Elastyczność popytu i podaży

Elastyczność popytu i podaży

Elastyczność – miernik, za pomocą którego możemy zmierzyć jak zmienia się popyt i podaż w zależności od zmiany czynnika wpływającego na popyt i podaż.

Elastyczność popytu – jest miarą procentowej zmiany popytu w stosunku do procentowej zmiany czynnika wpływającego na popyt. Stosując zasadę ceteris paribus możemy analizować i mierzyć reakcję popytu (QD ) na zmianę x

każdego z czynników wpływającego na popyt. W ten sposób wyróżniamy trzy rodzaje elastyczności: 1. Elastyczność cenowa popytu.

2. Elastyczność mieszana popytu.

3. Elastyczność dochodowa popytu.

Elastyczność cenowa popytu

Elastyczność cenowa popytu (E ) – stanowi miarę siły z jaką wielkości popytu (wielkości zapotrzebowania) na dobro p

reaguje na zmianę ceny tego dobra.

% Q

∆ Dx

Q

∆ Dx

P

∆ x

Q

∆ Dx

Px

Ep=

lub inaczej Ep=

:

=

*

% P

∆ x

QDx

Px

P

∆ x

QDx

gdzie:

QD – wielkość popytu na dobro x

x

∆QD – przyrost (zmiana absolutna) popytu na dobro x,

x

%∆QD – zmiana procentowa popytu na dobro x

x

P – cena dobra x

x

∆P – przyrost (zmiana absolutna) ceny dobra x

x

% ∆P – zmiana procentowa ceny dobra x.

x

Q 2 − 1

Q

%∆QD =

*100%

x

1

Q

P 2 − 1

P

% ∆P =

*100%.

x

1

P

Ponieważ zależność pomiędzy wielkością popytu na dane dobro a ceną tego dobra jest odwrotna współczynnik cenowej elastyczności popytu (E ) będzie przyjmował wartości ujemne od - ∞ do 0 (dla uproszczenia stosować można wartości p

bezwzględne). Współczynnik cenowej elastyczności popytu może przyjmować różne wielkości w związku z czym popyt może być:

1. Popyt doskonale nieelastyczny (sztywny) - punkt A; |Ep| = 0. Względna zmiana ceny nie powodują żadnych zmian wielkości popytu. Przykłady dóbr - dobra o fundamentalnym znaczeniu nie posiadające bliskich substytutów, takie jak np. niektóre lekarstwa, sól konsumpcyjna, woda, trumny, niektóre przyprawy.

2. Popyt nieelastyczny (elastyczność niska) – między punktem A a punktem B; 0 <|Ep|<1. Względna zmiana wielkości popytu jest mniejsza od względnej zmiany ceny. Przykłady dóbr – artykuły pierwszej potrzeby (odzież, żywność).

3. Popyt neutralny, proporcjonalny (elastyczność jednostkowa) – punkt B; |Ep| =1. Względna zmiana wielkości popytu jest taka sama jak względna zmiana ceny. Przykłady dóbr – trudno podać.

strona 1 z 6

Elastyczność popytu i podaży

4. Popyt elastyczny (elastyczność wysoka) – między punktem B a punktem C; 1<|Ep|<∞. Względna zmiana wielkości popytu jest większa od względnej zmiany ceny. Przykłady dóbr – wszystkie dobra luksusowe oraz współcześnie usługi.

5. Popyt doskonale elastyczny – punkt C; |Ep| =∞. Dany poziom ceny może wywoływać dowolne zmiany wielkości popytu. Przykłady dóbr – na początku roku akademickiego popyt na mieszkanie studenckie przy ulicy Podgórnej w cenie 500 zł będzie wśród studentów kampusu A bardzo duży.

Wykres 1. Elastyczność cenowa popytu

Wykres 2. Krzywe popytu o różnej wartości współczynnika elastyczności cenowej Determinanty elastyczności cenowej popytu:

1. Występowanie substytutów – im więcej substytutów posiada dane dobro, tym większa elastyczność tego dobra (tym popyt bardziej elastyczny).

