00 Program nauki Technik administracji 343 01

Autorzy:
mgr Barbara Biernat
mgr Halina Füchsel
mgr Iwona Goździkiewicz
mgr Izabela Serwatka

Recenzenci:

mgr Zdzisława Koźmin
mgr Barbara Wysota

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Halina Bielecka

Spis treści

Wprowadzenie

I. Założenia programowo-organizacyjne kształcenia

w zawodzie

1. Opis pracy w zawodzie

2. Zalecenia dotyczące organizacji procesu dydaktyczno

– wychowawczego

II.

Plany nauczania

III. Moduły kształcenia w zawodzie

1. Ekonomiczno - prawne podstawy

gospodarowania

Stosowanie przepisów prawa w gospodarowaniu

Gospodarowanie na rynku zasobów, dóbr i usług 25

Wykonywanie prac biurowych

Zarządzanie zasobami ekonomicznymi

Ewidencjonowanie

zdarzeń gospodarczych

2. Prawne podstawy funkcjonowania administracji

publicznej

Analizowanie wybranych zagadnień prawa
materialnego 40

Redagowanie projektów aktów normatywnych
i administracyjnych

Przeprowadzanie

postępowania administracyjnego

w I instancji

Przeprowadzanie

postępowania egzekucyjnego

w administracji

Przeprowadzanie

postępowania odwoławczego

i zażaleniowego 52

Stosowanie przepisów prawa pracy i ubezpieczeń
społecznych 55

3. Ekonomiczne podstawy funkcjonowania

jednostek organizacyjnych

Prowadzenie pełnej ewidencji zdarzeń
gospodarczych w przedsiębiorstwie 62

Prowadzenie ewidencji księgowej w jednostkach
organizacyjnych sfery budżetowej 66

Gromadzenie danych statystycznych i ich
wykorzystywanie w procesach decyzyjnych

Sporządzanie sprawozdań finansowych,
statystycznych i budżetowych 72

Przeprowadzanie analizy ekonomiczno-finansowej

4. Praca administracyjno-biurowa

Komputerowe wspomaganie prac biurowych

Organizowanie pracy w biurze

Wykorzystywanie informacji w pracy biurowej

Redagowanie pism urzędowych 88

Organizowanie spotkań służbowych 90

Obsługa interesantów

Kreowanie wizerunku jednostki organizacyjnej

Praktyka

zawodowa

Organizowanie pracy i zarządzanie
w przedsiębiorstwie

Organizowanie pracy w urzędzie administracji
publicznej

100

Wprowadzenie

Celem

kształcenia w

zawodzie technik administracji jest

przygotowanie aktywnego, mobilnego i skutecznie działającego
pracownika administracji. Efektywne funkcjonowanie na rynku pracy
wymaga przygotowania ogólnego, opanowania podstawowych
umiejętności zawodowych oraz kształcenia ustawicznego.
Absolwent współczesnej szkoły powinien charakteryzować się
otwartością, wyobraźnią, zdolnością do ciągłego kształcenia
i doskonalenia swoich umiejętności.

Wprowadzenie do systemu szkolnego modułowego programu

nauczania umożliwi:
− opanowanie podstawowych umiejętności zawodowych,

− przygotowanie do pracy w zawodzie, głownie przez realizację zadań

zbliżonych do tych, które są wykonywane na rzeczywistych
stanowiskach pracy,

− przygotowanie ucznia do wykonywania zawodu, głównie przez

realizację zadań pożądanych na stanowiskach pracy,

− korelację i integrację treści kształcenia z różnych zakresów wiedzy.

W kształceniu modułowym występuje dominacja procesu uczenia się

nad procesem nauczania. Programy nauczania są elastyczne,
poszczególne jednostki można wymieniać, modyfikować, uzupełniać
oraz dostosowywać do potrzeb gospodarki oraz lokalnego rynku pracy.
Umiejętności opanowane w ramach poszczególnych modułów dają
możliwość wykonywania określonego zakresu pracy, a rozwiązania
programowo - organizacyjne dają możliwość kształtowania umiejętności
zawodowych różnymi drogami.

Realizacja modułowego programu nauczania zapewnia opanowanie

umiejętności określonych w podstawie programowej kształcenia
w zawodzie.

Modułowy program nauczania składa się z modułów

i odpowiadających im jednostek modułowych, wyodrębnionych na
podstawie ustalonych kryteriów.
Program jednostki modułowej stanowi element modułu kształcenia
w zawodzie, obejmujący logiczny i możliwy do wykonania wycinek pracy,
o wyraźnie określonym początku, zakończeniu, który nie podlega
dalszym podziałom, a jego rezultatem jest produkt, usługa lub istotna
decyzja.
W strukturze programu wyróżnia się:
− założenia programowo - organizacyjne kształcenia w zawodzie,

− plany nauczania,

− programy modułów i jednostek modułowych.

Moduł kształcenia w zawodzie zawiera: cele kształcenia, wykaz

jednostek modułowych, schemat układu jednostek modułowych,
literaturę.

Program jednostki modułowej zawiera: szczegółowe cele kształcenia,

materiał nauczania, ćwiczenia, środki dydaktyczne, wskazania
metodyczne do realizacji programu jednostki oraz propozycje metod
sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia.

Dydaktyczna mapa programu nauczania, zamieszczona

w założeniach programowo - organizacyjnych, stanowi schemat
powiązań między modułami i jednostkami modułowymi, wyodrębnionymi
w programie nauczania dla zawodu.

W programie przyjęto system kodowania modułów i jednostek

modułowych, zawierający elementy:
− symbol cyfrowy zawodu, zgodnie z obowiązującą klasyfikacją

zawodów szkolnictwa zawodowego,

− symbol literowy, oznaczający grupę modułów:

− O - dla modułów ogólnozawodowych,

− Z - dla modułów zawodowych,

− cyfrę arabską oznaczającą kolejny numer modułu z danej kategorii

oraz numer wyodrębnionej w module jednostki modułowej.

Przykładowy zapis kodowania modułu:
343[01].O1
343[01]- symbol cyfrowy zawodu: technik administracji
O1- pierwszy

moduł ogólnozawodowy: ekonomiczno – prawne

podstawy gospodarowania

Przykładowy zapis kodowania jednostki modułowej:
343[01].O1.01
343[01]- symbol cyfrowy zawodu: technik administracji
O1- pierwszy

moduł ogólnozawodowy: ekonomiczno – prawne

podstawy gospodarowania

01-

pierwsza jednostka modułowa wyodrębniona w module O1:
stosowanie przepisów prawa w gospodarowaniu.

I. Założenia programowo – organizacyjne kształcenia
w zawodzie

1. Opis pracy w zawodzie

Typowe stanowiska pracy
Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie technik administracji może
być zatrudniony w organach administracji rządowej, administracji
specjalnej, jednostkach samorządu terytorialnego: w

urzędach

marszałkowskich, powiatowych, miejskich i

gminnych, a także

w jednostkach organizacyjnych gminy, w samorządach zawodowych
i gospodarczych, w przedsiębiorstwach, zakładach usługowych.

Zadania zawodowe
Zadania zawodowe technika administracji obejmują:
− gromadzenie dokumentacji i informacji ekonomicznych

i statystycznych,

− prowadzenie dokumentacji stosowanej w administracji publicznej,

− opracowywanie projektów aktów prawnych,

− rozpatrywanie wniosków w sprawach administracyjnych

i pracowniczych,

− załatwianie skarg, wniosków i zażaleń kierowanych przez instytucje

i osoby fizyczne,

− przyjmowanie wniosków oraz dokumentów koniecznych do wydania

decyzji i postanowień,

− organizowanie spotkań służbowych,

− sporządzanie sprawozdań i protokołów ze spotkań służbowych,

− przyjmowanie interesantów i udzielanie informacji,

− prowadzenie podstawowej dokumentacji księgowej,

− zestawianie danych statystycznych służących do analiz i sprawozdań

statystycznych.

Umiejętności zawodowe
W wyniku kształcenia w zawodzie absolwent szkoły powinien umieć:
− interpretować normy prawne,

− stosować zasady praworządności,

− posługiwać się źródłami prawa,

− określać formy działania administracji,

− załatwiać indywidualne sprawy administracyjne,

− przygotowywać projekty aktów normatywnych i administracyjnych

właściwych dla urzędu,

− przygotowywać projekty umów cywilnoprawnych,

− gromadzić i

wykorzystywać informacje niezbędne w

procesach

decyzyjnych,

− stosować zasady organizacji i zarządzania,

− posługiwać się metodami analizy ekonomicznej i finansowej,

− posługiwać się dokumentacją księgową,

− prowadzić ewidencję finansowo-księgową jednostek sektora finansów

publicznych oraz przedsiębiorstw,

− sporządzać sprawozdania finansowe, statystyczne i budżetowe,

− organizować pracę własną i w zespołach,

− podejmować decyzje samodzielnie,

− przyjmować i załatwiać interesantów,

− stosować zasady obiegu informacji w

urzędach administracji

publicznej i przedsiębiorstwach,

− przyjmować i segregować dokumenty,

− przechowywać akta zgodnie z obowiązującymi przepisami,

− prowadzić korespondencję biurową,

− przygotowywać spotkania służbowe,

− stosować zasady kultury etyki zawodowej,

− posługiwać się językiem obcym,

− przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz wymagania ergonomii,

− udzielać pierwszej pomocy osobom w stanach zagrożenia życia

i zdrowia,

− kreować wizerunek urzędu, przedsiębiorstwa.

Wymagania psychofizyczne właściwe dla zawodu
− dobry stan zdrowia,

− zrównoważenie emocjonalne,

− zdolność koncentracji,

− podzielność uwagi,

− kultura osobista,

− uczciwość, sumienność i rzetelność,

− wrażliwość na sprawy ludzkie i problemy społeczne,

− kreatywność.

2. Zalecenia dotyczące organizacji procesu dydaktyczno-
wychowawczego

Proces kształcenia w zawodzie technik administracji według

modułowego programu nauczania jest realizowany w szkole policealnej,
dla młodzieży i dorosłych.

Program nauczania obejmuje kształcenie ogólnozawodowe

i zawodowe. Kształcenie ogólnozawodowe stanowi pierwszy moduł
programu nauczania. Moduł ten może być realizowany w dwuletniej
szkole policealnej dla absolwentów liceum ogólnokształcącego.

Kształcenie ogólnozawodowe ma na celu przygotowanie absolwenta

do pracy w różnych jednostkach organizacyjnych.

Ogólne i szczegółowe cele kształcenia wynikają z podstawy

programowej kształcenia w zawodzie.

Treści programowe zawarte są w czterech modułach: ekonomiczno –

prawne podstawy gospodarowania, prawne podstawy funkcjonowania
administracji publicznej, ekonomiczne podstawy funkcjonowania
jednostek administracyjnych, praca administracyjno – biurowa.

Moduły uwzględniające zadania zawodowe są podzielone na

jednostki modułowe. Każda jednostka zawiera treści programowe
stanowiące określoną całość, a ich realizacja umożliwia opanowanie
umiejętności niezbędnych do wykonania określonego zakresu pracy.
Czynnikiem sprzyjającym nabywaniu umiejętności zawodowych jest
wykonywanie ćwiczeń zawartych w jednostkach modułowych. Ćwiczenia
zapisane w programach poszczególnych jednostek modułowych są
propozycją do wykorzystania przez nauczycieli. Tematyka ćwiczeń
powinna być uzupełniana przez nauczyciela realizującego program.

Program modułu 343[01].O1 - Ekonomiczno - prawne podstawy

gospodarowania, składa się z pięciu jednostek modułowych, zawiera
ogólnozawodowe treści kształcenia obejmujące: stosowanie przepisów
prawa w

gospodarowaniu, przygotowanie do wykonywania

podstawowych prac biurowych oraz prowadzenia uproszczonej formy
ewidencji zdarzeń gospodarczych. Moduł ogólnozawodowy powinien być
realizowany w pierwszej kolejności.

Program modułu 343[01].Z1 - Prawne podstawy funkcjonowania

administracji publicznej, składa się z sześciu jednostek modułowych,
zawiera zawodowe treści kształcenia obejmujące: analizowanie
i

redagowanie projektów aktów normatywnych i

administracyjnych,

przygotowanie dowodów do przeprowadzenia postępowania
administracyjnego oraz stosowanie prawa pracy i

ubezpieczeń

społecznych.

Program modułu 343[01].Z2 - Ekonomiczne podstawy funkcjonowania

jednostek organizacyjnych, składa się z pięciu jednostek modułowych,
zawiera zawodowe treści kształcenia z zakresu prowadzenia pełnej
ewidencji zdarzeń gospodarczych w

przedsiębiorstwie i

ewidencji

księgowej w

jednostkach organizacyjnych sfery budżetowej,

sporządzania sprawozdań finansowych, statystycznych i budżetowych
oraz sporządzania analizy ekonomiczno-finansowej.

Program modułu 343[01].Z3 - Praca administracyjno-biurowa składa

się z

siedmiu jednostek modułowych zawiera zawodowe treści

kształcenia będące rozszerzeniem, uszczegółowieniem
i usystematyzowaniem treści kształcenia ogólnozawodowego z zakresu
prowadzenia prac biurowych.

Program modułu 343[01].Z4 – Praktyka zawodowa – składa się

z dwóch jednostek modułowych i obejmuje treści, które powinny
umożliwić uczniom zastosowanie i pogłębianie zdobytej wiedzy oraz
umiejętności zawodowych w rzeczywistych warunkach pracy. Praktyka
stwarza możliwości dokonania samooceny posiadanych umiejętności,
również w kontekście ich przydatności w przyszłej pracy.
W trakcie realizacji programów jednostek modułowych zawartych
w modułach zawodowych należy zwracać uwagę na korzystanie

z najnowszych technologii informatycznych oraz na ustawiczne
doskonalenie umiejętności zawodowych.
Wykaz modułów i jednostek modułowych zamieszczono w tabeli.

Wykaz modułów i jednostek modułowych

Symbol

jednostki

modułowej

Zestawienie modułów i jednostek modułowych

Orientacyjna

liczba godzin na

realizację

343[01].O1

Ekonomiczno - prawne podstawy
gospodarowania

468

343[01].O1.01 Stosowanie przepisów prawa w gospodarowaniu

104

343[01].O1.02

Gospodarowanie na rynku zasobów, dóbr
i usług

343[01].O1.03 Wykonywanie prac biurowych

126

343[01].O1.04 Zarządzanie zasobami ekonomicznymi

343[01].O1.05 Ewidencjonowanie zdarzeń gospodarczych

104

343[01].Z1
Prawne podstawy funkcjonowania
administracji publicznej

432

343[01].Z1.01 Analizowanie wybranych zagadnień prawa

materialnego

343[01].Z1.02

Redagowanie projektów aktów normatywnych
i administracyjnych

343[01].Z1.03 Przeprowadzanie

postępowania

administracyjnego w I instancji

343[01].Z1.04 Przeprowadzanie

postępowania egzekucyjnego

w administracji

343[01].Z1.05 Przeprowadzanie

postępowania odwoławczego

i zażaleniowego

343[01].Z1.06 Stosowanie

przepisów prawa pracy

i ubezpieczeń społecznych

343[01].Z2
Ekonomiczne podstawy funkcjonowania
jednostek organizacyjnych

448

343[01].Z2.01 Prowadzenie

pełnej ewidencji zdarzeń

gospodarczych w przedsiębiorstwie

200

343[01].Z2.02

Prowadzenie ewidencji księgowej
w jednostkach organizacyjnych sfery budżetowej

343[01].Z2.03

Gromadzenie danych statystycznych
i ich wykorzystanie w procesach decyzyjnych

343[01].Z2.04 Sporządzanie sprawozdań finansowych,

statystycznych i budżetowych

343[01].Z2.05 Przeprowadzanie analizy ekonomiczno-

-finansowej

343[01].Z3
Praca administracyjno-biurowa

352

343[01].Z3.01 Komputerowe

wspomaganie prac biurowych

162

343[01].Z3.02

Organizowanie pracy w biurze

343[01].Z3.03 Wykorzystywanie informacji w pracy biurowej

343[01].Z3.04 Redagowanie pism urzędowych 34
343[01].Z3.05 Organizowanie

spotkań służbowych 26

343[01].Z3.06 Obsługa interesantów

343[01].Z3.07 Kreowanie

wizerunku jednostki organizacyjnej

343[01].Z4
Praktyka zawodowa

140

343[01].Z4.01

Organizowanie pracy i zarządzanie
w przedsiębiorstwie

343[01].Z4.02 Organizowanie pracy w urzędzie administracji

publicznej

Razem 1840

Na podstawie wykazu modułów i jednostek modułowych opracowano

dydaktyczną mapę programu.

Dydaktyczna mapa programu

343[01].O1

343[01].O1.01

343[01].O1.02

343[01].O1.03

343[01].O1.04

343[01].O1.05

343[01].Z1

343[01].Z2

343[01].Z1.01

343[01].Z2.05

343[01].Z1.03

343[01].Z1.04

343[01].Z1.05

343[01].Z1.06

343[01].Z2.01

343[01].Z2.02

343[01].Z2.03

343[01].Z2.04

343[01].Z1.02

343[01].Z3

343[01].Z3.01

343[01].Z3.02

343[01].Z3.03

343[01].Z3.04

343[01].Z3.05

343[01].Z3.06

343[01].Z3.07

343[01].Z4

343[01].Z4.01

Dydaktyczna mapa modułowego programu nauczania stanowi

schemat powiązań między modułami i jednostkami modułowymi oraz
określa kolejność ich realizacji. Nauczyciel powinien wykorzystać ją do
planowania zajęć dydaktycznych.

Nauczyciele realizujący program nauczania powinni posiadać

przygotowanie w

zakresie metodologii kształcenia modułowego,

aktywizujących metod nauczania, pomiaru dydaktycznego oraz
projektowania i opracowywania pakietów edukacyjnych.

Kierujący procesem dydaktycznym powinni udzielać uczniom pomocy

w rozwiązywaniu problemów związanych z realizacją zadań, sterować
tempem pracy uwzględniając predyspozycje uczących się oraz ich
doświadczenia. Ponadto, powinni rozwijać zainteresowania zawodem,
wskazywać na możliwości dalszego kształcenia, zdobywania nowych
umiejętności zawodowych, zgodnie z zapotrzebowaniem rynku pracy.

Zadaniem nauczycieli jest także kształtowanie pożądanych postaw

uczniów, takich jak: uczciwość, rzetelność, odpowiedzialność za pracę,
poszanowanie dla pracy innych osób, kultura osobista.

W zintegrowanym procesie kształcenia modułowego nie ma podziału

na zajęcia teoretyczne i praktyczne

Założone cele kształcenia powinny

być realizowane aktywizującymi metodami nauczania z przewagą metod
praktycznych. Wskazane jest stosowanie następujących metod
nauczania: dyskusji dydaktycznej, metody sytuacyjnej, przypadków,
metody projektów oraz metody przewodniego tekstu.

Prowadzenie zajęć edukacyjnych metodami aktywizującymi

i praktycznymi wymaga przygotowania materiałów dydaktycznych takich,
jak: tekst przewodni, instrukcje do metody projektów, karty instruktażowe
do samokształcenia kierowanego.

Projektując proces dydaktyczny należy uwzględnić samokształcenie

uczniów, z wykorzystywaniem materiałów typu: podręczniki, czasopisma,
foldery, normy, instrukcje, poradniki oraz pozatekstowe źródła informacji.
Wskazane jest opracowywanie przez nauczycieli pakietów
edukacyjnych, stanowiących dydaktyczną obudowę programów
jednostek modułowych. Pakiety powinny być opracowane zgodnie
z metodologią kształcenia modułowego.

W procesie kształcenia celowe jest wykorzystywanie filmów

dydaktycznych oraz organizowanie wycieczek dydaktycznych do Sejmu
i Senatu, sądów rejonowych i

okręgowych, lokalnych organów

administracji publicznej, urzędu statystycznego.

Istotnym elementem organizacji procesu dydaktycznego jest sposób

sprawdzania i oceny osiągnięć uczniów. Wskazane jest prowadzenie
badań diagnostycznych, kształtujących i sumatywnych.

Sprawdzanie i

ocenianie osiągnięć uczniów wymaga określenia

kryteriów i

norm oceny, opracowania testów osiągnięć, arkuszy

obserwacji i arkuszy oceny postępów. Proces oceniania ma służyć nie
tylko określeniu poziomu osiągnięć edukacyjnych uczniów w stosunku do
wymagań edukacyjnych, ale także wdrażaniu do systematycznej pracy,
samokontroli i samooceny. Powinien być również wykorzystywany przez
nauczycieli do monitorowania i oceny własnej pracy.

