Andrzej Marja

ń

ski

1

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania SWSPiZ

29

1

Andrzej Marja

ń

ski

www.amarjanski.swspiz.pl

RODZAJE

I

TYPY ORGANIZACJI

NAUKI O

NAUKI O

ORGANIZACJI

ORGANIZACJI

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania SWSPiZ

29

2

„Zadaniem biznesu jest przekształcenie zmian w
innowacje, a więc w nowy biznes.”

Peter Drucker

R e f l e k s y j n i e

Andrzej Marja

ń

ski

2

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania SWSPiZ

29

3

Typologia organizacji

ś

yjemy w

ś

wiecie organizacji, które odgrywaj

ą

we

współczesnej rzeczywisto

ś

ci trudn

ą

do przecenienia rol

ę

M. Bielski (1931-2002) zaproponował ogóln

ą

typologi

ę

organizacji w oparciu o kryterium funkcji genotypowej (rodzaj
działalno

ś

ci, w jaki zaanga

ż

owana jest organizacja jako

podsystem wi

ę

kszego społecze

ń

stwa)

W zale

ż

no

ś

ci od prowadzonej działalno

ś

ci wyszczególnił

typy organizacji – roli jak

ą

spełniaj

ą

w zaspokajaniu potrzeb

społecznych

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania SWSPiZ

29

4

Typologia organizacji wg. M. Bielskiego

Organizacje gospodarcze

- oparte o zasad

ę

ekonomiczno

ś

ci

Organizacje słu

żą

ce zaspokajaniu niematerialnych

potrzeb społecze

ń

stwa

– najcz

ęś

ciej niekomercyjne

Organizacje administracyjne

– ogólnopa

ń

stwowe i lokalne,

militarne i policyjne

Organizacje społeczne

– partie polityczne, stowarzyszenia,

zwi

ą

zki zawodowe, fundacje

Organizacje religijne

*

Andrzej Marja

ń

ski

3

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania SWSPiZ

29

5

Poszczególne typy organizacji ró

ż

ni

ą

si

ę

od siebie pod

wzgl

ę

dem zaspokajania potrzeb społecznych

Organizacje gospodarcze – słu

żą

do osi

ą

gania zysku

Organizacje zaspokajania potrzeb niematerialnych –

potrzeby edukacyjne, ochrona zdrowia itp..

Wyst

ę

puj

ą

tak

ż

e podobie

ń

stwa – nakładanie si

ę

zakresu

działania organizacji nale

żą

cych do ró

ż

nych typów. *

Typologia organizacji wg. M. Bielskiego

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania SWSPiZ

29

6

Produkcyjne

(gospodarcze) – dostarczaj

ą

ce dobra i usługi

Scalaj

ą

ce

– podtrzymuj

ą

ce porz

ą

dek społeczny,

socjalizuj

ą

ce (kształtuj

ą

ce osobowo

ść

, przekazuj

ą

ce system

warto

ś

ci, norm i wzorów kulturowych przez społecze

ń

stwo),

zapewniaj

ą

ce ochron

ę

(szkoły, słu

ż

ba zdrowia i opieka

społeczna, ko

ś

cioły)

Adaptacyjne

- zapewniaj

ą

ce rozwój społeczny i gospodarczy

poprzez rozwijanie wiedzy i rozwi

ą

zywanie nowych

problemów ( placówki badawcze, uniwersytety i cz

ęś

ciowo

placówki artystyczne)

Polityczne

– instytucje pa

ń

stwa, zwi

ą

zki zawodowe,

stowarzyszenia (pełni

ą

rol

ę

podobn

ą

jak struktury

kierownicze w organizacji) *

Typologia organizacji wg. D. Katza i R.L. Kahna

(1979)

Andrzej Marja

ń

ski

4

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania SWSPiZ

29

7

Typologia organizacji wg. A Etzoniego (1961)

