w w w. e l e k t r o . i n f o . p l

n r 1 2 / 2 0 0 4

a u t o m a t y k a

U

rządzenia zabezpieczeniowe
(przekaźniki) ze względu na

istotną rolę, jaką pełnią w systemie
elektroenergetycznym, są badane
zarówno w fazie produkcji, jak i eks-
ploatacji. Ze względu na dość silną
konkurencję producentów na ryn-
ku i stosowanie przez nich rozma-
itych chwytów reklamowych służ-
by zabezpieczeń odpowiedzialne
w energetyce za bezpieczną pracę
systemu elektroenergetycznego pro-
wadzą też własne badania urządzeń
dostępnych na rynku, by mieć roze-
znanie co do jakości i właściwości
oferowanych urządzeń.

Początkowo badanie urządzeń za-

bezpieczeniowych wykonywano za
pomocą wyspecjalizowanych teste-
rów z dość prostymi próbami. Dla
wygody testery te robiono w for-
mie walizek do badania konkret-
nych urządzeń. Dzisiaj technika cy-
frowa umożliwia tworzenie bardzo
elastycznych (programowalnych) te-
sterów mikroprocesorowych współ-
pracujących ze wzmacniaczami wy-
sokiej klasy.

Uniwersalność zabezpieczeń wy-

maga odpowiedniej optymalizacji
procedur testowych. Rodzaje te-
stów, jakim powinny podlegać urzą-
dzenia zabezpieczeniowe, opisano
w dalszej części artykułu. W ar-
tykule przedstawiono przykłado-
we wyniki funkcjonalnych testów

działania wybranej funkcji zabez-
pieczeniowej od skutków zwarć
doziemnych przekaźnika do zabez-
pieczania sieci średniego napięcia
(SN). Badanie funkcji tego typu jest
bardzo istotne, ponieważ zwarcia
doziemne są najczęściej występu-
jącymi zwarciami w tych sieciach
[4-6]. Ich identyfikacja, lokalizacja
i eliminacja jest jednym z trudniej-
szych problemów automatyki za-
bezpieczeniowej. Problem ten jest
szczególnie widoczny w sieciach
kompensowanych i pracujących
z izolowanym punktem neutral-
nym o małej wartości prądu ziem-
nozwarciowego. Dla tych rodzajów
sieci prądy obciążenia mogą wie-
lokrotnie przewyższać prądy wy-
stępujące podczas zwarcia doziem-
nego. Z tych powodów symulacja
przewidywanych stanów zakłóce-
niowych dla wybranego fragmentu
sieci oraz sprawdzanie poprawno-
ści zachowania się zabezpieczeń za-
równo co do doboru ich nastawień,
jak i weryfikacji poprawności dzia-
łania ma istotne znaczenie.

rodzaje testów

Usystematyzowaną wiedzę na

temat testowania cyfrowych urzą-
dzeń zabezpieczeniowych oraz kie-
runki, w jakich powinno się podą-
żać, określa raport [1] opracowany

przez grupę roboczą komitetu CI-
GRE. Według tego dokumentu roz-
różnia się następujące rodzaje ba-
dań (testów):

Testy typu (ang.

type tests

), wśród

których rozróżnia się:



testy zgodności (ang.

conforman-

ce tests

), a wśród nich:

- funkcjonalne testy zgodności

(ang.

functional conformance te-

sts

), dotyczące poprawności i do-

kładności działania urządzenia
w zakresie jego funkcji założo-
nych w projekcie,

- technologiczne testy zgodności

(ang.

technological conforman-

ce tests

) w zakresie obowiązują-

cych norm jakości urządzeń elek-
trycznych, bezpieczeństwa, nieza-
wodności działania oraz kompa-
tybilności elektromagnetycznej
(EMC),



testy działania (ang.

performan-

ce tests

), a wśród nich:

- funkcjonalne testy działania

(ang.

functional performan-

ce tests

), dotyczące poprawno-

ści działania urządzenia zabez-
pieczeniowego w konkretnych
warunkach pracy systemu elek-
troenergetycznego oraz przebie-
gu zakłóceń,

- systemowe test y działania

(ang.

scheme performance tests

)

dotyczące poprawności działania
urządzenia zabezpieczeniowego

w całym systemie zabezpieczeń
z uwzględnieniem innych urzą-
dzeń zabezpieczeniowych i urzą-
dzeń pomocniczych,



ua k t ua l ni ające test y t y pu

(ang.

upgrade type tests

) wyko-

nywane w ograniczonym zakre-
sie dotyczącym zmian i modyfi-
kacji dokonanych w urządzeniach
(ang.

upgrade

).