Szkoła podejmująca kształcenie w zawodzie systemem modułowym

powinna zapewnić odpowiednie warunki lokalowe oraz wyposażenie
techniczne i dydaktyczne. Pracownia ćwiczeń praktycznych, w której
realizowana jest większość procesu dydaktycznego, powinna posiadać:
− stanowiska pracy ucznia wyposażone w komputery z programami

prawnymi, księgowymi i wspomagającymi pracę w biurze,

− niezbędne urządzenia i sprzęt do pracy biurowej,

− stanowisko pracy nauczyciela, wyposażone w sprzęt multimedialny,

− bibliotekę podręczną, zapewniającą możliwość samodzielnego

i grupowego uczenia się.

Zaleca się, aby ćwiczenia były prowadzone w grupach 12 - 15
osobowych.

Zapewnienie jakości kształcenia wymaga prowadzenia przez szkołę

systematycznych działań w zakresie:
− organizacji zaplecza technicznego, umożliwiającego wykonanie

obudowy dydaktycznej,

− współpracy z jednostkami organizacyjnymi, związanymi z kierunkiem

kształcenia zawodowego, celem aktualizacji treści programowych,
odpowiadających wymaganiom współczesnej techniki, technologii
oraz rynku pracy,

− doskonalenia nauczycieli w

zakresie metodologii kształcenia

modułowego, aktywizujących metod nauczania, pomiaru
dydaktycznego oraz projektowania pakietów edukacyjnych.

Liczba godzin na realizację programu jednostek modułowych,
zamieszczona w

tabelach poszczególnych modułów, ma charakter

orientacyjny. Nauczyciel może dokonywać uzasadnionych zmian.

II. Plany nauczania

PLAN NAUCZANIA
Szkoła policealna
Zawód: technik administracji 343[01]
Podbudowa programowa: szkoła dająca wykształcenie średnie

Dla

młodzieży

Dla dorosłych

Liczba

godzin

tygodniowo

w dwuletnim

okresie

nauczania

Liczba

godzin

tygodniowo

w dwuletnim

okresie

nauczania

Liczba

godzin

dwuletnim

okresie

nauczania

Semestry I -IV

Lp. Moduły kształcenia w zawodzie

Semestry

I – IV

Forma

stacjonarna

Forma

zaoczna

1. Ekonomiczno-prawne

podstawy

gospodarowania

10 177

Prawne podstawy
funkcjonowania administracji
publicznej

12 9 164

Ekonomiczne podstawy
funkcjonowania jednostek
organizacyjnych

14 10 191

Praca administracyjno - biurowa

150

Razem

682

Praktyka zawodowa: 4 tygodnie

PLAN NAUCZANIA
Szkoła policealna
Zawód: technik administracji 343[01]
Podbudowa programowa: liceum profilowane, profil ekonomiczno –
administracyjny

Dla młodzieży

Dla dorosłych

Liczba godzin

tygodniowo
w rocznym

okresie

nauczania

Liczba

godzin

tygodniowo
w rocznym

okresie

nauczania

Liczba

godzin

w rocznym

okresie

nauczania

Semestry I – II

Lp. Moduły kształcenia w zawodzie

Semestry I - II

Forma

stacjonarna

Forma

zaoczna

Prawne podstawy
funkcjonowania administracji
publicznej

8 135

Ekonomiczne podstawy
funkcjonowania jednostek
organizacyjnych

13 10

176

3. Praca

administracyjno-

biurowa

121

Razem

432

Praktyka zawodowa: 4 tygodnie

III. Moduły kształcenia w zawodzie

Moduł 343[01].O1
Ekonomiczno - prawne podstawy gospodarowania

1. Cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć:
− posługiwać się podstawowymi pojęciami ekonomicznymi,

− określać najważniejsze instytucje podstawowych gałęzi prawa,

− korzystać z różnych źródeł prawa,

− podejmować decyzje dotyczące wykorzystania rzadkich zasobów,

wymiany dóbr i poziomu konsumpcji,

− określać zasady zarządzania zasobami ludzkimi,

− określać zasady gospodarowania zasobami rzeczowymi

i finansowymi,

− określać wpływ działań marketingowych na funkcjonowanie jednostek

organizacyjnych,

− prowadzić ewidencję zdarzeń gospodarczych,

− obliczać i analizować podstawowe wielkości ekonomiczne,

− interpretować dane statystyczne,

− prowadzić korespondencję biurową,

− stosować technologię komputerową i informacyjną.

2. Wykaz jednostek modułowych

Symbol jednostki

modułowej

Nazwa jednostki modułowej

Orientacyjna

liczba godzin na

realizację

343[01].O1.01 Stosowanie

przepisów prawa w gospodarowaniu

104

343[01].O1.02

Gospodarowanie na rynku zasobów, dóbr i usług

343[01].O1.03

Wykonywanie prac biurowych

126

343[01].O1.04 Zarządzanie zasobami ekonomicznymi

343[01].O1.05 Ewidencjonowanie

zdarzeń gospodarczych

104

Razem 468

3. Schemat układu jednostek modułowych

4. Literatura

Adamiec M., Kożusznik B.: Zarządzanie zasobami ludzkimi.
Wydawnictwo Akademickie, Kraków 2000
Banaszyk P.: Zasady zarządzania w przedsiębiorstwie.
Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej, Poznań 1997
Begg D., Fischer S., Darnbusch R.: Mikroekonomia. PWE,

Warszawa 2003
Begg D., Fischer S., Darnbusch R.: Makroekonomia. PWE,

Warszawa 2003
Bieńkowska G.: Przedsiębiorczość. Uproszczone formy ewidencji
gospodarczej stosowane w małych firmach. WSiP, Warszawa 2000
Biernat B., Grobelna A., Warachim A.: Ćwiczenia z

mikro-

i makroekonomii. Edukator, Wrocław 2003

343[01].O1

Ekonomiczno - prawne

podstawy gospodarowania

343[01].O1.01

Stosowanie przepisów
prawa w gospodarowaniu

343[01].O1.02

Gospodarowanie na rynku

zasobów, dóbr i

usług

343[01].O1.03

Wykonywanie prac

biurowych

343[01].O1.04

Zarządzanie zasobami

ekonomicznymi

343[01].O1.05

Ewidencjonowanie zdarzeń

gospodarczych

Cisowski J., Ledwoch K., Rybarska A., Sokoła D., Sokoła A., Soswa K.:
Sam prowadzę własną firmę. INFORMER S.C. , Tarnowskie Góry 2000
Duliniec E.: Badania marketingowe w zarządzaniu przedsiębiorstwem.
PWN, Warszawa 2002
Griffin Rycky W.: Podstawy zarządzania organizacjami. PWN,

Warszawa 2002
Hamrol A., Matura W.: Zarządzanie jakością: teoria i praktyka. PWN,
Warszawa 2002
Holtz I.: Technika doskonalenia jakości. WSiP, Warszawa 1999
Jog. V., Suszyński C.: Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa.
Wydawnictwo CIM, Warszawa 1995
Kinel K.: Technika pracy biurowej. Pisanie na klawiaturze komputera.
Cz.1. WSiP, Warszawa 2003
Komosa A.: Praca biurowa. Cz. 1 i 2. Ekonomik s.c., Warszawa 2002
Komosa A.: Szkolny słownik ekonomiczny. Ekonomik s.c.,

Warszawa 2002
Kufel J., Siuda W.: Prawo gospodarcze dla ekonomistów. Scriptum,
Poznań 2001
Musiałkiewicz J.: Elementy prawa. Ekonomik s.c., Warszawa 2002
Nasiłowski M.: System rynkowy. Podstawy makro- i mikroekonomii.
PWE, Warszawa 2002
Paczkowski A.: Zarządzanie zasobami ludzkimi: strategia – procesy –
metody. PWE, Warszawa 2003
Safin K.: Zarządzanie małą firmą. Wydawnictwo Akademii
Ekonomicznej, Wrocław 2003
Seidel R.: Prawo i postępowanie administracyjne. Cz. 1. Wydawnictwo
eMPi

, Poznań 2002

Siuda W.: Elementy prawa dla ekonomistów. Scriptum, Poznań 2003
Stefaniak-Piasek E.: Technika pracy biurowej. Praca biurowa. Cz. 2.
WSiP, Warszawa 2003
Żurakowski F.: Funkcjonowanie przedsiębiorstwa. Zarządzanie. Cz. 1.
WSiP, Warszawa 2003

Wykaz literatury należ aktualizować w miarę ukazywania się nowych
pozycji wydawniczych.

Jednostka modułowa 343[01].O1.01
Stosowanie przepisów prawa w gospodarowaniu

1. Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć:
− posłużyć się podstawowymi pojęciami prawnymi,

− rozróżnić podstawowe gałęzie prawa,

− sklasyfikować rodzaje norm i przepisów,

− ustalić elementy stosunku prawnego,

− sklasyfikować rodzaje zdarzeń prawnych,

− zidentyfikować rodzaje wykładni prawa,

− scharakteryzować źródła prawa,

− określić zakres obowiązywania prawa w czasie i przestrzeni,

− ocenić sytuację prawną podmiotów stosunku cywilnoprawnego,

− dostosować odpowiednią formę prawną do czynności prawnej,

− ocenić skutki niezachowania właściwej formy prawnej,

− ustalić warunki skutecznego działania pełnomocnika,

− określić przyczyny wygaśnięcia pełnomocnictwa,

− scharakteryzować instytucję przedawnienia roszczeń,

− określić sposoby nabycia i utraty własności,

− określić prawa i obowiązki współwłaścicieli,

− scharakteryzować instytucje użytkowania wieczystego,

− określić znaczenie ksiąg wieczystych,

− rozróżnić źródła zobowiązań,

− scharakteryzować zasady wykonania zobowiązania,

− ustalić skutki niewykonania zobowiązania,

− przedstawić sposoby wygaśnięcia zobowiązania,

− określić strukturę administracji publicznej,

− sklasyfikować formy działania administracji publicznej,

− zaprojektować przebieg postępowania administracyjnego.

2. Materiał nauczania

Prawo w znaczeniu podmiotowym i przedmiotowym. System prawa.
Normy prawne i przepisy prawne.
Stosunki i zdarzenia prawne.
Wykładnia prawa.
Źródła prawa. Obowiązywanie prawa w czasie i przestrzeni.
Podmioty stosunków cywilnoprawnych.
Formy czynności prawnej.
Osoby fizyczne i osoby prawne.
Przedstawicielstwo i pełnomocnictwo.

Przedawnienie roszczeń.
Instytucje prawa rzeczowego.
Atrybuty prawa własności.
Źródła zobowiązań.
Zasady wykonania zobowiązań.
Skutki niewykonania zobowiązań.
Sposoby wygaśnięcia zobowiązań.
Struktura i formy działania administracji publicznej.
Postępowanie administracyjne.

3. Ćwiczenia

• Określanie rodzaju norm i przepisów prawnych na podstawie Kodeksu

cywilnego.

• Ustalanie zdarzenia prawnego powodującego określony skutek

prawny.

• Analizowanie procesu legislacyjnego ustawy.

• Interpretowanie wykładni prawa.

• Ustalanie sytuacji prawnej osoby fizycznej.

• Ocenianie ważności i

skuteczności określonej czynności

cywilnoprawnej.

• Dobieranie właściwej formy prawnej do określonej czynności prawnej.

• Sporządzanie pełnomocnictwa ogólnego na podstawie Kodeksu

cywilnego.

• Ustalanie terminów przedawnienia roszczeń.

• Ustalanie sposobu nabycia prawa własności w określonej sytuacji.

• Sporządzanie wniosku o dokonanie wpisu w księdze wieczystej.

• Ustalanie skutków niewykonania lub nienależytego wykonania

zobowiązania.

• Ustalanie sposobów naprawiania szkody spowodowanej czynem

niedozwolonym.

• Sporządzanie umowy sprzedaży.

• Sporządzanie decyzji administracyjnej w sprawie wydania zezwolenia.

4. Środki dydaktyczne

Materiały źródłowe: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, kodeksy
z komentarzem, ustawy, rozporządzenia, akty prawa miejscowego,
orzecznictwo sądowe i gospodarcze.
Dzienniki Ustaw, Monitory Polskie, dzienniki resortowe i wojewódzkie.
Wzory pism z zakresu prawa.

Czasopisma i wydawnictwa prawne.
Programy komputerowe.
Filmy edukacyjne z zakresu prawa i administracji.
Techniczne środki kształcenia.

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki

Podczas realizacji programu jednostki modułowej należy zwracać

uwagę na kształtowanie umiejętności posługiwania się kategoriami
prawnymi, analizowania i

interpretowania norm prawnych oraz

odwoływania się do tekstów źródłowych. Należy podkreślać, że wiedza
z zakresu prawa umożliwia zrozumienie mechanizmów funkcjonowania
państwa i jest potrzebna do uczestniczenia w

życiu społeczno-

gospodarczym.

Ze względu na specyficzną terminologię prawną, celowe jest

zastosowanie metod podających: wykładu informacyjnego, pogadanki
oraz metod aktywizujących, takich jak: dyskusja dydaktyczna, metoda
przypadków, metoda sytuacyjna. Dla osiągnięcia wszystkich celów
kształcenia jednostki, należy również zaplanować ćwiczenia praktyczne
z wykorzystaniem tekstów źródłowych. Zajęcia edukacyjne powinny
odbywać się w grupach 15 osobowych, w pracowni wyposażonej
w komputery z odpowiednim oprogramowaniem, literaturę, teksty
źródłowe, wzory pism, formularze, druki, filmy edukacyjne. Wskazane
jest organizowanie wycieczek dydaktycznych do organów administracji
i sądów.

6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć

edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się

systematycznie, na podstawie określonych kryteriów.

W trakcie oceniania należy zwracać uwagę na aktywność uczniów

podczas zajęć, umiejętność współpracy w grupie, umiejętność
posługiwania się terminologią prawniczą.

Proces oceniania powinien obejmować:

− diagnozę poziomu wiedzy ucznia przed przystąpieniem do realizacji

programu,

− sprawdzanie postępów uczniów w trakcie realizacji programu oraz

rozpoznawanie trudności w osiąganiu celów kształcenia,

− sprawdzanie wiadomości i umiejętności po zrealizowaniu programu.

Do sprawdzania osiągnięć szkolnych uczniów poleca się stosować:

− sprawdziany ustne,

− sprawdziany pisemne: krótką wypowiedź na piśmie lub rozwiązanie

zadania problemowego,

− ukierunkowaną obserwację czynności ucznia w czasie wykonywania

ćwiczeń, zwracając szczególną uwagę na dobór źródeł prawa,
interpretację przepisów oraz stosowanie specyficznych form
wypowiedzi i konstrukcji zapisów w dokumentach prawnych,

− testy osiągnięć szkolnych z zadaniami otwartymi (z luką, krótkiej

odpowiedzi) lub zamkniętymi (wielokrotnego wyboru).
W ocenie końcowej należy uwzględnić wyniki wszystkich metod

sprawdzania stosowanych przez nauczyciela. Ocenianie powinno być
zgodne z obowiązująca skalą ocen.

Jednostka modułowa 343[01].O1.02
Gospodarowanie na rynku zasobów, dóbr i usług

1. Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć:
− wyjaśnić konieczność dokonywania wyborów ekonomicznych,

− podać przykłady kosztów alternatywnych dokonywanych wyborów,

− podjąć decyzję ekonomiczną w

procesie produkcji, wymiany

i konsumpcji,

− scharakteryzować sposoby rozwiązywania problemów niedoboru

w różnych systemach ekonomicznych,

− określić współzależność działających na rynku podmiotów

gospodarczych,

− wyjaśnić zasadność równowagi odpływów płatności i dopływów do

ruchu okrężnego produktu i dochodu,

− wyjaśnić mechanizm funkcjonowania rynku,

− uzasadnić zależność decyzji producenta o zmianie ceny od popytu,

− uzasadnić zależność decyzji konsumenta o dokonaniu zakupu od

podaży,

− uzasadnić konieczność równoważenia rynku,

− określić konsekwencje zachwiania równowagi gospodarczej,

− dokonać interpretacji wskaźników określających skutki zachwiania

równowagi gospodarczej,

− uzasadnić potrzebę ingerencji rządu i Banku Centralnego w procesy

gospodarcze,

− określić wpływ instrumentów polityki fiskalnej i monetarnej na decyzje

podmiotów gospodarczych,

− określić znaczenie wymiany międzynarodowej dla gospodarki Polski,

− określić znaczenie unijnych funduszy strukturalnych i

funduszy

spójności dla społeczno-gospodarczego rozwoju kraju.

2. Materiał kształcenia

Wybór i koszt alternatywny.
Decyzje konsumentów i producentów w procesie gospodarowania.
Systemy ekonomiczne.
Obieg okrężny produktu i dochodu.
Odpływy i dopływy płatności.
Mierzenie efektów działalności gospodarczej. Produkt Krajowy Brutto.
Mechanizm funkcjonowania rynku.
Elastyczność popytu i podaży.
Równowaga rynkowa.

Zachwianie równowagi rynkowej i jego konsekwencje.
Bezrobocie i inflacja.
Ingerencja rządu i Banku Centralnego w procesy gospodarcze. Polityka
fiskalna i monetarna.
Ekonomia gospodarki otwartej.
Jednolity rynek europejski. Fundusze strukturalne i spójności.

3. Ćwiczenia

• Dokonywanie wyboru ekonomicznego.

• Alokacja zasobów ekonomicznych w różnych systemach społeczno-

gospodarczych.

• Projektowanie transakcji kupna-sprzedaży zasobów i dóbr.

• Analizowanie dynamiki Produktu Krajowego Brutto.

• Wyznaczanie ceny równowagi na przykładzie określonego produktu.

• Analizowanie działania mechanizmu rynkowego, powstawania

nadwyżki i niedoboru, na przykładzie określonego produktu.

• Interpretacja wskaźników elastyczności popytu.

• Obliczanie przychodów producentów z uwzględnieniem zmian cen

przy popycie elastycznym i nieelastycznym.

• Analizowanie lokalnego i krajowego rynku pracy z wykorzystaniem

współczynników aktywizacji zawodowej, zatrudnienia i stopy
bezrobocia.

• Obliczanie i interpretacja wskaźnika cen towarów i usług

konsumpcyjnych.

• Analizowanie korzyści i kosztów inflacji.

• Ustalanie struktury oraz analizowanie dynamiki dochodów i wydatków

państwa na podstawie danych statystycznych.

• Analizowanie bilansu płatniczego Polski.

4. Środki dydaktyczne

Foliogramy, filmy dydaktyczne.
Materiały źródłowe: czasopisma ekonomiczne i

prawne, roczniki

statystyczne.
Zestawy ćwiczeń.
Techniczne środki kształcenia.

5.Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki

Program jednostki modułowej systematyzuje wiedzę uczniów

dotyczącą funkcjonowania gospodarki, zdobytą na zajęciach z różnych
przedmiotów ogólnokształcących.

Wiedza ta ułatwi im kształtowanie umiejętności analizowania

i interpretowania tych kategorii, procesów i zjawisk gospodarczych, które
są niezbędne przy podejmowaniu decyzji o wykorzystaniu rzadkich
zasobów, wymianie dóbr i

poziomie konsumpcji. Wiadomości

i umiejętności nabyte w trakcie realizacji programu, stanowią podstawę
do realizacji celów kształcenia jednostek modułowych modułu
ogólnozawodowego oraz modułów zawodowych.

Dominującymi metodami nauczania powinny być metody

aktywizujące, takie jak: metoda przypadków, sytuacyjna, gier
dydaktycznych (symulacyjnych i

decyzyjnych), inscenizacji, dyskusji

dydaktycznej oraz metody praktyczne: ćwiczenia praktyczne

i metoda projektów.

Szczególnie wskazana jest metoda projektów dająca możliwość

doskonalenia, poszerzania i

dopełniania celów kształcenia

ogólnozawodowego jak i ponadzawodowego, takich jak: rozwiązywanie
problemów w

sposób twórczy, poszukiwanie, porządkowanie

wykorzystywanie informacji z

różnych źródeł oraz współpracy

w zespole. Zajęcia powinny być prowadzone w grupach do 15 osób.

6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć
edukacyjnych ucznia

Zagadnienia zawarte w programie jednostki modułowej były

realizowane na wcześniejszych etapach edukacyjnych, dlatego też
konieczne jest przeprowadzenie badań diagnostycznych, na podstawie
których możliwe jest zaplanowanie zajęć stosownie do poziomu wiedzy
i umiejętności uczniów.