Kryterium wyodr

ę

bnienia opiera si

ę

na typie relacji

pomi

ę

dzy uczestnikami organizacji a ni

ą

sam

ą

(charakter władzy, podporz

ą

dkowania si

ę

władzy oraz motywy,

z których wynika ta subordynacja)

W typologii A. Etzoniego wyst

ę

puje spójno

ść

typ władzy podporządkowanie

Ale s

ą

przypadki, kiedy tak nie jest np. w przedsi

ę

biorstwie

Władza - dysponuje

ś

rodkami nagradzania

Pracownicy – alienuj

ą

si

ę

, nie identyfikuj

ą

si

ę

z firm

ą

, a

czasami działaj

ą

na jej szkod

ę

*

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania SWSPiZ

29

8

Przymusowe

–

ź

ródło władzy opiera si

ę

na przymusie, a

podporz

ą

dkowanie ma charakter alienatywny (brak

identyfikacji a czasami nawet wrogie nastawienie) –
wi

ę

zienie, obóz pracy...

Utylitarne

– władza wynika z dysponowania

ś

rodkami na

nagrody dla uczestników organizacji (płaca, premie).
Podporz

ą

dkowanie przynosi korzy

ś

ci praktyczne lub

okre

ś

lon

ą

wygod

ę

i jest oparta na kalkulacji co osi

ą

gam za

podporz

ą

dkowanie np.. w organizacji gospodarczej

Normatywne

–

ź

ródłem władzy s

ą

normy moralne i

przekonania (np. presti

ż

z nale

ż

enia do organizacji) –

podporz

ą

dkowanie ma charakter moralny i wi

ąż

e si

ę

z

osobistym zaanga

ż

owaniem w funkcjonowanie organizacji

np. ko

ś

cioły, partie polityczne, stowarzyszenia *

Typologia organizacji wg. A Etzoniego (1961)

Andrzej Marja

ń

ski

5

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania SWSPiZ

29

9

Nie powinna zakłada

ć

z góry podobie

ń

stwa organizacji

zaliczonych do jakiej

ś

klasy lub grupy, ani ró

ż

ni

ć

mi

ę

dzy

klasami.

Jej przedmiotem s

ą

zarówno podobie

ń

stwa jak i odmienno

ś

ci

Istotne jest sformułowanie kryteriów analizy porównawczej

Analiza mo

ż

e by

ć

prowadzona dla całej organizacji oraz dla

jej podsystemów ( technologia, struktura organizacyjna)

Zale

ż

no

ś

ci w organizacji maja charakter wielostronny

Analiza daje tym pełniejsz

ą

charakterystyk

ę

organizacji im

wi

ę

cej zmiennych b

ę

dzie si

ę

równocze

ś

nie brało pod uwag

ę

.

Organizacja jako obiekt bada

ń

- obiekt zło

ż

ony i

skomplikowany – teoria zmierza do rozwi

ą

zania tych

problemów

Analiza porównawcza organizacji

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania SWSPiZ

29

10

Funkcja genotypowa organizacji

Charakter otoczenia organizacji

Cechy i społeczna struktura organizacji i charakter
uczestnictwa (podporz

ą

dkowania) w organizacji

Cechy struktury organizacyjnej:

Rozmiary

Stopie

ń

zró

ż

nicowania

Stopie

ń

centralizacji i formalizacji

Cechy podsystemu zarz

ą

dzania:

Charakter procesów decyzyjnych

Styl kierowania

Kryteria analizy porównawczej organizacji

M. Bielski, Organizacje - istota struktury procesy, UŁ, Łódź 1996, s. 94 *

Andrzej Marja

ń

ski

6

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania SWSPiZ

29

11

Komercyjne (biznesowe)