Testy indywidualne (ang.

indivi-

dual tests

), a wśród nich:



testy akceptacji (ang.

acceptan-

ce tests

) przeprowadzane przez

odbiorcę urządzenia po jego za-
kupieniu w ramach sprawdzenia
zgodności urządzenia ze specyfi-
kacją właściwości wymienionych
w umowie kupna-sprzedaży,



testy dopuszczające (ang.

commi-

sioning tests

) urządzenie do eks-

ploatacji uwzględniające badanie
poprawności przyłączenia urzą-
dzenia, działania jego funkcji,
alarmów oraz wprowadzonych
nastawień,



testy okresowe (ang.

perio-

dic tests

) przeprowad zane

w trakcie eksploatacji wykony-
wane przez obsługę lub kompu-
terowe systemy nadzoru pracy
zabezpieczeń, polegające na wy-
woływaniu odpowiednich auto-
testów urządzeń.
Inne stosowane podziały testów

zebrano i sklasyfikowano w [2] i [3].

74

a u t o m a t y k a

W artykule omówiono sposób wykonania funkcjonalnych testów działania przekaźników

cyfrowych do zabezpieczania pól sieci średniego napięcia od skutków zwarć doziem-

nych. Próby tego typu charakteryzują się tym, że modeluje się warunki zakłóceniowe

zbliżone do rzeczywistych. Otrzymane w ten sposób odkształcone przebiegi prądów

i napięć wymuszane są za pomocą testera mikroprocesorowego na wejściach badanego

urządzenia, co pozwala sprawdzić poprawność jego zachowania się. W artykule przed-

stawiono przykładowe wyniki badań tego typu.

badanie przekaźników

do zabezpieczania pól sieci

średniego napięcia

dr inż. Adam Smolarczyk – Politechnika Warszawska

w w w. e l e k t r o . i n f o . p l

n r 1 2 / 2 0 0 4

Należy podkreślić, że podziały testów
opisane w różnych publikacjach róż-
nią się głównie nazewnictwem oraz
zakresem testów określanych daną
nazwą.

Funkcjonalne testy działania

dotyczą sprawdzenia poprawności
działania urządzenia zabezpiecze-
niowego w konkretnych warunkach
pracy systemu elektroenergetyczne-
go oraz konkretnego przebiegu za-
kłócenia w systemie elektroenerge-
tycznym. Można je wykonać w ten
sposób, że przebieg wielkości elek-
trycznych tuż przed i w trakcie za-
kłócenia rejestrowany jest za pomo-
cą cyfrowych rejestratorów zakłó-
ceń. Zarejestrowany przebieg prze-
noszony jest za pomocą nośnika da-
nych do laboratorium i wgrywany
do oprogramowania testera. Tester
odtwarza zarejestrowane przebiegi
prądów i napięć, zamienia sygna-
ły cyfrowe na analogowe i wzmac-
nia do poziomu wejść testowanego
urządzenia zabezpieczeniowego. Sy-
gnały te wprowadza się do badane-
go urządzenia i obserwuje jego dzia-
łanie rejestrując sygnały pobudzeń
i zadziałań.

Jeśli nie dysponuje się zareje-

strowanymi przebiegami, to moż-
na je uzyskać za pomocą kompute-
rowej symulacji systemu elektro-
energetycznego lub odpowiednie-
go fragmentu tego systemu. Moż-
na posłużyć się tu gotowymi i do-
stępnymi programami symulacyjny-
mi jak ATP / EMTP, PSCAD / EMTDC,
MATLAB / SIMULINK. Przebieg uzy-

skany za pomocą symulacji wpro-
wadza się do testera tak samo jak
przebieg zarejestrowany w rzeczy-
wistym systemie.

