Przystosowania paprotników do lądowego trybu życia

1. Systematyka:

Grupa życiowa: Paprotniki
Typ: Widłakowe

Gromada: Widłaki jednozarodnikowe, np. widłak goździsty

Gromada: Widłaki różnozarodnikowe, np. poryblin

Gromada: Widliczki, np. widliczka ostrozębna

Typ: Skrzypowce

Gromada: Skrzypy, np. skrzyp polny

Typ: Paprociowe

Gromada: Paprocie, np. narecznica samcza, pióropusznik strusi, podrzeń

żebrowiec, języcznik zwyczajny, paprotka zwyczajna.

2. Widłakowe:

a) sporofit (dominujący) – u większości pędy i korzenie przybyszowe (czyli

wyrastające z łodygi) rozgałęziają się widlasto. Zarodnie umieszczone są na górnej
powierzchni SPOROFILI (czyli liści zarodnionośnych), które tworzą przeważnie
kłos zarodnionośny (STROBILA);

b) gametofit = przedrośle – plechowate, małe, często bezzieleniowe, bulwkowate,

żyjące pod ziemią w symbiozie z grzybem (mikoryza), jednopienne (na jednym
osobniku są żeńskie i męskie gamety; obupłciowe) lub obupienne (obupłciowe,
rozdzielnopłciowe).

3. Skrzypowe:

a) sporofit – łodygi segmentowane, zbudowane z MIĘDZYWĘŹLI i WĘZŁÓW,

funkcje asymilacyjne (fotosynteza) pełni łodyga nadziemna; ściany komórkowe
skórki i tkanki wzmacniającej są inkrustowane SiO

2

(piasek, krzemionka):



pęd podziemny w postaci kłącza, z którego węzłów wyrastają korzenie
przybyszowe i bulwki;



pęd nadziemny:
- letni – z jego węzłów wyrastają pędy boczne z małymi łuskowatymi liśćmi;
- wiosenny (zarodnionośny) – na jego szczycie powstaje kłos zarodnionośny
zbudowany ze sporofili, do których przymocowane są od spodu zarodnie z
zarodnikami zaopatrzonymi w cztery SPRĘŻYCE = ELATERY;

b) gametofit = przedrośle – małe, plechowate, płatowate, zielone, dwupienne.

4. Paprociowe:

a) sporofit:



korzenie przybyszowe – wyrastające z kłącza;



łodyga – u większości w postaci kłącza, tzn. znajduje się pod ziemią, jest
krótka, gruba, magazynuje substancje zapasowe;



liście – młode są zwinięte ślimakowato, rosną wierzchołkowo, ich blaszki
liściowe pokryte są skórką z aparatami szparkowymi, a wnętrze wypełnia
miękisz asymilacyjny i wiązki przewodzące. Liście narecznicy są złożone,
typu pierzastego. Na spodniej stronie blaszek liściowych znajdują się
zgrupowania zarodni (tzw. KUPKI), przykryte osłonką (ZAWIJKA).
Pojedyncza zarodnia zbudowana jest z trzonka i zbiornika, w którego ścianie
znajduje się półpierścień komórek o nierównomiernie zgrubiałych ścianach,
którego odgięcie do góry powoduje rozerwanie zarodni. FUNKCJE LIŚCI:
fotosynteza, oddychanie, wymiana gazowa, transpiracja i wytwarzanie
zarodników.

b) gametofit = przedrośle – małe, plechowate, sercowate, z chwytnikami, zielone,

średnica ok. 1cm, przeważnie jednopienne (obupłciowe), np. u narecznicy, a
dwupienne u salwinii pływającej.

5. Cechy przystosowujące paprotniki do życia na lądzie:



korzenie przybyszowe wyrastające z kłącza, które utrzymują roślinę w podłożu
i mają dużą powierzchnię chłonną do pobierania wody i soli mineralnych;



łodyga przewodząca wodę, sole mineralne i produkty fotosyntezy (tkanka
przewodząca), magazynująca asymilatory;



liście – większe niż u mszaków, fotosynteza;



tkanka okrywająca (epiderma) – zminimalizowanie strat wody z powierzchni
ciała;

rodnie

plemniki

chwytniki

PRZEKRÓJ
POPRZECZNY
PRZEZ KŁĄCZE
NARECZNICY

SPODNIA
STRONA
PRZEDROŚLA U
NARECZNICY



tkanka wzmacniająca;



zdolność do gromadzenia wody.

6. Porównanie wiązek przewodzących łodygi mchu i łodygi paproci:

a) łodyga mchu ma jedną „wiązkę przewodzącą i inna jest jej budowa (brak drewna i

łyka). „Wiązka przewodząca” otoczona jest tkanką miękiszową, korą pierwotną i
skórką. Ma prymitywną budowę (hydroidy – „drewno”, otoczone leptoidami –
„łyko”). Zewnętrzne komórki kory mają wzmocnione ścianki. Magazynuje
skrobię.

b) łodyga paproci ma wiele wiązek przewodzących, które przejawiają większy

stopień ewolucji. Składają się z drewna otoczonego łykiem.

c) wiązki przewodzące mchu i paproci pełnią tę samą funkcję – przewodzą wodę i

substancje organiczne.

7. Porównanie budowy gametofitu mchu płonnika i narecznicy samczej:

PRZEKRÓJ
POPRZECZNY
ŁODYŻKI
GAMETOFITU
PŁONNIKA

PRZEKRÓJ
POPRZECZNY
KŁĄCZA
NARECZNICY

Cecha

GAMETOFIT MCHU
PŁONNIKA

GAMETOFIT NARECZNICY
SAMCZEJ

wielkość

wysokość kilkunastu
centymetrów

1 cm średnicy

kształt

prosta, nierozgałęziona
łodyżka pokryta listkami

przedrośle o kształcie
cienkiego, płaskiego serduszka
z chwytnikami

dominacja

+

-

zróżnicowane na organy

plechowate

jednopłciowy

obupłciowy

8. Porównanie budowy morfologicznej (zewnętrznej) mszaków i paprotników:

Cecha

MSZAKI

PAPROTNIKI

korzenie

wyrostki – chwytniki

korzenie przybyszowe
wyrastające z kłącza

łodyga

łodyżka wyniesiona pionowo
w górę lub płożąca

łodyga może mieć różne
formy:
- skrócona, podziemna, czyli
kłącze (paprocie);
- skrócona bulwiasta
(porybliny);
- strzeliste pnie;
- płożące pędy – przedrośle
(widłakowe);
- podziemne kłącza i pędy
wzniesione nad ziemię
(skrzypy) podzielone na węzły
i międzywęźla.

liście

listki; rynienkowaty kształt,
zbudowane z jednej warstwy
komórek, brak skórki; duża ich
liczba, skrętolegle ułożone
wokół łodyżki, pofałdowane.

- duże, pierzaste, młode liście
są pastorałowato zwinięte.
Liście odżywcze (trofofile) i
zarodnionośne (sporofile) – U
PAPROCI;
- drobne, przylegające do
łodygi (mikrofile) – U
WIDŁAKOWATYCH;
- drobne, łuskowate, zrośnięte
w pochewkę.
Liście paprotników są większe
niż mszaków.

gametofit

ulistniona łodyżka

plechowate przedrośle

sporofit

bezlistna łodyżka

korzeń, liście, łodyga