– oferowane dobra prywatne-

indywidualny charakter zaspokajania potrzeb społecznych

Publiczne –

oferowane dobra publiczne

-

zbiorowe

zaspokajanie potrzeb społecznych

Społeczne –

zaspokajanie potrzeb wy

ż

szego rz

ę

du -

mo

ż

liwo

ść

uczestnictwo wszystkich interesariuszy w

sprawowaniu władzy. Partycypacja wpływa na wzrost
zaufania i tolerancji wewn

ą

trz organizacji, jak i jej kontaktach

wewn

ę

trznych *

Trzyelementowa typologia organizacji

B. Ko

ż

uch (2005) – koncepcja oparta na

charakterze zaspokajania potrzeb oraz motywie

podejmowania zorganizowanego działania

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania SWSPiZ

29

12

Przedsi

ę

biorstwo

– najwa

ż

niejszy element gospodarki

rynkowej

Cechy przedsi

ę

biorstwa

- kształtuj

ą

si

ę

pod wpływem

rynku, poziomu konkurencji, stopnia otwarcia oraz instytucji
tworz

ą

cych kategorie rynku

Istotna rola kultury i dziedzictwa narodowego,

Wa

ż

na mentalno

ść

społecze

ń

stwa i jego oczekiwania

Przedmiot transakcji przedsi

ę

biorstw

– dobra prywatne

Organizacja komercyjna - przedsiębiorstwo

Andrzej Marja

ń

ski

7

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania SWSPiZ

29

13

Ekonomiczne:

dysponowanie zasobami,

prowadzenie działalno

ś

ci na własne ryzyko

pokrywanie wydatków z własnych przychodów

Organizacyjne

– wspólny zarz

ą

d - zatrudnione osoby w

firmie podlegaj

ą

wspólnemu kierownictwu, nawet gdy

struktura organizacyjna jest bardzo rozbudowana

Prawna

– mo

ż

liwo

ść

wchodzenia w stosunki prawno-

ekonomiczne z innymi podmiotami a tak

ż

e z pa

ń

stwem

Wyodrębnienie przedsiębiorstw

a

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania SWSPiZ

29

14

Cel – okre

ś

lanie konkretnych celów – z góry

zamierzonych efektów podejmowanego działania

Przewidywany stan

Wynik, jaki ma zosta

ć

osi

ą

gni

ę

ty

Ró

ż

nica pomi

ę

dzy stanem obecnym a przewidywanym

Okres w jakim chcemy ten stan osi

ą

gn

ąć

Cele wyznaczaj

ą

po

żą

dany kierunek działa

ń

oczekiwane efekty ekonomiczno- finansowe

Cel działania przedsiębiorstwa

Jaki cel przedsiębiorstwa ma charakter uniwersalny?

Istnienie przedsiębiorstwa

Andrzej Marja

ń

ski

8

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania SWSPiZ

29

15

Stanowią przesłankę wszystkich działań
zarządczych

kształtowanie organizacji przedsi

ę

biorstwa

kształtowanie struktury organizacyjnej

wyodr

ę

bnienia obszarów decyzyjnych

ustalanie jednoznacznych procedur decyzyjnych

ustalanie zakresu uprawnie

ń

i odpowiedzialno

ś

ci

okre

ś

lanie wzajemnych relacji pomi

ę

dzy ró

ż

nymi celami

podmiotu

okre

ś

lanie relacji pomi

ę

dzy mi

ę

dzy celami i szczegółowymi

zadaniami (dekompozycja celów)

tworzenie skutecznych systemów motywowania

pracowników

Znaczenie formułowania celów w organizacji

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania SWSPiZ

29

16

Maksymalizacja zysku

Maksymalizacja wartości

Maksymalizacja sprzedaży

Minimalizacja kosztów

*

Wybór celu przedsiębiorstwa

Najnowsze pogl

ą

dy wskazuj

ą

,

ż

e przedsi

ę

biorstwo

powinno wybra

ć

jeden cel w horyzoncie czasowym (3-5 lat)