W artykule opisano sposób wy-

konywania funkcjonalnych testów
działania wykorzystujących przebie-
gi zakłóceń w systemie elektroener-
getycznym zasymulowane za pomo-
cą wybranych programów symula-
cyjnych.

model sieci

Zwarcia doziemne w sieciach SN

należą do zwarć małoprądowych,
podczas których prąd zwarcia do-
ziemnego jest często porównywal-
ny z prądem obciążenia linii. Po-
nadto, w dużym stopniu jest on za-
leżny od rodzaju sieci SN. Ze wzglę-
du na złożoność zjawisk występu-
jących podczas zwarć doziemnych
w sieciach SN w ich odtworzeniu
dużą rolę odgrywa zastosowany mo-
del sieci, na podstawie którego ge-
nerowane są przebiegi prądów i na-
pięć wymuszane przez tester. Mo-
del układu testowego oparty jest na
metodzie składowych symetrycz-
nych [7]. Opis zjawisk towarzyszą-
cych zwarciu doziemnemu w sie-
ci SN można w sposób skrótowy
przedstawić następująco. W chwi-
li doziemienia jednej z faz w sieci
pojawiają się przebiegi przejściowe
prądów i napięć, które stopniowo
zanikają wskutek tłumienia przez
rezystancję przejścia do ziemi oraz
rezystancje przewodów i transfor-

matorów. W przebiegach tych moż-
na wyróżnić następujące etapy: (a)
rozładowanie pojemności fazy do-
ziemionej, (b) doładowanie pojem-
ności faz nieuszkodzonych, (c) prze-
biegi wyrównawcze [4]. Możliwość
obserwacji tych zjawisk podczas
symulacji zależy od zastosowane-
go modelu sieci SN.

Do wykonywania funkcjonalnych

testów działania zabezpieczeń pól
linii SN można wykorzystać mo-
del układu sieci zawarty w modu-
le Ground Fault oprogramowania
Test Universe 1.41 (TU 1.41) teste-
ra mikroprocesorowego CMC 156
firmy OMICRON electronics [9].
Schemat wykorzystywanego ukła-

Rys. 1 Schemat układu sieci wykorzystywanego do badań

Rys. 2 Przykładowe przebiegi uwzględniające stany przejściowe: (a) napięcia 3U

0

i

(b) prądu 3I

0

na początku linii, w której wystąpiło zwarcie; sieć z izolowa-

nym punktem neutralnym

reklama

75

w w w. e l e k t r o . i n f o . p l

n r 1 2 / 2 0 0 4

a u t o m a t y k a

du sieci przedstawiono na

rysun-

ku 1. Układ pokazany na rysunku
składa się z dwóch linii A i B (w li-
nii A symulowane są warunki zwar-
ciowe), na początku których można
umieszczać przekaźnik, pozostałej
części sieci, transformatora WN / SN
oraz źródła reprezentującego system
zasilania. Ponadto układ ma moż-
liwość symulacji załączenia cew-
ki kompensującej i rezystora uzie-
miającego.

Przedstawiony na rysunku układ

w pewnym stopniu odbiega od
układów stosowanych w praktyce.
W rzeczywistych układach trans-
formator WN / SN łączący sieć SN
z resztą systemu ma układ połą-
czeń gwiazda / trójkąt, co uniemoż-
liwia podłączenie do jego punk-
tu gwiazdowego dławika lub rezy-
stora (po stronie SN). Podłączenie
tych elementów dokonywane jest
do punktu gwiazdowego transfor-
matora potrzeb własnych stacji. Jed-
nak pomimo przyjętych uproszczeń
układ przedstawiony na

rysunku 1

umożliwia analizę zjawisk występu-
jących podczas zwarć doziemnych
w sieciach SN.

