Podatek dochodowy od osób prawnych a organizacje

autor(ka): Oprac. Renata Niecikowska, Krzysztof Śliwiński

2009-06-01, 12.40

Organizacje pozarządowe korzystają zwykle ze zwolnienia od podatku dochodowego. Moż-

liwość skorzystania z tego zwolnienia jest uzależniona od spełnienia określonych warunków,

tj. przede wszystkim od tego, na co dochody są przeznaczone i wydatkowane.

ZASADY OGÓLNE DLA WSZYSTKICH PODATNIKÓW

Ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej: ustawa o CIT nazywana tak od

składanych deklaracji) podlegają m.in. stowarzyszenia i fundacje, a także jednostki organiza-

cyjne niemające osobowości prawnej, np. stowarzyszenia zwykłe. Podmioty te płacą podatek

od dochodów. Aby zrozumieć, co to oznacza, trzeba poznać pojęcia: przychodu, kosztów

uzyskania przychodu, dochodu.



Przychody to otrzymane pieniądze (np. składki członkowskie, dotacje, darowizny,

przychody z odpłatnej działalności statutowej, odsetki bankowe itp.), jak też wartość

rzeczy otrzymanych przez organizację w związku z prowadzonymi przez nią działa-

niami (art. 12 ustawy o CIT).



Koszty uzyskania przychodu to wydatki organizacji poniesione w danym okresie po-

niesione w celu osiągnięcia lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodu

(art. 15 ustawy o CIT), np. wynagrodzenia pracowników, opłaty eksploatacyjne itp.



Dochód to wszystkie przychody organizacji minus koszty ich uzyskania osiągnięte w

danym roku podatkowym. Innymi słowy, dochód podlegający opodatkowaniu to to, co

organizacji zostanie po odliczeniu kosztów.

Co do zasady, wszystkie dochody są opodatkowane. Trzeba jednak pamiętać, że w organiza-

cjach wpływają też przychody, które nie mają kosztów, wobec czego stają się one 100-

procentowym dochodem.

Ustawodawca nie wprowadził dla organizacji żadnego podmiotowego zwolnienia od podatku

dochodowego, czyli zwolnienia tylko ze względu na to, że jakiś podmiot jest stowarzysze-

niem czy fundacją. Nie oznacza to jednak, że wszystkie stowarzyszenia, fundacje uzyskujące

dochód muszą opłacać podatek dochodowy. W odniesieniu do większości dochodów stowa-

rzyszeń i fundacji ma bowiem zastosowanie zwolnienie określone w art. 17 ust. 1 pkt 4 usta-

wy o CIT.

ZWOLNIENIA DLA ORGANIZACJI

Zwolnienia organizacji z płacenia podatku dochodowego są możliwe w następujących sytua-

cjach:

1. Zwolnienie ze względu na cel przeznaczenia dochodów.

Ze zwolnienia z podatku dochodowego od osób prawnych może korzystać organizacja, której

działalność (określona w jej celach w statucie) ma zakres przewidziany ustawą o CIT. Prze-

widuje ona zamknięty katalog działalności, z której dochody fundacji czy stowarzyszenia

będą zwolnione od podatku, pod warunkiem że ich cele statutowe będą tożsame z celami

wymienionymi w ustawie. I tak, wolne od podatku dochodowego są dochody podmiotów,

których celem statutowym jest: działalność naukowa, naukowo-techniczna, oświatowa, w tym

również polegająca na kształceniu studentów, kulturalna, w zakresie kultury fizycznej i spor-

tu, ochrony środowiska, wspierania inicjatyw społecznych na rzecz budowy dróg i sieci tele-

komunikacyjnej na wsi oraz zaopatrywania wsi w wodę, dobroczynności, ochrony zdrowia i

pomocy społecznej, rehabilitacji zawodowej i społecznej inwalidów oraz kultu religijnego.

Jeśli chodzi o rozumienie „celów statutowych”, to należy mieć na uwadze pismo MF, z które-

go wynika, że nie tylko bezpośrednie prowadzenie takiej działalności przez daną organizację

uprawnia do zwolnienia, lecz także jej wspieranie, o ile wynika to z jej statutu przewidujące-

go występowanie tej organizacji w funkcji podmiotu wspierającego (np. bezpłatne użyczenie

logo w ramach akcji solidarności z projektem innej organizacji).