i danych warunkach gospodarowania

Andrzej Marja

ń

ski

9

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania SWSPiZ

29

17

Wszystkie decyzje i zawierane kontrakty s

ą

motywowane i

weryfikowane pod wzgl

ę

dem osi

ą

gni

ę

cia zysku

Na kumulowanie i generowanie wyniku finansowego
ukierunkowane s

ą

alokacja zasobów

kształt struktury organizacyjnej

rekrutacja i dobór pracowników

Cel – maksymalizacja zysku

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania SWSPiZ

29

18

Ukierunkowanie na maksymalizacj

ę

korzy

ś

ci

akcjonariuszy

wzrost warto

ś

ci akcji

wzrost dywidend

Maksymalizacja satysfakcji akcjonariusza

wielko

ść

zwrotu wyło

ż

onego kapitału

czytelna wizja przedsi

ę

biorstwa

perspektywy rozwoju biznesu

dobry system komunikacji zewn

ę

trznej

Cel – maksymalizacja wartości

Andrzej Marja

ń

ski

10

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania SWSPiZ

29

19

Wchodzenie na nowe rynki

Wprowadzanie nowych produktów

Niska dojrzało

ść

rynku

Wdra

ż

anie nowych regulacji prawnych np. demonopolizacja

Spodziewane efekty:

wzrost przychodów

poprawa rentowno

ś

ci

zwi

ę

kszenie wydajno

ś

ci pracy

uzyskanie lepszej pozycji rynkowej

Brak informacji – jak ze wzrostem sprzeda

ż

y wygl

ą

da np.

wynagrodzenia, koszty reklamy, ... *

Cel – maksymalizacja sprzedaży

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania SWSPiZ

29

20

Priorytet – stała lub czasowa redukcja kosztów

stałych

zmiennych

Uwarunkowania:

Konkurencja kosztowa - główny obszar konkurowania to

cena

Uczestnictwo w układzie ła

ń

cucha dostaw

Czynniki:

wewn

ę

trzne – post

ę

p techniczny, organizacyjny,

zewn

ę

trzne – luka jako

ś

ciowa, bariery popytowe

Obni

ż

enie kosztów zawsze wpływa na osi

ą

ganie korzy

ś

ci

ekonomicznych (zysk, zwi

ę

kszanie warto

ś

ci

przedsi

ę

biorstwa)

Cel – minimalizacja kosztów

Andrzej Marja

ń

ski

11

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania SWSPiZ

29

21

Przedsi

ę

biorstwo pozostaje najpowszechniejszym typem

organizacji

Zyskuj

ą

na znaczeniu

organizacje publiczne i

pozarz

ą

dowe

Musz

ą

one spełnia

ć

wynikaj

ą

ca z logiki procesów rynkowych

zasadę ekonomiczności

Ale jakie są ich główne cele?

Nie kierują się chęcią osiągania zysku

Dążą do zaspokojenia potrzeb społecznych

Stanowi

ą

coraz wi

ę

kszy obszar zainteresowania bada

ń

nauk

o organizacji

Inne organizacje w gospodarce rynkowej

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania SWSPiZ

29

22

Powołane w celu realizacji interesu publicznego (polityka,
administracja pa

ń

stwowa, nauka i edukacja, ochrona

zdrowia, ...)

Oferuj

ą

dobra i usługi publiczne

Gospodarka narodowa jako cało

ść

Wyodr

ę

bnione cz

ęś

ci gospodarki narodowej – region

Wspólnoty gospodarcze krajów

Pa

ń

stwo jako forma politycznej organizacji społecze

ń

stwa

Bloki polityczne pa

ń

stw

S

ą

organizacjami o specyficznych systemach warto

ś

ci i

celów

Posiadaj

ą

tylko im wła

ś

ciwy charakter relacji zewn

ę

trznych i

wewn

ę

trznych

Organizacje publiczne

Andrzej Marja

ń

ski

12

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania SWSPiZ

29

23

Ś

wiadczenie usług dla obywateli, wynika z przynale

ż

no

ś

ci i

zamieszkania na danym terytorium (np. bezpiecze

ń

stwo

publiczne, ochrona

ś

rodowiska)