W module Ground Fault można

dokonywać wyboru: (a) rodzaju li-
nii: kablowa lub napowietrzna, (b)
doziemionej fazy: L1, L2 lub L3, (c)
rodzaju obserwowanego zwarcia:
z uwzględnieniem stanów przejścio-
wych lub bez uwzględnienia stanów

przejściowych, (d) miejsca zainsta-
lowania sprawdzanego przekaźni-
ka w polu A (w linii, w której sy-
mulowane jest zwarcie) lub B (w li-
nii zdrowej), (e) miejsca uziemienia
przekładników prądowych: od stro-
ny szyn, od strony linii, (f) wartości
rezystancji przejścia.

W module Ground Fault wpro-

wadza się następujące dane wej-
ściowe charakteryzujące parame-
try zamodelowanej sieci: (a) czę-
stotliwość znamionową, (b) para-
metry transformatora zasilającego
(napięcia znamionowe, moc zna-
mionową, jego impedancję zwar-
ciową), (c) moc zwarciową po stro-
nie wysokiego napięcia transforma-
tora, (d) rodzaj sieci (z izolowanym
punktem neutralnym, kompenso-
wana, z punktem neutralnym uzie-
mionym przez rezystor), (e) dla linii
A, w której symulowane jest zwar-
cie: R

1

, X

1

, R

0

, X

0

oraz prąd pojemno-

ściowy ładowania linii (I

0

) po stro-

nie pierwotnej przekładników prą-
dowych, (f) dla linii zdrowej B i po-
zostałej części sieci (osobno) nale-
ży podać prąd pojemnościowy ła-
dowania (I

0

) po stronie pierwotnej

przekładników prądowych. Dla sie-
ci kompensowanej podawany jest
stopień dostrojenia cewki, a dla sie-
ci z punktem uziemionym przez re-
zystor wartość rezystancji rezysto-
ra uziemiającego. Istnieje też moż-
liwość badania przekaźnika, gdy

punkt neutralny sieci uziemiony
jest przez impedancję (załączone
są cewka i rezystor).

Dodatkowo należy zdefiniować:

maksymalny czas symulowanego
zakłócenia oraz wejście dwustano-
we (urządzenia CMC), które prze-
rywa dalsze wymuszanie prądów
i napięć przez tester. W przypadku
nieskonfigurowania takiego wejścia
dwustanowego lub jego niepobudze-
nia się, prądy i napięcia będą wy-
muszane przez pewien nastawiony
wcześniej czas.

Zaletą modułu Ground Fault jest

możliwość wyboru rodzaju obser-
wowanego przebiegu zwarcia: (a)
opcja

transient

– przebiegi zawie-

rają składowe przejściowe, (b) opcja

permanent

– przebiegi bez składo-

wych przejściowych. Te pierw-
sze mogą być wykorzystywane do
sprawdzenia zabezpieczeń bardzo
czułych, reagujących na stan przej-
ściowy. Opcja

permanent

wykorzy-

stywana jest do sprawdzania funk-
cji (np. kątowych, admitancyjnych)
reagujących na ustalone przebiegi
składowych zerowych prądów i na-
pięć. Przebiegi przejściowe w przy-
padku tych zabezpieczeń teoretycz-
nie nie odgrywają istotnej roli, jed-
nak (zdaniem autora) rzeczywiste
zjawiska występujące w układzie
powinny być w możliwie dokładny
sposób odzwierciedlone w przebie-
gach prądów i napięć niezależnie od

rodzaju badanych urządzeń. Wyni-
ka to z faktu, że „źle napisany” al-
gorytm działania funkcji (w tym fil-
tracji sygnałów) może „mieć proble-
my” z poprawnym i szybkim działa-
niem podczas pojawienia się sygna-
łów analogowych zawierających sy-
gnały o wysokiej częstotliwości.