Ponadto zgodnie z orzecznictwem NSA opisywane zwolnienie dotyczy też dochodów prze-

znaczonych na opłacenie podatków nie stanowiących kosztów uzyskania przychodów zwią-

zanych z realizowaniem celów statutowych (np. podatek dochodowy).

Statut organizacji musi wprost określać jej cele. Tylko wtedy, gdy ściśle odpowiadają one

sformułowaniom zawartym w przepisie o zwolnieniu od podatku, możliwe jest skorzystanie z

niego. Takie stanowisko przedstawił NSA, wskazując, że cele statutowe jednostki non profit

uprawniające ją do zwolnienia z podatku, muszą być wprost określone w statucie. Nie podle-

gają one żadnej wykładni. W rozpatrywanej sprawie stowarzyszenie faktycznie prowadziło

działalność wymienioną w przepisie (art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o CIT), jednak zdaniem NSA

w obliczu braku precyzyjnych zapisów w statucie nie ma to żadnego znaczenia dla zwolnienia

z podatku dochodowego (sygn. akt III SA 3422/01).

Trzeba więc uważać przy interpretacji i ocenie aktualności statutu swojej organizacji.

Organizacje często popełniają błędy właśnie przy interpretacji tego, co mieści się w ich

działalności statutowej i może podlegać zwolnieniu. Zdarza się też tak, że organizacja

rozszerza swoją działalność, ale nie zmienia zapisów o celach w statucie.

Pamiętajmy, że w kwestii opisywanych zwolnień poglądy organów podatkowych są restryk-

cyjne, tytułem przykładu można wskazać pismo Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie (nr

IPPB5/423-146/08-3/AS) z 22 stycznia 2009 r., gdzie czytamy:

„(…) warunkiem skorzystania ze zwolnienia określonego w art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy

o podatku dochodowym od osób prawnych jest ustalenie, czy cele przewidziane w sta-

tucie Instytutu mieszczą się w katalogu celów wymienionych w tym przepisie. Określe-

nie celów statutowych pod kątem uprawnień podatkowych musi być precyzyjne, jasne i

nie budzące wątpliwości, gdyż organy podatkowe nie są uprawnione do dokonywania

wykładni zapisów statutu. Podkreślić przy tym należy, że wszelkie zwolnienia i ulgi

podatkowe w systemie polskiego prawa podatkowego są wyjątkiem (…). Nie można w

tym zakresie stosować wykładni rozszerzającej ustawowy zakres zwolnienia podatko-

wego na pokrywanie wydatków związanych z działalnością podmiotów. Wydatkowanie

zatem części dochodu na inne cele lub na nabycie środków trwałych niesłużących bez-

pośrednio realizacji celów, o których mowa w art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy, nie może być

objęte przedmiotowo zwolnieniem (…)”.

Nawet jeśli przeznaczenie dochodów spełnia wymienione wcześniej warunki to są sytuacje,

gdy zwolnienie to nie ma zastosowania do dochodów organizacji:



z działalności polegającej na wytwarzaniu wyrobów przemysłu elektronicznego, pali-

wowego, tytoniowego, spirytusowego, winiarskiego, piwowarskiego, a także pozosta-

łych wyrobów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,5% oraz wyrobów z

metali szlachetnych albo z udziałem tych metali lub dochodów uzyskanych z handlu

tymi wyrobami; zwolnieniem objęte są jednak dochody jednostek naukowych i ba-

dawczo-rozwojowych, uzyskane z działalności polegającej na wytwarzaniu wyrobów

przemysłu elektronicznego (art. 17 ust. 1a pkt 1 ustawy o CIT);



uzyskanych z działalności polegającej na oddaniu środków trwałych lub wartości nie-

materialnych i prawnych do odpłatnego używania na warunkach określonych w art.

17a-17k ustawy o CIT, czyli na podstawie umowy leasingu (chodzi o sytuację gdy

stowarzyszenie prowadzi działalność w tym zakresie);



dochodów, bez względu na czas ich osiągnięcia, wydatkowanych na inne cele niż sta-

tutowe wymienione w tych przepisach (chodzi o cele wykraczające w ustawie poza

statutowe określone w art. 17 ust 1 pkt 4).

W praktyce większość działań organizacji pozarządowych mieści się w ramach wymienio-

nych w art. 17 ust. 1 pkt 4 i dlatego często są zwolnione z podatku dochodowego. Trzeba jed-

nak pamiętać, że:



Cele podlegające zwolnieniu muszą wynikać wprost ze statutu organizacji.