Badania kształtujące, określające aktualny poziom wiedzy

i umiejętności uczniów, mogą być prowadzone z zastosowaniem różnych
form prac pisemnych (testów osiągnięć szkolnych, opisów, raportów),
sprawdzianów ustnych oraz na podstawie obserwacji wykonywanych
ćwiczeń i projektów.

Podczas obserwacji należy zwracać uwagę na aktywność

i inicjatywę uczniów oraz na umiejętność współpracy w zespole.

Ocenianie powinno być zgodne z obowiązująca skalą ocen.

Jednostka modułowa 343[01].O1.03

Wykonywanie prac biurowych

1. Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć:
− określić stanowiska pracy biurowej w jednostce organizacyjnej,

− zorganizować stanowisko pracy biurowej zgodnie z wymaganiami

ergonomii,

− zastosować ogólne zasady formułowania i formatowania pism,

− sporządzić pisma z zastosowaniem metody mnemotechnicznej,

− sporządzić pisma w różnych układach graficznych,

− wykonać czynności związane z

przyjmowaniem i wysyłaniem

korespondencji,

− obsłużyć biurowe urządzenia techniczne,

− odebrać i przekazać informacje za pomocą poczty elektronicznej,

− wykonać prace biurowe zgodnie z przepisami bezpieczeństwa

i higieny pracy.

2. Materiał nauczania

Struktura organizacyjna jednostki.
Stanowiska pracy biurowej. Biurowe urządzenia techniczne.
Bezpieczeństwo i higiena pracy biurowej.
Ergonomia pracy.
Metoda mnemotechniczna.
Klasyfikacja pism biurowych.
Graficzne układy tekstów.
Elementy pisma i ich rozmieszczenie.
Zasady redagowania pism.

3. Ćwiczenia

• Projektowanie stanowiska pracy biurowej zgodnie z wymaganiami

ergonomii.

• Analizowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy biurowej.

• Zapisywanie i znakowanie pism w dzienniku podawczym.

• Doskonalenie biegłości pisania metodą mnemotechniczną.

• Opracowywanie i edytowanie pism w układzie graficznym: blokowym,

a linea, a linea z interlinią.

• Odbieranie i przekazywanie informacji pocztą elektroniczną.

• Analizowanie obsługi biurowych urządzeń technicznych.

•

Obsługiwanie biurowych urządzeń technicznych.

4. Środki dydaktyczne

Teksty przewodnie.
Wzory pism i graficznych układów tekstów.
Instrukcje obsługi biurowych urządzeń technicznych.
Urządzenia techniczne: telefon, faks, kserokopiarka, niszczarka.
Programy komputerowe.
Techniczne środki kształcenia: maszyny do pisania, komputery.

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki

Celem realizacji programu jednostki modułowej jest przygotowanie

uczniów do wykonywania podstawowych prac biurowych.

Program jednostki modułowej powinien być realizowany metodami

praktycznymi z zastosowaniem metody tekstu przewodniego oraz
ćwiczeń praktycznych połączonych z pokazem. Zajęcia edukacyjne
należy prowadzić w pracowni symulacyjnej wyposażonej w nowoczesny
sprzęt biurowy i środki łączności, w grupach 15 osobowych. Uczniowie
powinni wykonywać ćwiczenia indywidualnie.

Metody podające, takie jak: wykład informacyjny i pogadanka, mogą

być zastosowane podczas realizacji zagadnień dotyczących wymagań
ergonomii oraz przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Umiejętności, nabyte w wyniku procesu kształcenia, będą

doskonalone podczas realizacji programów jednostek modułowych
zawartych w module ogólnozawodowym i w modułach zawodowych.

6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć

edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów ma na celu dostarczanie

informacji dotyczących zakresu i poziomu realizacji celów kształcenia
oraz rozpoznawanie trudności w ich osiąganiu.

Ocena umiejętności praktycznych powinna być dokonywana

na podstawie obserwacji pracy uczniów podczas wykonywania zadań.

Oceniając osiągnięcia należy zwracać uwagę na:

− organizację stanowiska pracy,

− wykonywanie prac biurowych zgodnie z przepisami bezpieczeństwa

i higieny pracy,

− sprawną obsługę urządzeń.

W ocenie końcowej należy także uwzględnić zawartość teczki

osiągnięć, w której powinny być zgromadzone następujące prace: projekt
stanowiska pracy biurowej, zestawy pism zredagowanych

i opracowanych w różnych formach graficznych.

Jednostka modułowa 343[01].O1.04
Zarządzanie zasobami ekonomicznymi

1. Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć:
− określić istotę i cele zarządzania,

− scharakteryzować podstawowe funkcje i określić zakres zarządzania,

− scharakteryzować współczesne techniki zarządzania,

− określić etapy zarządzania,

− scharakteryzować strategie zarządzania,

− określić rolę marketingu w zarządzaniu strategicznym,

− scharakteryzować style zarządzania i kierowania,

− określić związki między strategiami zarządzania zasobami

rzeczowymi, ludzkimi, finansowymi i efektami ekonomicznymi,

− określić znaczenie zarządzania jakością,

− scharakteryzować systemy zarządzania jakością,

− posłużyć się dokumentacją systemów zarządzania jakością,

− rozróżnić miary statystyczne,

− zastosować obliczenia statystyczne w procesie podejmowania decyzji,

− przeprowadzić analizę ekonomicznej efektywności jednostki

organizacyjnej z uwzględnieniem wskaźników statystycznych.

2. Materiał nauczania

Istota i cele zarządzania. Funkcje i zakres zarządzania.
Etapy zarządzania.
Style zarządzania i kierowania.
Współczesne techniki zarządzania.
Rola marketingu w zarządzaniu strategicznym.
Zarządzanie zasobami rzeczowymi, ludzkimi i finansowymi.
Kierowanie pracą zespołu. Cechy dobrego menedżera.
Zarządzanie jakością. Jakość jako sfera prac prawno – organizacyjnych.
Systemy zarządzania jakością. Dokumentacja systemu zarządzania
jakością.
Podstawowe miary statystyczne.
Zastosowanie wskaźników statystycznych.
Znaczenie obliczeń statystycznych w procesie podejmowania decyzji.

3. Ćwiczenia

• Określanie cech menedżera.

• Rozróżnianie stylów kierowania.

• Analizowanie dokumentacji zarządzania jakością.

• Określanie czynników wpływających na decyzje konsumenta.

• Obliczanie podstawowych miar statystycznych.

• Prezentowanie wyników obliczeń statystycznych w formie graficznej.

• Interpretowanie wskaźników statystycznych.

• Analizowanie efektywności ekonomicznej jednostki organizacyjnej
z zastosowaniem wskaźników statystycznych.

4. Środki dydaktyczne

Plansze.
Zestaw foliogramów.
Materiały źródłowe: przykładowe dokumentacje systemów zarządzania
jakością.
Zestaw ćwiczeń.
Programy komputerowe do obliczeń statystycznych.
Techniczne środki kształcenia.

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki

Zagadnienia ujęte w programie jednostki mają charakter ogólny. Ich

uszczegółowienie i usystematyzowanie przewidziane jest w

trakcie

realizacji programów jednostek modułowych zawartych w modułach
zawodowych. Podczas realizacji programu jednostki, należy zwrócić
uwagę na rolę zarządzania w procesie gospodarowania zasobami, ze
szczególnym uwzględnieniem zarządzania jakością. Wskazane jest
kształtowanie umiejętności wykorzystywania miar statystycznych
i działań marketingowych w procesie podejmowania decyzji.

W procesie dydaktycznym należy pobudzać aktywność uczniów

do samodzielnego osiągania założonych celów. Zajęcia edukacyjne
powinny być realizowane aktywizującymi metodami nauczania:
przypadków, sytuacyjną, dyskusji dydaktycznej oraz ćwiczeń
praktycznych.

Ćwiczenia z zakresu obliczeń statystycznych oraz prezentacji

wyników obliczeń technikami komputerowymi, powinny odbywać się
w

grupach 10 - 15 osobowych w pracowni komputerowej

z indywidualnym dostępem do komputera.

6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć

edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć ucznia powinno odbywać się

systematycznie, na podstawie określonych kryteriów.

W początkowej fazie realizacji programu proponuje się sprawdzenie
poziomu umiejętności uczniów w posługiwaniu się programami
komputerowymi, stosowanymi do obliczeń statystycznych i graficznej
prezentacji wyników.

Do sprawdzania osiągnięć ucznia poleca się stosować:

− sprawdziany ustne dotyczące umiejętności posługiwania się

terminologią ekonomiczną oraz właściwego argumentowania

i wnioskowania,

− sprawdziany pisemne dotyczące systemów zarządzania jakością,

− obserwację czynności uczniów w trakcie wykonywania zadań

praktycznych.
Oceniając osiągnięcia ucznia należy zwracać uwagę na :

− interpretację wskaźników statystycznych,

− analizę ekonomicznej efektywności jednostki organizacyjnej,

− prezentację wyników obliczeń statystycznych.

W procesie oceniania należy także uwzględniać aktywność uczniów

w czasie zajęć oraz sposób prezentowania wytworów pracy
indywidualnej i grupowej.
Ocenianie powinno być zgodne z obowiązującą skalą ocen.

Jednostka modułowa 343[01].O1.05
Ewidencjonowanie zdarzeń gospodarczych

1. Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć:
− określić uregulowania prawne dotyczące prowadzenia rachunkowości,

− posłużyć się podstawową terminologią z zakresu rachunkowości,

− określić nadrzędne zasady rachunkowości,

− rozróżnić typy operacji gospodarczych,

− sporządzić dowody księgowe,

− zastosować procedury przygotowania dowodów do księgowania,

− dokonać archiwizacji dowodów księgowych,

− określić źródła przychodów,

− sklasyfikować koszty według układu rodzajowego,

− określić koszty jednostkowe,

− ustalić cenę sprzedaży,

− przeprowadzić inwentaryzację zapasów,

− zaewidencjonować przychody i

koszty uzyskania przychodów

w podatkowej księdze przychodów i rozchodów,

− ustalić podatek dochodowy od osób fizycznych,

− dokonać zapisów w rejestrze zakupów i sprzedaży VAT,

− rozliczyć podatek VAT,

− obliczyć wynagrodzenia pracowników,

− sporządzić listę płac,

− przeprowadzić ewidencję gospodarczą z zastosowaniem programu

komputerowego,

− sporządzić deklaracje ZUS,

− sporządzić deklaracje podatkowe.

2. Materiał nauczania

Podstawy prawne prowadzenia rachunkowości.
Zakres podmiotowy rachunkowości.
Typy operacji gospodarczych.
Dokumentacja księgowa.
Inwentaryzacja: cel, zasady, dokumentacja.
Źródła przychodów.
Klasyfikacja kosztów według rodzajów. Kalkulacja.
Podatek dochodowy od osób fizycznych. Podatek VAT.
Rozliczenia dotyczące wynagrodzeń i ubezpieczeń społecznych.
Ewidencja gospodarcza uproszczona: podatkowa księga przychodów
i rozchodów, ryczałt od przychodów ewidencjonowanych.

3. Ćwiczenia

• Przeprowadzanie inwentaryzacji zapasów.

• Sporządzanie dowodów księgowych.

• Kontrolowanie i archiwizacja dowodów księgowych.

• Sporządzanie imiennych kart przychodów pracowników.

• Sporządzanie listy płac.

• Ewidencjonowanie operacji gospodarczych w podatkowej księdze
przychodów i rozchodów.
• Prowadzenie rejestru zakupów i sprzedaży VAT.

• Sporządzanie deklaracji ZUS i deklaracji podatkowej przy pomocy
programów komputerowych.
• Ewidencjonowanie przychodów w celu opodatkowania ich ryczałtem od
przychodów ewidencjonowanych, z zastosowaniem programu
komputerowego.

4. Środki dydaktyczne

Zestaw foliogramów.
Przepisy prawa podatkowego.
Druki dokumentów i deklaracji podatkowych ZUS.
Arkusze spisu z natury.
Wzór ewidencji przychodów ewidencjonowanych.
Księga przychodów i rozchodów.
Ewidencja środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.
Ewidencja wyposażenia.
Ewidencja przebiegu pojazdów.
Rejestry zakupów i sprzedaży VAT.
Imienne karty przychodów pracowników.
Listy płac.
Programy komputerowe dotyczące prowadzenia ewidencji uproszczonej.
Techniczne środki kształcenia.

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki

Celem realizacji programu jednostki jest przygotowanie uczniów

do prowadzenia uproszczonych form rachunkowości. Ćwiczenia z zakresu
ewidencji zdarzeń gospodarczych należy ograniczyć do ewidencji
uproszczonej w

formie księgi przychodów i

rozchodów, ryczałtu

przychodów ewidencjonowanych oraz karty podatkowej. Wskazane jest
prowadzenie ewidencji z zastosowaniem programów komputerowych.

Podczas realizacji programu, szczególną uwagę należy zwracać na

pracę z

dokumentami księgowymi, uczniowie powinni opanować

umiejętność posługiwania się nimi w ewidencji i w rozliczeniach z ZUS
oraz Urzędem Skarbowym.

Osiągnięcie zamierzonych celów kształcenia możliwe będzie pod

warunkiem wykonania przez uczniów wskazanych ćwiczeń. Treść
ćwiczeń powinna odzwierciedlać rzeczywiste zdarzenia gospodarcze.
Wykonywanie ćwiczeń przez uczniów powinno być poprzedzone
pokazem.

Wskazane jest, aby zajęcia odbywały się w odpowiednio wyposażonej

pracowni, w której oprócz komputerów z oprogramowaniem finansowo-
księgowym, powinny znajdować się zestawy druków i dokumentów,
literatura oraz przepisy z zakresu prawa podatkowego.

Ćwiczenia należy prowadzić w

grupach 15 osobowych,

z indywidualnym dostępem do komputera.

6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć

edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie osiągnięć ucznia powinno odbywać się według

określonych kryteriów w trakcie i na zakończenie realizacji programu
jednostki modułowej.

W procesie sprawdzania osiągnięć uczniów należy zwracać uwagę

na ewidencjonowanie zdarzeń gospodarczych oraz prowadzenie
rozliczeń z tytułu wynagrodzeń, podatków i ubezpieczeń społecznych.

Ocena zakresu i poziomu realizacji programu może być dokonywana

na podstawie sprawdzianów ustnych, pisemnych oraz obserwacji pracy
uczniów podczas realizacji zadań.

Ocena końcowa powinna uwzględniać wyniki sprawdzianów oraz

efekty i jakość wykonania zadań.

Oceny osiągnięć edukacyjnych można także dokonać na podstawie

analizy teczki osiągnięć, w której gromadzone są wytwory pracy ucznia
oraz kwestionariusze oceny i samooceny za poszczególne zadania
wykonywane w trakcie realizacji programu jednostki modułowej.

Dokonywanie samooceny osiągnięć przyczynia się do podejmowania

odpowiedzialności za pracę związaną z prowadzeniem rachunkowości.

Ocenianie powinno być zgodne z obowiązującą skalą ocen.

Moduł 343[01].Z1

Prawne podstawy funkcjonowania administracji
publicznej

1. Cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć:
− posługiwać się terminologią prawniczą,

− posługiwać się orzecznictwem: Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu

Administracyjnego, Trybunału Konstytucyjnego,

− dokonywać wykładni przepisów: prawa pracy, prawa

administracyjnego i postępowania administracyjnego,

− rozróżniać stosunki prawne,

− sporządzać pisma z zakresu prawa pracy,

− oceniać skutki czynności prawnych,

− redagować akty normatywne i administracyjne,

− stosować procedury administracyjno - prawne,

− gromadzić informacje i dokumenty do rozstrzygnięcia sprawy,

− współpracować ze służbami prawnymi w przygotowywaniu projektów

umów cywilnoprawnych i publicznoprawnych,

− określać zakres swobody wspólnego rynku europejskiego,

− promować nowoczesny model administracji publicznej.

2. Wykaz jednostek modułowych

Symbol jednostki

modułowej

Nazwa jednostki modułowej

Orientacyjna
liczba godzin na
realizację

343[01]Z1.01 Analizowanie wybranych zagadnień prawa

materialnego

343[01]Z1.02

Redagowanie projektów aktów normatywnych
i administracyjnych

343[01]Z1.03 Przeprowadzanie

postępowania

administracyjnego w I instancji

343[01]Z1.04 Przeprowadzanie

postępowania

egzekucyjnego w administracji

343[01]Z1.05 Przeprowadzanie

postępowania

odwoławczego i zażaleniowego

343[01]Z1.06 Stosowanie

przepisów prawa pracy

i ubezpieczeń społecznych

Razem

432

3. Schemat układu jednostek modułowych

343[01].Z1

Prawne podstawy

funkcjonowania administracji

publicznej

343[01].Z1.01

Analizowanie wybranych zagadnień

prawa materialnego

343[01].Z1.03

Przeprowadzanie postępowania

administracyjnego w I instancji

343[01].Z1.02

Redagowanie projektów aktów

normatywnych i administracyjnych

343[01].Z1.04

Przeprowadzanie postępowania

egzekucyjnego w administracji

343[01].Z1.05

Przeprowadzanie postępowania

odwoławczego i zażaleniowego

343[01].Z1.06

Stosowanie przepisów prawa pracy

i ubezpieczeń społecznych

4. Literatura

Adamiak B., Borkowski J.: Polskie postępowanie administracyjne
i administracyjnoprawne. LexisNexis, Warszawa 2002
Adamiak B., Borkowski J.: Kodeks postępowania administracyjnego.
Komentarz. C.H Beck, Warszawa 2004
Ahlt M., Szpunar M.: Prawo europejskie. C.H.Beck, Warszawa 2002
Barzycka-Banasik M.: Prawo pracy. C.H. Beck, Warszawa 1999
Błaś A.: Prawne formy działania administracji publicznej (w:) Prawo
administracyjne, pod redakcją J.Bocia. Limited, Wrocław 2000
Broniewicz W.: Postępowanie cywilne w zarysie. PWN, Warszawa 2002
Chorąży K., Taras W., Wróbel A.: Postępowanie administracyjne
i postępowanie egzekucyjne w administracji. Zakamycze, Kraków 2002
Czachórski W.: Zobowiązania. Zarys wykładu. LexisNexis,
Warszawa 2002
Duniewska Z.: Prawo administracyjne, pojęcia, instytucje, zasady w teorii
i orzecznictwie. Difin, Warszawa 2002
Florek L.: Europejskie prawo pracy. LexisNexis, Warszawa 2003
Florek L., Zieliński T.: Prawo pracy. C.H. Beck, Warszawa 1996
Ignatowicz J.: Prawo rzeczowe. PWN, Warszawa 2000
Jankowski J.: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. T.II.
C.H.Beck, Warszawa 1997
Jędrasik-Jankowska I.: Ubezpieczenie społeczne. T. I i II. LexisNexis,
Warszawa 2003
Jędrzejewski T., Masternak M., Rączka P.: Administracyjne
postępowanie egzekucyjne. Dom Organizatora, Toruń 2002
Kmiecik Z.: Postępowanie administracyjne i postępowanie
sądowoadministracyjne. Zakamycze, Kraków 2003
Korzeniowska A.: Postępowanie przed Samorządowym Kolegium
Odwoławczym. Zakamycze, Kraków 2002
Kosut A., Perdeus W.: Wzory umów, pism i regulaminów z zakresu
prawa pracy z objaśnieniami i orzecznictwem. PPU Park,
Bielsko-Biała 2002
Libera T.: Prawo pracy w pytaniach i odpowiedziach. Difin,
Warszawa 2002
Ochendowski E.: Prawo administracyjne. Część ogólna. Dom
Organizatora, Toruń 2000
Ochendowski E.: Postępowanie administracyjne
i sądowoadministracyjne. Wybór orzecznictwa. Dom Organizatora,
Toruń 2000
Radwański Z.: Prawo cywilne. Część ogólna. C. H. Beck,
Warszawa 2002
Radwański Z.: Zobowiązania. C. H. Beck, Warszawa 2003

Salwa Z.: Prawo pracy i ubezpieczeń społecznych. LexisNexis,
Warszawa 1995
Ura E., Ura E.: Prawo administracyjne. LexisNexis, Warszawa 2001
Woś T.: Postępowanie sądowoadministracyjne. PWN, Warszawa 2000

Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych
pozycji wydawniczych.