Przykładowe przebiegi składo-

wych zerowych prądu (3I

0

) i napię-

cia (3U

0

) na początku linii napo-

wietrznej sieci z izolowanym punk-
tem neutralnym, w której wystąpiło
zwarcie doziemne (linia A na

rysun-

ku 1) przedstawiono na rysunku 2.
Na rysunku tym w ciągu pierw-
szych 10 ms od wystąpienia zakłó-
cenia można zaobserwować krótko-
trwałe zjawiska przejściowe charak-
terystyczne dla zwarć doziemnych
w sieciach SN.

urządzenie

wykorzystywane do testów

Do wykonywania testów wyko-

rzystano tester mikroprocesorowy
CMC 156 [8]. Tester ten został za-
projektowany z myślą o sprawdza-
niu poprawności działania:



urządzeń zabezpieczeniowych,



układów przekształtnikowych

typu: transformatory dopasowu-
jące, przetworniki,



innych urządzeń automatyki

elektroenergetycznej posiadają-
cych: wejścia analogowe do po-

76

Rys. 3 Uproszczony schemat blokowy układu do testowania przekaźników cyfrowych

Rys. 4 Proces otrzymywania sygnałów analogowych

wykorzystywany podczas funkcjonalnych testów

działania

w w w. e l e k t r o . i n f o . p l

n r 1 2 / 2 0 0 4

miaru prądu i napięcia, wejścia
dwustanowe do określania sta-
nu logicznego sygnałów dwusta-
nowych, wyjścia dwustanowe do
sterowania.
Testerem tym oprócz funkcjonal-

nych testów zgodności, które spro-
wadzają się do wymuszania odpo-
wiednich wartości sygnałów ana-
logowych (prądy i napięcia zwykle
o częstotliwości podstawowej) oraz
dwustanowych (jak fakt zamknię-
cia bądź otwarcia zestyku) i anali-
zy sygnałów dwustanowych trafia-
jących z badanego obiektu do odpo-
wiednich wejść dwustanowych te-
stera można wykonywać funkcjo-
nalne testy działania. Uproszczony
schemat blokowy układu do testo-
wania przekaźników przedstawio-
no na

rysunku 3. Na rysunku tym

pokazano powiązanie między po-

szczególnymi elementami układu
testowego, w którego skład wcho-
dzą: tester CMC, badany przekaź-
nik, komputer sterujący pracą teste-
ra, komputer kontrolujący przekaź-
nik (zmiana nastawień).

Zasada prowadzenia testów

w takim układzie jest prosta. Te-
ster połączony jest z jednej strony
z badanym urządzeniem, z drugiej
z komputerem sterującym jego pra-
cą. Z komputera, przez łącze (rów-
noległe LPT) przesyłane są polece-
nia i dane określające rodzaj reali-
zowanego testu, na który składa-
ją się: poziomy wymuszanych prą-
dów i napięć, sekwencje oraz cza-
sy zmian wielkości analogowych,
jak i wyjść dwustanowych testera.
Zwrotnie po zakończeniu testu lub
jego fragmentu przekazywane są
czasy zmian stanów zaobserwowa-

nych na wejściach dwustanowych
testera wynikające z działania ba-
danego przekaźnika.

sposoby wykonywania

testów

Badanie urządzeń zabezpiecze-

niowych powinno odbywać się
w układzie przedstawionym na
rysunku 3. Funkcjonalne testy
zgodności można wykonać wyko-
rzystując standardowe funkcje te-
stera [9]. Podczas funkcjonalnych
testów działania powinno zostać
sprawdzone zachowanie się prze-
kaźnika dla zakłóceń występują-
cych w następujących rodzajach sie-
ci SN: z izolowanym punktem neu-
tralnym, kompensowanej, kompen-
sowanej z wymuszeniem dodatko-
wej składowej czynnej składo-
wej zerowej prądu, z uziemionym
przez rezystor punktem neutral-
nym, z punktem neutralnym uzie-
mionym przez impedancję.