2. Udział wydatków na dane dobro w całości wydatków konsumenta – im większe znaczenie ma udział wydatków na dane dobro w ogólnych wydatkach konsumenta, tym popyt bardziej elastyczny.

3. Rodzaj dobra – zwykle popyt na dobra pierwszej potrzeby jest mniej elastyczny, a popyt na dobra luksusowe bardziej elastyczny.

4. Poziom ceny dobra – im wyższy poziom cen, tym – z zasady – elastyczność jest większa.

strona 2 z 6

Elastyczność popytu i podaży

5. Czas jakim dysponuje konsument podejmujący decyzję o zakupie dobra w przypadku zmiany jego ceny – im dłuższy czas od zmiany ceny, tym popyt bardziej elastyczny.

Metody obliczania elastyczności

Elastyczność punktowa

Q 2 − 1

Q

P 2 − 1

P

Ep=

:

1

Q

1

P

Elastyczność łukowa: metoda punktu środkowego. Elastyczność łukową obliczmy gdy mamy niewiele obserwacji o zmianach cen i popytu, a zmiany te są dość duże.

Q 2 − 1

Q

P 2 − 1

P

Ep=

:

1/ 2( Q 2 + Q )

1

1/ 2( P 2 + P )

1

Elastyczność cenowa popytu w danym punkcie krzywej popytu

Wykres 3. Elastyczność w punkcie

Px

D

| AB |

E =

- metoda pozioma

C

E

| B 0 |

| 0 C |

E =

- metoda pionowa

| CD |

0

B

A

Qx

Elastyczność cenowa popytu a przychody przedsiębiorstw

Konsumenci kupując na rynku produkty i usługi wydatkują swoje dochody. Dla przedsiębiorstw sprzedających produkty i usługi, wydatki konsumentów są przychodami ze sprzedaży. Wydatki konsumentów i przychody przedsiębiorstw mają związek z wielkością współczynnika cenowej elastyczności popytu.

Wykres 4. Elastyczność popytu a przychody przedsiębiorstwa (popyt elastyczny) strona 3 z 6

Elastyczność popytu i podaży

WK – wydatki konsumenta,

PC – przychody całkowite ze sprzedaży,

K- korzyści

S – straty.

Jeżeli popyt jest elastyczny (1<|E |<∞), wówczas:

p

a) wzrost ceny zmniejsza globalne wydatki konsumentów, co oznacza spadek PC przedsiębiorstw (rys. 4A), b) spadek ceny zwiększa globalne wydatki konsumentów, co oznacza wzrost PC przedsiębiorstw (rys. 4B).

Wykres 5. Elastyczność popytu a przychody przedsiębiorstwa (popyt nieelastyczny) Jeżeli popyt jest nieelastyczny (0 <|Ep|<1) , wówczas:

a) wyrost ceny zwiększa całkowite wydatki konsumentów, a co za tym idzie PC przedsiębiorstw (rys.5A), b) spadek ceny zmniejsza wydatki konsumentów oraz zmniejsza PC przedsiębiorstw (rys.5B).

Tab. 1. Elastyczność popytu i zmiany przychodów przedsiębiorstwa Elastyczność popytu

Cena

Cena

Popyt elastyczny 1<|Ep|<∞

PC

PC

Popyt nieelastyczny 0 <|Ep|<1

PC

PC

Popyt jednostkowy |Ep|=1

PC nie zmienia się

PC nie zmienia się

strona 4 z 6

Elastyczność popytu i podaży

Elastyczność mieszana popytu

Elastyczność mieszana popytu (E ) – jest miarą siły z jaką zapotrzebowanie na jedno dobro reaguje na zmianę ceny m

innego dobra.

% Q

∆ Dx

Q

∆ Dx

P

∆ y

Q

∆ Dx

Py

Em=

lub inaczej Em=

:

=

*

% P

∆ y

QDx

Py

P

∆ y

QDx

gdzie:

QD – wielkość popytu na dobro x

x

∆QD – przyrost (zmiana absolutna) popytu na dobro x,

x

%∆QD – zmiana procentowa popytu na dobro x

x

P – cena dobra y

y

∆P – przyrost (zmiana absolutna) ceny dobra y

y

% ∆P – zmiana procentowa ceny dobra y.

y

Współczynnik elastyczności mieszanej popytu może przyjmować następujące wartości: 1. Em > 0 – dobra są względem siebie substytutami (Py Dx lub Py Dx) 2. Em < 0 – dobra są względem siebie komplementarne ((Py Dx lub Py Dx), 3. Em = 0 – dobra są względem siebie niezależne (neutralne).