Jednostka modułowa 343[01].Z1.01
Analizowanie wybranych zagadnień prawa
materialnego

1. Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć:
− scharakteryzować podział terytorialny państwa i strukturę

administracji publicznej,

− odróżnić naczelne organy administracji rządowej od organów

centralnych,

− wskazać organy samorządu terytorialnego i określić ich zadania,

− wskazać sposoby nawiązania stosunku administracyjno prawnego,

− scharakteryzować prawne formy działania administracji,

− przedstawić rodzaje kontroli administracji publicznej,

− ustalić właściwy organ do rozstrzygnięcia konkretnego stanu

faktycznego,

− odszukać właściwe przepisy, dokonać wykładni i zaproponować treść

rozstrzygnięcia konkretnych przypadków,

− zinterpretować przepisy regulujące administracyjno prawną sytuację

obywatela,

− określić spory kompetencyjne dotyczące właściwości organów

administracyjnych,

− zastosować wykładnię przepisów regulujących sprawy

bezpieczeństwa i

porządku publicznego, obrony kraju i

spraw

zagranicznych,

− zastosować orzecznictwo Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu

Administracyjnego i Trybunału Konstytucyjnego,

− określić granice publicznego przekazywania informacji,

− posłużyć się podstawowymi pojęciami z zakresu administracji spraw

zatrudnienia, zdrowia i spraw socjalnych,

− posłużyć się źródłami prawa administracyjnego,

− określić zasady korzystania z dróg publicznych, wód i zakładów

publicznych,

– zastosować normy prawne dotyczące ochrony i

kształtowania

środowiska,

− zastosować procedury udzielania koncesji i zezwoleń,

− określić działanie administracji publicznej w stanach zagrożenia

porządku publicznego,

− zastosować procedury realizacji zamówień publicznych,

− zinterpretować przepisy prawa europejskiej integracji gospodarczej

i społecznej.

2. Materiał nauczania

Administracyjno - prawna reglamentacja wolności jednostki.
Reglamentacja publiczno-prawna w sferze praw rzeczowych.
Administracja spraw zdrowia, zatrudnienia, spraw socjalnych.
Administracyjnoprawny status jednostki.
Bezpieczeństwo i porządek publiczny.
Ochrona i kształtowanie środowiska.
Administracja obrony kraju i spraw zagranicznych.
Administracyjno - prawna regulacja aktywności obywateli.
Reglamentacja administracyjno - prawna działalności gospodarczej.
Prawo europejskiej integracji społecznej i gospodarczej.

3. Ćwiczenia

• Analizowanie źródeł prawa administracyjnego i ustalanie organów

promulgacyjnych.

• Interpretowanie norm materialnego prawa administracyjnego.

• Ustalanie organu właściwego do rozstrzygnięcia konkretnego stanu

faktycznego.

• Sporządzanie ogłoszenia o przetargu nieograniczonym.

• Analizowanie aktów prawnych regulujących administracyjno - prawną

sytuację obywatela.

• Ustalanie podstawy prawnej do decyzji administracyjnej dotyczącej

ochrony środowiska.

• Dokonywanie subsumcji (ustalenia przepisów mających zastosowanie

w konkretnej sytuacji prawnej).

• Interpretowanie orzeczeń Naczelnego Sądu Administracyjnego, Sądu

Najwyższego i Trybunału Konstytucyjnego.

4. Środki dydaktyczne

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej.
Ustawy, rozporządzenia z zakresu prawa materialnego.
Traktat o Unii Europejskiej, Traktat o Wspólnocie Europejskiej.
Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego, Sądu Najwyższego
i Trybunału Konstytucyjnego.
Akty prawa miejscowego.
Programy komputerowe.
Techniczne środki kształcenia.

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki

Program jednostki modułowej obejmuje zagadnienia dotyczące

znajomości norm prawa materialnego, oraz posługiwania się źródłami
tego prawa.

W procesie nauczania – uczenia się szczególną uwagę należy

zwrócić na prawidłową interpretację norm prawnych.

Osiągnięcie celów kształcenia zależy od doboru i

właściwego

stosowania metod nauczania. Realizacja celów jednostki modułowej,
z zakresu charakteryzowania prawnych form działania administracji,
stosowania pojęć dotyczących administracji, spraw zatrudnienia, zdrowia
i innych, możliwa jest przy zastosowaniu metod podających: pogadanek
i wykładu informacyjnego.

Do osiągnięcia zamierzonych celów

kształcenia, poleca się

zastosowanie metod problemowych. Z uwagi na

konieczność doskonalenia umiejętności posługiwania się specyficzną
terminologią prawniczą, celowe jest także zastosowanie takich metod
jak: seminarium i dyskusja dydaktyczna.

Treści programu z zakresu norm prawnych regulujących problemy

ochrony środowiska, zdrowia, spraw socjalnych należy realizować
metodą projektów, sytuacyjną i przypadków.

Zajęcia edukacyjne, w

zależności od zastosowanych metod

nauczania, mogą odbywać się w

formie pracy indywidualnej lub

grupowej do 15 osób, w

pracowni wyposażonej w

stanowiska

komputerowe, umożliwiające korzystanie z elektronicznego systemu
informacji prawnej.

6. Propozycje metod sprawdzania i oceniania osiągnięć
edukacyjnych ucznia

Z uwagi na wykorzystywanie w trakcie realizacji programu jednostki

modułowej wiedzy prawnej opanowanej podczas kształcenia ogólnego
i ogólnozawodowego, nauczyciel powinien przeprowadzić badania
diagnozujące. Wskazane jest zastosowanie w

tym celu testów

dydaktycznych zawierających zadania wielokrotnego wyboru, krótkiej
odpowiedzi oraz typu prawda-fałsz.

Podczas realizacji programu jednostki modułowej należy oceniać

osiągnięcia uczniów w zakresie wyodrębnionych celów kształcenia
stosując sprawdziany ustne i pisemne oraz ukierunkowaną obserwację
pracy ucznia podczas wykonywania ćwiczeń.

W końcowej ocenie osiągnięć należy zwrócić uwagę na właściwy

dobór aktów prawnych i poprawność wnioskowania.

Proces oceniania powinien być realizowany według ustalonych

i przyjętych kryteriów, zgodnie z obowiązującą skalą ocen.

Jednostka modułowa 343[01].Z1.02
Redagowanie projektów aktów normatywnych
i administracyjnych

1. Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć:
− skorzystać z aktów prawa miejscowego,

− odróżnić stosunek administracyjnoprawny od innych stosunków

prawnych,

– scharakteryzować formy działania administracji samorządowej,

− sporządzić projekt aktu normatywnego,

− sporządzić projekt aktu administracyjnego,

− przygotować projekt uchwały organu samorządowego,

− posłużyć się zasadami techniki prawodawczej,

− ocenić zgodność sporządzonego aktu administracyjnego z przepisami

prawa.

2. Materiał nauczania

Organy prowadzące postępowanie administracyjne i ich właściwości.
Formy działania administracji rządowej i samorządowej.
Cechy aktu normatywnego i administracyjnego.
Zasady techniki prawodawczej.

3. Ćwiczenia

• Określanie kompetencji organów właściwych do wydawania aktów

normatywnych.

• Określanie właściwości miejscowej, rzeczowej i

instancyjnej

wybranego organu do rozstrzygnięcia konkretnej sprawy.

• Ocenianie zgodności aktu administracyjnego z

obowiązującymi

przepisami.

• Opracowywanie projektu rozporządzenia na podstawie wskazanej

delegacji ustawowej.

• Przygotowywanie projektów uchwał rad: gminy, powiatu, sejmiku

województwa.

• Sporządzanie wzorcowych decyzji, postanowień, ugód

administracyjnych.

4. Środki dydaktyczne

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej.
Akty prawne regulujące ustrój administracji.
Źródła materialnego prawa administracyjnego.
Akty prawa miejscowego.
Wzory decyzji, postanowienia, ugody.
Kodeks postępowania administracyjnego.
Ustawy, rozporządzenia.
Orzecznictwo sądowe i administracyjne.
Programy komputerowe.
Techniczne środki kształcenia.

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki

Treści programowe jednostki modułowej obejmują zagadnienia

z zakresu materialnego prawa administracyjnego. Po zrealizowaniu
programu jednostki, uczeń powinien określić strukturę organów
administracji publicznej, zakres ich kompetencji i sposób działania oraz
redagować projekty aktów normatywnych i administracyjnych.

Podczas realizacji programu jednostki modułowej wskazane jest

stosowanie ćwiczeń praktycznych. Zalecane jest prowadzenie ćwiczeń
w grupach do 15 osób, z podziałem na 4 - 6 osobowe zespoły, co
umożliwi dyskusję i wymianę opinii na temat sporządzanych projektów
aktów normatywnych i administracyjnych.

Szczególną uwagę należy zwrócić na umiejętność zastosowania

określonej podstawy prawnej przy wydawaniu aktu, ustalenia
właściwości organu i stosowania przepisów prawa w praktyce.

Wskazane jest organizowanie wycieczek dydaktycznych do organów

administracji rządowej i samorządowej. Proponuje się również, aby
uczniowie brali udział w

sesjach rad gmin oraz w

spotkaniach

z pracownikami administracji publicznej.

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczniowie powinni

opanować umiejętność przygotowania projektu aktu normatywnego
i administracyjnego.

Proces dydaktyczny może być prowadzony w

formie pracy

indywidualnej i grupowej, w zależności od tematyki zajęć.

6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć
edukacyjnych ucznia

Proces sprawdzania i oceniania edukacyjnych osiągnięć ucznia

powinien być realizowany zgodnie z przyjętymi kryteriami i obowiązującą
skalą ocen.

Nauczyciel powinien zaplanować przeprowadzenie badań

diagnostycznych, na podstawie których będzie mógł zaprojektować -
odpowiednio do poziomu wiedzy i umiejętności uczniów - proces
dydaktyczny.

Badania kształtujące, z uwagi na różnorodny charakter umiejętności

zawodowych, powinny być prowadzone z zastosowaniem sprawdzianów
pisemnych i ustnych oraz obserwacji czynności wykonywanych przez
uczniów podczas pracy nad projektami.

Oceny końcowej postępów edukacyjnych uczniów, można dokonywać

na podstawie analizy zawartości teczki osiągnięć. Teczka powinna
zawierać projekty rozporządzeń, uchwał, decyzji i postanowień.

W ocenie końcowej, należy uwzględnić wyniki sprawdzianów oraz

poziom i jakość wykonywanych ćwiczeń.

Jednostka modułowa 343[01].Z1.03
Przeprowadzanie postępowania administracyjnego
w I instancji

1. Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć:
− określić zasady postępowania administracyjnego,

− określić sytuacje wyłączenia organu lub jego pracownika od udziału

w postępowaniu administracyjnym,

− ocenić zdolność procesową strony do udziału w postępowaniu

administracyjnym,

− sporządzić protokoły, adnotacje,

− określić procedury doręczenia pism administracyjnych,

− sporządzić wezwanie na rozprawę administracyjną,

− przeprowadzić postępowanie dowodowe,

− ustalić terminy rozpatrzenia spraw administracyjnych.

2. Materiał nauczania

Zasady postępowania administracyjnego.
Przesłanki wyłączenia od udziału w postępowaniu administracyjnym
organu administracyjnego, pracownika organu i członka organu
kolegialnego.
Strona i inni uczestnicy postępowania administracyjnego.
Fazy postępowania administracyjnego.
Czynności proceduralne.
Formy zakończenia postępowania administracyjnego.

3. Ćwiczenia

• Określanie sytuacji powodujących wyłączenie organu lub jego

pracownika od udziału w postępowaniu.

• Ocenianie skutków wyłączenia organu i pracownika od udziału

w postępowaniu administracyjnym.

• Ocenianie właściwości miejscowej, instancyjnej i rzeczowej organu do

rozstrzygnięcia danej sprawy administracyjnej.

• Ocenianie zdolności procesowej strony.

• Planowanie czynności proceduralnych jako strona lub pełnomocnik.

• Badanie zgodności aktu administracyjnego z obowiązującymi

przepisami.

• Sporządzanie wezwania na rozprawę.

• Sporządzanie protokołu przesłuchania strony.

4. Środki dydaktyczne

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej.
Kodeks postępowania administracyjnego.
Kodeks postępowania cywilnego.
Ustawy, rozporządzenia.
Źródła prawa miejscowego.
Wzory pism z postępowania administracyjnego.
Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego, Sądu Najwyższego.
Programy komputerowe.
Techniczne środki kształcenia.

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki

Program

modułowy obejmuje zagadnienia związane

z przeprowadzeniem czynności postępowania administracyjnego

I instancji.
W trakcie realizacji programu jednostki modułowej szczególną uwagę
należy zwrócić na umiejętność właściwego doboru podstawy prawnej,
potrzebnej do rozstrzygania konkretnej sprawy, mając na uwadze
konsekwencje dokonanego wyboru.
Podczas realizacji programu należy także zwrócić uwagę na sposób
wykonywania czynności w postępowaniu administracyjnym przez
pracowników działających jako organ administracyjny, strona lub
pełnomocnik stron.

W procesie nauczania - uczenia się powinny znaleźć zastosowanie

metody podające: wykład informacyjny, pogadanka, objaśnienie oraz
aktywizujące: metoda przypadków, sytuacyjna oraz ćwiczenia
praktyczne. Zajęcia należy prowadzić w grupie do 15 osób w pracowni
wyposażonej w stanowiska komputerowe.

Wskazane jest także wykorzystywanie programów komputerowych

i Internetu do pozyskiwania informacji dotyczących: orzeczeń NSA i SN,
zmian w obowiązujących przepisach. Zaleca się także organizowanie
wycieczek dydaktycznych do organów administracji publicznej oraz
spotkań z pracownikami administracji.

6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć

edukacyjnych ucznia

Realizacja programu jednostki modułowej powinna być poprzedzona

diagnozą wiadomości i umiejętności z zakresu redagowania projektów
aktów normatywnych i administracyjnych.

Badania kształtujące należy prowadzić z zastosowaniem

sprawdzianów ustnych i pisemnych.

Podczas kontroli i oceny osiągnięć uczniów, szczególną uwagę należy

zwracać na: sposób wypowiedzi, dobór i prezentację argumentów,
wyszukiwanie właściwych przepisów do rozstrzygnięcia konkretnej
sprawy, prawidłową interpretację przepisów, wskazanie właściwego
trybu rozpoznania ewentualnej sprawy oraz

przewidywanie treści

rozstrzygnięcia.

W ocenie końcowej, należy uwzględnić wyniki sprawdzianów oraz

poziom i jakość wykonywanych ćwiczeń.

Proces oceniania powinien być realizowany według ustalonych

i przyjętych kryteriów, zgodnie z obowiązującą skalą ocen.

Jednostka modułowa 343[01].Z1.04
Przeprowadzanie postępowania egzekucyjnego
w administracji

1. Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć:
− sporządzić wniosek o wszczęcie egzekucji administracyjnej,

− zastosować właściwy środek egzekucyjny,

− wszcząć egzekucję administracyjną,

− przeprowadzić egzekucję administracyjną,

− posłużyć się terminologią z zakresu postępowania egzekucyjnego,

− określić cel i podstawy egzekucji,

− zastosować ogólne zasady postępowania egzekucyjnego,

− określić podmioty postępowania egzekucyjnego,

− sporządzić postanowienie w toku postępowania egzekucyjnego,

− zastosować środki postępowania zabezpieczającego,

− sporządzić pisma specyficzne dla postępowania egzekucyjnego,

− sporządzić skargi na czynności egzekucyjne, bezczynność

wierzyciela.

2. Materiał nauczania

Istota i zakres stosowania egzekucji administracyjnej.
Organy egzekucyjne.
Zasady prowadzenia egzekucji.
Środki egzekucyjne i postępowanie zabezpieczające.
Prawne środki administracyjne i sądowe w postępowaniu egzekucyjnym.

3. Ćwiczenia

• Ustalanie zakresu postępowania egzekucyjnego.

• Określanie właściwości miejscowej organu egzekucyjnego według

ustawowych kryteriów.

• Określanie praw i obowiązków podmiotów postępowania

egzekucyjnego.

• Sporządzanie tytułu wykonawczego dotyczącego egzekucji

należności pieniężnej.

• Sporządzanie postanowienia w sprawie zawieszenia postępowania

egzekucyjnego.

• Zgłaszanie zarzutu w sprawie niewykonalności obowiązku
o charakterze niepieniężnym.
• Sporządzanie skargi na przewlekłość postępowania.

4. Środki dydaktyczne

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej.
Kodeks postępowania administracyjnego.
Ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Kodeks postępowania cywilnego.
Ustawa o Naczelnym Sądzie Administracyjnym.
Akty wykonawcze do wyżej wymienionych ustaw.
Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego, Sądu Najwyższego.
Wzory pism z postępowania egzekucyjnego.
Programy komputerowe.
Techniczne środki kształcenia.

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki

Podczas realizacji programu jednostki modułowej należy wykorzystać

umiejętności uczniów dotyczące sporządzania aktów administracyjnych,
dokonywania wykładni norm prawa administracyjnego i wykorzystywania
źródeł prawa administracyjnego do przeprowadzania postępowania
egzekucyjnego.

Realizując w programie zamierzone cele kształcenia, nauczyciel

powinien zwracać uwagę na fakt, że w trybie egzekucji administracyjnej
wykonywane są obowiązki o

charakterze administracyjnoprawnym,

a także obowiązki wynikające bezpośrednio z przepisów prawa. Uczniom
należy uświadomić, że postępowanie egzekucyjne jest prawnie
dozwolonym wyjątkiem od konstytucyjnych zasad ochrony człowieka
oraz ochrony własności. Postępowanie to może być stosowane tylko
według ścisłych reguł proceduralnych. Szczególną uwagę należy zwrócić
na ogólne zasady postępowania egzekucyjnego, kompetencje oraz
czynności organu egzekucyjnego, a

także prawa i

obowiązki

uczestników postępowania egzekucyjnego.

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczniowie powinni

utrwalić nabyte wcześniej umiejętności sporządzania pism
występujących w postępowaniu administracyjnym.

Efektywność kształcenia zależeć będzie w

dużej mierze od

zastosowania różnorodnych metod. Zaleca się stosowanie przede
wszystkim metody sytuacyjnej, przypadków, inscenizacji oraz ćwiczeń
praktycznych. Zajęcia edukacyjne, prowadzone tymi metodami powinny
być realizowane w grupie do 15 osób, z indywidualnym dostępem do
komputera.

Dla lepszego zrozumienia i utrwalenia treści programu , wskazane jest

organizowanie wycieczek dydaktycznych do organów prowadzących
postępowanie egzekucyjne.

6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć

edukacyjnych ucznia

Realizację programu jednostki modułowej należy poprzedzić

badaniami diagnostycznymi, z zakresu wiedzy dotyczącej redagowania
projektów aktów normatywnych i administracyjnych.

Sprawdzanie i ocenianie postępów uczniów powinno odbywać się

w trakcie realizacji programu jednostki modułowej na podstawie
kryteriów przedstawionych na początku zajęć. Sprawdzanie wiadomości
i umiejętności może odbywać się z zastosowaniem sprawdzianów
ustnych i pisemnych oraz poprzez obserwację czynności uczniów
podczas wykonywania ćwiczeń.

Podczas oceniania osiągnięć uczniów, należy zwracać uwagę na:

− sposób wypowiedzi,

− logiczne formułowanie sądów,

− dobór i prezentację argumentów,

− poprawność wykonanego zadania,

− dobór informacji i prawidłowe zastosowanie przepisów dotyczących

postępowania egzekucyjnego w administracji.
W końcowej ocenie edukacyjnych osiągnięć uczniów należy wziąć

pod uwagę wyniki sprawdzianów, poziom i sprawność wykonywania
ćwiczeń.

Jednostka modułowa 343[01].Z1.05
Przeprowadzanie postępowania odwoławczego
i zażaleniowego

1. Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć:
− wskazać organ właściwy do przeprowadzenia postępowania

odwoławczego,

− określić treść i tryb wniesienia odwołania,

− sporządzić odwołanie od decyzji organu I instancji,

− sporządzić zażalenie na postanowienie organu I instancji,

− przeprowadzić postępowanie odwoławcze,

− sporządzić wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy,

− określić tryb i przesłanki wznowienia postępowania,

− zastosować przepisy dotyczące wydawania zaświadczeń,

− określić strukturę sądów administracyjnych,

− określić zakresy działania sądów administracyjnych.

2. Materiał nauczania

Istota odwołania i zażalenia.
Zasady orzekania w II instancji.
Tryb postępowania przed organem II instancji.
Rozstrzygnięcia organu odwoławczego.
Postępowania nadzwyczajne.
Struktura sądów administracyjnych.
Zakres działania Naczelnego Sądu Administracyjnego i Wojewódzkiego
Sądu Administracyjnego.
Spory kompetencyjne.