Dostarczanie u

ż

yteczno

ś

ci gospodarstwom domowym w

zakresie sfer

ż

ycia społeczno-gospodarczego

najwa

ż

niejszych z punktu widzenia pa

ń

stwa i obywateli w

tych przypadkach, kiedy organizacje prywatne nie czyni

ą

tego na własne ryzyko, a organizacje społeczne nie maj

ą

mo

ż

liwo

ś

ci

ś

wiadczenia tych usług bez pomocy podmiotów

publicznych

Usługi tworz

ą

ce warunki do wła

ś

ciwego funkcjonowania

sektorów: prywatnego, społecznego i publicznego –
infrastruktura społeczna i techniczna, bezpiecze

ń

stwo obrotu

gospodarczego, równe traktowanie sektorów

Istota organizacji publicznych

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania SWSPiZ

29

24

Spory i dyskusje, co do ich nazwy

ś

wiadcz

ą

do trudno

ś

ci

ich zdefiniowania

trzeci sektor

pozarz

ą

dowe

obywatelskie

non profit

engeous

NGO - nongovernmental organizations

Organizacja społeczna

–

obejmuje ww. zbiorowo

ść

Organizacje społeczne

Andrzej Marja

ń

ski

13

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania SWSPiZ

29

25

Robi

ą

co

ś

zasadniczo odmiennego od tego czym zajmuj

ą

si

ę

firmy i władze

Nie dostarczaj

ą

rynkowi towarów i usług

Nikim nie rz

ą

dz

ą

Produkt organizacji społecznej – zmiana zachodz

ą

ca w

człowieku pod wpływem jej działania

S

ą

agentami zmian zachodz

ą

cych w ludziach

Ich „produkty” – wyleczony pacjent, ucz

ą

ce si

ę

dziecki,

szacunek ludzi do samych siebie

Ich „wyroby” – zmiany zachodz

ą

ce w ludzkiej egzystencji

Organizacje społeczne – próba definicji

P. F. Drucker, Zarządzanie organizacją pozarządowa, 1995, s. 10 *

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania SWSPiZ

29

26

Najcz

ęś

ciej organizacja prywatna

Strukturalnie niezale

ż

na od pa

ń

stwa

Formalnie zorganizowana

Nie posiadaj

ą

ca zysku do podziału

Samorz

ą

dna

Działaj

ą

ca dla dobra wspólnego

Korzystaj

ą

ca ze społecznego ochotniczego uczestnictwa

Innowacyjna i elastyczna

Domena – wspieranie społeczno

ś

ci poprzez

ochron

ę

mniejszo

ś

ci

zapewnienie usług, którymi nie zajmuj

ą

si

ę

pozostałe

sektory

po

ś

redniczenie pomi

ę

dzy rz

ą

dem a obywatelem

Organizacje społeczne – definicja

strukturalno operacyjna

Andrzej Marja

ń

ski

14

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania SWSPiZ

29

27

Podsumowanie

Organizacja jako obiekt bada

ń

jest szczegółowo opisana w

literaturze przedmiotu, w ró

ż

nym stopniu szczegółowo

ś

ci

Istnieje wiele ró

ż

nych punktów widzenia, które uwypuklaj

ą

wieloaspektowo

ść

spojrzenia na organizacj

ę

Istnieje wiele typologii organizacji które akcentuj

ą

ró

ż

ne

aspekty organizacji

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania SWSPiZ

29

28

1. Typologia organizacji i ich rodzaje
2. Charakterystyka organizacji komercyjnej
3. Charakterystyka organizacji publicznych i pozarz

ą

dowych

4. Ró

ż

nice pomi

ę

dzy organizacj

ą

komercyjn

ą

a publiczn

ą

Pytania kontrolne

Andrzej Marja

ń

ski

15

Andrzej Marja

ń

ski – Katedra Zarz

ą

dzania SWSPiZ

29

29

Pytania ?

Pytania ?

Pytania ?

Pytania ?

Pytania ?

Pytania ?

Pytania ?

Pytania ?

„Idealista to człowiek, który zauważywszy, że róża
pachnie ładniej od kapusty, wnioskuje stąd, że będzie z
niej także lepsza zupa.”

Henry Louis Mencken