Elastyczność dochodowa popytu

Elastyczność dochodowa popytu – jest miarą siły z jaką zapotrzebowanie na pewne dobro raguje na zmianę dochodu konsumentów.

% Q

∆ Dx

Q

∆ Dx

D

∆ P

Q

∆ Dx

DP

EDP=

lub inaczej EDP=

:

=

*

% D

∆ P

QDx

DP

D

∆ P

QDx

gdzie:

QD – wielkość popytu na dobro x

x

∆QD – przyrost (zmiana absolutna) popytu na dobro x,

x

%∆QD – zmiana procentowa popytu na dobro x

x

DP – dochód kosnumenta

∆DP– przyrost (zmiana absolutna) dochodu konsumenta

% ∆DP – zmiana procentowa dochodu konsumenta.

Współczynnik elastyczności dochodowej popytu może przyjmować następujące wartości: 1. EDP>0 - dobra normalne – wzrost dochodu realnego konsumenta wywołuje wzrost popytu na dane dobro: a) 0< EDP <1 dobro podstawowe – wzrost dochodu realnego konsumenta wywołuje wzrost popytu na dane dobro, przy czym w stopniu nieprzekraczającym zmiany dochodu,

b) EDP >1 dobro luksusowe (wyższego rzędu) - wzrost dochodu realnego konsumenta wywołuje wzrost popytu na dane dobro w stopniu przekraczającym zmiany dochodu,

2. EDP <0 - dobra podrzędne (niższego rzędu) - wzrost dochodu realnego konsumenta wywołuje spadek popytu na dane dobro.

strona 5 z 6

Elastyczność popytu i podaży

Elastyczność cenowa podaży

Elastyczność cenowa podaży – jest miarą siły z jaką wielkość podaży (wielkość oferowana) danego dobra reaguje na zmianę ceny tego dobra.

% Q

∆ Sx

Q

∆ Sx

P

∆ x

Q

∆ Sx

Px

Es=

lub inaczej Es=

:

=

*

% P

∆ x

QSx

Px

P

∆ x

QSx

gdzie:

QS – wielkość podaży dobra x

x

∆QS – przyrost (zmiana absolutna) podaży dobra x

x

%∆QS – zmiana procentowa podaży dobra x

x

P – cena dobra x

x

∆P – przyrost (zmiana absolutna) ceny dobra x

x

% ∆P – zmiana procentowa ceny dobra x.

x

Ponieważ zależność pomiędzy wielkością podaży na dane dobro a ceną tego dobra jest jednokierunkowa współczynnik cenowej elastyczności podaży (E ) będzie zawsze przyjmował wartości dodatnie od 0 do ∞. Współczynnik cenowej s

elastyczności podaży może przyjmować różne wielkości, w związku z czym podaż może być: 1. Podaż doskonale nieelastyczna (sztywna) - Es = 0. Względna zmiana ceny nie powodują żadnych zmian wielkości podaży. Przykłady dóbr – dzieła sztuki, tereny pod zabudowę w centrum miasta.

2. Podaż nieelastyczna (elastyczność niska) – 0 <Es <1. Względna zmiana wielkości podaży jest mniejsza od względnej zmiany ceny.

3. Podaż neutralna; proporcjonalna (elastyczność jednostkowa) – Es =1. Względna zmiana wielkości podaży jest taka sama jak względna zmiana ceny.

4. Podaż elastyczna (elastyczność wysoka) – 1<Es<∞. Względna zmiana wielkości podaży jest większa od względnej zmiany ceny.

5. Podaż doskonale elastyczna –Es =∞. Dany poziom ceny może wywoływać dowolne zmiany wielkości podaży.

Wykres 6. Krzywe podaży o różnej wartości współczynnika elastyczności cenowej strona 6 z 6