3. Ćwiczenia

• Sporządzanie wniosku o wznowienie postępowania.

• Określanie przesłanek wszczęcia postępowania w sprawie

stwierdzenia nieważności decyzji.

• Dobieranie właściwego rozstrzygnięcia merytorycznego określonego

organu do rozpatrzenia konkretnej sprawy.

• Sporządzanie skargi na bezczynność organu.

4. Środki dydaktyczne

Kodeks postępowania administracyjnego.
Kodeks cywilny.
Kodeks postępowania cywilnego.

Akty prawa miejscowego.
Akty wykonawcze.
Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego, Sądu Najwyższego
i Trybunału Konstytucyjnego.
Wzory pism.
Programy komputerowe.
Techniczne środki kształcenia.

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki

Podczas realizacji programu jednostki modułowej uczniowie powinni

zdobyć wiedzę z

zakresu odwoławczego postępowania

administracyjnego, zapoznać się ze sposobami załatwiania
indywidualnych spraw administracyjnych przez organ II instancji,
zasadami wydawania zaświadczeń, a także procedurami postępowania
przed sądami administracyjnymi w sprawach skarg na działanie lub
bezczynność organu administracji publicznej.

Realizując program jednostki modułowej szczególną uwagę należy

zwrócić na umiejętność właściwego doboru podstawy prawnej do
rozstrzygania konkretnej sprawy i uświadomić uczniom konsekwencje
rozstrzygnięć.

procesie dydaktycznym powinny znaleźć zastosowanie

następujące metody nauczania: dyskusja dydaktyczna, metoda
przypadków, sytuacyjna, inscenizacji oraz ćwiczenia. Zajęcia powinny
być prowadzone w grupach do 15 osób, w pracowni wyposażonej
w stanowiska komputerowe z indywidualnym dostępem do komputera,
aby uczeń mógł korzystać z elektronicznego systemu informacji prawnej.

6. Propozycje metod sprawdzania i oceniania osiągnięć

edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie postępów uczniów powinno odbywać się

w trakcie realizacji programu jednostki modułowej na podstawie
kryteriów przedstawionych na początku zajęć. W kryteriach oceniania
należy uwzględnić poziom opanowanych przez ucznia umiejętności
i wiadomości wynikających ze szczegółowych celów kształcenia.

Podczas oceniania osiągnięć uczniów, należy zwracać uwagę na

sposób wypowiedzi, dobór argumentów, logiczne formułowanie sądów,
prawidłowe przeprowadzanie wykładni norm prawnych, poprawność
wysławiania się.

Osiągnięcia uczniów należy oceniać za pomocą sprawdzianów

ustnych i pisemnych, testów osiągnięć szkolnych, obserwacji podczas
wykonywania ćwiczeń.

Obserwując uczniów należy zwrócić uwagę na:
− korzystanie z aktów prawnych,

− wyszukiwanie właściwej podstawy prawnej do wskazanego

przypadku,

− dobór trybu postępowania przy rozpatrywaniu konkretnej sprawy.

Ocenianie powinno być prowadzone zgodnie z obowiązującą skalą

ocen.

Jednostka modułowa 343[01].Z1.06
Stosowanie przepisów prawa pracy i ubezpieczeń
społecznych

1. Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć:

− określić źródła prawa pracy,

− określić zakres prawa pracy i ubezpieczeń społecznych,

− zastosować przepisy prawa pracy i ubezpieczeń społecznych,

− ocenić ważność i skuteczność wskazanej czynności z zakresu

prawa pracy,

− sporządzić pisma nawiązujące i rozwiązujące stosunek pracy,

− sporządzić świadectwo pracy,

− sporządzić pisma informujące o nałożeniu kar porządkowych,

− rozwiązać konflikt między stronami stosunku pracy zgodnie

z przepisami prawa pracy,

− dokonać interpretacji decyzji ZUS,

− wskazać przepisy prawa umożliwiające dostęp do zatrudnienia
w państwach Unii Europejskiej.

2. Materiał nauczania

Pojęcie, przedmiot i systematyka prawa pracy.
Źródła prawa pracy.
Zasady prawa pracy.
Stosunek pracy. Czas pracy.
Wynagrodzenia.
Urlopy pracownicze.
Odpowiedzialność prawna w stosunkach pracy.
Ochrona pracy. Prawne środki odwoławcze.
Zbiorowe prawo pracy.
Zatrudnianie i bezrobocie.
Zabezpieczenie społeczne.
Praca i zatrudnienie w Unii Europejskiej.

3. Ćwiczenia

• Sporządzanie pism z

zakresu prawa pracy: umowy o

pracę,

rozwiązania umowy o

pracę za wypowiedzeniem, bez

wypowiedzenia, za porozumieniem stron, wypowiedzenia
zamieniającego oraz aktów powołania, mianowania, wyboru.

• Opracowywanie rozkładu czasu pracy zgodnie z jego wymiarem.

• Sporządzanie pozwu o przywrócenie pracownika do pracy.

• Analizowanie decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o odmowie

przyznania jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku w pracy.

• Obliczanie wymiaru urlopu wypoczynkowego.

• Sporządzanie decyzji Powiatowego Urzędu Pracy o

uznaniu

absolwenta za bezrobotnego.

• Ustalanie przesłanek otrzymania zasiłku chorobowego przez

pracownika.

• Analizowanie przepisów prawa o zatrudnieniu w państwach Unii

Europejskiej.

4. Środki dydaktyczne

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej.
Kodeks pracy z komentarzem.
Kodeks postępowania administracyjnego.
Kodeks cywilny.
Kodeks postępowania cywilnego.
Ustawy, rozporządzenia, układy zbiorowe pracy, regulaminy pracy,
regulaminy wynagrodzeń, statuty, międzynarodowe źródła prawa pracy,
decyzje administracyjne, orzecznictwo sądowe.
Wzory pism z zakresu prawa pracy.
Programy komputerowe, filmy dydaktyczne.
Techniczne środki kształcenia.

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki

Realizacja programu jednostki modułowej opiera się na wiedzy

zakresu prawa pracy, opanowanej przez uczniów w

ramach

kształcenia ogólnego i ogólnozawodowego. Uczeń powinien posługiwać
się podstawowymi pojęciami z

zakresu prawa pracy, a

także

uzmysławiać sobie ich cywilnoprawny rodowód.

Szczególną uwagę należy zwrócić na normy prawa pracy

i ubezpieczeń społecznych określające nie tylko prawa i obowiązki stron
stosunku pracy, ale także regulujące stosunki pozostające w ścisłym
związku z

pracą zarobkową ludzi, świadczoną na warunkach

określonych w kodeksie pracy. Podczas realizacji programu jednostki
modułowej należy również zwrócić uwagę na konieczność dostosowania
przepisów prawa pracy do prawa wspólnotowego.

W procesie nauczania - uczenia się powinny znaleźć zastosowanie

następujące metody: pogadanka, wykład informacyjny, dyskusja
dydaktyczna, przypadków, sytuacyjna oraz ćwiczenia praktyczne. Treść
przygotowanych przez nauczyciela zadań dydaktycznych powinna
odzwierciedlać rzeczywiste zdarzenia prawne.

Wskazane jest, aby uczniowie wykorzystywali programy

komputerowe i Internet do pozyskiwania informacji niezbędnych do
wykonywania zadań.

Zajęcia powinny odbywać się w grupach do 15 osób, podzielonych

na zespoły 4-6 osobowe, dzięki czemu będzie możliwe opanowanie
takich umiejętności jak: komunikowanie się , współpraca w grupie oraz
prezentowanie wyników.

W celu zrozumienia i utrwalenia treści programowych proponuje się

organizowanie wycieczek dydaktycznych do sądu pracy, Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych, Państwowej Inspekcji Pracy, a

także

organizowanie spotkań z

radcą prawnym, inspektorem pracy,

przedstawicielem związku zawodowego, pracownikiem urzędu pracy.

6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć

edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się

przez cały czas realizacji programu jednostki modułowej na podstawie
kryteriów określonych na początku zajęć.

Do sprawdzania osiągnięć edukacyjnych ucznia należy zastosować

sprawdziany ustne i pisemne, obserwację czynności podczas
wykonywania ćwiczeń.

Oceniając osiągnięcia uczniów, należy zwrócić uwagę na:

− dobór przepisów prawa pracy i ubezpieczeń społecznych,

− posługiwanie się terminologia prawniczą,

− sporządzanie różnorodnych pism.

W końcowej ocenie edukacyjnych osiągnięć uczniów, należy wziąć

pod uwagę wyniki sprawdzianów oraz poziom i jakość wykonania
ćwiczeń.
Ocenianie powinno być zgodne z obowiązującą skalą ocen.

Moduł 343[01].Z2
Ekonomiczne podstawy funkcjonowania jednostek
organizacyjnych

1.Cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć:
– prowadzić pełną ewidencję finansowo-księgową przedsiębiorstw

i jednostek organizacyjnych sektora finansów publicznych,

– określać rolę ewidencji księgowej w

gromadzeniu informacji dla

potrzeb sprawozdawczości i analizy ekonomiczno-finansowej,

– wyjaśniać istotę procesu decyzyjnego oraz rolę informacji

w podejmowaniu decyzji gospodarczych,

– pozyskiwać informacje statystyczne, przetwarzać je i wykorzystywać

w procesach decyzyjnych,

– sporządzać podstawowe sprawozdania finansowe i statystyczne,
– sporządzać typowe sprawozdania budżetowe,
– analizować czynniki kształtujące wyniki ekonomiczne

przedsiębiorstwa,

– obliczać podstawowe wskaźniki analizy techniczno-ekonomicznej,

finansowej i statystycznej,

– dokonywać kompleksowej analizy ekonomicznej przedsiębiorstwa,
– interpretować wyniki analizy ekonomicznej i formułować wnioski na

potrzeby zarządzania operacyjnego i strategicznego,

– wykorzystywać technikę informatyczną do celów ewidencji,

sprawozdawczości i prezentacji wyników analizy,

– aktualizować wiedzę ekonomiczną.

2. Wykaz jednostek modułowych

Symbol jednostki

modułowej

Nazwa jednostki modułowej Orientacyjna

liczba godzin

na realizację

343[01].Z2.01 Prowadzenie

pełnej ewidencji zdarzeń

gospodarczych w przedsiębiorstwie

200

343[01].Z2.02

Prowadzenie ewidencji księgowej
w jednostkach organizacyjnych sfery
budżetowej

343[01].Z2.03

Gromadzenie danych statystycznych
i ich wykorzystywanie w procesach
decyzyjnych

343[01].Z2.04 Sporządzanie sprawozdań finansowych,

statystycznych i budżetowych

343[01].Z2.05 Przeprowadzanie analizy ekonomiczno-

-finansowej

Razem

448

3. Schemat układu jednostek modułowych

343[01].Z2.03

Gromadzenie danych

statystycznych i ich

wykorzystywanie w procesach

decyzyjnych

343[01].Z2

Ekonomiczne podstawy

funkcjonowania jednostek

organizacyjnych

343[01].Z2.01

Prowadzenie pełnej ewidencji zdarzeń

gospodarczych

w przedsiębiorstwie

343[01].Z2.02

Prowadzenie ewidencji księgowej

w jednostkach organizacyjnych sfery

budżetowej

343[01].Z2.04

Sporządzanie sprawozdań finansowych,

statystycznych i budżetowych

343[01].Z2.05

Przeprowadzanie analizy ekonomiczno-

-finansowej

4. Literatura

Augustowska M.: Rachunkowość budżetowa - zmiany 2002. ODDK,
Gdańsk 2002
Bień W.: Czytanie bilansu przedsiębiorstwa. Finans-Servis,
Warszawa 2001
Gmytrasiewicz M., Karmańska A., Olchowicz I.: Rachunkowość
Finansowa. Cz.I. Difin, Warszawa 2000
Iskra I., Witkowska M., Żyznowski T.: Wzorcowy Plan Kont według
znowelizowanej od 2002 r. ustawy o rachunkowości. Finans-Servis,
Warszawa 2001
Jarocka E.: Finanse. Cz. I i II. Difin, Warszawa 2001
Kassyk - Rolnicka H.: Mierniki statystyczne. PWE, Warszawa 1998
Koc S., Borkowska M., Karczykowski A.: Sprawozdawczość finansowa
bez tajemnic. Finans-Servis, Warszawa 2001
Kowal J.: Metody statystyczne w badaniach sondażowych rynku. PWN,
Warszawa 1999
Kowalczyk L.: Ocena wiarygodności przedsiębiorstwa. Difin,
Warszawa 2001
Kuczyńska-Cesarz A.: Zasady rachunkowości. Cz.I i II. Difin,
Warszawa 2001
Kuczyńska-Cesarz A.: Rachunkowość Cz. I i II. Difin, Warszawa 2001
Klimas M.: Podręczna encyklopedia rachunkowości. Poltext,
Warszawa 2000
Leszczyński Z., Skowronek-Mielczarek A.: Analiza ekonomiczno-
finansowa firmy. Difin, Warszawa 2001
Matuszewicz J.: Rachunek kosztów. Finans-Servis, Warszawa 2002
Sierpińska M., Jachna T.: Ocena przedsiębiorstwa według standardów
światowych. PWN, Warszawa 1999
Skorupska B.: Ewidencja księgowa w przedsiębiorstwie. Difin,
Warszawa 2001
Peuker Z.: Statystyka. Leliwa, Warszawa 2000
Winiarska K., Wołoszyn A.J.: Rachunkowość budżetowa. Dom
Wydawniczy ABC, Warszawa 2002
Zając K.: Zarys metod statystycznych. Podstawy statystyki. PWE,
Warszawa 1994
Akty prawne:
Ustawa o rachunkowości
Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych
Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych
Ustawa o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym
Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych
Ustawa o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym

Ustawa o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu
Zdrowia
Ustawa o finansach publicznych
Ustawa o statystyce publicznej
Rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie szczególnych zasad
gospodarki finansowej jednostek budżetowych
Rozporządzenie Ministra Finansów w

sprawie szczególnych zasad

rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów
jednostek samorządu terytorialnego oraz niektórych jednostek sektora
finansów publicznych
Rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie sprawozdawczości
budżetowej
Międzynarodowe Standardy Rachunkowości

Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych
pozycji wydawniczych

Jednostka modułowa 343[01].Z2.01
Prowadzenie pełnej ewidencji zdarzeń
gospodarczych w przedsiębiorstwie

1. Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć:
− sklasyfikować składniki aktywów i pasywów,

− posłużyć się planem kont,

− wykorzystać urządzenia księgowe,

− otworzyć i zamknąć konto księgowe,

− zaksięgować operacje gospodarcze na kontach bilansowych

zgodnie z regułą podwójnego księgowania,

− określić wpływ operacji gospodarczych na bilans,

− sporządzić zestawienie obrotów i sald oraz bilans końcowy,

− zaksięgować operacje gospodarcze na kontach analitycznych,

− wybrać właściwy wariant rachunku kosztów,

− zaksięgować koszty w układzie rodzajowym i funkcjonalnym,

− rozliczyć koszty w czasie,

− sporządzić kalkulację kosztów wybraną metodą,

− zaksięgować przychody,

− zidentyfikować kategorie wyniku finansowego,

− ustalić wynik finansowy w sposób arytmetyczny i księgowy,

− rozliczyć wynik finansowy,

− zaksięgować operacje gospodarcze dotyczące wynagrodzeń

i zaliczek na kontach syntetycznych i analitycznych,

− zaksięgować: podatek VAT, podatek dochodowy od osób

fizycznych i prawnych,

− zaksięgować operacje gospodarcze dotyczące stanu i

ruchu

rzeczowych aktywów trwałych i obrotowych,

− zidentyfikować obce źródła pozyskiwania aktywów trwałych,

− zaksięgować operacje gospodarcze dotyczące leasingu,

− zaksięgować operacje gospodarcze dotyczące obrotu pieniężnego,

− sporządzić wniosek kredytowy,

− dokonać inwentaryzacji aktywów i pasywów,

− zaksięgować różnice inwentaryzacyjne,

− odróżnić wycenę w trakcie roku od wyceny bilansowej,

− zastosować do ewidencji komputerowe programy finansowo-

księgowe.

2. Materiał nauczania

Bilans księgowy - pojęcie i rodzaje.
Budowa zakładowego planu kont.
Ewidencja operacji gospodarczych na kontach bilansowych.
Ewidencja operacji gospodarczych na kontach analitycznych.
Ewidencja operacji gospodarczych na kontach wynikowych.
Wynik finansowy.
Ewidencja rzeczowych aktywów trwałych i obrotowych.
Źródła pozyskiwania aktywów trwałych (leasing).
Ewidencja obrotu pieniężnego.
Ewidencja rozrachunków z tytułu wynagrodzeń i zaliczek.
Ewidencja rozrachunków publicznoprawnych.
Metody kalkulacji kosztów.
Międzyokresowe rozliczenia kosztów.
Różnice inwentaryzacyjne.
Wycena bilansowa.

3. Ćwiczenia

• Sporządzanie bilansów dla jednostek produkcyjnych, handlowych

i usługowych na podstawie podanych składników majątku i źródeł
ich finansowania.

• Księgowanie podanych operacji gospodarczych na kontach

bilansowych na podstawie dokumentów w cyklu od bilansu do bilansu.

• Prowadzenie ewidencji analitycznej konta: Zobowiązania wobec

dostawców - na podstawie dokumentów potwierdzających zakupy.

• Ustalanie wyniku finansowego dla firmy handlowej w sposób

księgowy i arytmetyczny w wariancie porównawczym, na podstawie
podanych stanów kont kosztów i przychodów.

• Księgowanie leasingu finansowego samochodu ciężarowego.

• Sporządzanie wniosku o kredyt inwestycyjny.

• Rozliczanie zaliczki na delegację na podstawie dokumentu -

Polecenie wyjazdu służbowego.

• Sporządzanie kalkulacji jednostkowego kosztu uczestnictwa

w seminarium organizowanym przez jednostkę.

4. Środki dydaktyczne

Przepisy prawa gospodarczego, finansowego i podatkowego.
Wzorcowy plan kont.
Druki dokumentów.
Wzory deklaracji podatkowych i deklaracji ZUS.
Wzory wniosków i umów kredytowych.
Foliogramy, schematy, plansze.

Programy komputerowe finansowo-księgowe: Raks, Navo, Symfonia.
Program Płatnik.
Techniczne środki kształcenia.

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki

Podczas realizacji programu, należy wykorzystywać wiadomości

i umiejętności uczniów z zakresu rachunkowości, opanowane w wyniku
kształcenia ogólnozawodowego.

Podstawowym celem programu jest kształtowanie umiejętności

dotyczących prowadzenia pełnej ewidencji finansowo-księgowej
w przedsiębiorstwach. Szczególną uwagę należy zwrócić na stosowanie
zasad funkcjonowania kont księgowych oraz reguły podwójnego
księgowania, precyzyjne posługiwanie się terminologią z

zakresu

rachunkowości, interpretowanie treści merytorycznej kont księgowych
oraz dobór kont w ewidencji. Uczniowie powinni opanować umiejętności
w zakresie: przeprowadzania inwentaryzacji, wyceny bilansowej, pracy
z dokumentami księgowymi.

Realizując program należy zwracać uwagę na fakt, że rozwiązania

stosowane w

rachunkowości wynikają z

uregulowań normatywnych,

których znajomość powinna być aktualizowana na bieżąco.

Opanowane umiejętności, powinny umożliwić uczniowi samodzielne

prowadzenie pełnej ewidencji księgowej dla przedsiębiorstw.

Efektywność procesu dydaktycznego zależy od zastosowania

różnorodnych metod nauczania: podających, aktywizujących
i praktycznych. Zaleca się wykonywanie przez uczniów ćwiczeń, których
treść oparta jest na zdarzeniach z życia gospodarczego. Ćwiczenia
mogą być poprzedzone pokazem. Proponuje się, aby ćwiczenia
wykonywane były w grupach do 15 osób z indywidualnym dostępem do
komputera.

Zajęcia edukacyjne mogą być również prowadzone w

firmie

symulacyjnej.

6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć
edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie postępów edukacyjnych uczniów powinno

odbywać się przez cały czas realizacji programu jednostki, na podstawie
kryteriów przedstawionych na początku zajęć.

Sprawdzanie wiadomości i umiejętności może być realizowane za

pomocą sprawdzianów pisemnych i ustnych oraz testów osiągnięć
szkolnych.