Badanie tego typu może zostać

wykonane poprzez wykorzystanie
modułu Ground Fault oprogramo-
wania testera CMC 156 opisanego
w artykule bądź też zrealizowane
wieloetapowo wykorzystując inny
model sieci niż ten zamodelowany
w module Ground Fault. Ten drugi
sposób polega na tym, że:



symuluje się warunki zakłóce-

niowe na komputerze PC po-
przez wykorzystanie odpowied-
nich programów symulacyj-
nych (np. MATLAB / SIMULINK,
PSCAD / EMTDC),



uzyskane wartości odpowiadające

zakłóceniu zapisuje się do zbioru
zawierającego chwilowe wartości
(próbki) prądów i napięć,



zbiór ten następnie konwertu-

je się do formatu czytanego przez
tester CMC (np. COMTRADE,
TRF),



tester na podstawie danych pró-

bek wymusza odpowiednie war-
tości prądów i napięć za pomocą
odpowiedniego oprogramowania
np. Advanced TransPlay, Trans-
Play [9].

Opisany proces testowania zobra-

zowano na

rysunku 4.

Przykłdowe przebiegi składo-

wych zerowych prądu i napięcia
(po stronie pierwotnej przekład-
ników) na początku linii napo-
wietrznej sieci z izolowanym punk-
tem neutralnym w której wystąpi-
ło zwarcie doziemne przedstawio-
no na

rysunku 5. Przebiegi otrzy-

mano modelując sieć SN w progra-
mie MATLAB / SIMULINK. Na rysun-
ku tym można zaobserwować (po-
dobnie jak na

rysunku 2) krótko-

trwałe zjawiska przejściowe charak-
terystyczne dla zwarć doziemnych
w sieciach SN. Otrzymane przebie-
gi (po przeliczeniu na stronę wtór-
ną przekładników) mogą być wymu-
szone przez tester za pomocą spo-
sobu opisanego wyżej i zobrazowa-
nego na

rysunku 4.

Wykonywanie funkcjonalnych te-

stów działania urządzeń zabezpie-
czeniowych pracujących w sieciach
SN ma na celu sprawdzenie:



właściwej identyfikacji kierun-

ku przez zabezpieczenia zarów-
no te reagujące na stan przej-
ściowy, zawartość harmonicz-
nych w prądzie, jak i wartości
ustalone składowych zerowych
prądu i napięcia,



poprawności uziemienia prze-

kładników prądowych po stronie
pierwotnej,



poprawności nastawień funkcji

zabezpieczeniowych m.in. dosta-
tecznej czułości na bardzo małe
prądy zakłóceniowe (występują-
ce po stronie wtórnej przekładni-
ków prądowych),



czy przebiegi przejściowe nie

wpływają niekorzystnie ma za-
chowanie się urządzenia zabez-
pieczeniowego (spowolnienie
działania przekaźnika, błędne
działanie przekaźnika),



czy zabezpieczenia nie działają

w liniach zdrowych w przypad-
ku zwarć w innych liniach odpły-
wowych,



korekcję nastawień funkcji zabez-

pieczeniowych lub dokonanie ich
wstępnego doboru.

77

Rys. 5 Przykładowe przebiegi uwzględniające stany przejściowe: (a) napięcia 3 U

0

i

(b) prądu 3 I

0

na początku linii, w której wystąpiło zwarcie; sieć z izolowa-

nym punktem neutralnym

Rys. 6 Przykłady: a) poprawnego zadziałania przekaźnika umieszczonego na po-

czątku linii, w której wystąpiło zwarcie,

b) poprawnego niezadziałania prze-

kaźnika umieszczonego na początku linii zdrowej

w w w. e l e k t r o . i n f o . p l

n r 1 2 / 2 0 0 4

a u t o m a t y k a

przykładowe wyniki testów

Przykładowe wyniki testów wy-

konane z wykorzystaniem modu-
łu Ground Fault testera CMC 156
przedstawiono na

rysunku 6. Wy-

niki przedstawiono dla sieci z izo-
lowanym punktem neutralnym i li-
nii napowietrznej. Badaniom pod-
dano funkcję kierunkową kątową
(sinusową) urządzenia do zabez-
pieczania linii średniego napię-
cia SPAC 536 firmy ABB. Na

rysun-

ku 6a przedstawiono składową ze-
rową napięcia (3U

0

) i prądy fazowe

linii (po stronie wtórnej przekład-
ników) na początku linii, w której
wystąpiło zwarcie (przekaźnik w li-
nii A na

rysunku 1). Na rysunku 6b

przedstawiono składową zerową na-
pięcia (3U

0

) i prądy fazowe linii (po

stronie wtórnej przekładników) na
początku linii zdrowej (przekaźnik
w linii B na

rysunku 1).

