odpowiednio do potrzeb społecznych. Celem Karpowicza było oparcie

systemu pedagogicznego na uogólnieniach płynących ze współczesnej

nauki, gdzie podstawową przesłanką miała być teza dotycząca ścisłych

zależności pomiędzy procesami życiowymi a środowiskiem jednostki.

Równie znaczący wkład w

dziedzinę pedagogiki

społecznej

• miał Ludwik Krzywicki, szczególnie zaś w oświatę i

wychowanie. W swojej książce pt. "Takimi będą drogi wasze"

sformułował on wzór osobowości człowieka, a w pracy pt.

"Systemy wykształcenia i o wykształceniu ogólnym" zawarł

stworzone przez siebie zasady ustroju oświatowego.

• Rozwój pedagogiki społecznej w Polsce nierozerwalnie wiąże

się z nazwiskiem Heleny Radlińskiej, która starała się ukazać

zależności występujące między pracą wychowawczą i

środowiskiem; środowisko stanowiące zespół warunków i

bodźców rozwojowych, determinowało skuteczność wszystkich

oddziaływań wychowawczych.

• Radlińska głosiła potrzebę systematycznego poznawania

środowiska w trakcie pracy wychowawczej. W jej rozumieniu

pedagog był nie tylko organizatorem i kierownikiem procesów

wychowawczych lecz także badaczem, który obok wiedzy

dotyczącej wychowania musi posiadać znajomość metod

badań środowiskowych, które umożliwią mu poznawanie

wpływów środowiska.

Helena Radlińska wyróżniła działy

pedagogiki społecznej:

• teoria pracy socjalnej

• teoria pracy kulturalno-- oświatowej (czyli oświaty

dorosłych)

• historia pracy społecznej oraz oświatowej

• Z kolei Ludwik Chmaj dokonał klasyfikacji poszczególnych

prądów i kierunków pedagogiki XX wieku, gdzie do

polskich przedstawicieli pedagogiki społecznej zaliczył:

– Anielę Szycównę

– Antoniego Bolesława Dobrowolskiego

– Helenę Radlińską

– Izabellę Moszczeńską

– Jana Dawida

– Józefa Chałasińskiego

– Józefa Mirskiego

– Kazimierza Korniłowicza

– Stanisława Karpowicza

W okresie II Rzeczpospolitej na

wyróżnienie zasługuje

• Kazimierz Korniłowicz, wykładowca Studium

Pracy Społeczno-Oświatowej Wolnej Wszechnicy

Polskiej oraz współorganizator Instytutu Oświaty

Dorosłych i Instytutu Spraw Społecznych w

Warszawie.

• Stworzył on koncepcję wychowania

pojmowanego jako pomoc w tworzeniu, a więc

pomoc w rozwijaniu twórczych i

samorealizacyjnych uzdolnień młodzieży.

• Autor ten wymienia dwa główne kierunki

upowszechnienia kultury: upowszechnianie

dorobku kultury i wzbogacanie owego dorobku

poprzez twórczą aktywność rozwijaną na

wszystkich poziomach kształcenia.

Jego koncepcja edukacji

kulturalnej

• rozumianej jako pomoc w tworzeniu miała w latach 30-tych wielu

zwolenników, którzy rozwijali ją na łamach różnych czasopism

oświatowych i pedagogicznych; wśród nich wymienić można:

• Antoniego Konewkę (redaktora miesięcznika "Praca Oświatowa")

• Bogdana Suchodolskiego (redaktora miesięcznika "Kultura i

Wychowanie")

• Eustachego Nowickiego (twórcę nowoczesnej teorii oraz praktyki z

zakresu oświaty dorosłych)

• Feliksa Popławskiego (ideologa ruchu świetlicowego)

• Jędrzeja Cierniaka (pioniera ruchu teatrów ludowych)

• Kazimierza Maja (redaktora miesięcznika "Przewodnik Pracy

Społecznej")

• Władysława Radwana i Ignacego Solarza (ideologowie uniwersytetów

ludowych)

• Zygmunta Kobylińskiego (twórcę programu przysposobienia

rolniczego wśród młodzieży wiejskiej)

• Literatura: Wroczyński R., Pedagogika społeczna, PWN, Warszawa

1985