Wskazana jest obserwacja czynności ucznia podczas wykonywania

zadań praktycznych.

Oceniając osiągnięcia ucznia, należy zwracać uwagę na:

− sporządzanie określonej dokumentacji księgowej,

− ewidencjonowanie operacji gospodarczych,

− obliczanie wielkości ekonomicznych.

Należy także zwracać uwagę na samodzielne i staranne wykonanie

zadania oraz rzetelne wykonywanie obliczeń.

Ocena końcowa powinna być uzależniona od wyników sprawdzianów,

poziomu wykonywanych zadań praktycznych, a także od wyników
obserwacji.

procesie sprawdzania i

oceny postępów uczniów należy

uwzględniać obowiązującą skalę ocen.

Jednostka modułowa 343[01].Z2.02
Prowadzenie ewidencji księgowej w jednostkach
organizacyjnych sfery budżetowej

1. Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć:
− określić podstawy prawne rachunkowości budżetowej,

− wskazać różnice w budowie planu kont jednostek sfery budżetowej,

− posłużyć się klasyfikacją budżetową,

− rozróżnić formy organizacyjne jednostek sektora finansów

publicznych,

− rozróżnić metody budżetowania,

− zastosować zasady dokonywania wydatków budżetowych,

− zaewidencjonować wydatki budżetowe,

− określić dysponentów środków budżetowych,

− zaksięgować kredyty budżetowe,

− określić źródła dochodów w jednostkach sfery budżetowej,

− określić funkcje rachunku wydatków i

rachunku dochodów

budżetowych,

− zaksięgować dochody budżetowe,

− rozliczyć wynik finansowy w

jednostkach sektora finansów

publicznych,

− zaewidencjonować rezerwy i

fundusze, w

tym pomocowe,

w jednostkach sektora finansów publicznych,

− zaewidencjonować środki specjalne,

− określić rodzaje, tryb i zakres kontroli budżetowej,

− zastosować do ewidencji działalności jednostek sfery budżetowej

programy komputerowe finansowo-księgowe.

2. Materiał nauczania

Podstawy prawne rachunkowości budżetowej.
Klasyfikacja i charakterystyka jednostek organizacyjnych gospodarki
budżetowej.
Klasyfikacja budżetowa.
Metody budżetowania.
Zasady gospodarki finansowej jednostek sfery budżetowej.
Wydatki budżetowe a zaangażowanie środków budżetowych.
Dochody budżetowe.
Aktywa trwałe w jednostkach sektora finansów publicznych.
Fundusze i rezerwy w jednostkach sfery budżetowej.
Wynik finansowy i jego rozliczanie.

Kontrola gospodarki budżetowej.
Ewidencja całościowa działalności jednostek sektora finansów
publicznych.

3. Ćwiczenia

• Klasyfikowanie przykładowych wydatków i dochodów określonej

jednostki budżetowej według podziałek klasyfikacji rodzajowej.

• Opracowywanie uproszczonego projektu rocznego planu finansowego

dla jednostki budżetowej.

• Obliczanie stanu środków obrotowych oraz wielkości wpłaty do

budżetu, dokonywanej przez zakład budżetowy według
obowiązujących formuł.

• Opracowywanie procedury kontroli dotyczącej sprawdzania

prawidłowości dokonywania wydatków ze środków publicznych

urzędzie gminy.

4. Środki dydaktyczne

Foliogramy, plansze.
Wzorcowe plany kont dla jednostek sektora finansów publicznych.
Programy komputerowe finansowo-księgowe.
Techniczne środki kształcenia.

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki

Celem programu jednostki modułowej jest przygotowanie uczniów do

wykonywania zadań zawodowych w dziale finansowym jednostki sektora
finansów publicznych.

Podczas realizacji programu jednostki należy zwracać uwagę na:

różnice i podobieństwa w ewidencji poszczególnych jednostek sektora
finansów publicznych, specyficzną budowę planu kont, stosowanie
klasyfikacji budżetowej w ewidencji analitycznej. Szczególny nacisk
należy położyć na pracę z dokumentami, niezbędnymi w ewidencji oraz
na aktualizowanie wiedzy z zakresu przepisów prawnych.

Dla osiągnięcia zaplanowanych celów kształcenia proces dydaktyczny

należy realizować metodami praktycznymi i

aktywizującymi. Treść

ćwiczeń praktycznych powinna nawiązywać do życia gospodarczego.

Zajęcia należy prowadzić w pracowni symulacyjnej, na indywidualnych

stanowiskach pracy, w grupie do 15 osób.

6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć

edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się
przez cały czas realizacji programu jednostki modułowej na podstawie
określonych kryteriów oceniania.
W procesie sprawdzania osiągnięć ucznia, proponuje się stosowanie
sprawdzianów ustnych i pisemnych, testów osiągnięć szkolnych

z zadaniami wielokrotnego wyboru, krótkiej odpowiedzi, z luką oraz
obserwacji czynności podczas wykonywanych ćwiczeń.
Obserwując uczniów podczas wykonywania ćwiczeń, należy zwracać
uwagę na:
− posługiwanie się klasyfikacją budżetową,

− stosowanie metod budżetowania,

− prowadzenie ewidencji księgowej,

− ewidencjonowanie dochodów i wydatków, środków specjalnych

w sferze budżetowej,

− wykorzystywanie programów komputerowych do ewidencji

działalności jednostek sfery budżetowej.
W ocenie końcowej osiągnięć ucznia, należy uwzględnić poziom

wykonanych ćwiczeń.

Proces sprawdzania i oceniania osiągnięć ucznia powinien być

realizowany zgodnie z obowiązującą skalą ocen.

Jednostka modułowa 343[01].Z2.03
Gromadzenie danych statystycznych i ich
wykorzystywanie w procesach decyzyjnych

1. Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć:
− sklasyfikować badania statystyczne,

− wyjaśnić istotę obserwacji statystycznej,

− zastosować metody i techniki gromadzenia danych statystycznych,

− opracować materiał statystyczny,

− zaprezentować materiał statystyczny w formie tabelarycznej

i graficznej,

− przeprowadzić analizę struktury badanego zjawiska,

− obliczyć wskaźniki natężenia badanego zjawiska,

− posłużyć się miarami przeciętnymi: średnimi klasycznymi

i pozycyjnymi,

− obliczyć i zinterpretować indeksy proste i złożone,

− przeprowadzić analizę dyspersji, asymetrii i

korelacji badanych

zjawisk,

− zinterpretować miary statystyczne,

− sformułować wnioski niezbędne w procesie decyzyjnym.

2. Materiał nauczania

Klasyfikacja badań statystycznych.
Metody i techniki badań statystycznych.
Kontrola materiału statystycznego.
Etapy opracowania materiału statystycznego.
Prezentacja wyników badania statystycznego.
Opis statystyczny.
Zakres analizy statystycznej.
Analiza natężenia i struktury.
Analiza tendencji centralnej - średnie klasyczne i pozycyjne.
Analiza dyspersji - obszar zmienności, odchylenie przeciętne
i standardowe, współczynnik zmienności.
Analiza asymetrii - kierunek i siła asymetrii, współczynnik skośności.
Analiza dynamiki - indeksy.
Analiza korelacji zjawisk - tablica i wykres korelacyjny, miary korelacji.

3. Ćwiczenia

• Przygotowywanie i

przeprowadzanie badania statystycznego

dotyczącego oceny poziomu obsługi interesantów przez pracowników
urzędu gminy, metodą reprezentacyjną.

• Opracowywanie kwestionariusza do badania opinii klientów na temat

oferowanych usług.

• Przedstawianie struktury pracowników biura według stażu pracy na

wykresie kołowym.

• Obliczanie średniej arytmetycznej ważonej ceny przeciętnej

stosowanej w wycenie materiałów.

4. Środki dydaktyczne

Plansze, foliogramy.
Rocznik statystyczny.
Formularze i instrukcje statystyczne.
Zbiory zadań.
Programy komputerowe do analizy statystycznej. Arkusz kalkulacyjny.
Techniczne środki kształcenia.

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki

Absolwent szkoły będzie w przyszłości pełni zadania pracownika

administracji publicznej lub gospodarczej, powinien więc samodzielnie
posługiwać się technikami i miarami statystycznymi w celu gromadzenia,
analizy i prezentacji informacji niezbędnych w procesach decyzyjnych.
Powinien także przeprowadzać badania statystyczne z obszaru
zainteresowań zawodowych.

Program nauczania jednostki modułowej obejmuje zagadnienia

z zakresu metodologii badań statystycznych. Podczas realizacji tych
zagadnień szczególną uwagę należy zwrócić na: gruntowne opanowanie
przez uczniów metod badania statystycznego, zwłaszcza metody
reprezentacyjnej, poprawne budowanie narzędzi badawczych, obliczanie
miar statystycznych, interpretowanie wyliczonych wielkości
statystycznych.

Realizując program należy zwracać uwagę na zagadnienia takie jak:

analiza dyspersji, asymetrii i korelacji.

W trakcie realizacji programu, uczeń powinien opanować umiejętność

prawidłowej prezentacji danych. Tabele i wykresy powinny być tworzone
przy wykorzystaniu odpowiednich programów komputerowych.

Narzędzia informatyczne powinny być również wykorzystane do

porządkowania i przetwarzania zebranych danych. Wskazane jest także
ciągłe doskonalenie umiejętności wyszukiwania i korzystania z danych
statystycznych oraz dokładności i

staranności sporządzania

różnorodnych zestawień statystycznych i wykresów.

W nauczaniu należy stosować metody podające, aktywizujące

i praktyczne. Dominującą metodą powinny być ćwiczenia poprzedzone
pokazem lub instruktażem.
Podczas realizacji programu jednostki uczniowie powinni pracować
w grupach do 15 osób, podzielonych na zespoły 4-6 osobowe,
z indywidualnym dostępem do komputerów.

6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć

edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć edukacyjnych uczniów powinno

odbywać się przez cały czas realizacji programu jednostki, na podstawie
kryteriów przedstawionych na początku zajęć.

W procesie sprawdzania i oceniania postępów edukacyjnych uczniów

należy zwracać uwagę na: dobór metod i narzędzi badawczych do
określonej obserwacji statystycznej, opracowanie materiału
statystycznego i jego prezentację, obliczanie wartości statystycznych
i poprawne formułowanie wniosków.
Proponuje się, aby wiedzę teoretyczną, niezbędną do realizacji zadań
praktycznych, sprawdzać za pomocą testów osiągnięć szkolnych.
Sprawdzanie umiejętności praktycznych może być realizowane na
podstawie obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania ćwiczeń.
Końcowa ocena powinna uwzględnić wyniki sprawdzianów
pisemnych i ustnych, a także poziom wykonania ćwiczeń.

procesie sprawdzania i

oceny osiągnięć uczniów należy

uwzględniać obowiązującą skalę ocen.

Jednostka modułowa 343[01].Z2.04
Sporządzanie sprawozdań finansowych,
statystycznych i budżetowych

1. Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć:
− określić zakres sprawozdania finansowego,

− sporządzić sprawozdanie finansowe w podstawowym zakresie,

− zastosować wariant porównawczy i

kalkulacyjny sporządzania

rachunku zysków i strat,

− zastosować metodę pośrednią i bezpośrednią sporządzania

rachunku przepływów pieniężnych,

− sporządzić zestawienie zmian w kapitale własnym,

− określić okoliczności i

zasady sporządzania skonsolidowanego

sprawozdania finansowego,

− określić źródła danych niezbędnych do sporządzania sprawozdań,

− uzasadnić potrzebę badania i ogłaszania sprawozdań finansowych,

− wypełnić formularze sprawozdań statystycznych,

− określić zakres sprawozdawczości poszczególnych jednostek sektora

finansów publicznych,

− sporządzić podstawowe sprawozdania budżetowe.

2. Materiał nauczania

Bilans pełny i uproszczony.
Rachunek zysków i strat.
Informacja dodatkowa.
Rachunek przepływów pieniężnych.
Zestawienie zmian w kapitale własnym.
Skonsolidowane sprawozdanie finansowe.
Badanie i ogłaszanie sprawozdań finansowych.
Audyt wewnętrzny i zewnętrzny.
Sprawozdania statystyczne.
Zakres sprawozdawczości budżetowej.

3. Ćwiczenia

• Sporządzanie bilansu jednostki produkcyjnej w wersji uproszczonej.

• Sporządzanie rachunku zysków i strat w wariancie kalkulacyjnym dla

jednostki usługowej.

• Sporządzanie zestawienia zmian w kapitale własnym dla spółki

akcyjnej.

• Wypełnianie formularza sprawozdania statystycznego F-01.

• Sporządzanie sprawozdania z

wykonania planu finansowego

przykładowej jednostki sfery finansów publicznych Rb-30 (33).

4. Środki dydaktyczne

Wzory sprawozdań finansowych: bilansu, rachunku zysków i strat,
informacji dodatkowej, rachunku przepływów pieniężnych, zestawienia
zmian w kapitale własnym.
Formularze sprawozdań statystycznych.
Instrukcje statystyczne.
Wzory sprawozdań budżetowych.
Instrukcja do sporządzania sprawozdań budżetowych.
Techniczne środki kształcenia.

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki

Celem realizacji programu jednostki modułowej jest zapoznanie
uczniów z

zakresem sprawozdawczości finansowej, statystycznej

i budżetowej,
a także z

procedurą opracowywania, zatwierdzania i

badania

sprawozdań.

Treści nauczania jednostki modułowej - Sporządzanie sprawozdań

finansowych, statystycznych i budżetowych - są rozwinięciem zagadnień
zawodowych dotyczących rachunkowości ogólnej i budżetowej.

Podczas realizacji programu należy zwracać uwagę na: zakres

sprawozdawczości statystycznej i budżetowej, wyszukiwanie informacji
niezbędnych do sporządzenia poszczególnych rodzajów sprawozdań,
rolę audytu wewnętrznego i zewnętrznego w ocenie sprawozdań.

Szczególną uwagę należy zwrócić na zakres i formę sprawozdań

wynikających z aktualnych uregulowań prawnych.

Dla osiągnięcia szczegółowych celów w

procesie nauczania,

wskazane jest zastosowanie metod aktywizujących i praktycznych.

Realizując program jednostki, należy kształtować u uczniów

umiejętności sporządzania prawidłowego układu sprawozdań,
sporządzania bilansu w wersji pełnej i uproszczonej, terminowego
składania sprawozdań oraz rzetelnej informacji zawartej
w sprawozdaniach.

6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć

edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się

przez cały czas realizacji programu jednostki modułowej według
określonych kryteriów i zgodnie z obowiązującą skalą ocen.

Sprawdzanie wiadomości i umiejętności może odbywać się za

pomocą sprawdzianów pisemnych i ustnych, testów osiągnięć szkolnych
oraz przez obserwację czynności uczniów podczas wykonywania
ćwiczeń.

Oceniając osiągnięcia ucznia, szczególną uwagę należy zwracać na:

− sporządzanie bilansu pełnego i uproszczonego,

− wypełnianie formularzy sprawozdań statystycznych,

− sporządzanie skonsolidowanych sprawozdań finansowych,

− sprawdzanie podstawowych sprawozdań budżetowych.

W procesie oceniania, należy także zwracać uwagę na samodzielne

sporządzanie przez ucznia sprawozdań.

W ocenie końcowej należy uwzględnić wyniki sprawdzianów

pisemnych i ustnych oraz poziom opracowanych sprawozdań.

Jednostka modułowa 343[01].Z2.05
Przeprowadzanie analizy ekonomiczno-finansowej

1. Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć:
− określić cele analizy ekonomiczno-finansowej i jej rolę

w zarządzaniu,

− przedstawić zakres, techniki i podstawowe obszary analizy,

− określić źródła informacji analizy ekonomiczno – finansowej,

− wskazać materiały źródłowe analizy,

− dokonać właściwego doboru źródeł informacji,

− przekształcić sprawozdania finansowe dla potrzeb analizy,

− przeprowadzić analizę wstępną bilansu i rachunku zysków i strat,

− ocenić prawidłowość struktury majątkowej i kapitałowej,

− obliczyć i zinterpretować wskaźniki analizy finansowej,

− obliczyć i

zinterpretować wskaźniki służące ocenie sprawności

działania przedsiębiorstwa,

− przeprowadzić ocenę wyniku finansowego przedsiębiorstwa,

− obliczyć i zinterpretować wskaźniki rynku kapitałowego,

− skorygować wyniki analizy o wskaźnik inflacji,

− ocenić wpływ struktury kapitałów na zyskowność firmy i ryzyko

prowadzonej działalności,

− określić zasady opłacalności inwestycji,

− ocenić efektywność ekonomiczną nakładów inwestycyjnych,

− dokonać analizy stopnia wykonania budżetu państwa i budżetów

jednostek samorządu terytorialnego,

− dokonać analizy struktury wydatków i dochodów jednostek

i zakładów budżetowych,

− ocenić stopień realizacji planu finansowego zakładów budżetowych

i gospodarstw pomocniczych.

2. Materiał nauczania

Istota analizy. Rola analizy w procesach decyzyjnych.
Obszary analizy ekonomicznej.
Techniki i etapy prac analitycznych.
Źródła informacji analizy ekonomiczno-finansowej.
Wstępna analiza bilansu i rachunku zysków i strat.
Analiza zasobów finansowych.
Analiza wskaźnikowa.
Ocena struktury kapitałów firmy (dźwignia finansowa).
Ocena wartości pieniądza w czasie.

Analiza opłacalności przedsięwzięć inwestycyjnych.
Analiza działalności jednostek organizacyjnych sfery finansów
publicznych.

3. Ćwiczenia

• Przekształcanie bilansu jednostki produkcyjnej dla potrzeb wstępnej

analizy finansowej.

• Przeprowadzanie analizy wstępnej bilansu jednostki handlowej w celu

określenia prawidłowości struktury majątkowej i kapitałowej
przedsiębiorstwa.

• Obliczanie wskaźników płynności finansowej w celu określenia

zdolności przedsiębiorstwa do regulowania zobowiązań
w wymaganych terminach.

• Analizowanie preliminarza budżetowego jednostki budżetowej w celu

określenia stopnia wykonania budżetu.

4. Środki dydaktyczne

Foliogramy, plansze.
Rocznik statystyczny.
Formuły obliczeniowe wskaźników analizy ekonomicznej i finansowej.
Programy komputerowe ekonomiczno – finansowe.
Techniczne środki kształcenia.

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki

Program jednostki modułowej obejmuje treści dotyczące działalności

gospodarczej podmiotów, opartych na kompletnym i spójnym rachunku
ekonomicznym. Podstawowym celem kształcenia jednostki modułowej
jest zapoznanie uczniów z

metodami i

wskaźnikami stosowanymi

w analizie ekonomicznej i finansowej. Wiedza ta pozwoli uczniom na
poprawne odczytywanie, obliczanie i

interpretowanie zjawisk

ekonomiczno-finansowych zachodzących w jednostce gospodarczej i jej
otoczeniu oraz na wyjaśnianie ich wpływu na efekt końcowy, czyli na
rezultat prowadzonej działalności.

Praktyczność i uniwersalność metod i zasad analizy ekonomiczno-

finansowej powoduje, że należy dążyć do tego, aby absolwenci posiadali
nawyk poprawnego, ekonomicznego formułowania wniosków, a także
szacowania i

prognozowania zjawisk ekonomicznych, nawet jeśli

w przyszłości nie będą pracownikami komórek analitycznych.

Podczas realizacji programu jednostki modułowej szczególną uwagę

należy zwracać na: kształtowanie umiejętności doboru źródeł informacji
wykorzystywanych w

analizie, korzystanie z analizy ekonomiczno-

finansowej w

zarządzaniu jednostką, obliczanie realnej wartości

wskaźników ekonomiczno-finansowych, formułowanie wniosków na
podstawie wyników analizy.

W procesie nauczania - uczenia się, wskazane jest stosowanie metod

podających, aktywizujących oraz ćwiczeń.

Uczniowie powinni pracować w grupach do 15 osób, podzielonych na

zespoły 4 - 6 osobowe w pracowni z indywidualnym dostępem ucznia do
komputera.

6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć

edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się

przez cały czas realizacji programu jednostki modułowej według
określonych kryteriów.

W procesie sprawdzania i oceniania postępów edukacyjnych uczniów

należy zwracać uwagę na: stosowanie formuł obliczeniowych
wskaźników ekonomiczno-finansowych, przeprowadzanie obliczeń,
interpretowanie wyników analizy, formułowanie wniosków niezbędnych
w procesach decyzyjnych.