Na podstawie rysunków można

stwierdzić, że badany przekaźnik
zadziałał zgodnie z oczekiwaniami
(pobudziło się wejście dwustano-
we TRIP), gdy był umieszczony w li-
nii, w której zasymulowano zwar-
cie (pole A na

rysunku 1) i zgodnie

z oczekiwaniami nie zadziałał (nie
pobudziło się wejście dwustanowe
TRIP) gdy było umieszczone w linii
zdrowej (pole B na

rysunku 1). Moż-

na zatem wnioskować, że dla przed-
stawionego przypadku wynik testu
był pozytywny.

wnioski

W artykule opisano jeden ze spo-

sobów testowania przekaźników cy-
frowych. Opisany rodzaj testów na-
leży do funkcjonalnych testów dzia-
łania. Testy tego typu charakteryzu-
ją się tym, że za pomocą odpowied-
niego oprogramowania modeluje się
warunki zakłóceniowe zbliżone do
rzeczywistych, a następnie odtwa-
rza się je wymuszając odpowiednie
prądy i napięcia za pomocą testera
mikroprocesorowego. Testy tego typu
mają na celu m.in. sprawdzenie wła-
ściwej identyfikacji kierunku przez

zabezpieczenie, sprawdzenie popraw-
ności nastawień funkcji zabezpiecze-
niowych i ich ewentualną korekcję,
sprawdzenie zachowania się urządze-
nia w warunkach zbliżonych do rze-
czywistych, gdy w przebiegach zakłó-
ceniowych znajdują się sygnały o wy-
sokiej częstotliwości.

Sprawdzono poprawność działa-

nia funkcji kierunkowej kątowej (si-
nusowej) przekaźnika SPAC 536. Wy-
niki testów były pozytywne i zgod-
ne z oczekiwaniami. Urządzenie po-
prawnie działało zarówno, gdy było
umieszczone na początku linii,
w której zasymulowano zwarcie, jak
i na początku linii zdrowej.

literatura

1. CIGRE, Analysis and guidelines for

testing numerical protection sche-
mes, CIGRE Report No 159, August
2000, Working Group 34.10.

2. A. Smolarczyk, Metody badania

cyfrowych zabezpieczeń elek-
troenergetycznych, Raport z wy-
konania projektu badawczego
zwykłego, Grant KBN Nr 4 T10B
068 22, Warszawa 2002 – 2003 r.

3. A. Smolarczyk, Metody testowa-

nia przekaźników elektroenerge-
tycznych, Automatyka Elektro-
energetyczna, Nr 2 (2004).

4. J. Żydanowicz, Elektroenergetycz-

na automatyka zabezpieczeniowa,
T 1-2, WNT, Warszawa 1979, 1985.

5. W. Winkler, A. Wiszniewski, Auto-

matyka zabezpieczeniowa w sys-
temach elektroenergetycznych,
WNT, Warszawa 1999.

6. B. Synal, Elektroenergetyczna auto-

matyka zabezpieczeniowa. Podsta-
wy, Oficyna Wydawnicza Politech-
niki Wrocławskiej, Wrocław, 2000.

7. P. Kacejko, J. Machowski, Zwarcia

w systemach elektroenergetycz-
nych, WNT, Warszawa 2002.

8. OMICRON, Secondary Testing.

Hardware Catalog, OMICRON
electronics, 2000.

9. OMICRON, OMICRON Test Uni-

verse 1.4. Protection. Advanced
Protection. User Manual, OMI-
CRON electronics, 2000.