Samo wskazanie danej działalności w statucie nie decyduje o zwolnieniu. Jeśli organi-

zacja określi w statucie działalność, którą będzie wykonywała, nie oznacza to, że bę-

dzie ona automatycznie zwolniona od podatku. Zwolnienia muszą wynikać przede

wszystkim z przepisów podatkowych. Zatem statutowa działalność prowadzona przez

organizację dodatkowo musi pokrywać się z celami określonymi w art. 17 ust. 1 pkt 4

ustawy o CIT.



Statut powinien określać nie tylko ogólnie sformułowane cele. Istotne jest również,

aby w statucie znalazło się obok wskazania danej działalności (zwykle objętej zwol-

nieniem) jako celu organizacji, także dość szczegółowe określenie metody realizacji

tego celu. Chodzi tu o wskazanie np. narzędzi, osób odpowiedzialnych za wykonanie

danych zadań, składników majątku wykorzystanych do realizacji zadań, sposobów fi-

nansowania itp.



Cele statutowe organizacji, które mają uprawniać do zwolnienia, nie muszą być głów-

nymi celami jej działalności.

2. Zwolnienie ze względu na źródło dofinansowania.

Gdy dotacja pochodzi ze środków samorządu, instytucji rządowej czy zagranicznej, to takie

środki automatycznie są zwalniane z podatku, bez względu na przeznaczenie tych pieniędzy

przez organizację. Jest oczywiste, że najczęściej cel przeznaczenia pieniędzy z dotacji opisany

jest w umowie z taką instytucją, ale ogólnie przesłanie jest takie, że niezależnie od tego, na co

je przeznaczymy, nie płacimy od nich podatku. Dotyczy to:



środków pochodzących ze środków bezzwrotnej pomocy(art. 17 ust. 1 pkt 23);



dotacji otrzymanych z budżetu państwa lub budżetu jednostki samorządu terytorialne-

go (art. 17 ust. 1 pkt 47);



kwot otrzymanych od agencji rządowych, jeżeli agencje otrzymały środki na ten cel z

budżetu państwa, np. PFRON, NFOŚ (art. 17 ust. 1 pkt 48).

Co ważne, w przypadku wymienionych tu środków nie mamy do czynienia z kosztami uzy-

skania przychodu (art. 16 ust. 1 pkt 58 – całość otrzymanych z tych źródeł środków staje się

dochodem organizacji wykazywanym jako dochód zwolniony z podatku.

3. Zwolnienie dla organizacji pożytku publicznego.

Zwolnienie w zakresie podatku dochodowego przysługuje organizacjom pożytku publicznego

(czyli organizacjom posiadającym taki status zarejestrowany w KRS) na podstawie art. 17 ust.

1 pkt 6c ustawy o CIT. Mogą one korzystać ze zwolnienia o szerszym charakterze niż pozo-

stałe organizacje. Zwolnione są bowiem dochody organizacji pożytku publicznego przezna-

czone na realizację wszelkich celów statutowych (z wyłączeniem działalności gospodarczej)

wskazanych w art. 4 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, a nie tylko

tych określonych w art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o CIT.

OBOWIĄZKI WYNIKAJĄCE Z USTAWY O CIT

Jeśli organizacja ma dochód, od którego trzeba zapłacić podatek dochodowy, to ma ona obo-

wiązek zapłacić zaliczkę na podatek do każdego 20. dnia kolejnego miesiąca.

Od 2007 r. osoby prawne nie muszą składać deklaracji miesięcznych. Za to raz na rok składa

się deklarację CIT-8, czyli zeznanie o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) za

rok podatkowy. Jeśli organizacja osiąga dochody zwolnione z podatku to do deklaracji CIT-8

załącza dodatkowo deklarację – CIT-8/O. Wskazaną deklarację należy złożyć w terminie do

końca trzeciego miesiąca następnego roku.

Jest jeszcze jedna istotna deklaracja – konieczna, jeśli organizacja otrzymywała darowizny od

osoby prawnej lub fizycznej, które u darczyńcy były podstawą do odliczenia od podatku. Or-

ganizacja musi się z tej darowizny wytłumaczyć. Czyni to na CIT-D stanowiącym załącznik

do rocznej deklaracji CIT-8 składanej obowiązkowo wraz ze sprawozdaniem finansowym.

Organizacja ma obowiązek wykazywania kwot darowizn z podaniem nazw poszczególnych

darczyńców, gdy:



wartość jednorazowej darowizny przekracza 15 000 zł,



wartość wszystkich darowizn otrzymanych w danym roku od jednego darczyńcy prze-

kracza 35 000 zł.