Proponuje się, aby ocenianie uczniów prowadzone było podczas

wykonywania zadań praktycznych.

Stopień trudności ćwiczeń powinien być zróżnicowany, tak aby

nauczyciel mógł ocenić poziom wiedzy merytorycznej oraz umiejętność
rozwiązywania problemów.

W procesie sprawdzania osiągnięć uczniów proponuje się stosowanie

sprawdzianów ustnych i pisemnych oraz obserwację wykonywanych
czynności podczas ćwiczeń.

Ocenianie powinna być zgodne z obowiązującą skalą ocen.

Moduł 343[01].Z3
Praca administracyjno-biurowa

1. Cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć:
− określać strukturę organizacyjną jednostki,

− opracowywać schemat struktury jednostki organizacyjnej,

− organizować stanowiska pracy administracyjno-biurowej,

− opracowywać zakres czynności pracownika na danym stanowisku

pracy biurowej,

− organizować pracę własną i małych zespołów,

− sporządzać harmonogramy prac,

− stosować zasady obiegu dokumentów w urzędach administracji

publicznej i w przedsiębiorstwach,

− przechowywać dokumenty zgodnie z obowiązującymi przepisami,

− obsługiwać nowoczesne urządzenia techniczne i łączności biurowej,

− gromadzić informacje niezbędne w procesach decyzyjnych,

− wykorzystywać zgromadzone informacje do wykonywania zadań,

− stosować zasady obiegu informacji przyjęte w jednostce

organizacyjnej,

− organizować spotkania służbowe,

− obsługiwać interesantów zgodnie z zasadami kultury pracy,

− kreować wizerunek jednostki organizacyjnej,

− stosować metodę mnemotechniczną bezwzrokową w pisaniu na

klawiaturze komputera,

− przestrzegać tajemnicy służbowej i państwowej,

− stosować wymagania ergonomii,

− stosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony

przeciwpożarowej.

2. Wykaz jednostek modułowych

Symbol jednostki

modułowej

Nazwa jednostki modułowej

Orientacyjna
liczba godzin
na realizację

343[01].Z3.02 Komputerowe

wspomaganie prac biurowych

162

343[01].Z3.01

Organizowanie pracy w biurze

343[01].Z3.03

Wykorzystywanie informacji w pracy biurowej

343[01].Z3.04

Redagowanie pism urzędowych 34

343[01].Z3.05 Organizowanie

spotkań służbowych 26

343[01].Z3.06 Obsługa interesantów

343[01].Z3.07 Kreowanie

wizerunku jednostki organizacyjnej

Razem 352

3. Schemat układu jednostek modułowych

343[01].Z3.02

Organizowanie pracy

w biurze

343[01].Z3.04

Redagowanie pism

urzędowych

343[01].Z3.05

Organizowanie spotkań

służbowych

343[01].Z3.06

Obsługa interesantów

343[01].Z3.07

Kreowanie wizerunku

jednostki organizacyjnej

343[01].Z3

Praca administracyjno

- biurowa

343[01].Z3.01

Komputerowe wspomaganie

prac biurowych

343[01].Z3.03

Wykorzystywanie informacji

w pracy biurowej

4. Literatura

Füchsel H.: Korespondencja w firmie, czyli jak piszesz, tak cię widzą.
Poltext, Warszawa 2000
Füchsel H.: Sekretariat, czyli centrum informacyjne firmy. Poltext,
Warszawa 2002
Gieracki J.: Wzory podstawowych pism i umów. Wydawnictwo Studio
STO, Bielsko-Biała 2001
Hansen A.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1998
Januszek H., Sikora J.: Socjologia pracy. Wydawnictwo Akademii
Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 2000
Kaczmarek B.: Organizacje. Wydawnictwo Międzynarodowa Szkoła
Menedżerów, Warszawa 2001
Komosa A.: Praca biurowa,. Ekonomik s.c., Warszawa 2003

Łazarska T.: Pisanie na maszynie w języku polskim i obcym. WSiP,
Warszawa 1998
Myśliwiec G.: Elementy etyki gospodarowania. Oficyna Wydawnicza
SGH, Warszawa 1996
Rubin Ch.: Podręcznik: Microsoft Word 2000, READ ME,
Warszawa 1999
Sarna P.: Kultura zawodu dla ekonomistów. eMPi

, Poznań 1998

Stefaniak-Piasek E.: Praca biurowa. WSiP, Warszawa 1999
Wiśniewska M.: Technika biurowa. eMPi2, Poznań 1999
Ryba J.: Praktyczne zasady sporządzania korespondencji i innych prac
biurowych. ODDK, Gdańsk 1996
Aby osiągnąć cel. Praca zbiorowa pod redakcją Kazimierza Sedlaka
Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły Biznesu, Kraków 1998
Akty prawne:
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie ogólnych
przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie ustalenia okoliczności
i przyczyn wypadków przy pracy oraz sposobu ich dokumentowania,
a także zakresu informacji zamieszczonych w rejestrze wypadków przy
pracy
Kodeks pracy
Sekretariat. Miesięcznik. Agencja J. Walewski w Grupie Wydawniczej
INFOR,
Korespondencja od A do Z. Aktualizowany kwartalnie poradnik
Wydawnictwa Wiedza i Praktyka
Wzór instrukcji kancelaryjno-archiwalnej

Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych
pozycji wydawniczych.

Jednostka modułowa 343[01].Z3.01
Komputerowe wspomaganie prac biurowych

1. Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć:
− dostosować bezwzrokową metodę pisania do klawiatury komputera,

− przepisać opracowany tekst,

− sformatować przepisany tekst,

− wstawić grafikę komputerową do tekstu,

− opracować graficznie różne pisma biurowe,

− wykonać różne opracowania tabelaryczne,

− przygotować i prowadzić komputerową bazę danych,

− zarchiwizować akta w systemie komputerowym,

− sporządzić kosztorysy spotkań służbowych,

− ustalić koszty przeprowadzenia seminarium,

− przedstawić wskaźniki działalności przedsiębiorstwa w formie

prezentacji.

2. Materiał nauczania

Zasady bezwzrokowego pisania na komputerze.
Edytor tekstu.
Arkusz kalkulacyjny.
Prezentacja komputerowa.
Tworzenie i wykorzystanie komputerowych baz danych.
Prowadzenie terminarza.

3. Ćwiczenia

• Przepisywanie i formatowanie tekstu odtworzonego ze słuchu

z wykorzystaniem urządzeń transkrypcyjnych.

• Sporządzanie kalkulacji kosztów seminarium z udziałem 20 osób

w wynajętej sali.

• Projektowanie i wykonywanie prezentacji multimedialnej.

• Planowanie tygodnia pracy z wykorzystaniem programu Schedule lub

Outlook.

4. Środki dydaktyczne

Schematy układów graficznych.
Urządzenia transkrypcyjne.
Komputer z oprogramowaniem: Access, Excel, Power Point, Schedule
lub Outlook.
Techniczne środki kształcenia.

5. Wskazania metodyczne dla realizacji programu jednostki

Celem realizacji programu jednostki modułowej jest ukształtowanie

nawyku stosowania nowoczesnej technologii w

pracy biurowej.

Wskazane metody nauczania – uczenia się to: pokaz z objaśnieniem,

pogadanka dydaktyczna i ćwiczenia praktyczne. Dominującą metodą
nauczania powinny być ćwiczenia praktyczne.

W trakcie wykonywania ćwiczeń należy udzielać instruktażu

bieżącego mającego na celu eliminację ewentualnych błędów
popełnianych przez uczniów.

Zajęcia powinny odbywać się w pracowni z indywidualnym dostępem

do komputera dla każdego ucznia.

Liczebność grupy nie powinna przekraczać 15 osób.

6. Propozycje metod sprawdzenia i oceny osiągnięć

edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie osiągnięć uczniów powinno odbywać się przez cały
czas realizacji programu jednostki modułowej, na podstawie określonych
kryteriów oceniania przedstawionych na początku zajęć.
W procesie oceniania osiągnięć uczniów proponuje się stosowanie
sprawdzianów ustnych i pisemnych. Sprawdzanie umiejętności może
odbywać się przez obserwację czynności ucznia podczas wykonywania
ćwiczeń i zadań praktycznych.

Obserwując uczniów należy zwrócić uwagę na:

− organizację pracy,

− dokładność wykonywania ćwiczeń,

− sprawne korzystanie ze sprzętu komputerowego,

− staranne wykonywanie zadań.

Po zakończeniu realizacji programu jednostki proponuje się

zastosowanie testu praktycznego z zadaniami typu próba pracy lub
zadaniami nisko symulowanymi. Zadania należy zaopatrzyć w kryteria
oceny i schemat punktowania. W końcowej ocenie jednostki modułowej,
należy uwzględnić wynik testu praktycznego oraz poziom wykonania
ćwiczeń.

Jednostka modułowa 343[01].Z3.02
Organizowanie pracy w biurze

1. Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć:
− określić rodzaje struktur organizacyjnych biura według przyjętych

kryteriów,

− zaprojektować pomieszczenie biurowe zgodnie z wymaganiami

ergonomii oraz bezpieczeństwa i higieny pracy,

− wyposażyć stanowisko pracy w niezbędne materiały,

− zastosować regulaminy obowiązujące w jednostkach organizacyjnych,

− opracować zakres czynności pracownika i regulamin stanowiska

pracy,

− oszacować czas wykonania typowych zadań w pracy biurowej,

− nadać pismu symbol zgodnie z rzeczowym wykazem akt,

− rozpoznać charakter sprawy na podstawie kodu rzeczowego wykazu

akt,

− określić drogę dokumentu w stosowanej procedurze załatwienia

sprawy,

− skierować pismo do odpowiedniej komórki organizacyjnej,

− dokonać podziału pism według kategorii ich przechowywania,

− przechować akta bieżące,

− zastosować procedury przekazywania akt do archiwum,

− określić warunki przechowywania akt w archiwum zakładowym,

− wykonać różne prace biurowe z wykorzystaniem nowoczesnego

sprzętu i różnych źródeł informacji,

− zarchiwizować dokumenty z wykorzystaniem techniki komputerowej,

− zastosować obowiązujące procedury zawarte w instrukcji

kancelaryjnej,

− zastosować obowiązujące przepisy ochrony przeciwpożarowej,

bezpieczeństwa i higieny pracy.

2. Materiał nauczania

Rola pracy biurowej.
Struktura organizacyjna biura i jej elementy.
Stanowiska administracyjne w jednostkach budżetowych
i gospodarczych.
Organizacja i wyposażenie biura.
Regulaminy i instrukcje w pracy administracyjno- biurowej.
Archiwizacja dokumentów.

3. Ćwiczenia

• Sporządzanie kosztorysu wyposażenia biura na podstawie katalogów

i cenników, z zastosowaniem techniki komputerowej.

• Organizowanie stanowiska pracy w

kancelarii, zgodnie

z wymaganiami ergonomii.

• Opracowywanie graficzne projektu pomieszczenia biura,

z zastosowaniem techniki komputerowej.

• Sporządzanie schematu organizacyjnego urzędu gminy.

• Opracowywanie zakresu czynności dla referenta do spraw

organizacyjnych na podstawie regulaminu organizacyjnego.

• Nadawanie symboli wnioskom.

• Dokonywanie podziału pism według kategorii ich przechowywania.

• Archiwizowanie dokumentów z wykorzystaniem techniki biurowej.

4. Środki dydaktyczne

Projekty schematów organizacyjnych, projekty urządzenia biura,
katalogi, cenniki, materiały reklamowe.
Instrukcje, regulaminy stosowane w pracy biurowej.
Przeźrocza i filmy edukacyjne.
Programy komputerowe do projektowania graficznego i kosztorysowania.
Teksty przewodnie do ćwiczeń.
Techniczne środki kształcenia.

5. Wskazania metodyczne dla realizacji programu jednostki

Realizacja programu jednostki opiera się na wiadomościach

i umiejętnościach uczniów z zakresu organizacji biura, opanowanych
w ramach kształcenia ogólnozawodowego.

Podstawowym celem programu jest ukształtowanie umiejętności

organizowania pracy w biurze w aspekcie rzeczowym i ludzkim oraz
umiejętności opracowywania i

stosowania procedur w

rutynowych

czynnościach biurowych.

Zalecane metody nauczania to ćwiczenia praktyczne oraz metoda

tekstu przewodniego. Wskazane jest również zorganizowanie wycieczki
do biura określonej jednostki organizacyjnej.

Polecane jest prowadzenie zajęć edukacyjnych w firmie symulacyjnej

z wyodrębnionymi stanowiskami pracy biurowej w grupie do 15 osób.
W

realizacji programu jednostki modułowej należy wykorzystywać

rzeczywiste rozwiązania organizacji pracy w biurze.

Opanowanie wiadomości i umiejętności przewidzianych w programie

jednostki modułowej powinno umożliwić uczniom samodzielne
zorganizowanie pracy biurowej.

6. Propozycje metod sprawdzenia i oceny osiągnięć

edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć ucznia powinno dostarczać
informacji dotyczących zakresu i poziomu realizacji celów określonych
w programie jednostki modułowej.

Do sprawdzenia osiągnięć uczniów proponuje się zastosować

sprawdziany ustne i

pisemne oraz obserwację czynności uczniów

podczas wykonywania ćwiczeń.

W trakcie obserwacji uczniów podczas wykonywania ćwiczeń należy

zwrócić uwagę na:

− przestrzeganie obowiązujących procedur załatwiania spraw,

− rzetelne i staranne wykonanie zaplanowanych zadań,

− projektowanie pomieszczeń biurowych, zgodnie z wymaganiami

ergonomii,

− wyposażenie stanowiska pracy.

W ocenie końcowej osiągnięć uczniów należy wziąć pod uwagę

wyniki sprawdzianów oraz poziom wykonania ćwiczeń.

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się

zgodnie z obowiązującą skalą ocen.

Jednostka modułowa 343[01].Z3.03
Wykorzystywanie informacji w pracy biurowej

1. Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć:
− określić źródła, nośniki, rodzaje informacji,

− przygotować informację z wykorzystaniem odpowiednich źródeł,

− przetworzyć informację odpowiednio do założonych celów,

− przekazać informację z zastosowaniem nowoczesnych środków

przekazu,

− przechować informację odpowiednio do ważności i rangi.

2. Materiał nauczania

Rola informacji w zarządzaniu.
Źródła, nośniki, rodzaje informacji.
Obieg informacji.
Przetwarzanie informacji z wykorzystaniem programów komputerowych.
Przekazywanie informacji.
Przechowywanie informacji.

3. Ćwiczenia

• Dobieranie źródeł informacji do sporządzenia odpowiedzi na pisma

interesantów w różnych sprawach.

• Przygotowywanie informacji z wykorzystaniem Internetu do

opracowania struktury organizacyjnej urzędu wojewódzkiego.

• Opracowywanie przykładowej procedury obiegu dokumentów dla

urzędu gminy.

4. Środki dydaktyczne

Projekty schematów organizacyjnych i wykresy obiegu dokumentów.
Instrukcja kancelaryjna lub kancelaryjno-archiwalna, regulaminy.
Komputery z oprogramowaniem i dostępem do Internetu.
Techniczne środki kształcenia.

5. Wskazania metodyczne dla realizacji programu jednostki

Celem programu jednostki modułowej jest ukształtowanie

umiejętności wyszukiwania i

wykorzystywania źródeł informacji

niezbędnych do wykonywania zadań zawodowych technika administracji.
Opanowanie tych umiejętności pozwoli uczniom na wykorzystywanie
technologii informacyjnej w pracy biurowej.

Szczególną uwagę należy zwrócić na znaczenie i rolę informacji

w procesie decyzyjnym. Istotna jest także ocena informacji pod kątem jej
wiarygodności, rzetelności, kompletności i przydatności.

Dominującą rolę w realizacji programu powinny pełnić ćwiczenia

praktyczne w zakresie wyszukiwania, selekcji i przetwarzania informacji.
Należy tak zaplanować zajęcia dydaktyczne, aby uczniowie mogli
samodzielnie wykonywać zadania dotyczące: przygotowania informacji
z wybranej tematyki, wyboru i przetworzenia informacji, prowadzenia
rejestrów pism i

znakowania akt, zakładania teczki spraw oraz

przechowywania pism.

Wskazane jest wykonywanie ćwiczeń w

grupach do 15 osób

z indywidualnym dostępem do komputera.

6. Propozycje metod sprawdzenia i oceny osiągnięć

edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie postępów uczniów powinno odbywać się na

bieżąco podczas realizacji programu jednostki modułowej na podstawie
kryteriów przedstawionych na początku zajęć. Wskazane metody
sprawdzania osiągnięć szkolnych to: sprawdziany ustne i pisemne oraz
obserwacja czynności ucznia podczas wykonywania ćwiczeń.

Podczas obserwacji należy zwrócić uwagę na:

− rzetelność, dokładność i staranność wykonania zadania,

− czas wykonania zadania.

Ponadto wskazane jest ocenienie stopnia wykorzystania technologii

informacyjnych.

Jednostka modułowa 343[01].Z3.04
Redagowanie pism urzędowych

1. Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć:
− sklasyfikować pisma uwzględniające termin realizacji, zawartą treść

i adresata,

− określić strukturę pisma urzędowego,

− dobrać styl, formę do treści pisma i adresata,

− zastosować obowiązujące zasady redagowania pism,

− wypełnić stosowane blankiety korespondencyjne, specjalne oraz

formularze,

− zredagować uchwałę, zarządzenie, protokół, notatkę służbową,

− zredagować pismo zobowiązujące do uzupełnienia dokumentacji,

− zredagować pismo przewodnie,

− zredagować list intencyjny,

− zredagować odpowiedź na ogłoszenie przetargu.

2. Materiał nauczania

Pojęcie korespondencji biurowej.
Kryteria podziału pism.
Charakterystyka układów graficznych pism.
Zasady redagowania pism urzędowych.
Standaryzacja pism.

3. Ćwiczenia

• Redagowanie pisma dotyczącego braku dokumentów.

• Przygotowywanie projektu listu intencyjnego dwóch gmin w sprawie

zagospodarowania wspólnego akwenu.

• Redagowanie pism przewodnich, dokumentów osobowych oraz pism

administracyjnych: wniosku, odwołania, zażalenia do urzędu gminy.

• Nadawanie znaku projektom pism w systemie dziennikowym

i bezdziennikowym.

4. Środki dydaktyczne

Projekty układu pism.
Wzory blankietów korespondencyjnych.
Wzory pism i formularzy.
Techniczne środki kształcenia.

5. Wskazania metodyczne dla realizacji programu jednostki

Celem realizacji programu jednostki modułowej jest przygotowanie
przyszłego pracownika do samodzielnego prowadzenia korespondencji
biurowej w zakresie załatwianych spraw. Wskazane są następujące
metody nauczania: pokaz z objaśnieniem, instruktażem, wykład
informacyjny oraz ćwiczenia. Dominującą metodą powinny być
ćwiczenia praktyczne. Realizując proces nauczania, szczególną uwagę
należy zwrócić na: przestrzeganie struktury pisma urzędowego,
dobieranie stylu, formy do treści pisma i adresata, zastosowanie
obowiązujących zasad merytorycznych, redakcyjnych, estetycznych
w korespondencji.

Wiadomości i umiejętności opanowane podczas realizacji programu,

powinny umożliwić uczniom prowadzenie korespondencji biurowej na
określonych stanowiskach administracyjnych.

Zajęcia powinny odbywać się w grupach do 15 osób, w pracowni

symulacyjnej z

indywidualnym dostępem do stanowiska biurowego

wyposażonego w komputer z drukarką.

6. Propozycje metod sprawdzenia i oceny osiągnięć

edukacyjnych

Sprawdzanie osiągnięć uczniów powinno odbywać się przez cały czas

realizacji programu jednostki modułowej, na podstawie określonych
kryteriów oceniania przedstawionych na początku zajęć.

W procesie sprawdzania osiągnięć uczniów proponuje się stosowanie

testów osiągnięć szkolnych, sprawdzianów ustnych i pisemnych oraz
obserwacji ucznia podczas wykonywania ćwiczeń.

Obserwując czynności ucznia podczas wykonywania ćwiczeń,

szczególną uwagę należy zwrócić na:
− rzetelne i terminowe wykonanie zadań,

− dokładne i staranne redagowanie pism.

Wskazane jest, aby nauczyciel zwracał uwagę na poprawność

interpunkcyjną, gramatyczną i ortograficzną sporządzanych projektów
pism.

Ocenianie powinno być zgodne z obowiązującą skalą ocen.

