34. Wpływ ideologii oświecenia na reformy ustrojowe w II
połowie XVIII w.

Ideologia oświecenia – silna władza powinna

zapewniać bezpieczeństwo społeczeństwu. Nastąpił podział
władzy na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. W myśl
tej zasady każdy człowiek miał swoje prawa i nienaruszalną
wolność. Hasła oświecenia znacząco wpłynęły na sposób
postępowania monarchów. Na tle przemian jakie zachodziły
na świecie również w Polsce rozpoczęły się pierwsze działania
o charakterze oświeceniowym. Po pierwszym rozbiorze w
1773r. ustanowiono Komisję Edukacji Narodowej, pierwsze w
Europie ministerstwo oświaty. Popularyzowano naukę i
literaturę.

Władze

Polski

pod

nadzorem

carskim

przeprowadziły reformy szkolnictwa , kultury oraz dążyły do
zmiany położenia chłopów i mieszczan – co natrafiło na opór
sil zachowawczych.

Reforma oświaty (St. Konarski) – który w 1740r założył
Colegium Nobilium .Jej głównym celem było kształcenie
przyszłej elity politycznej. Jednocześnie St. Konarski wyraźnie
zaznaczył przyjęcie zasady większości głosów przy
podejmowaniu decyzji w sejmie.

Za panowania St. A. Poniatowskiego nastąpił dynamiczny
rozwój polskiej kultury, rozwijała się publicystyka, której
autorzy dyskutowali nad reformą ustroju Rzeczypospolitej
(St. Staszic, H. Kołłątaj) St. August wprowadzał w życie coraz
to nowe reformy, założył szkolę rycerską - sąsiadom a
szczególnie Rosji nie podobał się tak szybki rozwój Polski.
Owocem epoki oświecenia było dzieło Sejmu Wielkiego i
Konstytucji 3 Maja.

Rzeczpospolita przekształciła się w monarchię konstytucyjną.
Miała być ona monarchią dziedziczną. Po śmierci St. A.
Poniatowskiego władza miała przejść w ręce dynastii
Wettinów. Wprowadzono trójpodział władz państwowych.
Władza wykonawcza należała do dwuizbowego parlamentu,
zniesiono w nim liberum veto i wprowadzono glosowanie
większością. Władzę ustawodawczą stanowiła Straż Praw -
tworzył ją król wraz z prymasem, marszałkiem sejmu i
pięcioma ministrami. Straż zajmowała się administracją,
polityką zagraniczną, sprawami wewnętrznymi i finansami.
Trzecią częścią była władza sądownicza - niezawisłe sądy. Co
25 lat miały się zbierać sejmy dla rewizji założeń konstytucji.