Z obowiązku składana deklaracji CIT-D zwolnione są organizacje, których dochód za dany

rok podatkowy nie przekracza 20 000 zł.

Ponadto ustawodawca nakłada obowiązek udostępnienia do publicznej wiadomości, poprzez

publikację w Internecie, w środkach masowego przekazu lub wyłożenie dla zainteresowanych

w pomieszczeniach, ogólnie dostępnych informacji na temat otrzymanych darowizn.

Trzeba też pamiętać, że jest można uzyskać zwolnienia z obowiązku wpłacania zaliczek (art.

25 ust. 5 ustawy o CIT). Jest to możliwe, jeśli podatnik złoży właściwemu naczelnikowi urzę-

du skarbowego w formie pisemnej oświadczenie (przepisy nie określają kiedy należy je zło-

żyć i czy dotyczy to wszystkich organizacji, czy tylko tych, które płacą podatek), że:



jest podatnikiem osiągającym dochody przedmiotowo zwolnione z podatku (art. 17

ust. 1 ustawy o CIT),



nie osiąga przychodów uzyskanych z działalności polegającej na wytwarzaniu wyro-

bów przemysłu elektronicznego, paliwowego, tytoniowego, spirytusowego, winiar-

skiego, piwowarskiego, a także pozostałych wyrobów alkoholowych o zawartości al-

koholu powyżej 1,5% oraz wyrobów z metali szlachetnych albo z udziałem tych meta-

li lub dochodów uzyskanych z handlu tymi wyrobami (art. 17 ust. ustawy o CIT),



nie dokonuje wydatków na cele inne niż m.in. cele statutowe lub inne objęte zwolnie-

niem z art. 17 ust. 1 ustawy o CIT.

Pamiętajmy, że jeżeli podatnicy uprzednio zadeklarowali, że przeznaczą dochód na cele okre-

ślone w statucie lub objęte zwolnieniem, a następnie dochód ten wydatkowali na inne cele,

podatek od tego dochodu powinni wpłacić bez wezwania do 20. dnia miesiąca następującego

po miesiącu, w którym dokonano wydatku. Przepis ten stosuje się również do dochodów za

lata poprzedzające rok podatkowy, zadeklarowanych i niewydatkowanych w tych latach na

cele objęte zwolnieniem.

***

PRZYKŁADY

Co jest dochodem zwolnionym z podatku? W praktyce organizacje często mają problem z

rozstrzygnięciem, co jest dochodem zwolnionym z płacenia podatku dochodowego.

Czy od składek członkowskich stowarzyszenia lub funduszu założycielskiego fundacji

płaci się podatek dochodowy?

Składki członkowskie przeznaczone na działalność statutową stowarzyszenia są zwolnione z

podatku dochodowego (art. 17 ust. 1 pkt 40). Fundusz założycielski fundacji powinien być

traktowany jako przychód organizacji w postaci darowizny od osoby fizycznej, jeśli pieniądze

przeznaczane są na cele statutowe i mieszczą się w zwolnieniu podatkowym, to podatku od

funduszu założycielskiego nie zapłacimy.

Jesteśmy Stowarzyszeniem, które prowadzi działalność ze składek członkowskich i dota-

cji z urzędu miejskiego. Otrzymaliśmy od anonimowego darczyńcy pewną sumę pienię-

dzy. Czy jesteśmy zobowiązani odprowadzić od tej darowizny podatek do urzędu skar-

bowego? Otrzymaliśmy też dar rzeczowy (artykuły biurowe, zestaw wideo) – czy powin-

niśmy to wycenić i zapłacić podatek od darowizny do urzędu skarbowego? Czy musimy

też odprowadzać podatek od odsetek z lokat bankowych i odsetek naliczonych z rachun-

ku bieżącego?

W opisywanych przypadkach organizacja będzie mogła skorzystać ze zwolnienia z podatku

dochodowego, pod warunkiem przeznaczenia tych dochodów na działalność statutową miesz-

czącą się w opisie zwolnienia podatkowego. Także odsetki z lokat bankowych organizacji

podlegają takim samym zasadom opodatkowania jak inne dochody.

PODSTAWA PRAWNA



Ustawa z dn. 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z

2000 r., Nr 54, poz. 654 z późn. zm.)

***

Konsultacja tekstu: Rafał Styczyński