Jednostka modułowa 343[01].Z3.05
Organizowanie spotkań służbowych

1. Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć:
− określić rodzaj spotkania,

− ustalić cel, tematykę spotkania,

− sporządzić listę uczestników,

− ustalić wymogi dotyczące terminów i sposobów powiadamiania,

− zastosować odpowiednią formę powiadamiania,

− przygotować salę konferencyjną,

− ułożyć porządek zebrania,

− przygotować materiały informacyjne,

− przeprowadzić zebranie,

− sporządzić notatkę z zebrania.

2. Materiał nauczania

Zasady organizacji zebrań.
Rodzaje zebrań.
Wyposażenie sali konferencyjnej.
Wymogi formalne zwoływania i przeprowadzania zebrań.
Dokumentacja zebrań.

3. Ćwiczenia

• Przygotowywanie zebrania pracowników w sprawie wyboru członków

komisji socjalnej.

• Sporządzanie skróconego protokołu zebrania i notatki z zebrania

komisji socjalnej.

• Przygotowywanie zawiadomień o odwołaniu konferencji.

• Redagowanie notatki prasowej na temat przeprowadzonego

seminarium.

4. Środki dydaktyczne

Projekty przygotowania sali stosownie do rodzaju zebrania i liczby
uczestników.
Wzory dokumentów przygotowywanych przed zebraniem i po jego
zakończeniu.
Foliogramy, filmy dydaktyczne.
Techniczne środki kształcenia.

5. Wskazania metodyczne dla realizacji programu jednostki

Celem realizacji programu jednostki modułowej jest ukazanie uczniom

możliwości podejmowania decyzji kolegialnych, które są nieodłącznym
atrybutem demokracji bezpośredniej. Wzrost roli ciał kolegialnych
wymaga od technika administracji znajomości: rodzaju spotkań
służbowych i trybu podejmowania decyzji kolegialnej.

Program powinien być realizowany następującymi metodami

nauczania: metodą inscenizacji, sytuacyjną, projektów oraz ćwiczeń
praktycznych.
Ważne jest, aby uczniowie potrafili określić rodzaje spotkań, ustalić
wymogi dotyczące zwoływania zebrań i

sposobów powiadamiania,

ułożyć porządek obrad i prowadzić na jego podstawie spotkanie oraz
sporządzić protokół lub notatkę po spotkaniu.

Wskazane jest prowadzenie zajęć w

pracowni wyposażonej

w odpowiedni sprzęt techniczny: komputery, drukarki, urządzenia
multimedialne.

Zajęcia powinny być prowadzone w grupach nie przekraczających

15 osób.

6. Propozycje metod sprawdzenia i oceny osiągnięć

edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie osiągnięć uczniów powinno odbywać się przez cały czas

realizacji programu jednostki modułowej, na podstawie określonych
kryteriów oceniania przedstawionych na początku zajęć.

W procesie sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów proponuje się

stosowanie obserwacji pracy ucznia, podczas której szczególną uwagę
należy zwracać na:

− organizację zebrania,

− sprawną obsługę urządzeń technicznych stosowanych w trakcie

spotkań służbowych,

− opracowanie projektu spotkania,

− dobór materiałów informacyjnych,

− sporządzanie notatki po zebraniu.

Podstawą do uzyskania przez ucznia pozytywnej oceny, jest poprawne
wykonanie ćwiczeń.

Jednostka modułowa 343[01].Z3.06
Obsługa interesantów

1. Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć:
− nawiązać kontakt z interesantem,

− rozpoznać rodzaj zachowania interesanta,

− przyjąć interesanta zgodnie z zasadami kultury i etyki zawodowej,

− zastosować procedury ustalone w instrukcji kancelaryjnej,

− skierować interesanta do właściwej komórki organizacyjnej,

− określić termin załatwienia sprawy,

− przeprowadzić rozmowę telefoniczną z interesantem,

− przeprowadzić rozmowę bezpośrednią z interesantem,

− zastosować zasady kultury i etyki zawodu.

2. Materiał nauczania

Istota obsługi interesantów.
Formy obsługi.
Komunikacja w pracy biurowej.
Rodzaje zachowań interpersonalnych.
Typologia interesantów.
Strategie obsługi interesantów.
Zasady i warunki skutecznej rozmowy telefonicznej.

3. Ćwiczenia

• Rozpoznawanie barier w komunikacji interpersonalnej w pracy

biurowej.

• Przeprowadzanie rozmów telefonicznych z interesantami.

• Przeprowadzenie symulowanej rozmowy stron w konfliktowej sprawie.

• Inscenizowanie rozmowy z przedstawicielem lokalnej społeczności na

temat skargi na bezczynność władz gminy w przedmiotowej sprawie.

4. Środki dydaktyczne

Foliogramy.
Filmy dydaktyczne, nagrania magnetofonowe.
Scenariusze inscenizacji.
Zestaw materiałów informacyjnych.
Techniczne środki kształcenia.

5. Wskazania metodyczne dla realizacji programu jednostki

Celem realizacji programu jednostki modułowej jest przygotowanie

przyszłego pracownika administracji do obsługi interesantów i petentów
zgodnie z zasadami kultury i etyki zawodowej. Szczególną uwagę należy
zwrócić na: przestrzeganie reguł obyczajowych w biurze, sposób
przyjmowania interesanta i załatwiania sprawy.

Program jednostki powinien być realizowany z zastosowaniem

następujących metod nauczania: metody projektów, tekstu
przewodniego, inscenizacji, sytuacyjnej, przypadków, dyskusji
dydaktycznej oraz ćwiczeń.

Zajęcia powinny odbywać się w pracowni wyposażonej w podręczną

biblioteczkę, pisma fachowe oraz rzutnik, magnetowid, kamerę do
filmowania zainscenizowanych sytuacji.

Zajęcia należy prowadzić w grupie to 15 osób.

6. Propozycje metod sprawdzenia i oceny osiągnięć

edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie osiągnięć uczniów powinno odbywać się przez cały czas

realizacji programu jednostki modułowej na podstawie określonych
kryteriów oceniania przedstawionych na początku zajęć.

W procesie sprawdzania osiągnięć ucznia, proponuje się stosowanie

sprawdzianów ustnych i pisemnych oraz obserwację czynności ucznia
podczas wykonywania zadań.

Dokonując oceny wypowiedzi uczniów, szczególną uwagę należy

zwrócić na:
− poprawność językową wypowiedzi,

− logiczność wypowiedzi,

− argumentację wypowiedzi,

− stosowanie zasad kultury i etyki zawodu,

− nawiązywanie kontaktu z interesantem.

Podstawą do uzyskania przez ucznia pozytywnej oceny jest poprawne

wykonywanie ćwiczeń oraz przestrzeganie zasad kultury.

Ocenianie powinno być zgodne z obowiązującą skalą ocen.

Jednostka modułowa 343[01].Z3.07
Kreowanie wizerunku jednostki organizacyjnej

1. Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć:
− określić czynniki wpływające na wizerunek przedsiębiorstwa,

− określić rolę pracownika w kreowaniu wizerunku urzędu,

−

stworzyć pozytywny wizerunek pracownika administracji,

−

określić procedury zachowań pracownika administracji,

−

wystąpić na forum publicznym,

−

zastosować procedury zachowań pracownika administracji,

−

stworzyć dobre relacje z otoczeniem,

−

opracować materiały informacyjne o jednostce organizacyjnej.

2. Materiał nauczania

Funkcje i metody kreowania wizerunku jednostki organizacyjnej.
Rola pracownika urzędu w tworzeniu wizerunku jednostki organizacyjnej.
Procedury zachowań pracownika administracji.
Elementy komunikacji interpersonalnej.
Zasady redagowania materiałów informacyjnych o jednostce
organizacyjnej.

3. Ćwiczenia

• Rozróżnianie pozytywnego i negatywnego wizerunku pracownika

administracji.

• Odgrywanie ról pracowniczych: pracownik życzliwy, arogancki,

kompetentny, służbista.

• Przeprowadzanie rozmów z interesantami.

• Przygotowywanie interpelacji na sesję rady gminy.

• Przygotowywanie wystąpienia na sesji rady gminy.

• Przygotowywanie notatki prasowej o istotnych wydarzeniach

w jednostce organizacyjnej.

4. Środki dydaktyczne

Foliogramy, filmy dydaktyczne, nagrania magnetofonowe.
Scenariusze inscenizacji.
Zestaw materiałów informacyjnych.
Techniczne środki kształcenia.

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki

Celem realizacji programu jednostki modułowej jest kształtowanie
przekonań uczniów, że pracownicy tworzą wizerunek organu
administracji publicznej i przedsiębiorstwa.

Opanowanie treści programu pozwoli uczniom tworzyć właściwe

relacje z otoczeniem, w pracy i poza nią.

Podczas prowadzenia zajęć nauczyciel powinien zwrócić uwagę na:

rolę norm moralnych obyczajowych stosowanych w miejscu pracy,
kształtowanie etyki zawodowej, przestrzeganie zasad kultury
organizacyjnej urzędu.

Program jednostki powinien być realizowany z wykorzystaniem metod

praktycznych, aktywizujących oraz problemowych. Szczególnie polecane
są metody: projektów, przypadków, sytuacyjna, dyskusji dydaktycznej,
inscenizacji oraz ćwiczeń.

Zajęcia należy realizować w pracowni symulacyjnej w grupach do 15

osób, zaopatrzonej w niezbędne elementy wyposażenia biura: telefon,
komputer z oprogramowaniem i dostępem do Internetu. Zajęcia mogą
być wzbogacane filmami edukacyjnymi oraz wycieczkami.

6. Propozycje metod sprawdzenia i oceny osiągnięć

edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie osiągnięć uczniów powinno odbywać się przez cały czas

realizacji programu jednostki modułowej, na podstawie określonych
kryteriów oceniania przedstawionych na początku zajęć.

W procesie sprawdzania osiągnięć uczniów, proponuje się

stosowanie obserwacji wykonywanych czynności podczas ćwiczeń
i zadań, w trakcie których szczególną uwagę należy zwrócić na
kreatywność, umiejętność radzenia sobie w sytuacjach problemowych,
zwłaszcza w kontakcie z pracownikami.

Sporządzone przez uczniów projekty dotyczące działań kreujących

wizerunek jednostki organizacyjnej, powinny być oceniane przez
nauczycieli oraz uczniów według określonych kryteriów.

W ocenie końcowej należy także uwzględnić wyniki sprawdzianów

pisemnych i ustnych.

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się

według ustalonych wymagań i zgodnie z obowiązującą skalą ocen.

Moduł 343[01].Z4
Praktyka zawodowa

1. Cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć:
− określać zakres pracy oraz zadania przedsiębiorstwa, jednostki

budżetowej,

− określać zasady bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony

przeciwpożarowej,

− określać zasady dyscypliny pracy,

− określać strukturę organizacyjną przedsiębiorstwa,

− określać strukturę oraz podstawowe zadania komórek

organizacyjnych przedsiębiorstwa,

− określać zasady obiegu dokumentów w przedsiębiorstwie,

− określać zasady sporządzania podstawowych dokumentów,

− określać zasady wewnętrznych i zewnętrznych rozliczeń jednostki,

− określać metody i formy planowania w przedsiębiorstwie,

− określać metody i formy analizy ekonomicznej,

− charakteryzować strategie rozwoju przedsiębiorstwa,

− charakteryzować politykę zatrudnienia podmiotu gospodarczego,

− określać zasady rejestrowania dokumentów przychodzących

i wychodzących,

− określać zasady segregowania i archiwizowania akt,

− przestrzegać norm etycznych i obyczajowych,

− określać zasady prowadzenia korespondencji z zastosowaniem

środków technicznych,

− planować organizację narad, konferencji i spotkań,

− określać zasady sporządzania protokołów z zebrań, narad i szkoleń.

2. Wykaz jednostek modułowych

Symbol jednostki

modułowej

Nazwa jednostki modułowej

Orientacyjna
liczba godzin
na realizację

343[01].Z4.01

Organizowanie pracy i zarządzanie
w przedsiębiorstwie

343[01].Z4.02

Organizowanie pracy w urzędzie administracji
publicznej

Razem 140

3. Schemat układu jednostek modułowych

343[01].Z4

Praktyka zawodowa

343[01].Z4.02

Organizowanie pracy w urzędzie

administracji publicznej

343[01].Z4.01

Organizowanie pracy i zarządzanie

w przedsiębiorstwie

Jednostka modułowa 343[01].Z4.01
Organizowanie pracy i zarządzanie
w przedsiębiorstwie

1. Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć:
− określić zadania oraz zakres pracy przedsiębiorstwa,

− określić strukturę organizacyjną przedsiębiorstwa,

− zastosować podstawowe metody i formy planowania,

− zastosować podstawowe metody i formy analizy ekonomicznej,

− określić strategie rozwoju przedsiębiorstwa,

− zastosować zasady obiegu dokumentów w przedsiębiorstwie,

− zastosować zasady wewnętrznych i zewnętrznych rozliczeń jednostki,

− sporządzić podstawowe dokumenty obowiązujące

w przedsiębiorstwie,

− zorganizować naradę, konferencję i spotkanie,

− sporządzić protokoły z zebrań, narad i szkoleń,

− sporządzić korespondencję z zastosowaniem komputera,

− dokonać segregowania i archiwizowania akt,

− sporządzić oraz prowadzić rejestr dokumentów przychodzących

i wychodzących,

− zastosować zasady polityki zatrudnienia,

− określić przebieg procesu planowania,

− zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony

przeciwpożarowej,

− zastosować zasady dyscypliny pracy,

− zastosować normy etyczne i obyczajowe.

2. Materiał nauczania

Struktura organizacyjna przedsiębiorstwa i struktura pracy:
cel i zakres działania przedsiębiorstwa, majątek i fundusze, otoczenie
zewnętrzne przedsiębiorstwa: zależności i współpraca.
Zarządzanie przedsiębiorstwem:
struktura kierownictwa, metody kierowania i zarządzania, podejmowanie
decyzji, kontrola realizacji decyzji, skutki prawne niewykonania decyzji.
Zatrudnienie:
zasady doboru pracowników, awans, system wynagrodzeń i motywacji,
zatrudnianie i zwalnianie pracowników, obowiązki i prawa pracownika,
pracodawcy.

System finansowo – księgowy:
rodzaje i obieg dokumentów, instrukcja obiegu, metody i formy ewidencji
księgowej, metody, formy i zasady rozliczeń wewnętrznych
i zewnętrznych, ustalanie wyniku finansowego, sprawozdawczość
finansowa.
Planowanie w przedsiębiorstwie:
źródła informacji jako podstawa planowania i analizy ekonomicznej,
organizacja planowania, planowanie operatywne i strategiczne, rodzaje
i metody analizy w przedsiębiorstwie.
Marketing:
organizacja marketingu, rodzaje i zakres badań marketingowych,
nakłady na promocję, efektywność metod reklamy, pozycja
przedsiębiorstwa na rynku, miejsce podstawowych produktów
przedsiębiorstwa na rynku, strategia rozwoju przedsiębiorstwa.

3. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki

Przed podjęciem decyzji o miejscu odbywania praktyki należy
dokonać wyboru placówki spełniającej organizacyjne i techniczne
warunki realizacji programu jednostki modułowej.
W procesie realizacji programu jednostki należy zwrócić uwagę na
procedury i zasady pracy obowiązujące w przedsiębiorstwie, a przede
wszystkim na tematykę dotyczącą: struktury przedsiębiorstwa i struktury
pracy, zarządzania przedsiębiorstwem, zatrudnienia, systemu finansowo
– księgowego, planowania w przedsiębiorstwie, marketingu.
W trakcie praktyki uczniowie powinni prowadzić dzienniczek praktyki,
dokumentując w nim przebieg praktyki.

Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć
edukacyjnych ucznia

Oceny osiągnięć edukacyjnych dotyczących realizacji programu

jednostki modułowej dokonuje opiekun praktyk zawodowych na
podstawie obserwacji pracy wykonywanej przez ucznia podczas
realizacji zadań oraz na podstawie zapisów w dzienniczku praktyki
zawodowej.
Ocena osiągnięć ucznia powinna uwzględniać:
− samodzielność wykonywania pracy,

− umiejętność sporządzania sprawozdań.

Na zakończenie realizacji programu jednostki modułowej opiekun

praktyk zawodowych powinien wpisać w dzienniczku praktyki opinię
o pracy i postępach ucznia oraz ocenę końcową.

100

Jednostka modułowa 343[01].Z4.02
Organizowanie pracy w urzędzie administracji
publicznej

1. Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć:
− określić zadania oraz zakres pracy urzędu,

− określić strukturę oraz podstawowe zadania jednostek

organizacyjnych urzędu,

− zastosować zasady obiegu dokumentów,

− sporządzić podstawowe dokumenty,

− sporządzić rejestr dokumentów przychodzących i wychodzących,

− sporządzić korespondencję z zastosowaniem komputera,

− skorzystać z urządzeń i materiałów biurowych przedsiębiorstwa,

− obsłużyć techniczne środki pracy,

− określić zasady gospodarki finansowej środkami specjalnymi

jednostek budżetowych,

− określić zasady gospodarki finansowej gospodarstw pomocniczych,

− określić rodzaje dochodów i wydatków budżetowych,

− sporządzić dokumentację oraz ewidencję dochodów, wydatków

i kosztów budżetowych,

− określić metody planowania dochodów i wydatków,

− określić rodzaje i tryb analizy finansowej w urzędzie,

− określić wpływ planowania na proces kierowania i zarządzania,

− dokonać segregowania i archiwizowania akt,

− obsłużyć interesantów,

− zorganizować naradę, konferencję i spotkanie z kontrahentem,

− sporządzić protokoły z zebrań , narad i spotkań,

− zastosować zasady polityki zatrudnienia,

− zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony

przeciwpożarowej,

− zastosować normy etyczne i obyczajowe.

2. Materiał nauczania

Struktura organizacyjna urzędu:
uregulowania prawne dotyczące funkcjonowania urzędu, system
zarządzania, majątek i fundusze urzędu, zależności i współpraca.

101

Kierowanie i zarządzanie:
kierownictwo, metody kierowania i zarządzania, droga i zależności
służbowe, rodzaje oraz tryb wydawania decyzji i postanowień,
wydawanie zaświadczeń, rozpatrywanie skarg i wniosków, system
nadzoru i kontroli.
Zatrudnienie:
metody i zasady naboru pracowników, awans, system wynagrodzeń
i motywacji, zatrudnianie i zwalnianie pracowników, prawa i obowiązki
pracownika, pracodawcy.
System finansowo – księgowy:
plan kont sfery budżetowej, organizacja i prowadzenie rachunkowości
budżetowej, struktura budżetu, obsługa bankowa budżetu gminy

i powiatu, gospodarka finansowa środkami specjalnymi jednostek
budżetowych, gospodarka finansowa gospodarstw pomocniczych,
dokumentacja, ewidencja dochodów i wydatków budżetowych.
Planowanie:
źródła informacji jako podstawa planowania i analizy

w urzędzie, planowanie dochodów i wydatków jednostki budżetowej,
plan dochodów i wydatków budżetowych, planowanie operatywne
i strategiczne, metody i organizacja analizy w urzędzie, planowanie
i analiza w kierowaniu i zarządzaniu.

3. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki

Przed podjęciem decyzji o miejscu odbywania praktyki, należy
dokonać wyboru placówki spełniającej organizacyjne i techniczne
warunki realizacji programu jednostki modułowej.
Wskazane jest, aby uczniowie mogli poznać specyfikę pracy urzędu
oraz sposób realizacji zadań dotyczących jednostki gospodarczej
i budżetowej.
W procesie realizacji programu należy zwrócić uwagę na aktualizację
przepisów prawa i zasady organizacji pracy.
Zadania do wykonania przez uczniów w trakcie praktyki zawodowej,
są skorelowane z treściami jednostek modułowych zrealizowanych
w szkole.

4. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć
edukacyjnych ucznia

Oceny osiągnięć ucznia dotyczących realizacji programu jednostki

modułowej dokonuje opiekun praktyk zawodowych na podstawie
obserwacji pracy wykonywanej przez ucznia podczas realizacji zadań
oraz dzienniczka praktyki zawodowej.
W ocenie osiągnięć ucznia należy uwzględniać:

102

− samodzielność wykonywania pracy,

− umiejętność komunikowania się i współpracy z zespołem.

Na zakończenie realizacji programu jednostki modułowej opiekun

praktyk zawodowych powinien wpisać w dzienniczku praktyki opinię
o pracy i postępach ucznia oraz ocenę końcową.