78

„Pomiary w elektroenergetyce”

, zespół autorów

pod red. K. Kuprasa, Centralny Ośrodek Szkolenia
i Wydawnictw SEP 2004,
cena: 84 zł

„Poradnik projektowania i wykonawstwa”

,

J. Wiatr, M. Orzechowski, Dom Wydawniczy
MEDIUM 2004,
cena: 39 zł

„Bezpieczeństwo elektryczne w zakładach

opieki zdrowotnej”

, K. Sałasiński, COSiW 2002,

cena: 17 zł

„Bezpieczeństwo i higiena pracy oraz ochrona

przeciwpożarowa w energetyce”

, T. Uczciwek,

COSiW 1998,
cena: 18 zł

„Bezpieczeństwo w elektroenergetyce”

,

M. Markiewicz, COSiW 1999,
cena: 21 zł

„Budowa, stosowanie i badania wyłączników

różnicowoprądowych”

, L. Danielski, COSiW 1999,

cena: 11,50 zł

„Dozór i eksploatacja instalacji oraz urządzeń

elektroenergetycznych w zakładach przemysło-

wych...”

, T. Uczciwek, COSiW 2003,

cena: 39,50 zł

„Egzamin kwalifikacyjny. Grupa I sieci, urzą-

dzenia i instalacje elektryczne”

,

R. Lenartowicz, W. Zdunek, Dom Wydawniczy
MEDIUM 2004,
cena: 40 zł

„Eksploatacja instalacji i urządzeń elektrycz-

nych w przestrzeniach zagrożonych wybu-

chem”

, S. Nowak, W. Wotczyński, COSiW 2002,

cena: 40 zł

„Elektroenergetyczne sieci i urządzenia

przemysłowe”

, M. Kochel, S. Niestępski, Oficyna

Wydawnicza Politechniki Warszawskiej 2001,
cena: 15 zł

„Elektroenergetyczne układy przesyłowe”

,

praca zbiorowa, WNT 1997,
cena: 33 zł

„Instalacje elektryczne”

,

H. Markiewicz, WNT 2003,
cena: 45 zł

„Instalacje elektryczne do zasilania urządzeń

elektronicznych”

, S. Siemek, COSiW 2002,

cena: 19 zł

„Instalacje elektryczne. Budowa, projek-
towanie i eksploatacja”

, S. Niestępski, M.

Parol i inni, Oficyna Wydawnicza Politechniki
Warszawskiej 2001,
cena: 28 zł

„Instalacje elektryczne w budownictwie jed-
norodzinnym”

, J. Strzyżewski, Arkady 2002,

cena: 29 zł

„Instalacje elektryczne w budynkach
mieszkalnych w pytaniach i odpowiedziach”

,

K. Wolski, K. Pazdro, WNT 2003,
cena: 29 zł

„Instalacje elektryczne w obiektach budow-
lanych”

, B. Lejdy, WNT 2003,

cena: 42 zł

„Przepisy eksploatacji urządzeń elektro-
energetycznych”

, praca zbiorowa, SPE 2003,

cena: 60 zł

„Przewody i kable elektroenergetyczne”

,

J. Grobicki, M. Germata, WNT 2000,
cena: 18 zł

„Sterowniki programowalne PLC”

,

A. Ruda, R. Olesiński, COSiW 2003,
cena: 14 zł

„Systemy komunikacji w technice automaty-
zacji”

, P. Neumann, COSiW 2003,

cena: 36 zł

„Technika regulacji temperatury”

,

S. Skoczkowski, Agencja Wydawnicza PAK
2000,

cena: 28 zł

„Układy pomiarowe prądu w energoelektro-
nice”

, J. Łastowiecki, COSiW 2003,

cena: 21,5 zł

„Uprawnienia budowlane dla elektryków”

,

M. Giera, Polcen 2003,
cena: 59 zł

„Urządzenia elektroenergetyczne”

,

H. Markiewicz, WNT 2001,
cena: 31 zł

„Vademecum elektryka”

, praca zbiorowa,

COSiW 2004,
cena: 68 zł

„Wiejskie instalacje elektryczne. Podręcznik
do szkolenia elektryków wiejskich”

,

I. Krakowiak-Wiśniowska, COSiW 1998,
cena: 14 zł

KSIĘGARNI

OFERTA